Het oude kerkhof

Het Oude Kerkhofaan de Kapel in ’t ZandNatuur in verstilde rustHerfst op het Oude Kerkhof(foto: Olaf Op den Kamp).12Het Oude Kerkhof, gelegen aan de Kapel in ’t Zand is aangelegd in 1785en heeft een grote variatie in graven, grafkapellen en grafkelders. De19 e en 20 e eeuw hebben veel smeed- en gietijzeren grafmonumentenmet vaak motieven uit de natuur opgeleverd en voor grafzerken zijnverschillende soorten natuursteen en zelfs porselein gebruikt. Hetkerkhof heeft afzonderlijke begraafplaatsen voor katholieken, joden,protestanten en ongelovigen, die door oude muren zijn afgebakend.De aangeplante bomen en struiken geven door vorm en grootte extrasfeer aan dit deel van Roermond. Veel vogelsoorten vinden hier eengoede leefomgeving, zeker in relatie met het Kruiswegpark dat op eensteenworp afstand ligt (zie hoofdstuk 13, Kruiswegpark). Door delocatie en de ommuring is het een bijna stil gebied, zeker sinds deIJzeren Rijn, die op 20 m afstand ligt, in 1992 buiten gebruik is gesteld.Door de zeer bijzondere combinatie van cultuur en natuur is ditgebied in elk seizoen een bezoek waard.

door Wilbert DekkerHET OUDE KERKHOF143HISTORIEDe algemene begraafplaats nabij de ‘Kapel in ’tZand’ is een van de eerste begraafplaatsen in Nederlanddie buiten de stad is aangelegd en nietom een kerk heen ligt: ‘het kerkhof’. Toch sprekenRoermondenaren over ‘Den Aje Kirkhaof’. (zie kader22, Het landschap maakt geschiedenis).In 1784 was Roermond onderdeel van het Habsburgserijk met hoofdstad Wenen. In dat jaar verboodKeizer Jozef II het begraven in en om dekerk en zelfs binnen de stadsmuren, omwille vanhygiëne. De stedelijke bevolking groeide sterk, zodatde kerkhoven overvol raakten. De katholiekekerk moest zorgen voor een begraafplaats buitende stad, waar ook protestanten en joden begravenkonden worden. Het joodse kerkhof lag hier al.Tussen de delen waarin de doden van de verschillendegesternten begraven lagen, kwamen muren.Het graf met de twee handen is symbolisch: eenkatholieke vrouw reikt haar hand over de muurnaar haar protestante man.Om het vergaan van de lichamen te bevorderenverbood de keizer grafstenen. Deze mochten weltegen of in de muur geplaatst worden, zoals nunog te zien is in het oudste gedeelte.In 1857 ging het eigendom van de begraafplaatsover naar de gemeente en werd ze naar het padenplanvan de bekende architect Pierre Cuypers(1827-1921) aanzienlijk uitgebreid. Op het kruispuntvan twee lanen staat de Bisschopskapel, éénvan de vier kapellen op het kerkhof. Pierre Cuypersheeft hier vlakbij zijn onlangs gerestaureerde familiegraf.Langs een van de twee toen aangelegdelanen, de Hoofdallee, bevinden zich maar liefst 47grafkelders.In 1882 werd de begraafplaats naar het oosten uitgebreidmet het oostelijke hoogkruis; vermoedelijkzijn toen ook de vier Beuken geplant. In 1912 werdhet hele terrein tussen de toenmalige begraafplaatsen de in 1879 door de Grand Central belge geopendespoorlijn, de IJzeren Rijn, aan het kerkhoftoegevoegd. Vermoedelijk stamt ook de beukenlaanmet in totaal negen Beuken uit die tijd. Delaatste uitbreiding was in 1946.In die tijd werd de nieuwe begraafplaats ‘Tussende Bergen’, ten zuiden van Roermond, aangelegd.Vanaf dat moment ontmoedigde de gemeente hetbegraven op het Oude Kerkhof, omdat men dezebegraafplaats wilde sluiten. Vanaf 1960 verminderdede gemeente het onderhoud aanzienlijk,Het Graf met de Handjes is het bekendste graf van het Oude Kerkhof. Het doodshoofd op de zerk geeft aan dat in de doodiedereen gelijk is (foto: Jack Theelen).

144 HET OUDE KERKHOFLEGENDA – de route isbeschreven in dit hoofdstuk1 De verlaore Kerkhof2 Nieuwe joodse kerkhof3 Bischoppelijke grafkapel4 Graf Pierre Cuypers5 Protestants kerkhof6 Oude joodse kerkhof7 Graf met de handjes2011©Carl Lücker

HET OUDE KERKHOF145zodat de natuur haar gang kon gaan. Wel werdener zonder planning her en der bomen geplant. In1992 veroorzaakte de aardbeving veel schade (zieook hoofdstuk1, Geologie). Om het kerkhof in zijnoude luister te herstellen, werd in 1996 de ‘StichtingOude Kerkhof’ opgericht. Dankzij hun inspanningenen ook omdat het Oude Kerkhof als geheelsinds 2001 een rijksmonument is geworden, is hetgemeentelijke beleid drastisch veranderd. Inmiddelszijn via deze stichting tientallen graven gerestaureerd.Sinds 2011 geeft de gemeente ookweer nieuwe graven uit en is een groep van vrijwilligersregelmatig hard aan het werk om het kerkhofin stand te houden.NATUUR OP HET OUDE KERKHOFTussen 1785 en 1857 was het gebied waarschijnlijkhelemaal open, zonder bomen en struiken. OfPierre Cuypers in 1857 een beplantingsplan opstelde,is niet bekend. Pas in 1861 werd het nabestaandentoegestaan om struiken en bomen teplanten. Een luchtfoto uit 1934 toont een vrij kaalkerkhof, waarop vrijwel alleen de nu inmiddels monumentaleBeuken bij het hoogkruis duidelijkzichtbaar zijn.De meer dan 250 bomen en coniferen zijn in deloop van de tijd om verschillende redenen aangeplantdoor de beheerders en door nabestaanden.Vele tientallen exemplaren van de cultivars van deJapanse levensboom (Thuja), Buxus en Taxus zijnaangeplant omdat ze altijd groen blijven. Zij latendaarmee zien dat het leven in alle seizoenen doorgaat.Ook zijn er bomen geplant vanwege de vorm,zoals de Treurbeuk en de Brewers treurspar. Weerandere bomen zijn geplant vanwege de naam, zoalsde Christusdoorn. Door de nabijheid van eengraf(kelder) is de datum waarop ze geplant werden,en dus ook de ouderdom, vaak bekend.Rondom het oostelijke hoogkruis en op het protestantedeel zijn de Beuken zestig jaar geledengeknot en daarna met rust gelaten. Dit levert nuspectaculaire vormen op. Door het bijna volledigestaken van het onderhoud vanaf 1960 kreeg denatuur de vrije hand op het Oude Kerkhof. In 2010heeft er gedegen onderhoud aan de bomen enstruiken plaatsgevonden waardoor de vegetatiebeter tot zijn recht komt en er mooie doorkijkjeszijn ontstaan. Door de vele grote naald- en loofbomenvinden Eekhoorns (zie kader 23) er eenoverdaad aan voedsel. Ook voor stadsvogels, zoalsMuurpeper tussen het grind op het joodse kerkhof (foto: Jack Theelen).

146 HET OUDE KERKHOFKandelaartje is een klein eenjarig vetplantje dat zich tussen de oude graven kan handhaven (foto: Olaf Op den Kamp).de Merel, Zwarte roodstaart, Winterkoning enTurkse Tortel, is de begraafplaats een paradijs opaarde. Gedurende de winter gaat de Sperwer hierop jacht. De Sperwer is nu een stadsvogel, mededoordat ze buiten de steden een gewilde prooivoor de Havik is geworden. Op zijn menu staatHuismus, maar ook Merel en duiven.Tot in de jaren 1970-1980 zijn er honderden exemplarenvan de zeldzame plant Heelbeen gezien. In2011 is deze anjerachtige wederom waargenomenop het joodse kerkhof. De zaden kiemen net voorde winter en in het vroege voorjaar bloeien deplantjes. Het is in Nederland een zeldzame plantgeworden die nu vooral op begraafplaatsen groeit.(zie ook kader 25, Muurflora). Op oude muren engraven zijn Muurvaren en Muurleeuwenbek te vinden.Het Muurleeuwenbekje bedekt soms grotedelen van de muren of groeit vanuit de oude kalkmortelvan gemetselde graftombes breed uit overhet pad. Bijzonder is het Kandelaartje, een plantuit de steenbreekfamilie. Op met kleverige haartjesbezette, 2 tot 8 cm hoge stelen, draagt hij wittebloemetjes die vanaf april tot juni bloeien. Het isaannemelijk dat de zaden met treinen uit het zuidenzijn meegelift, omdat ze door hun kleverigheidgemakkelijk aan de treinwagons bleven plakken.Bij regenweer spoelden de zaden eraf en kwamenop de grond terecht, waar ze een prima biotoopvonden om te kiemen. De afstand van het spoornaar het kerkhof is niet groot. Ook is Bronkruidaangetroffen. Dit is een vochtminnende plant diezowel in water als op zandgronden groeit. Hoe drogerhet klimaat des te korter is zijn levenscyclus.Het eenjarige plantje overleeft de winter en drogezomers middels zijn zaden. Die ontkiemen op openplekken die er op het kerkhof altijd wel zijn. Gelukkigzijn de zaden al rijp voordat onkruid wordt bestreden.Andere soorten die op de begraafplaats groeienlangs randjes of op afgelegen plekjes en daardoorontkomen aan onkruidbestrijding, zijn Winterpostelein,Heggenduizendknoop, Stinkende gouwe enVogelmuur. Bijzonder is de Vroegeling, een kruisbloemigedie in het voorjaar overal opkomt en metzijn bloemetjes een wit tapijt uitlegt. Het is een tekendat het voorjaar is begonnen. Tegenwoordigwordt het onkruid met een brander te lijf gegaanin plaats van met een onkruidverdelgingsmiddel.Er leven ook Huisspitsmuizen en Konijnen. Tweealgemene sprinkhanen op het kerkhof zijn deStruiksprinkhaan en de Grote groene sabelsprinkhaandie in bomen leeft. Het mannetje van dezesabelsprinkhaan ‘zingt’ “tji, tji, tji” door de voorvleugelslangs elkaar te wrijven en is te horen vandrie uur in de middag tot drie uur ‘s nachts. Hetgeluid is zeer hard en goed te horen tot op een afstandvan 100 m. Het voedsel bestaat uit andereinsecten.De vleermuissoorten Laatvlieger, Rosse vleermuisen Gewone Dwergvleermuis hebben hun jachtgebiedop het Oude Kerkhof. Er komen ook verschillendesoorten slakken voor: de Bruine blinkslak,de Glanzende agaathoorn en de Spaanse aardslak.

kader 22HET LANDSCHAP MAAKT (DE) GESCHIEDENISGALGENBERG, KAPEL IN ’T ZAND, OUDE KERKHOF, MOLEN EN KRUISWEGPARKHet buurtschap ‘Aan de Cappel’ lagvolgens de Tranchotkaart van 1803aan het eind van een één kilometerlange weg buiten de stad op derand van het middenterras. Aan denoordoostkant ligt een pleistoceneMaas meander (Heidebaan en Gebroek),waarin de Maasnielderbeekeen reeks vijvers verbindt; naar hetzuiden ligt het Roerdal. Aan beidekanten is er een hoogteverschil vanongeveer vijf meter.Van 1235 tot 1795 vormde de voetvan deze steilrand de grens met hetgraafschap, later hertogdom Jülich/Gulik.De ‘heuvel’ hoorde bijRoermond, hoofdstad van Oppergelreen onderdeel van het hertogdomGelre. Daarom werden al voor1410 op deze plek doodvonnissenuitgevoerd op de Galgenberg. Opdie manier zagen reizigers die langsde Keulse Baan of de Heinsbergerwegnaar Roermond kwamen, datde straffen in Roermond en dus inhet hertogdom Gelre zwaar kondenzijn. Ook zijn er vele vermeende heksenverbrand met als dieptepunt1613 toen hier en in de omgevingeen verschrikkelijk aantal van 64personen werd gedood.In 1418 bouwde het stadsbestuureen kapel nabij de Galgenberg. In1435 vond een Poolse schaapsherderin de waterput naast de kapeleen houten Mariabeeld. Dit was hetbegin van een snel groeiende vereringvan Onze Lieve Vrouw in ‘tZand. Vanwege de vele bedevaartgangerswerd bijna drie eeuwenlater, in 1730, de brede en meerdan een kilometer lange Kapellerlaanaangelegd. De Kapel in ’t Zandwerd regelmatig vergroot en in1862 uitgebreid met een kloostervan de Redemptoristen. Nog steedsvinden aan de Kapel bedevaartenplaats in kleine en grote groepen.Ook werd in de 18 e eeuw een kleinejoodse begraafplaats aangelegd.Daaromheen legde de katholiekeSint-Christoffelparochie in 1785 dealgemene begraafplaats aan: hetOude Kerkhof. In 1882 werd er op deGalgenberg een molen gebouwd.Deze werkte tot 1985, eerst op windkracht,later op stoom en tenslotteop elektriciteit. Deze molen is nu eenmonument.In 1920 is een Kruiswegpark aangelegdnaar een ontwerp van PierreCuypers. Zie ook hoofdstuk 13,Kruiswegpark.

148 HET OUDE KERKHOFGewone dwergvleermuizen foerageren tussen de bomen (foto: Paul van Hoof).EEN WANDELING OVER HET OUDE KERKHOFAan de hand van de wandeling krijgt u een goede indruk van de indrukwekkende sferen van hetkerkhof. Elk geloof heeft hier op het kerkhof haar eigen ingang, er zijn er in totaal vijf. Alleen deingang in het katholieke gedeelte tegenover de ‘Weg langs het kerkhof’, huisnummer 1B is elke dagopen vanaf acht uur ‘s ochtends tot zonsondergang. Deze weg is het verlengde van de Herkenbosscherweg.De wandeling gaat rechtsom en u houdt deongeveer één kilometer lange buitenmuur voortdurendaan de rechterkant.Bij het binnenkomen staat op 10 m afstand eenuit China afkomstige Hemelboom. Ginds is het dewaardplant voor de rupsen van de Zijdemot waarvande spinsels gebruikt worden voor de bekendeShantungzijde. De eerste zaden werden door eenFranse jezuïet vanuit Peking naar Parijs gestuurd.Vervolgens kreeg de boom van Linnaeus voor heteerst een wetenschappelijke naam, die daarna nogvele malen wijzigde. In 1788 kreeg de boom haarhuidige naam Ailanthus naar het geslacht van eenandere boom die in het Ambonees ailanto heet,wat “naar de hemel reikend” betekent. Deze snelgroeiende boomsoort, met geveerde bladeren,verspreidt zich agressief via zaden en wortels enscheidt een stof af die andere planten in de buurtaantast. In sommige landen is de Hemelboomdaarom tot ongewenste soort verklaard. Ook staater een Kleinbladige linde, die door de hartvormigebladeren snel te herkennen is. Deze in Europa inheemsesoort heeft een grijze gladde schors dielangzaam maar zeker gegroefd wordt. Begin julibloeit de boom met kleine witte bloemen in dichtegroepjes van 4 tot 15 stuks met een bleekgroenschutblad van circa 6 cm lang. De vruchtjes zijn 6mm grote, bolvormige, geribde doosvruchtjes.Doordat het blad snel verteert en rijk is aan mineralen,kunnen Bosanemoon, Daslook en Witte klaverzuringgoed gedijen onder de boom. Voor debosflora kan dit belangrijk zijn.U gaat rechtsaf en houdt de buitenmuurvoortdurend aan de rechterhand.Rechts voor de muur ziet u vijf met hekwerk afgebakendekerkhofjes van religieuze ordes. Op destaanders van het achterste hek staan mooie eikelsvan gietijzer. Er zijn meer van dergelijke levenssymbolenop het kerkhof te vinden zoals smeedijzerenbloemen en natuurstenen ‘levensbomen’die afgebroken zijn. Het echte leven op deze plekbestaat uit drie Buxus-struiken. Buxus komt veelin het wild voor in andere delen van Europa, maar

HET OUDE KERKHOF149is in Nederland niet inheems. Het is een altijdgroeneboom, die laat zien dat het leven verdergaat, zelfs tijdens de overdrachtelijke dood, dewinter. Katholieken steken met Palmpasen eengewijd takje achter een kruisbeeld als beschermingtegen ziekte, onweer en bliksem. Daaromheet Buxus ook nog steeds Palmboom. Links vanhet pad staat een jonge Hongaarse eik waarvande bladeren een stuk groter zijn dan die van deZomereik.Even verder langs de muur kunt u links een beukenlaanmet Rode beuken inkijken. Deze zijn vermoedelijkrond 1912 aangeplant toen dit deel bijhet Oude Kerkhof werd gevoegd. In de zomer vormenze met hun dichte bladerdek magistrale kathedralen.Omdat ze zo dicht op elkaar staan, wijkenze naar boven licht uiteen om voldoende lichtop te vangen. De Rode beuk was al in de 15 e eeuwbekend. Door het ontbreken van een bepaald enzym,kleuren de bladeren in het voorjaar donkerrood.In de loop van de zomer worden de bladerenminder donker. De Rode beuk werd veel in parktuinenaangeplant, omdat dat een teken van rijkdomwas.Op de hoek van de volgende pad naar links staanvier Schijncipressen op de kruising. Hierachter ligtaan de linkerkant een plek zonder graven, het Pruisenbosje.In de Tweede Wereldoorlog zijn hier 120Duitse soldaten begraven, die later zijn overgebrachtnaar de Duitse soldatenbegraafplaats in IJsselsteinin Noord-Limburg. In de omgeving liggenook slachtoffers van de bombardementen op Roermond.Rechts ziet u achter de lage muur de uitbreidinguit 1946 met ook kindergraven. In debeide hoeken staan twee grote Schijncipressen.Als het pad doodloopt tegen de muur, gaatu linksaf na een Amerikaanse eik: u houdt demuur aan uw rechterhand.Voor de muur liggen de graven van negen geallieerdevliegers van verschillend geloof. De Taxusernaast is een langzame groeier, maar heeft eenrespectabele stamomvang van. Taxus levert taxoleen medicijn tegen borstkanker. Verderop langsde muur zult u vaker kindergraven aantreffen. Demogelijkheid aparte, kleinere kindergraven uit tegeven bestaat pas sinds de gemeentelijke verordeningvan 1883. Verderop langs de muur rijzenimposante grijs-witte stammen van de Witte abeelhoog op. De bomen zijn aangeplant vanwege hunsnelle groei en zijn nu ongeveer 40 jaar oud. Dezesnelle groeier is nu gevoelig voor het afbreken vantakken en kroon. Verwacht wordt dat deze abelen,een populierensoort, het binnen een tiental jarenzullen begeven.Muurvaren is een typische bewoner van de oude murenrondom het Oude Kerkhof (foto: Jack Theelen).

150 HET OUDE KERKHOFU volgt de muur en komt bij een Himalaya -ceder rechts, een Honingboom en een Rode kornoeljelinks. U loopt nu over de beukenlaan. Verderopslaat u linksaf en komt bij een grootgietijzeren kruis: het oostelijke hoofdkruis.Om het oostelijk hoofdkruis staan vier majestueuzeBeuken die vermoedelijk in 1881 geplant zijn. Zezijn ooit geknot en daarna vijftig tot zestig jaar ongemoeidgelaten. De worstelingen van de natuurom zich na brute ingrepen weer op te richten hebbenspectaculaire vormen opgeleverd.Tussen dit hoogkruis en de Bisschopskapel groeitlinks een Varenbeuk. Achter de Bisschopskapelstaat symmetrisch aan de andere kant van dehoofdallee het westelijke hoofdkruis.U loopt rechtsaf en staat dan voor hetlijkenhuisje.Bij het lijkenhuisje groeit een Gewone jeneverbes.Deze soort komt van nature voor op de nabijgelegenMeinweg. Op heidevelden kan deze doornige,bitter smakende struik zich als een van de weinigestruiken handhaven. De Jeneverbes wordt doorzijn rechtopgaande vorm vaak gebruikt als wachterbij een graf. In het Duits heet hij dan ook Wacholder.Rechts ervan staat een monument voor te vroeggeboren kinderen op de grens van de gewijdegrond. Kinderen die stierven voordat ze gedooptwaren, mochten niet in gewijde grond begravenworden!Links komt u langs de Walnotenboom bij het VerlorenKerkhof. Dit gedeelte, met niet gewijde aarde,is bedoeld voor buiten-kerkelijken, zelfmoordenaarsen onbekenden, zoals drenkelingen uit deMaas. Bijzonder is de grafsteen met flambouw vaneen NSB’er die zelfmoord pleegde.Rechtsaf en dan rechts door een openingin de muur loopt u het nieuwe Joodse gedeeltevan het kerkhof binnen.Elke beplanting zou in strijd zijn met het joodsegebod de doden eeuwig met rust te laten. Het isgebruikelijk om bij elk bezoek een steentje op hetbezochte graf te leggen als teken dat men er is geweesten de doden heeft herdacht. Op de muurgroeien Muurvaren en Muurleeuwenbek die in dekalkmortel van de voegen hun wortels hebben.Door restauratiewerkzaamheden in 2008 is demuurvegetatie gedecimeerd.Muurleeuwenbek groeit op de muren rondom het kerkhof en op oude graven (foto: Jack Theelen).

HET OUDE KERKHOF151De Kaukasische vleugelnoot is herkenbaar aan zijn typische vruchten. Op de achtergrond de Kapel in ’t Zand(foto: Jack Theelen).U loopt terug en vervolgt uw weg met demuur aan uw rechterhand.Voor de gerestaureerde grafkapel van de familieBongaerts staan twee geweldige Rode beuken,vermoedelijk geplant rond 1910. Als u zich omdraaitziet u de hoofdallee met de Bisschopskapelmet aan de linkerkant een Pluimes. Deze bloeit injuni met pluimvormige geurende witte bloemen.We gaan verder langs de muurAan de linkerkant ligt een graf waar tussen de geglazuurdebakstenen Muurvaren groeit. Let op desporendoosjes aan de onderkant van het blad.Even verderop langs de muur gaat u naarlinks en dan rechtsaf.U komt zo op het oudste deel van het kerkhof datin 1785 aangelegd is. In de muur zitten gedenktekens,zoals de Oostenrijkse keizer dat voorschreef.Een van de oudste stamt uit 1819.Op een andere, rechthoekige steen kunt u lezen:“De dood rukt ons vaneenHij scheurt verknochte hartenDe dood brengt ons weer zaamHij eindigt onze smarten.”De muur is gemetseld met kalkrijke specie. Opdeze oudste muren en soms ook op grafmonumentengroeien Muurvaren en Muurleeuwenbek.De Muurvaren, uit de streepvarenfamilie, houdtvan kalkrijke oppervlakken en heeft bladen van3-15 cm lang. Tussen juni en oktober rijpen delange, dunne sporenhoopjes aan de basis van dedeelblaadjes. De Muurleeuwenbek komt uit Italiëen houdt van vochtige schaduwplekken, zoals dieop en nabij oude muren veel te vinden zijn.Rechts staat onder andere een Zwepenboom, eensnelle groeier uit de hennepfamilie, die bepaaldevlinders aantrekt. De vruchtjes worden door allerleivogels graag gegeten. Hier ziet u veel altijdgroenesoorten bij elkaar: Hulst, Buxus, Levensboom, sparen Pontische rododendron.

152 HET OUDE KERKHOFEen van de opvallende bomen op het kerkhof is de treurbeuk met zijn tot op de grond afhangende takken(foto: Math de Ponti).Als het pad tegen de muur doodloopt, gaatu links de hoek om en houdt de muur aan derechterkant.Op de muur hier hangen sluiers van Muurleeuwenbek.Tussen het tweede en derde pad linksstaat een Rode beuk met daarachter een Gewoneof Kaukasische vleugelnoot uit de okkernoot- ofwalnootfamilie. Even verder staat nog een grootexemplaar dat vermoedelijk ook rond 1960 geplantis. Vleugelnoten bloeien in mei met een slingervan kleine gele bloemen, die later slierten van gevleugeldezaadjes vormt.Verder langs de muur, vlak voor u weer de hoekomgaat, staat links een vrij bijzondere boom, Geelhout,afkomstig uit het zuidoosten van de VerenigdeStaten. De boom levert geel hout en bloeitin juni met witte trosvormige bloemen. Hij heefteen tamelijk gladde schors met rimpelingen. In hetnajaar dragen de takken tot 10 cm lange peulen.U volgt de muur naar links en gaat rechtsafdoor de opening naar het protestante gedeelte.Vrijwel direct ziet u een opengeslagen stenen bijbel,die bij de aardbeving van 1992 gescheurd is.Rechtdoor staat de Europese hopbeuk. Deze boom

HET OUDE KERKHOF153heeft bloemen die lijken op die van Hop en bladerendie doen denken aan Haagbeuk. Hopbeukkomt uit Zuid-Europa en Klein-Azië en houdt vanzachte winters. In het voorjaar draagt deze boomgeelgroene mannelijke katjes, in het najaar heldergelebladeren en bruine peulen.Links staat een monumentale Treurbeuk. Hij wordtverkregen door enting. Dit exemplaar is vermoedelijkgeplant na de afbraak van het eerste lijkenhuisjein 1881. Deze trage groeier is in een grijsverleden geknot en daarna zeker vijftig jaar nietmeer. Op dit moment heeft de stam een doorsnedevan maar liefst. Ook hier zijn dus indrukwekkendevormen te bewonderen. Op dit protestante gedeeltestaan nog twee Rode beuken van bijna dezelfdeleeftijd. Op de korte zijde ligt het protestantse‘graf met de handjes’.Links achter in de hoek bevindt zich de toegangtot het oude joodse kerkhof. Dit deel werd in gebruikgenomen in de 18 e eeuw, toen het eerstejoodse kerkhof buiten de stadsmuur, voor de Rattentoren,bedreigd werd door de Maas. Dit is hetoudste deel van het hele kerkhof.U loopt weer terug door de opening naarhet katholieke deel en gaat hier rechtsafHier staat links op de hoek een middelgrote enverder een grote Brewers treurspar. Deze weinigMerels eten allerlei bessen, als er niets anders is zelfs debessen van de Gelderse roos (foto: Olaf Op den Kamp).aangeplante boom komt uit Klamath in Californiëen is een van de oudere vormen van de spar. Dehangende, treurende vorm is dus geen cultivar. Inhet najaar worden tot 8 cm lange bruine kegelsgevormd. Daarnaast staan twee exemplaren vande Reuzenlevensboom, waarvan de leeftijd af teleiden is van de grafsteen ertussenin. Als u de muurvolgt en rechts afslaat komt u eerst langs het grafmet de handjes en daarna langs een geelbladigeValse Christusdoorn die geplant is rond 1960. Evenverder bent u terug bij de ingang.Via de processiegang van de Kapel in ’t Zand kuntu naar het Kruiswegpark doorlopen.Muurvarens op de muur van het Oude Kerkhof met op de achtergrond de Kapel in ’t Zand (foto: Henk Heijligers).

208 COLOFONColofonCipKoninklijke Bibliotheek ‘s GravenhageNATUURLIJK ROERMOND; Ontdek de groene gemeente RoermondRedactie: Math de Ponti, Olaf Op den Kamp, Wouter Jansen, Wilbert Dekker.Eindredactie: Martine Lejeune.Fotoredactie: Bert Clerx, Henk Heijligers, Bert Morelissen, Olaf Op den Kamp, Jack Theelen.Uitgave van de Stichting Natuurpublicaties Limburg (SNL),in opdracht van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg.ISBN 978-90-74508-00-1Trefwoorden: Limburg, natuur, wandelen, Roermond.Auteurs: Reinier Akkermans, Harry Cuypers, Wilbert Dekker, Rob Geraeds, John Hannen,Wouter Jansen, Ton Lenders, Benoît Locht, Olaf Op den Kamp, Arjan Ovaa, Math de Ponti,Ivo Ramaekers, Peter Schouten, Victor van Schaik.Foto’s omslag: Bob Luijks (hoofdfoto), Rob Geraeds, Math de Ponti (inzetfoto’s).Overige foto’s: zie bijschriften.Kaartjes: © Dienst Kadaster en openbare registers, Apeldoorn, 2011/ bewerking Wouter Jansen.Kaartjes parken: © 2011 Carl Lücker art design | bno.Lay-out, opmaak en lithografie: Studio Nuijten, Kekerdom.Druk: Ars Grafisch B.V., Roermond.Bindwerk: van Mierlo, Nijmegen.© 2011 Natuurhistorisch Genootschap in Limburg.Niets uit deze publicatie mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk,microfilm, fotokopie, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van deuitgever.All rights reserved. No part of this book may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any formor by any means electronic, mechanical photocopying or otherwise, without the permission of the publisher.FinancieringDeze uitgave is tot stand gekomen met bijdrage van:Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, Provincie Limburg, Ars Grafisch B.V., AutobedrijfBoy Heijnen, Autoschade Peter Brouwers B.V., Café-restaurant Mijnheerkens, Café-restaurantParkzicht, ’t Café-Jo Gerris hal, De Roermondse Stichting 1880, Het Arresthuis Roermond,Hotel en Grandcafé de Pauw B.V., Gemeente Roermond, Kasteeltje Hattem, Laurentius ZiekenhuisRoermond, Rabobank Roermond-Echt, Restaurant Ridder van Asenrode, RockwoolB.V., Salden Assurantiën B.V. Koninklijke Smals Beheer B.V. Herten, Smurfit Kappa RoermondPapier B.V., Theaterhotel De Oranjerie, Van Houtum B.V. Swalmen.Te citeren alsM. de Ponti, O.P.J.H. Op den Kamp, W. Jansen, W. Dekker (redactie), 2011. Natuurlijk Roermond.Ontdek de groene gemeente Roermond. Stichting Natuurpublicaties Limburg, Maastricht.Deelteksten alsAkkermans, R., 2011. De Maasnielderbeek. In: M. de Ponti, O.P.J.H. Op den Kamp, W. Jansen,W. Dekker (redactie), 2011. Natuur in Roermond. Ontdek de groene gemeente Roermond.Stichting Natuurpublicaties Limburg, Maastricht : [116-127]