Download rapport - Biax Consult

BIAXiaal 435 30
dergelijk ‘ruigtekruiden’ waarvan resten in de monsters zijn gevonden, zijn grote
brandnetel (Urtica dioica), klit (Arctium) en beklierde duizendknoop (Persicaria
lapathifolia). Vooral van grote brandnetel zijn zeer veel zaden gevonden. Grote
brandnetels staan meestal op matig vochtige, enigszins beschaduwde plaatsen.
Op het nederzettingsterrein was ook sprake van standplaatsen waar onkruiden uit de
categorie ‘Pioniers van stikstofrijke, natte bodems’ groeiden. Het gaat onder andere om
greppelrus (Juncus bufonius), waterpeper (Persicaria hydropiper), goudzuring (Rumex
maritimus), blaartrekkende boterbloem (Ranunculus sceleratus) en watermuur (Stellaria
aquatica). Plaatsen waar deze planten bij voorkeur groeien zijn bijvoorbeeld periodiek
droogvallende, modderige oevers, greppels of (natte) mesthopen. Ze kunnen echter ook
op open, stukgetrapte (modderige) plekken in graslanden gestaan hebben.
Hoewel de planten ook wel in zuiver natuurlijke milieus kunnen voorkomen
(bijvoorbeeld langs rivieroevers) blijkt in de praktijk dat de standplaatsen meestal door
mensen of vee zijn beïnvloed. Dit geldt vooral voor natte, van oorsprong voedselarme
milieus. 40
Graslandplanten
Een groot aantal plantenresten in de geanalyseerde monsters is afkomstig van soorten die
tegenwoordig bekend staan als graslandplanten. Dit betekent zonder enige twijfel dat
grasland een belangrijk vegetatietype in de omgeving was. Grasland is een term die in de
vegetatiekunde gebruikt wordt om een bepaalde vegetatiestructuur aan te duiden. Hoewel
in graslanden echte grassen (Poaceae) kunnen voorkomen, is de aan- of afwezigheid van
grassen geen criterium om een bepaald vegetatietype tot grasland te rekenen. In veel
(natuurlijke) graslanden komen zelfs meer soorten andere kruiden voor dan grassen. Dit
geldt niet voor onze huidige intensief begraasde weiden, maar wel voor ‘ouderwetse’,
minder intensief gebruikte graslanden. Graslanden zijn volgens de moderne
vegetatiekundige definitie korte, gesloten vegetaties zonder hoog opschietende kruiden of
struiken. Aan deze definitie voldoen ook veel vegetaties waarin ‘Planten van
storingsmilieus’ een belangrijk aandeel hebben. Meestal verschijnen deze planten in
grasland als sprake is van begrazing en/of wisselende waterstand.
Als we goed naar de soortensamenstelling kijken, dan kunnen we belangrijke dingen
te weten komen over de aard van het grasland, dat in de economie van de nederzetting
waarschijnlijk een belangrijke rol heeft gespeeld. Veel graslandplanten zijn kenmerkend
voor zogenaamde storingsmilieus. Het gaat onder andere om zilverschoon (Potentilla
anserina), gewone en/of slanke waterbies (Eleocharis palustris/uniglumis), zomprus
(Juncus articulatus), water- en akkermunt (Mentha aquatica/arvensis), gewone
waternavel (Hydrocotyle vulgaris), voszegge (Carex otrubae/vulpina) en pitrus (Juncus
effusus). De verstoring waar deze planten zo van lijken te houden, is wisselende
waterstand of regelmatige begrazing. Ze worden tegenwoordig veel aangetroffen in
graslanden die ’s winters onder water staan en ’s zomers begraasd (en betreden!)
worden. 41 Planten uit storingsmilieus worden in archeologische context heel vaak
aangetroffen in dierlijke mest. Ze vormen een aanwijzing voor extensieve begrazing van
vochtig grasland. Ook de bij de tredplanten ingedeelde grote weegbree (Plantago major),
wordt vaak in dergelijke graslanden gevonden. Vanwege haar grote resistentie tegen
betreding staat grote weegbree vaak op door vee druk bezochte plaatsen.
De vele ‘normale’ graslandplanten wijzen op een grasland op vochtige, voedselrijke
bodem waar geen sprake lijkt te zijn van directe mariene invloed. Wel moet gezegd
worden dat een aantal van de hierboven genoemde storingsindicatoren kan worden
aangetroffen onder licht brakke omstandigheden of in graslanden die in het verleden
onder brakke invloed stonden. Ook de bij de kwelderplanten ingedeeld zilte rus (Juncus
gerardi) kan onderdeel hebben uitgemaakt van een zoet grasland dat in het verleden
40 Schaminée et al. 1998, 175.
41 Schaminée et al. 1996, 34, 35.