Download rapport - Biax Consult

BIAXiaal 435 25
6.3.1 De woonstalhuizen
Uit woonstalhuizen zijn in totaal tien monsters onderzocht. Voor de exacte herkomst van
de monsters wordt verwezen naar tabel 4.
Gebruiksplanten
In de monsters uit de woonstalhuizen zijn zeer veel resten van cultuurgewassen en andere
gebruiksplanten gevonden. Het gaat om zaden (dan wel korrels) en dorsafval van haver
(Avena), gerst (Hordeum vulgare), pluimgierst (Panicum miliaceum), emmertarwe
(Triticum dicoccon), broodtarwe (Triticum aestivum), erwt (Pisum sativum), paardenboon
(Vicia faba var. minor), raapzaad (Brassica rapa), huttentut (Camelina sativa), vlas
(Linum usitatissimum), gewone braam (Rubus fruticosus) en mogelijk spelt (Triticum cf.
spelta). Daarnaast zijn enige tientallen (verkoolde) graankorrels gevonden die zodanig
beschadigd waren dat niet kon worden vastgesteld van welk graan ze afkomstig zijn. De
kans is echter groot dat ze van emmertarwe of gerst zijn.
Van de haverkorrels kon niet precies de soort worden vastgesteld omdat de hiervoor
benodigde kafresten niet in de monsters zijn aangetroffen. Hierdoor kunnen de korrels en
de kafnaald zowel van echte (gecultiveerde) haver (Avena sativa) als van het
akkeronkruid oot (Avena fatua) afkomstig zijn. Oot was in de prehistorie een
akkeronkruid. Zaden van deze plant worden in prehistorische context heel vaak in
combinatie met emmertarwe en gerst gevonden. Het is mogelijk dat rijpe zaden van oot
met een cultuurgewas meegeoogst worden, en zo op een nederzettingsterrein terecht
komen. De kans dat dit gebeurt, is echter minder groot dan bij echte haver, omdat de
meeste korrels van oot bij rijpheid van de plant vallen en niet zoals bij echte haver het
geval is, aan de plant blijven zitten als het graan rijp is. 25 Alleen als oot in onrijpe
toestand met een ander cultuurgewas meegeoogst wordt, zijn resten van dit onkruid in een
nederzetting te verwachten. Uit eerder verricht archeobotanisch onderzoek is gebleken dat
echte haver vanaf de IJzertijd in ons land voorkomt. Als de haverkorrels uit de
woonstalhuizen van echte haver afkomstig zijn, dan speelde dit graan waarschijnlijk geen
belangrijke rol in de economie van de nederzetting(en). Er zijn namelijk maar weinig
korrels van gevonden. Al met al zijn de aanwijzingen voor locale verbouw van
gecultiveerde haver niet groot.
Van emmertarwe en gerst zijn veel meer resten gevonden. Beide granen werden in de
IJzertijd veel verbouwd door de boeren in ons land; ook in de Vergulde Hand-West was
dit blijkbaar het geval. Ook van vlas zijn relatief veel resten gevonden, vooral in het
haardmonster in Vz09-G09. Vlas is een zeer oud cultuurgewas dat zowel voor de vezels
(linnen) als voor de oliehoudende zaden (lijnzaad, lijnolie) verbouwd kan worden. Waar
de IJzertijdbewoners van de Vergulde Hand-West het gewas voor hebben gebruikt, kan
helaas niet met zekerheid worden achterhaald. Het is echter heel goed mogelijk dat zowel
de vezels als de zaden werden gebruikt. Vlasvezels kunnen worden gebruikt voor de
productie van textiel en touw. Uit de zaden kan olie geperst worden die in de voeding of
voor verlichting gebruikt kan worden.
Van broodtarwe zijn in een monster uit Vz09-G01 aarspilfragmenten gevonden.
Broodtarwe is een graan dat al door de boeren van de Rössen-cultuur in ons land werd
verbouwd (zo’n 6700 jaar geleden). Het is vergeleken met de andere graansoorten een
veeleisend gewas dat voor een goede opbrengst beslist een voedselrijke bodem nodig
heeft, die bovendien niet te nat mag zijn. Bij voorkeur wordt broodtarwe verbouwd op
kalkrijke kleigrond. 26 De vondst van broodtarwe is bijzonder omdat tot op heden nog
geen zekere IJzertijdvondsten van dit graan uit het Nederlandse kustgebied bekend waren.
Van huttentut, ook wel dederzaad genoemd, zijn alleen in het haardmonster uit Vz09-
G09 zaden gevonden. Vanaf de IJzertijd werd dit gewas zeer populair in de Nederlandse
landbouw. Huttentut stelt niet veel eisen aan de bodem waarop het verbouwd wordt. Het
25 Zohary & Hopf 1994, 74.
26 Körber-Grohne 1987, 28.