Betsie (Elisabeth Adriana) Kruijssen - Schatten van Brabant

Betsie (Elisabeth Adriana) Kruijssen
Door Fini van Breugel
Elisabeth Adriana Kruijssen (Betsie), werd in 1926 geboren in Tilburg. In 1946
trouwde ze met Joannes Adrianus van Breugel. Zij was een dochter van een zeer
inventieve en ondernemende vader. Je zou kunnen zeggen dat zij zowat de
vrouwenemancipatie heeft uitgevonden. Een groot woord, maar wel heeft ze het
al heel vroeg in praktijk gebracht. Haar moeder was ook al heel vooruitstrevend.
Echte baan
Toen Betsie nog een jong meisje was, dat was rond 1940, kreeg zij van haar
moeder seksuele voorlichting. Moeder was in haar jeugd zo ontzettend
geschrokken van haar eerste menstruatie dat zij zich had voorgenomen dat haar
dochters dit niet hoefde te overkomen. Al heel jong was Betsie bekend met het
‘niet standaard’ rolmodel van een vrouw. Maar waar haar moeder geen antwoord
op wilde of kon geven was de vraag van Betsie hoe het zaadje dan bij het eitje
kwam. Daarvoor moest ze maar naar haar biechtvader vond moeder.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft ze voor hete vuren gestaan en zich daarbij
manmoedig gedragen. In 1947 werd er een zoon geboren. Al vrij snel na de
geboorte wilde haar man op de fiets naar zijn ouders. “Nou dan ga ik mee”, zei
Betsie. “En onze Peter dan?”, vroeg de vader. “Dat is toch ook jouw zoon”, was
het prompte antwoord. En zo bleef vader thuis.
Betsie werkte hard, eerst thuis samen met haar man, maar al in 1953 ging ze in
de zomer buitenshuis werken. Niet in een huishoudelijke baan, maar in een
‘echte’. Ze werd aangesteld bij de EHBO van De Efteling. Drie kinderen thuis,
maar Betsie ging uit werken, waarbij ze voor de kinderen goede oppas had
geregeld.
Badjuffrouw
De EHBO-baan gaf Betsie echter niet de voldoening die ze zocht. Daarom ging ze
de zomer daarop, als badjuffrouw in het zwembad van Dongen werken. Daar gaf
ze zwemles en hield toezicht. Ooit redde ze een kind van de verdrinkingsdood,
waarvoor ze door de gemeente Dongen is geridderd. Zwemmen kon ze zelf al
vanaf haar jeugd. Ze had toen een abonnement op het zwembad in Tilburg, waar
ze iedere dag ging zwemmen. In die tijd was dat ook al heel bijzonder.
Het volgende jaar, het is inmiddels 1955, solliciteerde Betsie in Waalwijk bij de
gemeente naar een functie op het zwembad Het Hoefsven. Iedere dag op en neer
naar Dongen op een brommer was, vond Betsie, op de duur geen optie. Ze werd
aangenomen en vanaf dat jaar heeft ze elke zomer tot 1980 in Het Hoefsven
gewerkt. Het werk bestond hoofdzakelijk uit zwemles geven en toezicht houden.
Het lesgeven was haar lust en haar leven. Ze heeft wel twee generaties inwoners
van Waalwijk leren zwemmen. Omdat Betsie een vrouw was, mochten ook de
nonnen zwemles krijgen, want dat was doorslaggevend. Die zwemles moest apart
worden gegeven, zodat andere mensen de nonnen niet konden zien zwemmen.
Het liefst gaf Betsie zwemles aan verstandelijk en lichamelijk gehandicapten.
Daar kreeg zij veel energie en voldoening van. Het lukte haar met heel veel
geduld om ook die kinderen een zwemdiploma te laten behalen. Ze was streng en
rechtvaardig. Vraag maar aan de jeugd van toen.
Tijdens het toezicht houden werd er nogal eens gefloten voor ‘wangedrag’. Werd
het haar teveel, dan moesten de papiertjes van de grasvelden opgeraapt worden.

De ‘Badjuffrouw’ was en is nog steeds een fenomeen in Waalwijk. Betsie was niet
alleen streng naar de bezoekers van het zwembad, maar ook naar haar eigen
kinderen én naar de kinderen van de andere medewerkers. Háár kinderen
moesten een voorbeeld zijn voor de andere kinderen.
Streng maar rechtvaardig
Het ven waar het natuurwater voor het zwembad uit werd gepompt, is op
sommige plekken heel diep. Toezicht was daar niet, dus de regel was dat je én
minimaal 16 jaar moest zijn én twee zwemdiploma’s moest hebben. Haar
kinderen hadden al op heel jonge leeftijd veel zwemdiploma’s en ruim voldoende
zwemvaardigheden om in het ven te kunnen zwemmen. Maar nee, toch mochten
haar kinderen er niet zwemmen zolang ze geen 16 jaar waren. Als ze het hen
immers toestond, kon ze het anderen niet weigeren. Zo dacht Betsie altijd na
over de consequenties van haar beslissingen. Toch maakte ze wel een
uitzondering voor haar kinderen want ná sluitingstijd mochten zij er wel gaan
zwemmen!
Eerste hulp
Gebeurden er heftige dingen, zoals ongelukken, dan werd Betsie erbij geroepen
en gaf zij eerste hulp. Zij zorgde ervoor dat het slachtoffer in voorkomende
gevallen zo snel mogelijk naar de polikliniek van het ziekenhuis gebracht werd.
Zo redde zij eens een jongere van een scoutinggroep die in de buurt op kamp
was. Hij dreigde te verdrinken en Betsie sprong zonder aarzeling in het water,
haalde hem er uit en paste mond op mond beademing toe. Als dank werd zij tot
erelid benoemd van deze scoutinggroep. Ook sprong Betsie in het water om een
jongen uit het water te halen na een ongelukkige duik van de duikplank. Hij was
met vrienden aan het zwemmen en een andere vriend zwom onder de duikplank,
toen hij er af dook. De jongen liep een dwarslaesie op. Tijdens de problemen met
de Ambonezen in Waalwijk, heeft Betsie op het zwembad veel met hen
meegemaakt. Maar altijd bleef ze consequent en duidelijk naar deze
gemeenschap. Daardoor werd ze gerespecteerd.
Fluiten met badmuts op en zwemband om
De Waalwijkse Zwemclub heeft veel plezier met en van Betsie beleefd. Ze moest
eens op het einde van een wedstrijddag een waterpolowedstrijd fluiten van de
zwemclub. Maar Betsie floot tégen als het voor moest zijn en vóór als het tegen
moest zijn. Zij wist dat zij daarvoor in het water zou worden gegooid en stond
daarom met een badmuts op en een zwemband om, te fluiten.
Op latere leeftijd heeft Betsie nog bij het NVZ gestudeerd om bedrijfsleider te
kunnen worden van het nieuw te bouwen binnenbad. Ze solliciteerde daarop bij
de gemeente, maar helaas, er werd een man voor die functie aangetrokken. Eén
die minder gekwalificeerd was (men gaf zelfs toe dat zij betere papieren had)
voor die functie dan Betsie. Dat een man per se aan de top moest staan volgens
de heersende opvattingen en zij zo haar ambitie niet kon waarmaken, heeft haar
veel verdriet gedaan.
Emancipatie was in die tijd nog niet doorgedrongen bij de gemeente Waalwijk!
Uiteindelijk kon ze door die afwijzende houding er niet meer tegenop en kwam zij
in de WAO terecht. Gelukkig kreeg zij wél van de gemeente een toeslag omdat

haar arbeidsongeschiktheid voortkwam ‘Uit de dienst, door de dienst’. Dat was
toch een kleine genoegdoening voor haar.