Duitsland - ABN Amro

zakendoen met 

Duitsland

3 

inhoudsopgave 

Voorwoord5 

Zakenklimaat 

Handelsgeest6 

Economische situatie 10 

Handelsrelatie16 

Kansrijke sectoren 20 

Zakencultuur22 

Omgangsvormen28 

Nederlands-Duitse Handelskamer 

Deze reisgids is geschreven in samenwerking met de DNHK. 

DNHK is een zelfstandige vereniging met een netwerk van bijna 1000 ledenbedrijven in het Nederlands-Duitse 

bedrijfsleven. Tot de dienstverlening behoort marktonderzoek, fiscale vertegenwoordiging, salarisadministratie 

in Duitsland, personeels bemiddeling en juridisch advies - vooral gericht op het Duitse arbeids- en vennootschapsrecht. 

DNHK onderhoudt nauwe contacten met ministeries en autoriteiten in Duitsland en Nederland en organiseert jaarlijks 

bijeenkomsten over actuele thema’s op het gebied van taal en cultuur, recht, belastingen en marketing. Daarnaast zoekt 

de DNHK regelmatig de dialoog met media, politiek en overheden in beide landen. Jaarlijks presenteert de DNHK haar 

‘7 standpunten’ aan het Nederlandse ministerie van EL&I en voert zij veelvoudig gesprekken met Duitse overheden in 

de diverse deelstaten. 

Vanuit vestigingen in Den Haag, Berlijn en Düsseldorf begeleidt de DNHK ondernemers 

bij het zakendoen in het buurland. De contactgegevens van DNHK in Nederland zijn: 


Nassauplein 30 

2585 EC Den Haag 

T (070) 3114 100 

E info@dnhk.org 

www.dnhk.org 

Bedrijfsprofielen34 

Zakendoen in de praktijk 

Een bedrijf opzetten 36 

Wet- en regelgeving 46 

Douanezaken52 

Vergunningen56 

Productaansprakelijkheid60 

Personeel64 

Belastingen68 

Betalingsverkeer78 

Dit kan ABN AMRO voor u betekenen 82 

Nuttige adressen 89

voorwoord 

Ziet u toekomstige expansie in het buitenland voor uw onderneming? 

Zakendoen over de grens en daarmee succesvol zijn, blijkt in de praktijk veelal 

een uitdaging. Daarom introduceert ABN AMRO de zakenreisgids, onmisbaar 

voor uw zakelijke, internationale avontuur! 

© ABN AMRO Bank N.V. 

ABN AMRO is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10, Amsterdam (Postbus 283, 1000 EA). KvK nummer 

34334259. BTW-identificatienummer: NL 820646660B01. 

In deze brochure staat algemene informatie en is niet speciaal geschreven voor uw persoonlijke situatie. 

De brochure is daarom geen advies om iets te doen of niet te doen. Beslissingen die u alleen neemt op 

grond van de informatie in de brochure komen voor uw eigen risico. 

Wij proberen alleen betrouwbare bronnen te gebruiken voor de informatie in de brochure. We kunnen 

niet garanderen dat alle informatie altijd juist, volledig of niet al verouderd is. Als u meer informatie wilt 

over het onderwerp van de brochure, kunt u altijd contact met ons opnemen, bijvoorbeeld via internet 

(www.abnamro.nl) of via een bankshop bij u in de buurt. 

De informatie in deze brochure is bedoeld voor onze klanten in Nederland. We kunnen er niet voor in staan 

dat de informatie in de brochure ook bruikbaar is in andere landen. 

Een gids vol informatie van insiders; met handige weetjes over het 

betreffende land, het zakenklimaat en ondernemerstips. Uiteraard staan wij 

u daarnaast ook graag bij met netwerken in binnen- en buitenland, advies, 

producten en diensten op maat. 

ABN AMRO wenst u veel succes op uw zakelijke reis! 

Edzard Enschedé 

Managing Director International Network Commercial and Merchant Banking

6 zakendoen met Duitsland 

7 

handelsgeest 

Industriële spil van Europa 

Duitsland is met 82 miljoen inwoners de grootste consumentenmarkt 

van Europa. De industrie vormt samen met de dienstensector de 

ruggen graat van de Duitse economie. De beroepsbevolking (42 miljoen) 

is relatief hoogopgeleid. Door de gunstige ligging en goede infrastructuur 

biedt het land gemakkelijk toegang tot aangrenzende 

groeimarkten. 

Prettig ondernemersklimaat 

Het land herbergt een groot aantal innovatieve, hoogproductieve 

multinationals en mkb-bedrijven. De Duitse overheid verwelkomt 

buitenlandse ondernemingen met open armen. Dankzij de sociale, 

economische en politieke stabiliteit heeft Duitsland volgens gerenommeerde 

instituten als de Economist Intelligence Unit (EIU), IMD 

Business School en het World Economic Forum een aantrekkelijk 

ondernemingsklimaat. 

“Een kantoor in Duitsland is voor ons erg belangrijk, want de 

bedrijven daar doen het liefst zaken met een Duitse 

onderneming. Ze zijn wel blij met de Nederlandse expertise 

die erachter zit, want Nederlanders worden wereldwijd toch 

wel gezien als pioniers op het gebied van glastuinbouw.” 

Codema - Maarten de Jager


9 

“De Duitse handelsmentaliteit is meer gedisciplineerd. 

Levertijden en betalingscondities worden in het 

algemeen beter nageleefd.” 

Henisol - Arie Bouma 

Bureaucratie en regeldruk 

Als u een bedrijf wilt opstarten, belasting moet betalen of vastgoed 

wilt registreren, kan de Duitse bureaucratie een last zijn. Daarnaast 

kent Duitsland een relatief hoge administratieve lastendruk. 

Aantrekkelijk investeringsklimaat 

De Duitse vrijemarkteconomie scoort goed op de European 

Attractiveness Survey van Ernst & Young (2011). Deze index rangschikt 

Europese landen op basis van aantrekkelijkheid om er te investeren. 

Daarnaast is Berlijn uitgeroepen tot de derde aantrekkelijkste Europese 

stad om een bedrijf op te zetten. Onze oosterburen vertrouwen op 

hun sterke economie, hebben een duidelijke ondernemerscultuur en 

voeren een gedegen fiscaal beleid. Voor de wet is er over het algemeen 

geen verschil tussen binnen- en buitenlandse organisaties. 

“Voor ons is Noord-Duitsland het interessantste gebied, 

vooral vanwege de geografische ligging en de minimale 

cultuurverschillen.” 

Henisol - Arie Bouma


11 

economische 

situatie 

Sterke reus van de eurozone 

Duitsland is de grootste lidstaat van de eurozone, zowel wat de omvang 

van de economie betreft als die van de bevolking. Het land is een echte 

uitvoergigant, maar de relatief gezonde binnenlandse economie zal de 

komende jaren ook de nodige vraag naar invoer genereren. De Duitse 

economie is de afgelopen jaren veel harder gegroeid dan in de rest van 

de eurozone en het land speelt een sleutelrol bij de onderhandelingen 

over de oplossing van de staatschuldencrisis. Kortom: Duitsland is de 

sterke reus van de eurozone en biedt veel mogelijkheden tot zakendoen. 

Snelste groeier binnen Europa 

De Duitse economie is de afgelopen jaren gemiddeld ruim 2% harder 

gegroeid dan de economieën van overige lidstaten binnen de eurozone. 

Vooral de uitvoer en de bedrijfsinvesteringen stegen fors, maar ook de 

consumptie nam toe. Deze relatief sterke prestatie is grotendeels te 

danken aan een zeer gematigde stijging van de loonkosten per eenheid 

product sinds het begin van deze eeuw. 

Dit is het resultaat van een combinatie van loonmatiging en drastische 

arbeidsmarkthervormingen: de zogeheten Hartz-Reformen, geïnitieerd 

door Bondskanselier Gerhard Schröder in 2002. Deze maatregelen 

waren nodig omdat Duitsland in de jaren na de hereniging van het 

oostelijke en het westelijke deel in 1990 veel concurrentiekracht had 

verloren en in een recessie dreigde weg te glijden. Als gevolg van 

deze hervormingen en de matige stijging van de loonkosten per 

eenheid product, heeft Duitsland veel concurrentiekracht herwonnen.


economische situatie 

13 

Rechte rug tegen China 

Duitsland heeft de opmars van China als belangrijke speler in de 

wereldhandel goed kunnen weerstaan. Het aandeel van Duitsland in 

de totale wereldexport is met slechts 1% gedaald sinds 2001, het jaar 

waarin China toetrad tot de Wereldhandelsorganisatie. Het aandeel 

van de gehele Europese Unie nam sindsdien met 7% af, en dat van 

de Verenigde Staten met 4%. 

De belangrijkste uitvoer van Duitsland bestaat uit: 

▶▶ 

auto’s en transportmiddelen; 

▶▶ 

machines; 

▶▶ 

computers en elektronica; 

▶▶ 

chemische producten; 

▶▶ 

metaalproducten. 

Uit- en invoer 

De Duitse uitvoer blijft voor het overgrote deel binnen Europa (71% van 

het totaal), waarbij de eurozone met 40% het grootste deel voor zijn 

rekening neemt. Het aandeel van China is op zich vrij beperkt (6%), 

maar het is wel in drie jaar tijd verdubbeld. Ongeveer 7% van de Duitse 

uitvoer gaat naar Nederland en het aandeel van Nederland in de invoer 

van Duitsland bedraagt zo’n 9%. 

Groei bbp versus eurozone (Bron: EIU) 

In % jaar-op-jaar 

6 

4 

2 

0 

-2 

-4 

-6 

96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 

-8 

Duitsland 

Eurozone exclusief Duitsland 

Duitsland voert vanuit Nederland hoofdzakelijk de volgende goederen in: 

▶▶ 

machines; 

▶▶ 

transportmiddelen; 

▶▶ 

chemische producten; 

▶▶ 

gas en brandstoffen; 

▶▶ 

voedingsmiddelen. 

Sterke binnenlandse economie 

Met circa 82 miljoen mensen heeft Duitsland verreweg de grootste 

bevolking van de eurozone: bijna 25% van het totaal. De werkloosheid 

lag begin 2012 op een historisch dieptepunt en de arbeidsmarkt was 

krap. De ratio van het aantal vacatures ten opzichte van het aantal 

banen lag op 1,22. Dat is het hoogste niveau sinds 2000. De krapte op 

de arbeidsmarkt heeft ervoor gezorgd dat de loonstijging is opgelopen 

en de koopkracht van huishoudens is toegenomen. Dit stimuleert de 

consumptieve bestedingen. Daarnaast zijn de bedrijfswinsten de 

afgelopen jaren sterk gestegen, wat de investeringsgroei bevordert. 

Goede economische structuur 

Duitsland beschikt over een goede economische structuur, wat gunstig 

is voor het economisch groeipotentieel. Op een totaal van 183 landen 

staat het op de 22e plaats in de ranglijst Ease of Doing Business van 

de Wereldbank. In de Global Competitiveness Index van het World 

Economic Forum staat Duitsland zesde van in totaal 142 landen.


15 

Het land scoort daarbij zeer goed in vergelijking met andere lidstaten 

van de eurozone. Kortom: het ondernemersklimaat is gunstig en er 

zijn relatief weinig hindernissen die de economische groei belemmeren. 

Huishoudboekje op orde 

Ook op het gebied van de overheidsfinanciën doet Duitsland het 

verhoudingsgewijs goed. Het financieringstekort is in 2011 gedaald 

naar slechts 1% van het bbp. Dit is substantieel lager dan het 

gemiddelde in de eurozone van ongeveer 4,5%. De staatsschuld 

bedroeg in 2011 81% van het bbp. Ter vergelijking: in de eurozone 

lag dit op 88%. Doordat de overheidsfinanciën relatief gezond zijn, 

hoeft Duitsland de komende jaren aanzienlijk minder bezuinigingsmaatregelen 

door te voeren dan de andere landen van de eurozone. 

Vooruitzichten 

De Duitse economie is in de tweede helft van 2011 geraakt door de 

escalerende staatsschuldencrisis in de eurozone. De economie kromp 

in de laatste maanden van dat jaar. Doordat begin 2012 nog niet alle 

benodigde stappen waren genomen om de crisis te bezweren, is de 

kans groot dat de economie in de eerste helft van 2012 zal blijven 

kwakkelen. 

Ervan uitgaande dat de Europese leiders in de loop van 2012 de 

laatste stappen zetten om de crisis te beteugelen, zal de Duitse 

economie in de tweede helft van dit jaar waarschijnlijk weer groeien. 

Dankzij de gezonde binnenlandse economie en goede economische 

structuur zal de Duitse economie beter blijven presteren dan het 

gemiddelde binnen de eurozone.


17 

handelsrelatie 

Duitsland - Nederland 

Vergelijkbare landen 

Het ondernemersklimaat en groeipotentieel van Nederland en Duitsland 

hebben veel overeenkomsten. Beide landen horen bij de sterke kern 

van de eurozone en volgens het Organisation for Economic 

Co-operation and Development (OECD) is de flexibiliteit van de arbeidsmarkt 

er ongeveer hetzelfde. Begrotingstekorten en staatschulden 

liggen ruim onder het gemiddelde en beide staten hebben een triple A 

credit rating, de hoogste score die de belangrijkste kredietbeoordelaars 

toekennen. Ook volgens de Global Competitiveness Index van het 

World Economic Forum en de Doing Business Indicator van de 

Wereldbank liggen Nederland en Duitsland dicht bij elkaar. 

Monetaire geschiedenis 

Ver voordat de euro werd geïntroduceerd, had Nederland al een 

eenzijdige muntunie met Duitsland. Vanaf het begin van de jaren ’80 

in de vorige eeuw hield De Nederlandsche Bank (DNB) de gulden in 

een heel nauwe marge ten opzichte van de Duitse mark. Daarnaast 

volgde Nederland het monetaire beleid van de Deutsche Bundesbank. 

Hechte handelspartners 

Voor Nederland is Duitsland de belangrijkste handelspartner. Het land 

is goed voor ongeveer 18% van de Nederlandse invoer en 24% van 

onze uitvoer. Omgekeerd heeft Nederland een aandeel van 6,5% in 

de export en 9% in de import van Duitsland.


handelsrelatie Duitsland - Nederland 

19 

In 2011 was Nederland voor de Duitsers het belangrijkste importland, 

vóór China en Frankrijk: 

Aandeel aan de totale import 

Land 

Aandeel 

Nederland 9,10 

Volkrepubliek China 8,77 

Frankrijk 7,36 

Italië 5,36 

Verenigde Staten 5,34 

Overige 64,07 

Import 2011: Geheel: 901,95 mld. Euro 

Land 

Import 2011 in mld. Euro 

Nederland 82,1 

Volkrepubliek China 79,1 

Frankrijk 66,4 

Italië 48,3 

Verenigde Staten 48,2 

2. Belangrijke grondstof- en energieleverancier 

Onze export naar Duitsland wordt aanzienlijk vergroot doordat we in 

de relatief hoge Duitse energie- en grondstofbehoefte helpen voorzien. 

Vanwege de industriële structuur en de geringe zelfvoorzieningsgraad 

moet Duitsland op deze gebieden veel importeren. Nederland speelt 

daarin een hoofdrol. In 2010 was het voor Duitsland bestemde aandeel 

van ons aardgas (ongeveer 7%) goed voor 4,8 miljard euro. 

3. Voedselvoorziening 

Traditioneel heeft Nederland een sterke positie op het gebied van 

voedselvoorziening. Bijna 30% van onze totale export naar Duitsland 

bestaat uit primaire producten. In 2010 lag het bedrag dat hiermee 

was gemoeid rond de 22 miljard euro. Daarvan kwam 17,2 miljard 

euro uit de export van levensmiddelen, landen tuinbouwproducten. 

Dominante sectoren 

In 2010 investeerde Nederland voor 58 miljard euro in Duitsland. 

Dat is ruim 8% van onze totale directe buitenlandse investeringen. 

Nederlandse ondernemingen richtten zich daarbij relatief veel op 

het Duitse banken verzekeringswezen, de chemische sector en 

bedrijven in de sector transport en logistiek. 

Bron: Statistisches Bundesamt Deutschland (stand: januari 2012) 

Dit heeft drie oorzaken: 

1. Gunstige geografische ligging en infrastructuur 

Nederland heeft een gunstige ligging aan zee en een uitstekende 

infrastructuur: havens met goede open overslagfaciliteiten, een 

fijnmazig wegennet en binnenvaartverbindingen tot in Zuid-Duitsland. 

“Als het om zakendoen gaat, zijn de verschillen tussen 

Nederland en Duitsland niet meer zo groot. 25 jaar geleden zat 

je nog met grenscontroles en taal- en cultuurverschillen, maar 

dat is tegenwoordig aanzienlijk minder.” 



21 

kansrijke 

sectoren 

Goederen vs. diensten 

Nederland voert aanzienlijk meer goederen dan diensten uit naar 

Duitsland. In 2010 bedroeg de goederenexport richting onze oosterburen 

90 miljard euro. Ter vergelijking: de dienstenexport bedroeg 

in datzelfde jaar 10 miljard euro. We exporteren onder andere: 

▶▶ 

voedings- en genotmiddelen (16%); 

▶▶ 

aardolie en brandstoffen (16%); 

▶▶ 

chemische producten, inclusief farma (16%). 

Onze dienstenexport bestaat vooral uit: 

Vanuit Duitsland importeert Nederland hoofdzakelijk: 

▶▶ 

transport (35%); 

▶▶ 

reisverkeer (35%); 

▶▶ 

zakelijke dienstverlening (23%). 

▶▶ 

machines en transportmiddelen (28%); 

▶▶ 

chemische producten (23%); 

▶▶ 

halffabricaten (14%). 

Duitsland stimuleert innovatie, R&D en kansrijke sectoren als 

duurzame energie, ICT, milieutechnologie en medische technologie.


23 

zakencultuur 

Dichtbij en toch anders 

Duitsland is de grootste consumentenmarkt van Europa, grenst aan 

ons land en de Duitse taal lijkt op het Nederlands. Dat maakt het land 

interessant voor veel Nederlandse ondernemers. Over het algemeen 

zijn Duitsers aangename en zeer betrouwbare handelspartners. 

Maar er is een aantal belangrijke verschillen als het gaat om het 

zakelijke klimaat. Zo is het Duitse zakenleven erg formeel, verschillen 

mentaliteit en gewoonten per deelstaat en zijn Duitsers eerder 

probleem- dan oplossingsgericht. Denken en handelen als een Duitser 

is volgens veel Nederlandse ondernemers de beste strategie om in 

Duitsland succesvol zaken te doen. 

Formele besluitvorming 

Duitsers houden graag vast aan wat ze hebben en kiezen bij voorkeur 

voor zekerheid. De chef is de baas, van hem worden beslissingen 

verwacht. Deze maakt hij gewoonlijk door zich uitgebreid op de hoogte 

stellen van de mening van zijn medewerkers. Veranderingen vergen 

daarom vaak nogal wat tijd en geduld. Een groot voordeel is dat alle 

betrokkenen zich uiteindelijk neerleggen bij een genomen beslissing 

en in de uitvoering daarvan loyaal zijn aan hun leidinggevende. 

Kwaliteit boven alles 

Ondanks hun behoedzame en formele aanpak, zijn Duitsers wel 

degelijk resultaatgericht. Dat zie je terug in de samenwerking. 

Nederlanders hechten waarde aan persoonlijk contact tijdens het 

zakelijk verkeer, terwijl voor een Duitser ‘de zaak’ voorop staat. 

Het sociale gedeelte komt na het werk, niet ervoor. Duitsers willen 

een feilloos werkend product en een onberispelijk uitgevoerde 

opdracht. Kwaliteit is in Duitsland belangrijker dan de prijs.


zakencultuur 

25 

“Het gaat er soms stevig aan toe, maar wel altijd fair. Duitsers 

proberen een prijs vaak naar beneden af te ronden. Omdat ze 

veel tijd steken in het regelen van financiën en vergunningen, 

onderhandelen ze met ons over de levertijd. Ze willen alles zo 

snel mogelijk hebben. Zorg dat je geen afspraken maakt die je 

niet na kunt komen, daar houden Duitsers niet van.” 

Codema - Maarten de Jager 

Duits spreken is geld waard 

Veel Duitsers spreken tegenwoordig goed Engels, toch doen ze het liefst 

zaken in hun eigen taal. Overschat uw eigen taalniveau niet. Huur een 

gekwalificeerde tolk in als u niet volledig begrijpt wat er wordt 

besproken of geschreven. Nederlandse ondernemingen lopen veel 

projecten mis door gebrekkige kennis van de taal en zakelijke cultuur. 

Presentaties en onderhandelingen 

Een Duitser neemt beslissingen op basis van harde feiten. Zorg daarom 

voor presentaties en brochures met cijfermateriaal, productanalyses, 

uitkomsten van marktonderzoek en andere vormen van research. 

Houd rekening met Duitse wetten en voorwaarden en laat merken 

dat u daarover goed bent geïnformeerd. 

Probleemgericht denken 

Duitsers staan bekend om hun probleemgerichte denken. 

Uw toekomstige samenwerkingspartner ziet waarschijnlijk veel beren 

op de weg en dekt alle risico’s graag bij voorbaat af. Voor potentiële 

problemen bedenkt hij alvast oplossingen. Dit staat haaks op de 

Nederlandse manier van denken. Zodra de hoofdlijnen van een project 

op papier staan, gaan wij aan de slag. De details vullen we gaandeweg 

wel in. We denken doelgericht en pakken problemen aan wanneer ze 

zich voordoen. Dit is tegenovergesteld aan het risicomijdende karakter 

van onze oosterburen. Hierdoor vinden Nederlanders al snel dat 

Duitsers zich onnodig zorgen maken over zaken die (nog) helemaal 

niet aan de orde zijn. 

“Als je in Duitsland gaat ondernemen, 

zijn de drie belangrijkste valkuilen: 

1. te weinig kennis van de Duitse taal; 

2. te informeel met mensen omgaan; 

3. te weinig weten van lokale regelgeving, 

vooral over de inzet van personeel.” 


Bepaald geen Franse slag 

Over het algemeen zijn Duitsers bijzonder goed voorbereid en leggen 

ze afspraken tot in het kleinste detail vast. Even snel iets regelen 

kennen de Duitsers niet en improviseren is voor hen een gruwel. 

Volgens een van tevoren opgesteld plan doordenken ze elk detail 

en leggen dit vast. Daarom duren onderhandelingen vaak lang.


“Duitsers zijn gewend om 

Duits te praten; met alleen 

Engels kom je er niet. 

Zeker niet bij de kleine 

zakenman.” 


27


29 

omgangsvormen 

Aanspreekvormen en titels 

In het Duitse zakenleven spreekt men elkaar aan met de achternaam, 

voorafgegaan door ‘Herr’ of ‘Frau’. Als uw zakenpartner een titel 

heeft, zet deze dan tussen de voor- en achternaam: Herr Doktor 

Schultz of Frau Professor Müller. 

Vermijd ‘du’ 

In Nederland tasten we af of en wanneer we een gesprekspartner 

kunnen tutoyeren. Dit heeft te maken met onze normen van 

beleefdheid. We willen de ander zo snel mogelijk op zijn gemak 

stellen en ‘jij’ is daarvoor geschikter dan ‘u’. In Duitsland gaat deze 

redenering beslist niet op. Er wordt in de regel niet getutoyeerd. 

Het ‘du’ blijft in principe gereserveerd voor vriendschappen en 

familiaire relaties. Voor ‘du’ en ‘Sie’ zeggen bestaan zelfs werkwoorden: 

duzen en siezen. 

Volhardend ‘u’ blijven zeggen vinden wij nogal ouderwets, maar het 

schept wel duidelijkheid in de zakelijke omgangsvormen. Op grond 

van hiërarchie gedragen Duitsers zich nu eenmaal formeler en 

bewaren ze meer afstand tot de ander. Zakenpartners kunnen duzen 

als respectloos opvatten, wat een goede samenwerking in de weg 

kan staan. Spreek Duitse relaties daarom altijd aan met ‘Sie’, en blijf 

dit doen. 

Afspraken maken 

Leg het eerste zakelijke contact bij voorkeur schriftelijk in plaats van 

telefonisch. Daarna is persoonlijk contact juist de sleutel tot succes. 

Kom op tijd of liever iets te vroeg op een afspraak, want Duitsers zijn 

stipt en nauwgezet. Is de persoon die u wilt spreken niet aanwezig? 

Laat altijd uw visitekaartje achter.


31 

Discussieer op inhoud 

Schrik niet wanneer een zakenrelatie u ongezouten de waarheid 

zegt tijdens een discussie. Duitsers sluiten niet snel een compromis. 

Het kan er fel aan toe gaan tijdens een gesprek en er wordt niet 

geschroomd om op de man te spelen. Een Duitser discussieert op 

inhoud en gaat alleen de strijd aan als hij werkelijk verstand van 

zaken heeft. Daarom zal hij u niet snel gelijk geven, ook niet als 

het om bijzaken gaat. 

Pas uw manier van argumenteren aan als u serieus genomen wilt 

worden tijdens een discussie. Nederlanders willen zakenpartners 

liever niet beledigen. Bij een meningsverschil mag iedereen zijn 

zegje doen en je wordt niet snel voor het blok gezet. In de ogen 

van Duitsers is dit een bewijs van onvermogen en gebrek aan kennis. 

Want wie niet kritisch is, weet waarschijnlijk niet waar hij het over heeft. 

“Je kunt de directe manier van zakendoen in Nederland niet 

zomaar kopiëren naar Duitsland. Daar moet je echt mee 

oppassen. Duitsers hebben grote moeite met de Nederlandse 

manier van communiceren. Geef Duitse klanten het gevoel dat 

je er samen uit gaat komen en probeer hun vertrouwen te 

winnen. Daarna is het een kwestie van je afspraken nakomen, 

dan komt het goed.” 



omgangsvormen 

33 

Gouden regels 

Wees punctueel 

Dit is voor Duitsers een teken dat u serieus en betrouwbaar bent. 

Denk aan details 

Vermijd tijdens zakelijke besprekingen zinnen als: “Hier kunnen we 

later nog wel naar kijken.”, “Dit komt wel goed.” of “Dat zien we 

vanzelf wel.” Daarmee wekt u snel wantrouwen. 

Ken uw plaats 

Laat duidelijk merken welke formele plaats u binnen uw organisatie 

inneemt en welke verantwoordelijkheden daarbij horen. Vermeld uw 

titels en positie op uw visitekaartje. Zorg dat u de organisatie en 

functie van uw contactpersoon kent. 

Scoor met status 

Duitsers hechten veel waarde aan persoonlijke verzorging en statussymbolen, 

zoals auto’s en kleding. Besteed hier aandacht aan. 

Bevestig afspraken 

Schriftelijk en in detail; dit wordt gewaardeerd. 

Breek met het beeld 

Ga ervan uit dat u wordt ingeschat als zakelijk kundig en flexibel, maar 

houd in uw achterhoofd dat Duitse zakenlieden ons onbetrouwbaar 

vinden als het om details gaat. Door hier juist extra aandacht aan te 

schenken, creëert u kansen. 

Blijf respectvol 

Ook als u uw zakenpartner al langer kent, behandel hem met evenveel 

egards en respect als in het begin. 

Scheid zakelijk en privé 

Duitsers praten met zakenrelaties niet snel over hun privéleven. 

Houd in dit opzicht wat afstand. Een lunchafspraak wordt niet zo snel 

gemaakt, al verschilt dit per bedrijfstak en zijn jongeren hierin al zeker 

wat losser. 

“De omgangsvormen in Duitsland verschillen wel met die 

in Nederland. Ten eerste denken Duitsers vaak overdreven 

hiërarchisch. Verder zijn ze doorgaans wat formeler. 

Blijf daarom altijd ‘U’ zeggen. Tutoyeren doe je alleen bij 

echte vriendschap.” 



35 

bedrijfsprofielen 

Henisol 

Henisol Insulation BV heeft een compleet aanbod aan industriële isolatie, steigerbouw, 

tracing en brandwering. Het bedrijf werd in 2007 opgericht door eigenaar Arie Bouma en is 

inmiddels met ruim honderd medewerkers actief in o.a. België, Denemarken, Rusland en 

Zuid-Europa. In deze landen werkt Henisol vooral aan speciale projecten waarbij ze haar 

bijzondere expertise inzet, bijvoorbeeld in akoestische industriële isolatie (onder andere 

voor de luxe jachtbouw). Henisol Insulation BV heeft een zusterbedrijf in Duitsland: 

Henisol GmbH. Henisol GmbH wordt vanuit Nederland aangestuurd. 

Codema 

Codema Systems Group is de holdingmaatschappij van HAWE, WEVAB, SDF en B-E de Lier. 

De groep is wereldwijd marktleider in innovatieve logistieke systemen, management- en 

besturingssoftware en (op maat gemaakte) producten voor de (glas)tuinbouw. De dagelijkse 

leiding is in handen van algemeen directeur Maarten de Jager, die tevens eindverantwoordelijk 

is voor de holding als geheel. Codema is actief in verschillende Europese landen, 

heeft dealers in Amerika, Canada en Japan en levert in heel Azië en het Midden-Oosten. 

Op zichzelf is Duitsland een belangrijk zakenland voor Codema, maar het vormt ook een 

goede uitvalsbasis voor de omringende Duitstalige landen Oostenrijk en Zwitserland.


37 

een bedrijf 

opzetten 

Kansen en keuzes 

Duitsland biedt veel kansen voor ondernemers. Het is de grootste 

consumentenmarkt in Europa, ligt centraal en grenst aan negen 

landen. Bovendien heeft het een bloeiende en innovatieve hightechindustrie, 

met veel aandacht voor duurzaamheid en research en 

development. 

Toch is ondernemen in Duitsland niet eenvoudig. Duitsers hechten 

veel waarde aan kwaliteit en punctualiteit. Ze doen vooral zaken op 

basis van vertrouwen en werken het liefst met landgenoten. In de 

meeste gevallen heeft u als Nederlandse ondernemer wel een 

streepje voor op bedrijven uit andere landen. 

Uw bedrijf aanmelden 

Als u in Duitsland een bedrijf opricht, moet u dit binnen een maand 

melden bij het Gewerbeamt of Ordnungsamt van de gemeente waar 

het bedrijf is gevestigd. Deze meldingsplicht geldt ook bij verlegging 

of beëindigen van een zelfstandige bedrijfsinrichting of een filiaal, 

en als u de activiteiten van een bestaande onderneming wijzigt of 

uitbreidt. 

Richt u een vennootschap op, dan moet u deze ook laten inschrijven 

in het handelsregister. Dit doet een Duitse notaris voor u bij het 

Amtsgericht (kantongerecht). In beginsel moet u Nederlandse of 

andere niet-Duitse documenten laten vertalen door een vertaler die 

door de rechtbank is beëdigd. Handtekeningen moeten door een 

notaris of de Kamer van Koophandel worden gewaarmerkt en 

worden voorzien van een apostille. Hiermee wordt de echtheid 

van een handtekening op een document bevestigd.


een bedrijf opzetten 

39 

Rechtspersonen en bedrijfsvormen 

U kunt verschillende rechtsvormen kiezen wanneer u een 

onderneming opricht in Duitsland: 

Einzelfirma 

Als een particulier persoon een bedrijf opricht, ontstaat er een 

Einzelfirma (eenmanszaak). De eigenaar hiervan is met zijn gehele 

(persoonlijke) vermogen onbeperkt aansprakelijk voor de verbin tenissen 

die hij aangaat en de eventuele schade die hij veroorzaakt. 

Winst of verlies van het bedrijf komen voor rekening van de ondernemer. 

Het jaarresultaat valt verplicht onder de inkomensbelasting. 

OHG (Offene Handelsgesellschaft) 

De OHG is vergelijkbaar met de Nederlandse vof (vennootschap 

onder firma). Alle vennoten zijn onbeperkt aansprakelijk tegenover 

de crediteuren van de vennootschap. In principe kan elke persoon 

vennoot van een OHG zijn. Dat geldt ook voor rechtspersonen zoals 

een GmbH. 

Voor de oprichting van een OHG moeten vennoten ten eerste een 

vennootschapscontract afsluiten. In dit contract staat onder andere 

de doelomschrijving van de vennootschap, de firmanaam en de 

vertegenwoordigingsbevoegdheid. Vervolgens dient de OHG door 

een Duitse notaris bij het Duitse handelsregister te worden aangemeld 

en door de vennoten worden ingeschreven in het plaatselijke 

Gewerberegister. 

KG (Kommanditgesellschaft) 

De KG is vergelijkbaar met de Nederlandse cv (commanditaire 

vennootschap). Deze rechtspersoon is gebaseerd op hetzelfde 

principe als de OHG, maar kent twee soorten vennoten: 

▶▶ 

de beherende vennoot, die onbeperkt aansprakelijk is; 

▶▶ 

de commanditaire vennoot met een beperkte aansprakelijkheid. 

Een commanditaire vennoot mag de vennootschap niet besturen, 

maar slechts controleren. 

“We hebben in Duitsland een nieuwe GmbH opgericht, 

dat ging erg gemakkelijk. De samenwerking met de 

Duitse Kamer van Koophandel, notarissen en andere 

partijen verliep ongelooflijk soepel. Als je de juiste 

papieren hebt, kun je snel een bedrijf oprichten en de 

overheid werkt hier erg goed aan mee.” 

KgaA (Kommanditgesellschaft auf Aktien) 

Een bedrijfsvorm die afwijkt van het Nederlandse systeem is de KgaA. 

In deze kapitaalvennootschap zijn de beherende vennoten volledig 

aansprakelijk, zoals bij een KG. Voor het overige zijn de regels voor 

een Aktiengesellschaft (AG) van toepassing, vergelijkbaar met de 

Nederlandse nv (naamloze vennootschap). 

GmbH (Gesellschaft mit beschränkter Haftung) 

De GmbH is vergelijkbaar met de Nederlandse B.V. (besloten 

vennootschap) en wordt opgericht met behulp van een notariële 

akte. Er is een minimum startkapitaal vereist van 25.000 euro. 




41 

De GmbH als orgaan heeft tenminste één Geschäftsführer (bestuurder). 

Dit moet een natuurlijke persoon zijn. De bestuurders zijn de wettelijke 

vertegenwoordigers van de GmbH. De Gesellschafterversammlung 

(algemene vergadering van aandeelhouders) houdt toezicht op het 

functioneren van de bestuurder(s). 

Er kan een raad van commissarissen worden ingesteld. Voor bedrijven 

met meer dan 500 werknemers is dit in principe zelfs verplicht. 

De GmbH kan worden ontbonden na een gerechtelijke uitspraak, 

bij een faillissement of als gevolg van onwettige besluiten. 

GmbH & Co. KG 

Een GmbH & Co. KG is een Kommanditgesellschaft (cv) waarin een 

GmbH (bv) als persoonlijk aansprakelijke (complementaire) vennoot 

deelneemt. De andere personen zijn commanditaire vennoten. 

Meestal zijn dit de vennoten van de GmbH. Hoewel het om een 

personenvennootschap gaat, wordt hierdoor de aansprakelijkheid 

beperkt tot het kapitaal van de GmbH. Deze bedrijfsvorm levert in 

bepaalde situaties een belastingvoordeel op, doordat commanditaire 

winsten alleen onder de inkomstenbelasting vallen en niet onder de 

vennootschapsbelasting. 

UG (Unternehmergesellschaft mit beschränkter Haftung) 

U kunt in Duitsland een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid 

oprichten met slechts 1 euro startkapitaal. Als tegenprestatie moet 

u elk jaar 25% van de winst reserveren om kapitaal op te bouwen. 

Zodra u een bedrag van 25.000 euro heeft gespaard, verandert de UG 

automatisch in een gewone GmbH. Voor de UG gelden alle regels die 

voor een GmbH gelden, tenzij daarvan wordt afgeweken in het 

GmbH-Gesetz. De UG is dus net zoveel rechtspersoon als de 

klassieke GmbH. 

Marktbenadering 

Middelmatige prestaties van Nederlandse bedrijven in Duitsland zijn 

vrij zeldzaam. Exporteurs zijn vaak óf erg succesvol of helemaal niet, 

en in dat laatste geval dus ook niet lang aanwezig. Marktbewerking 

vanuit Nederland met Nederlandse verkopers heeft veruit de kleinste 

kans van slagen, blijkt uit onderzoek van Gateway to Germany. U kunt 

beter Duits personeel in dienst nemen, met Duitse handelsagenten 

werken of met een Duitse distributeur in zee gaan. Overige tips: 

▶▶ 

opereer dicht bij uw klant; 

▶▶ 

zorg voor voldoende informatie; 

▶▶ 

hanteer een langetermijnvisie; 

▶▶ 

toon doorzettingsvermogen. 

Als u het vertrouwen van een klant eenmaal heeft gewonnen, blijft hij 

u vaak tientallen jaren trouw. Zie de Duitse marktbenadering als een 

marathon, die het zeker waard is om uit te lopen. 

Ondernemen met Duitse partners 

Handelsagent 

Een Handelsvertreter (handelsagent) is een zelfstandig werkende 

ondernemer die op basis van een contract voor u met klanten 

bemiddelt. De juridische positie van Duitse handelsagenten lijkt op 

die van de Nederlandse. Bedenk wel dat de belangen van een 

handelsagent niet altijd met die van u als opdrachtgever (principaal) 

overeenkomen, bijvoorbeeld als het om exclusiviteit gaat. Een op 

maat gemaakt contract vergroot de kans op succesvolle samenwerking. 

Formuleer de individuele regelingen in het contract duidelijk 

en ondubbelzinnig.



43 

Bij beëindiging van de overeenkomst heeft de handelsagent onder 

bepaalde voorwaarden recht op een Ausgleichsanspruch 

(klantenvergoeding). Dit is een vergoeding voor de meerwaarde die 

de agent aan uw onderneming heeft toegevoegd. Het recht op een 

klantenvergoeding is dwingend recht, u kunt deze dus niet uitsluiten 

in het contract. De hoogte van de Ausgleichsanspruch bedraagt 

maximaal één jaar provisie, op basis van gemiddelde provisie in de 

laatste vijf jaar. 

Vergis u niet in de omvang van Duitsland. Om meerdere deelstaten te 

bedienen, zult u met verschillende agenten moeten werken. Er zijn 

ongeveer 60.000 handelskantoren in Duitsland. Samen bemiddelen ze 

bij goederentransacties met een geschatte totaalwaarde van maar 

liefst 175 miljard euro. 

Zo vindt u een handelsagent 

U kunt het beste een handelsagent zoeken op de Duitse markt. 

Een goede agent met de juiste referenties vindt u via andere bedrijven, 

de Nederlands-Duitse Handelskamer of het Netherlands Business 

Support Office (NBSO). Met deze instanties kunt u zich onder andere 

op Internationale Handelsvertretertage presenteren. Neem voor meer 

informatie contact op met de Nederlands-Duitse Handelskamer in 

Den Haag of een van de vier NBSO’s in Duitsland. De contactgegevens 

vindt u bij nuttige adressen achter in deze reisgids. 

Distributeur 

In tegenstelling tot de handelsagent, kopen distributeurs of franchisenemers 

op eigen naam en risico de producten van de ondernemer en 

verkopen deze weer. Sommige distributeurs verkopen steeds goederen 

van dezelfde ondernemer(s). Voor distributeurs bestaat in het Duitse 

rechtssysteem geen specifieke wettelijke regeling. Een belangrijk 

beginsel is contractvrijheid. Daarnaast kunnen aanvullend de regels 

van het recht voor handelsagenten worden toegepast, als de 

distributeur op grond van het contract met de ondernemer een soortgelijke 

positie heeft. Dat kan dan ook tot gevolg hebben dat een 

distributeur recht heeft op een klantenvergoeding. U doet er goed aan 

de volgende zaken in ieder geval vast te leggen in een contract met 

een distributeur: 

▶▶ 

een omschrijving van de producten en afspraken over 

voorraadbeheer, eigendomsvoorbehoud, regio/rayon, 

minimumomzet, concurrentiebeding, exclusiviteit en het in licentie 

geven van intellectuele eigendomsrechten; 

▶▶ 

dat de distributeur optreedt als zelfstandig ondernemer en (ver) 

koopt onder eigen naam en op eigen risico; 

▶▶ 

dat de distributeur kan worden verplicht gegevens door te geven 

aan de ondernemer die hem inhuurt, zoals marktanalyses, 

concurrentieposities, gebruikelijke advertentiemedia en plaatselijke 

gebruiken. Omschrijf deze verplichtingen zo nauwkeurig mogelijk. 

Denkt u ook aan een mogelijke rechtskeuze en/of een regeling omtrent 

de bevoegde rechter. Het is vanzelfsprekend ook mogelijk om arbitrage 

af te spreken. De Nederlands-Duitse Handelskamer biedt voor conflicten 

tussen Nederlandse en Duitse ondernemers een eigen arbitrageprocedure 

aan.

44 zakendoen met Duitsland een bedrijf opzetten 

45 

Duitse beurzen 

Duitsland heeft meer dan 150 grote internationale vakbeurzen en is 

daarmee wereldwijd het beurzenland bij uitstek. U kunt er een goede 

indruk krijgen van de markt en u ontmoet potentiële klanten door 

contact te leggen met beursdeelnemers en bezoekers uit binnen- en 

buitenland. Toch is beursbezoek op zich voor deelnemers en bezoekers 

nooit een stand-alone actie. Het succes wordt grotendeels bepaald na 

terugkomst op kantoor. Verwerk vergaarde informatie, geef opvolging 

aan nieuwe contacten en plan vervolgstappen. 

Marketing 

Duitse promotiemiddelen verschillen qua vorm en inhoud enorm van 

hun Nederlandse tegenhangers. Bij ons ligt de focus voornamelijk op 

gevoel en de beleving van de lezer. Voor Duitsers staat het product 

altijd voorop. Ze streven naar perfectie, zijn gespitst op details en proberen 

alle vragen op voorhand te beantwoorden. Websites, brochures 

en presentaties bevatten veel primaire kleuren en harde vormen. 

“Het is niet moeilijk om in Duitsland een 

bedrijf te starten. Zolang je je maar aan 

de regels houdt, net als in Nederland. 

Duitsers maken het je als buitenlander 

niet extra moeilijk, maar je moet je wel 

aanpassen aan hun voorschriften.” 


Kennis is macht 

Wilt u het vertrouwen van een Duitse zakenpartner winnen, dan moeten 

uw product en service perfect aansluiten op zijn behoefte. Toon bovendien 

uw kennis van product en technologie door gede tailleerde (bij 

voorkeur Duitse) specificaties, certificeringen en klant referenties te 

noemen. Als u deze expertise combineert met een lange adem en 

intensief klantcontact, vergroot u de kans op langdurig commercieel 

succes op de Duitse markt.


47 

weten 

regelgeving 

Goede bescherming 

Handelsmerken, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten 

zijn in Duitsland wettelijk goed beschermd. Het Deutsche Patent- und 

Markenamt is verantwoordelijk voor deze registraties. Er is ook een 

algemeen Europees systeem voor aanvraag en beheer van octrooien 

en handelsmerken. 

Contracten 

Bij internationale contracten mogen de partijen die een verdrag sluiten, 

in principe kiezen welke nationale wetgeving van toepassing is. Als u 

geen keuze maakt, geldt voor contracten binnen de EU de Rome 

I-Verordening. In dat geval geldt het recht van het land waar de partij 

die de kenmerkende prestatie van de overeenkomst moet verrichten 

is gevestigd. 

“Toon altijd respect door ‘u’ te zeggen en spreek mensen aan 

met achternaam en/of titel. Gebruik pas de voornaam van een 

zakenrelatie wanneer hij dat zelf expliciet heeft aangegeven.” 

Codema - Maarten de Jager 

internettip 

De website van het Het Deutsche Patent- und Markenamt 

is te vinden op www.dpma.de


weten regelgeving 

49 

Kleine lettertjes 

Zoals in elk land, is het ook in Duitsland belangrijk om alert te zijn en 

de kleine lettertjes te lezen. Duitse vaktaal is vrij ingewikkeld: door 

taalkundig advies in te winnen, voorkomt u misverstanden. Bevestig 

gemaakte afspraken altijd schriftelijk. Als een ondernemer u een 

bevestiging van gemaakte afspraken stuurt waar u niet mee akkoord 

gaat, moet u dit altijd tegenspreken. Doet u dit niet, dan kan de inhoud 

van zo’n bevestiging in contractuele zin als overeenkomst worden 

aangemerkt onder het Duitse recht. 

Levering onder eigendomsvoorbehoud 

Als leverancier is het verstandig om onderzoek te doen naar een nieuwe 

zakenpartner. Bij twijfel kunt u er ook voor kiezen om onder (verlengd) 

eigendomsvoorbehoud te leveren, in afwachting van de volledige 

betaling. Als u een kredietverzekering heeft, bent u mogelijk verplicht 

om een verlengd eigendomsvoorbehoud overeen te komen met uw 

Duitse klanten. 

Algemene voorwaarden 

Op de achterkant van Duitse bestellingen staan vaak Allgemeine 

Geschäftsbedingungen, ofwel de algemene voorwaarden. Dit zijn 

contractvoorwaarden die een partij eenzijdig oplegt aan de andere 

partij en die met het oog op herhaald gebruik zijn geformuleerd. 

Algemene voorwaarden kunnen betrekking hebben op zaken als 

betaling, tijdstip en plaats van levering, eigendomsvoorbehoud en 

aansprakelijkheid. 

Algemene voorwaarden maken in principe alleen deel uit van het 

contract, als de gebruiker er bij het afsluiten van het contract naar 

verwijst en de andere partij de mogelijkheid biedt om hier kennis 

van te nemen en het te accepteren. Ondanks de overeenkomst 

van algemene voorwaarden gaan individuele afspraken altijd voor, 

ook als ze mondeling zijn gemaakt. 

De regelgeving omtrent algemene voorwaarden (inclusief leveringsen 

betalingsvoorwaarden) is opgenomen in het Duitse Burgerlijk 

Wetboek. Net als het Nederlandse recht kent het Duitse recht een 

grijze en een zwarte lijst met algemene voorwaarden. Op de grijze 

lijst staan voorwaarden waarvan wordt vermoed dat ze onredelijk 

bezwarend zijn ten aanzien van consumenten. De voorwaarden op 

de zwarte lijst gelden als onredelijk bezwarend. Algemene voorwaarden 

mogen niet verrassend zijn. Onduidelijke voorwaarden worden ten 

nadele van de gebruiker van de algemene voorwaarden uitgelegd. 

Er is veel rechtspraak omtrent de geldigheid van algemene voorwaarden. 

Zorg dat u duidelijk overeenkomt wiens algemene voorwaarden van 

toepassing zijn. U kunt uw algemene voorwaarden naar Nederlands 

recht handhaven als u contracten aangaat met ondernemers. Het is 

dan wel handig om ze naar het Duits te laten vertalen. Bij contracten 

met Duitse consumenten ligt de zaak anders. U kunt dan verplicht zijn 

om Duits recht toe te passen. Het is raadzaam om vooraf juridisch 

advies in te winnen. 

Vorderingen incasseren 

Er bestaat een fundamenteel verschil tussen het 

Nederlandse en Duitse rechtsstelsel. In Nederland gaat 

men uit van crediteuren bescherming, terwijl in Duitsland 

debiteurenbescherming leidend is. In Duitsland gaat men 

er eerder vanuit dat een debiteur goede redenen heeft 

om een vordering niet te voldoen. Middelen als 

conservatoir beslag en een faillissementsrekwest worden 

daarom maar zelden toegepast of zijn überhaupt niet 

toegestaan.


51 

Om over te gaan tot executie heeft u een titel nodig, zoals een vonnis 

of een Europees betalingsbevel. Het kan een tijd duren voordat u een 

titel heeft en de kans bestaat dat uw debiteur inmiddels failliet is. 

Als u geen eigendomsvoorbehoud overeengekomen bent, maakt u 

veel kosten en heeft u daarvan geen baten. Maak daarom goede 

betalingsafspraken en hanteer ook voor Duitse klanten een creditmanagement- 

en incassostrategie: 

▶▶ 

controleer de kredietwaardigheid van debiteuren in spe; 

▶▶ 

controleer de financiën van afnemers; 

▶▶ 

houd limieten in de gaten en reageer tijdig bij wanbetaling. 

Zo beperkt u het risico van oninbare vorderingen en langdurige 

incassoprocedures. 

“Denk niet dat je bij een bedrijf in Duitsland je Nederlandse 

verkoop voorwaarden kunt gebruiken. Met een simpele 

vertaling kom je hopeloos in de problemen. Aan de oppervlakte 

lijken het Nederlandse en het Duitse rechtssysteem 

misschien op elkaar, maar dit is erg verraderlijk. In de praktijk 

zijn er een aantal belangrijke verschillen. Laat je daarom goed 

inlichten door een jurist als je zaken gaat doen in Duitsland. 

Dat bespaart je een hoop problemen.” 



53 

douanezaken 

Tolheffing 

Tolheffing voor vrachtauto’s op Duitse snelwegen heeft goederenvervoer 

een stuk duurder gemaakt. De prijs van een rit met een 

vrachtwagen over de Autobahn is sinds de invoering met gemiddeld 

6% gestegen. Op de meeste tolwegen geldt een heffing voor vrachtauto’s 

die zwaarder zijn dan 12 ton. Er bestaat een handmatig en 

automatisch heffingssysteem. Meer informatie over tolheffing vindt 

u op de website van Toll Collect. 

Milieustickers 

In 2008 zijn in verschillende Duitse binnensteden zogenaamde 

Umweltzonen ingesteld. Deze milieuzones zijn alleen toegankelijk 

voor personen- en vrachtauto’s met een speciale sticker: een 

Feinstaubplakette of Umweltplakette. Ook toeristen hebben zo’n 

sticker nodig. Ze zijn verkrijgbaar bij de Duitse keuringsinstanties TÜV 

en Dekra en kosten tussen de 5 en 10 euro. U kunt de sticker ook in 

Nederland kopen, onder andere bij ANWB-winkels. Houd dan wel 

rekening met extra afhandelingskosten. Aan de hand van een code 

in uw kentekenbewijs wordt u ingedeeld in een emissieklasse. 

internettip 

Meer informatie over de milieuzones en -stickers staat op de 

website van de keuringsinstanties: vdtuev.de en dekra.de. 

Een lijst van Duitse gemeenten die milieuzones hebben 

ingesteld, of dit van plan zijn, vindt u op: 

http://gis.uba.de/website/umweltzonen/start.htm.


55 

Importeren 

Duitsland omarmt de vrije markteconomie, omdat vrije handel een 

impuls geeft aan de economie en levensstandaard. Er zijn dan ook 

weinig beperkingen om goederen te importeren. Voor producten die 

de gezondheid, het milieu of veiligheid kunnen schaden, bestaan 

aanvullende regels. Het is belangrijk dat u op de hoogte bent en blijft 

van de productregels voor de Duitse markt, juridische wereld en 

administratieve procedures. Deze kunnen namelijk afwijken van de 

Nederlandse regels en veranderen constant. 

Packaging 

Sinds 1990 zijn leveranciers in Duitsland verplicht om verpakkingsafval 

terug te nemen. Het is hierbij van belang aan wie het verpakte product 

is verkocht: consumenten of bedrijven. Als het eigendom van de 

goederen wordt overgedragen in het buitenland, dan moeten importeurs 

van grote hoeveelheden melding maken aan de autoriteiten via 

een Vollständigkeitserklärung (statement van volledigheid). De Duitse 

Kamer van Koophandel (Deutscher Industrie- und Handelskammertag 

- DIHK) biedt uitgebreide informatie over de eisen.


57 

vergunningen 

Ondernemen over de grenzen 

Hoewel er binnen de Europese Unie vrij verkeer van personen, 

goederen, diensten en kapitaal is, blijkt grensoverschrijdend ondernemen 

niet eenvoudig. Zeker voor kleine en middelgrote ondernemingen 

kunnen administratieve verplichtingen een drempel 

vormen. Het verlagen van bureaucratische barrières is een van 

de speerpunten van de beleidsmakers in Brussel. 

Vrij verkeer van personen 

Bewoners van de Europese Unie kunnen zonder beperkingen reizen 

in andere EU-lidstaten en Liechtenstein, Noorwegen en IJsland. 

Deze drie landen maken deel uit van de Europese Economische 

Ruimte (EER). Voor nieuwe lidstaten geldt een overgangstermijn. 

Zelfstandige ondernemers kunnen zich vrij vestigen in alle lidstaten. 

Dankzij het vrije verkeer van personen kan een Europees staatsburger 

drie maanden in een andere EU-lidstaat reizen en werken zonder een 

visum aan te hoeven vragen. De enige voorwaarde is dat hij of zij een 

geldig identiteitsbewijs heeft. Europeanen kunnen zich daardoor binnen 

de Europese Unie overal vestigen waar zij willen.


59 

Om vrij verkeer van personen eenvoudiger te maken, zijn in Europa 

regelingen getroffen rondom de erkenning van diploma’s. In sommige 

vakgebieden gebeurt dit altijd, bijvoorbeeld bij artsen. Anderen moeten 

eerst een test afleggen om te bepalen of de eisen die aan het diploma 

zijn gesteld, passen bij de nationale standaard. Er is nog geen regel 

waardoor nationale diploma’s een-op-een gelden in andere lidstaten. 

Werken in een ander land in de EU 

U heeft het recht om in een ander EU-land een baan te zoeken, in loondienst 

te gaan, als zelfstandige te werken of van uw pensioen te 

genieten. U wordt dan op dezelfde manier behandeld als de burgers 

van dat land. Een aantal rechten dat u als werknemer in de EU heeft, 

geldt ook voor uw huwelijkspartner en uw familieleden. 

Iedereen die langer dan drie maanden in Duitsland wil verblijven, heeft 

een verblijfsvergunning nodig. EU-burgers zijn hierop een uitzondering. 

Zij zijn alleen verplicht zich binnen een week na aankomst in te schrijven 

bij hun lokale Einwohnermeldeamt (registratieloket voor inwoners).


61 

productaansprakelijkheid 

Eigen risico 

De wettelijke regelingen ten aanzien van productaansprakelijkheid zijn 

in Duitsland vastgelegd in het Produkthaftungsgesetz. Kernpunt hiervan 

is de zogenaamde risicoaansprakelijkheid: het principe van aansprakelijkheid 

‘buiten schuld’. Dit houdt in dat een fabrikant ook als hem 

geen opzet of nalatigheid ten laste kan worden gelegd, verantwoordelijk 

is voor schade op grond van de wet. De wet productaansprakelijkheid 

contractueel veranderen of uitsluiten is onmogelijk. Het gaat hierbij 

om dwingend recht dat per definitie geldt. 

De producent is uit hoofde van deze wet niet aansprakelijk, wanneer 

hij bijvoorbeeld bewijst dat: 

▶▶ 

hij het product niet in het verkeer heeft gebracht; 

▶▶ 

het gebrek is ontstaan, nadat het product in omloop gebracht werd; 

▶▶ 

het op grond van de stand van de wetenschappelijke en technische 

kennis op het tijdstip waarop hij het product in het verkeer bracht, 

onmogelijk was het bestaan van het gebrek te ontdekken. 

Recht op schadevergoeding 

Een recht op schadevergoeding bestaat, wanneer een in het verkeer 

gebracht product gebreken vertoont en er daardoor schade is ontstaan. 

In de zin van de wet is een product gebrekkig, wanneer het niet de 

veiligheid biedt die men, alle omstandigheden in aanmerking nemende, 

mag verwachten. Het product dient met betrekking tot constructie, 

fabricage en eventueel bijgevoegde instructies zo veilig te zijn, dat het 

onder andere de lichamelijke integriteit van de gebruiker of een derde 

niet aantast en geen eigendom beschadigt.


63 

Als een gebrekkig product persoonlijk letsel heeft veroorzaakt, 

moet de fabrikant dit tot een maximumbedrag van 85 miljoen euro 

vergoeden. Voor materiële schade is geen bovengrens vastgelegd, 

maar de benadeelde moet in ieder geval de eerste 500 euro van de 

schade voor eigen rekening nemen. 

Aandachtspunten 

Houdt verder rekening met de volgende zaken: 

Etikettering 

Om de consument te informeren en beschermen, gelden er in 

Duitsland strenge voorschriften voor de etikettering van producten. 

Voor bepaalde producten zijn er specifieke regels. Denk aan voedingsmiddelen, 

textiel, elektronica en gevaarlijke stoffen. Het is verplicht 

de productinformatie in de Duitse taal op te stellen. 

Verplichte gebruiksaanwijzing 

Als uw producten door de klant gemonteerd moeten worden, bent 

u verplicht ze van een duidelijke Duitstalige gebruiksaanwijzing te 

voorzien. De koper kan het koopcontract ontbinden als u aan deze 

eis niet voldoet, of er niet in slaagt om binnen redelijke termijn een 

deugdelijke gebruiksaanwijzing beschikbaar te stellen. 

Productveiligheid 

De Duitse productveiligheidseisen zijn grotendeels gelijk aan de 

Europese wetgeving. Het Bundesamt für Verbraucherschutz und 

Lebensmittelsicherheit, een federale instantie die zich bezighoudt 

met de bescherming van consumenten en de veiligheid van levensmiddelen, 

oefent samen met andere instanties het toezicht uit.


65 

personeel 

Verzekeringen en belastingen 

Wonen uw werknemers in Nederland terwijl ze in Duitsland werken, 

dan zijn ze in principe verzekerd volgens de Duitse sociale verzekeringen. 

Het maakt daarbij niet uit of u als werkgever in Nederland of Duitsland 

bent gevestigd. Als zij volledig werkzaam zijn in Duitsland, zijn ze in 

dat land in principe ook inkomstenbelastingplichtig en worden ze 

automatisch aangeslagen voor de Duitse loonbelasting; dit is een 

voorheffing van de uiteindelijke inkomstenbelasting. 

Er zijn uitzonderingen voor medewerkers die maximaal 24 maanden 

naar Duitsland worden uitgezonden door een onderneming waaraan 

ze normaal zijn verbonden. Zij kunnen in Nederland sociaal verzekerd 

blijven. U heeft hiervoor wel een verklaring toepasselijke sociale 

verzekeringswetgeving (formulier A1) nodig. Deze kunt u aanvragen 

bij de Sociale Verzekeringsbank. 

“Je moet hier wel je plaats kennen binnen een organisatie. 

Een chef is de baas, beslissingen worden via hem genomen 

en je slaat hem dus niet zomaar over. Het is een goed gebruik 

om mensen aan te spreken met ‘u’ en ze met respect te 

behandelen. Persoonlijk vind ik dat wel fijn, het schept ook 

veel duidelijkheid.” 



personeel 

67 

Verschillen met Nederland 

Het Duitse arbeidsrecht heeft in principe dezelfde uitgangspunten als 

het Nederlandse, maar er zijn ook verschillen, zoals: 

▶▶ 

Het Duitse rechtsstelsel kent geen algemeen wettelijk minimumloon, 

maar er is wel een minimumloon voor bepaalde bedrijfstakken. 

▶▶ 

Het is niet wettelijk verplicht om vakantietoeslag te betalen. 

Partijen kunnen het wel afspreken in een arbeidsovereenkomst 

of cao. In dat geval bedraagt de toeslag meestal een half of 

heel bruto maandsalaris. 

▶▶ 

Is uw werknemer arbeidsongeschikt, dan moet u zelf maximaal zes 

weken het normale maandloon doorbetalen. Kleinere ondernemingen 

kunnen een deel van de loondoorbetalingskosten vergoed krijgen 

als ze daarvoor een verzoek indienen bij de ziekte kostenverzekeraar 

van de werknemer. 

▶▶ 

U heeft in Duitsland geen ontslagvergunning van het UWV nodig 

en er is ook geen opzegverbod tijdens arbeidsongeschiktheid. 

Werknemers met bijzondere ontslagbescherming kunnen echter 

pas worden ontslagen nadat de bevoegde instantie heeft 

ingestemd. Denk hierbij aan werknemers met ouderschapsof 

zwangerschapsverlof en leden van een ondernemingsraad. 

▶▶ 

Als u werknemers tijdelijk naar Duitsland uitzendt, moet u de 

bepalingen uit het Arbeitnehmer Entsendegesetz in acht nemen. 

▶▶ 

Uitzendwerkgevers die werknemers ter beschikking willen stellen, 

hebben een vergunning van het Duitse arbeidsbureau nodig. 

“Wij hebben zo’n twintig Duitse personeelsleden. 

Die zijn goed koper dan Nederlandse werknemers 

en hun werkhouding is goed.” 

“Als toetreder moet je je vooraf verdiepen in de regelgeving 

rond Duits en Nederlands personeel. Er zijn namelijk 

beperkingen bij de tewerkstelling. Alle kennis die van belang 

is, hebben specifieke adviseurs en juristen in huis.” 

Soorten aanstellingen en ontslagbescherming 


Op het gebied van ontslagbescherming in kleine ondernemingen is het 

Duitse arbeidsrecht flexibeler dan het Nederlandse. Tijdens de eerste 

zes maanden van een dienstverband hebben werknemers in principe 

geen algemene ontslagbescherming. Werknemers in een bedrijf van 

vijf tot tien mensen hebben ook daarna geen algemene ontslagbescherming. 

Zij kunnen wel bijzondere ontslagbescherming hebben. 

De partijen die een arbeidscontract aangaan, kunnen kiezen tussen 

een contract voor onbepaalde tijd (unbefristete Arbeitsverträge) of 

bepaalde tijd (befristete Arbeitsverträge). Contracten voor bepaalde 

tijd moeten altijd schriftelijk worden aangegaan, anders gelden ze als 

een contract voor onbepaalde tijd. 

Als de partijen een arbeidscontract met een proeftijd van zes maanden 

overeenkomen, geldt een opzegtermijn van twee weken. Na afloop 

van de proeftijd wordt de opzegtermijn voor de werkgever langer 

naarmate het dienstverband langer duurt. Bij het overeenkomen van 

een ontslagvergoeding wordt vaak een half bruto maandsalaris per 

jaar van het dienstverband als uitgangspunt genomen. 



69 

belastingen 

Algemeen 

In Duitsland ligt de belastingdruk van vennootschapsbelasting op 15%. 

De inkomstenbelasting kan oplopen tot boven de 45%. Houd daarnaast 

rekening met de lokale bedrijvenbelasting die per gemeente verschilt. 

Gemiddeld bedraagt deze Gewerbesteuer ongeveer 14%. Daarnaast 

kent Duitsland de solidariteitstoeslag ter financiering van de ontwikkeling 

van voormalig Oost-Duitsland. 

Belastingjaar 

Belastingen worden in Duitsland doorgaans op jaarbasis geheven. 

Als het boekjaar van de onderneming niet gelijkloopt met het kalenderjaar, 

bent u belasting verschuldigd in het kalenderjaar waarin het 

boekjaar afloopt. Btw-belasting wordt altijd per kalenderjaar geheven, 

in overeenstemming met de Europese regels hiervoor. 

Kapitaalvennootschappen 

De fiscale status van uw onderneming wordt in eerste instantie bepaald 

door de vraag of deze wel of geen rechtspersoon is. Het gaat dan om 

kapitaalvennootschappen zoals een GmbH (vergelijkbaar met een bv) 

of een AG (vergelijkbaar met een nv). Rechtspersonen worden als 

belastingplichtige eenheden behandeld. Deze moeten 

Körperschaftsteuer (vennootschapsbelasting), Solidaritätszuschlag 

(solidariteitstoeslag) en op gemeenteniveau Gewerbesteuer 

(bedrijfsbelasting) betalen. 

Personenvennootschappen 

Personenvennootschappen worden anders behandeld, omdat zij 

fiscaal transparant zijn en het inkomen op vennootschapsniveau 

wordt toegewezen aan de individuele vennoten. In hun persoonlijke 

belastingaangifte geven de vennoten ieder hun eigen deel van de 

winst of het verlies van de vennootschap op. De vennootschap zelf 

vult alleen ter informatie een belastingformulier in, maar krijgt wel 

een aanslag voor Gewerbesteuer.


belastingen 

71 

Vennootschapsbelasting 

In Duitsland gevestigde vennootschappen op aandelen (AG en KGaA) 

en vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid (GmbH) moeten 

belasting betalen over hun wereldwijde inkomsten (onbeperkte 

belastingplicht). Is uw onderneming niet in Duitsland gevestigd, 

dan moet u belasting betalen over de winsten die u in Duitsland 

heeft verdiend (beperkte belastingplicht). 

Een rechtspersoon wordt geacht in Duitsland gevestigd te zijn als de 

zetel zich in Duitsland bevindt, of de plaats van de leiding. Dat wil 

zeggen: als de belangrijke beslissingen gewoonlijk in Duitsland worden 

genomen. Het belastbare inkomen wordt doorgaans berekend op 

basis van de winst uit onderneming, volgens de boekhoudregels die 

in Duitsland gelden (HGB). Hierin staan enkele fiscale bijtellingen of 

aftrekposten. De belangrijkste hiervan is de Zinsschranke 

(financieringsaftrek). 

Voor ondernemingen binnen een groep is de aftrekbaarheid van de 

netto rentelasten beperkt tot 30% van de brutowinst (Earnings Before 

Interest, Taxes, Depreciation and Amortization - EBITDA). 

Deze beperking geldt echter niet als de netto rentelasten onder de 

3 miljoen euro liggen. Financieringskosten die in het betreffende 

belastingjaar niet voor aftrek in aanmerking komen, kunt u meenemen 

naar een volgend belastingjaar. 

Voor de berekening van de bedrijfsbelasting vallen onder 

financieringskosten ook: 

▶▶ 

annuïteiten; 

▶▶ 

winstdeling met stille vennoten; 

▶▶ 

20% van de leasekosten van roerende goederen; 

▶▶ 

50% van de huur van vastgoed. 

De Gewerbesteuer is wettelijk geregeld op nationaal niveau, maar 

wordt door lokale overheden geheven. De voorlopige aanslag wordt 

berekend op basis van de winst uit onderneming. Eerst wordt een 

grondslag berekend van 3,5% van de winst uit onderneming. Voor de 

aanslag wordt van dit bedrag - afhankelijk van de lokale omstandigheden - 

200 tot 490% genomen. Sinds 2008 is deze belasting niet meer als 

kostenpost aftrekbaar op de aangifte voor bedrijfsbelasting, inkomstenbelasting 

of vennootschapsbelasting. 

Heeft u een eenmanszaak of personenvennootschap, dan hoeft u 

over de eerste 24.500 euro winst geen bedrijfsbelasting te betalen. 

Met inachtneming van bepaalde regels, kunt u een groot deel van de 

bedrijfsbelasting weer van uw inkomstenbelasting in hetzelfde 

belastingjaar aftrekken. 

Bedrijfsbelasting 

Alle ondernemingen die in Duitsland actief zijn, betalen bedrijfsbelasting 

(Gewerbesteuer). Dit geldt ook voor ondernemingen die in buitenlandse 

handen zijn. De grondslag voor deze bedrijfsbelasting wordt berekend 

op basis van de winst uit onderneming, na enkele aanpassingen. 

De belangrijkste hiervan is de gedeeltelijke bijtelling van de 

financieringskosten. Boven een vrije voet van 100.000 euro moet 

25% van de financieringskosten bij de winst worden opgeteld. 

“Op fiscaal gebied geldt hetzelfde: er valt prima te 

ondernemen, maar schakel specialisten in. Wij werken met 

een Duitse boekhouder en een accountantskantoor dat 

lokaal de weg weet.” 



belastingen 

73 

Verliescompensatie 

Als ondernemer kunt u een verzoek indienen om voor de vennootschapsbelasting 

(let op: niet voor de bedrijfsbelasting) verliezen uit 

het lopende belastingjaar te verrekenen met de winst in het 

voorafgaande belastingjaar. Dit is mogelijk tot een bedrag van 511.500 

euro. Verliezen boven deze drempel kunt u verrekenen met winsten in 

toekomstige jaren. Deze voorwaartse verliescompensatie is echter 

beperkt tot een bedrag van 1 miljoen euro, plus 60% van de overige 

winst per jaar. Deze beperking geldt voor de vennootschaps- en de 

bedrijfsbelasting. Zo worden winsten vanaf 1 miljoen euro per boekjaar 

voor tenminste 40% belast. 

Bronbelasting 

Als uw onderneming betalingen doet, moet u in bepaalde gevallen 

bronbelasting inhouden en deze afdragen aan de belastingdienst. 

Dit geldt voor alle ondernemingen die beperkt of onbeperkt 

belastingplichtig zijn in Duitsland, inclusief eenmansbedrijven en 

personenvennootschappen. Het gaat om: 

▶▶ 

Lohnsteuer (loonbelasting), die door werkgevers wordt 

ingehouden en afgedragen; 

▶▶ 

Een bronbelasting van 26,375% op (verkapt) dividend, 

andere winstuitkeringen en inkomsten uit een stille 

vennootschap of winstdelende lening. 

Voor betalingen aan buitenlandse partijen kan een 

ander bron belastingtarief gelden als gevolg van de 

Doppelbesteuer ungsabkommen (DBA), een verdrag dat 

moet voorkomen dat u dubbel belasting betaalt. Voor 

dividenduitkeringen van een dochter onderneming aan 

een moederbedrijf in een andere lidstaat van de EU, 

kan de bronbelasting lager uitvallen of zelfs op nul uitkomen als gevolg 

van de moeder dochterrichtlijn van de EU. Als moederbedrijf moet u 

dan wel aan bepaalde voorwaarden voldoen ingevolge de wetgeving 

tegen belastingontduiking. 

Solidariteitstoeslag 

Sinds 1995 kennen de vennootschaps- en inkomstenbelasting in 

Duitsland een Solidaritätszuschlag (solidariteitstoeslag). Deze toeslag 

wordt geheven over voorlopige inkomsten- of vennootschaps belastingaanslagen, 

vooruitbetaalde inkomsten- of vennootschaps belasting 

en bronbelasting. Het tarief bedraagt 5,5%. Het vennootschapsbelastingtarief 

verandert als gevolg van deze solidariteitstoeslag dus van 15% 

naar 15,825% (15% plus 5,5% van 15%). 

Echter, als de bronbelasting op dividend als gevolg van een belastingverdrag 

op nul uitkomt, dan kan hier geen solidariteitstoeslag over 

worden berekend. Bij de berekening van de belastingdruk is rekening 

gehouden met de solidariteitstoeslag. 

Belastingverdragen 

Duitsland heeft met ruim 100 landen verdragen ter voorkoming van 

dubbele belasting ondertekend. In de meeste gevallen wordt de 

buitenlandse belasting op dividend en rentebaten verrekend met de 

belasting die in Duitsland verschuldigd is. Een speciaal progressief 

belastingvoordeel wordt verleend voor: 

▶▶ 

inkomsten uit vastgoed; 

▶▶ 

winst uit onderneming; 

▶▶ 

inkomen uit arbeid.


belastingen 

75 

De uitkomst hiervan is dat belastbaar inkomen in Duitsland wordt 

belast tegen het tarief dat zou gelden als het wereldwijde inkomen in 

Duitsland belast werd. 

Omzetbelasting 

Als u in Duitsland onderneemt, bent u Umsatzsteuer (omzet belasting) 

verschuldigd wanneer u goederen of diensten levert tegen vergoeding 

in geld of natura. Bij invoer wordt - net als bij binnenlandse goederen 

en diensten - omzetbelasting geheven, Einfuhrumsatzsteuer genaamd. 

Tarief 

Sinds 2007 geldt een omzetbelastingtarief van 19% voor de levering 

van goederen en diensten in Duitsland. Daarnaast geldt een laag btwtarief 

van 7% voor bepaalde goederen. Denk aan boeken, kranten, 

voedingsmiddelen en (sinds 2010) accommodatiediensten. 

Vrijstelling 

Voor bepaalde goederen en diensten geldt een omzetbelastingtarief 

van 0%. Bijvoorbeeld voor goederen die worden geëxporteerd naar 

landen binnen én buiten de EU. Andere goederen en diensten zijn 

vrijgesteld van omzetbelasting, zoals geneeskundige diensten en 

levering van vastgoed. Voor deze laatste categorie is de aftrek van 

voorbelasting niet toegestaan. 

Fiscaal nummer en btw-nummer 

Als in Duitsland geregistreerde ondernemer krijgt u doorgaans één 

fiscaal nummer voor alle belastingen, inclusief de omzetbelasting. 

Daarnaast krijgt u een btw-nummer van de Bundeszentralamt für 

Steuern. 

Aangifte per maand of kwartaal 

Als ondernemer in Duitsland moet u in de regel op een factuur 

schrijven hoeveel omzetbelasting is verschuldigd voor de levering 

in kwestie. Vervolgens moet u deze belasting aan de belastingdienst 

afdragen. De meeste Duitse ondernemers zijn verplicht om maandelijks 

een btw-aangifte indienen. Kleine ondernemers hoeven dit maar eens 

per kwartaal te doen, en sommigen zelfs helemaal niet. 

Extra: jaarlijkse aangifte 

Als ondernemer moet u ook voor het kalenderjaar als geheel een btwaangifte 

doen. Hierin vat u de informatie samen die u in de maandelijkse 

voorlopige aangiften heeft verstrekt, inclusief eventuele correcties. 

Deze jaarlijkse aangifte dient u uiterlijk 31 mei van het volgende 

belastingjaar in. Als een belastingadviseur uw aangifte verzorgt is dit 

uiterlijk 31 december. 

Betaling 

Tegelijk met uw aangifte, moet u het netto btw-bedrag overmaken 

aan de belastingdienst. Normaal moeten aangifte en betaling uiterlijk 

tien dagen na het einde van iedere kalendermaand plaatsvinden. 

De termijn voor aangifte en betaling kan permanent met één maand 

worden verlengd als u een voorschot betaalt van 1/11e van de omzetbelasting 

die u in het vorige jaar was verschuldigd. 

Terugvordering 

Als Europese ondernemer kunt u uw Duitse voorbelasting terugvorderen 

via een digitaal aanvraagformulier, dat u vindt op 

belastingdienst.nl. U moet de bijbehorende facturen in dat geval 

óók digitaal aanleveren. Dit kan tot en met 30 september van het 

jaar na de levering. U stuurt het aanvraagformulier naar een bevoegd 

belastingkantoor in Nederland. Dit belastingkantoor stuurt het aanvraagformulier 

door naar de Duitse belastingdienst. Deze zal bij eventuele 

vragen over het formulier rechtstreeks contact met u opnemen.


77 

Advies 

Raadpleeg een belastingspecialist voor een maatwerkadvies 

voor uw onderneming. 

Hulp van HLB International 

Deze reisgids is geschreven met hulp van HLB International, 

een internationaal netwerk van accountants en belastingadviseurs. 

In Duitsland heeft HLB onder andere een kantoor in Düsseldorf. 

HLB Deutschland GmbH 

National Secretariat 

Steinstrasse 27 

D- 40210 Düsseldorf 

Telefoon: +49 (0)211 323 91 93 

E-mail: hlb@hlb-deutschland.de 

internettip 

Kijk op www.hlbi.com voor de contactgegevens 

van een kantoor bij u in de buurt.


79 

betalingsverkeer 

Een bankrekening openen 

Als u zich in Duitsland als ondernemer vestigt (bijvoorbeeld via een 

GmbH), kunt u pas een bankrekening openen als u de bank een 

notarieel oprichtingsbewijs kunt overleggen. Bij het openen van een 

rekening gelden de algemene voorwaarden van de bank in kwestie en 

de bepalingen van het Bürgerliches Gesetzbuch, het Duitse burgerlijk 

wetboek. 

Nadat u een rekening heeft geopend en daarop het minimum startkapitaal 

van 25.000 euro heeft gestort, doet de notaris de aanmelding 

bij het Amtsgericht (kantongerecht) in de plaats waar uw bedrijf 

statutair is gevestigd. 

Betalingstermijnen en renterecht 

Volgens de meeste Nederlandse exporteurs houden Duitse 

ondernemingen zich goed aan de betalingstermijnen. Meestal liggen 

deze tussen de dertig en zestig dagen, maar dit verschilt per sector en 

contractomvang. Kortingen voor een snelle betaling zijn gebruikelijk. 

Sinds 2000 hebben Duitse bedrijven recht op rente bij een 

betalingsachterstand van hun klanten. Tenzij in het contract anders 

is overeengekomen, kan de rente dertig dagen na ontvangst van de 

factuur worden gevorderd zonder eerst een aanmaning te versturen.


betalingsverkeer 

81 

Hierbij geldt als basis het rentepercentage dat de Europese Centrale 

Bank toepast bij herfinancieringtransacties, plus 5%. Uit angst om de 

afnemer als klant te verliezen, maken crediteuren doorgaans weinig 

gebruik van dit recht. 

Betaalwijzen 

Elektronisch bankieren is in Duitsland sterk in opkomst. Veruit de 

meeste rekeningen worden betaald via een elektronische overschrijving. 

Cheques worden nog maar weinig gebruikt. Internationale 

overboekingen lopen via de centrale banken, daarom duren ze vaak 

langer dan in Nederland. 

Betalingsinstrumenten 

Normale overboekingen aan begunstigden in binnen- en buitenland 

komen het meeste voor. Dit gebeurt meestal elektronisch, maar ook 

nog op papier. In het particuliere betalingsverkeer zijn betalingen met 

een pinpas en creditcards gebruikelijk. 

EU-standaardbetalingen 

Grensoverschrijdende betalingen tot 50.000 euro naar 

EU-landen moeten door de bank worden getarifeerd als een 

binnenlandse betaling. U biedt ze aan in een standaardvorm 

volgens EC II-criteria, dus met een IBAN-nummer en de 

BIC-code van de bank. 

Bancaire incasso (binnenlands betalingsverkeer) 

Duitsland kent twee vormen van een Lastschrift, ofwel het bancaire 

incasso. 

1. Einzugsermächtigungsverfahren 

Hierbij heeft de betrokkene tot zes weken na de laatste rekeningafsluiting 

van de bank het recht de afboeking te herroepen. 

Dit betekent dat het geïncasseerde bedrag weer van de rekening kan 

worden afgeschreven, zonder dat de rekeninghouder er invloed op heeft. 

2. Abbuchungsverfahren 

In dit geval moet de debiteur de afboeking binnen twee dagen na 

afschrijving tegenspreken. Als dit niet gebeurt, kan hij het bedrag niet 

meer terugboeken. Deze incassovorm heeft de voorkeur, maar de 

keuze van bancaire incasso verschilt per branche. De bank van de 

geïncasseerde kan ook van bovengenoemde rechten gebruikmaken. 

SEPA 

SEPA (Single Euro Payments Area) is een initiatief van de Europese 

Unie en de gezamenlijke Europese banken uit de 27 EU-landen, 

Noorwegen, Liechtenstein, IJsland en Zwitserland. Het doel ervan 

is harmonisatie van het eurobetalingsverkeer binnen Europa. Het gaat 

hierbij in eerste instantie om giraal betalingsverkeer en betalingen met 

betaalkaarten en creditcards, en om de interbancaire betaalsystemen 

die deze betalingen mogelijk maken. Met SEPA wil men een concu r 

rerende markt voor betalingsverkeer realiseren. Door de invoering 

van SEPA wordt het Europese betalingsverkeer overzichtelijker, 

goedkoper en sneller.


83 

dit kan ABN AMRO 

voor u betekenen 

Hulp van een ervaren handelspartner 

Wanneer u zakendoet over de grens, krijgt u vroeg of laat met bankzaken 

te maken. Bijvoorbeeld omdat u: 

▶▶ 

betalingen wilt doen naar of in het buitenland; 

▶▶ 

betalingen van uw buitenlandse zakenpartners wilt ontvangen; 

▶▶ 

met financieringsvraagstukken te maken krijgt; 

▶▶ 

risico’s wilt afdekken. 

Dan is het prettig als u ondersteuning krijgt van een Nederlandse 

bank. Een bank die uw taal spreekt en handelsgeest deelt. ABN AMRO 

kan u op verschillende gebieden ondersteunen. Met onze producten 

en diensten, jarenlange internationale ervaring en handige internettools 

helpen wij u om efficiënt en succesvol in Duitsland zaken te doen. 

Betalingsverkeer via ABN AMRO 

Uw lokale betalingsverkeer regelen we via ons kantoor in Duitsland. 

Wij kunnen voor u: 

Rekeningen openen 

Zoals een rekening-courant, zowel voor ingezeten als niet-ingezeten. 

Maar ook een eurorekening of rekeningen in belangrijke vreemde 

valuta. 

Betalingen doen 

Lokale en internationale (spoed)overboekingen en batchbetalingen.


dit kan ABN AMRO voor u betekenen 

85 

Online inzicht en controle 

Digitaal betaalsysteem Access Online geeft u altijd en overal inzicht in 

en controle over al uw betaalstromen. Met Access Online kunt u al uw 

bankrekeningen aansturen. Zowel nationaal als internationaal en van 

andere banken. Meer informatie vindt u op: abnamro.nl/accessonline. 

Cash Pooling 

Door het samenvoegen van saldi kunt u uw liquiditeit eenvoudiger 

beheren. U kunt het saldo van uw rekeningen in Frankrijk en andere 

landen automatisch overboeken naar uw ABN AMRO rekening(en) 

in Nederland. Cash Pooling is een verzamelnaam voor verschillende 

oplossingen voor het handig omgaan met uw betaalrekeningen, 

zowel binnen als buiten Nederland. 

Rapportages leveren 

Intradag en elektronische einde dag-informatie over mutaties op 

rekeningen, ook van andere banken. 

Soepel Europees betaalverkeer met SEPA 

SEPA (Single Euro Payments Area) is een initiatief van de Europese 

Unie en de gezamenlijke Europese banken uit de 27 EU-landen, 

Noorwegen, Liechtenstein, IJsland en Zwitserland. Zij ontwikkelden 

samen uniforme betaalproducten, waarmee u in deze landen een stuk 

eenvoudiger zakendoet. De belangrijkste voordelen van SEPA op een rij: 

Overzichtelijk 

Dezelfde voorwaarden, rechten en plichten in alle SEPA-landen. 

Goedkoper 

Lagere kosten door geautomatiseerde verwerking. 

Sneller 

Kortere verwerkingstijd van betaalopdrachten. 

SEPA biedt u mogelijkheden om alle betalingen binnen Europa uit te 

voeren vanuit één rekening. Zo kunt u vanaf uw Nederlandse rekening 

gelden incasseren van uw afnemers binnen heel Europa. Bovendien 

worden betalingsgegevens meegestuurd tijdens het volledige 

betalingsproces. Dit maakt betalingen ontvangen en verwerken veel 

eenvoudiger. 

internettip 

Op abnamro.nl/sepa ziet u welke SEPA-betaalmiddelen 

ABN AMRO op dit moment aanbiedt en hoe u hiervan gebruik 

kunt maken. Ook vindt u hier uitgebreide informatie over 

welke stappen u moet nemen om klaar te zijn voor SEPA.


dit kan ABN AMRO voor u betekenen 

87 

Internationale groei financieren 

In aanvulling op reguliere financieringsvormen, is lease of factoring in 

veel gevallen een passende manier om uw internationale activiteiten 

te laten groeien. Via onze dochtermaatschappijen kunnen we u hiermee 

helpen in uw financieringsbehoefte te voorzien. We adviseren u 

bijvoorbeeld over de mogelijkheden om uw export naar of bedrijfsmiddelen 

in Duitsland te financieren. 

Lease 

Via ABN AMRO Lease kunt u bedrijfsmiddelen financieren in Duitsland. 

Onze leaseoplossingen zijn toegespitst op lokale weten regelgeving. 

De voordelen van leasen zijn: 

▶▶ 

financiering tot 100% van de aanschafwaarde is mogelijk; 

▶▶ 

de aflossing wordt afgestemd op de economische levensduur 

van het object; 

▶▶ 

uw maandelijkse lasten staan vast; 

▶▶ 

u hoeft niet onnodig beslag te leggen op uw werkkapitaal. 

Factoring 

ABN AMRO Commercial Finance in Duitsland kan op basis van uw 

handelsstromen de cashflow van uw onderneming optimaliseren door 

de inzet van uiteenlopende creditmanagementdiensten. 

Grip op risico’s 

In het buitenland liggen mogelijkheden, maar ook bedreigingen. Als u 

op de kansen let, dan bewaken wij de risico’s. Terwijl u op de kansen 

let, werken onze verzekerings-, treasury- en trade-specialisten nauw 

samen om de risico’s die u loopt in kaart te brengen, ook in het buitenland. 

Zo kunt u onnodige risico’s vermijden en andere indekken of 

verzekeren. 

Betalingsrisico’s beperken 

Internationaal zakendoen kan betekenen dat u met relatief onbekende 

handelspartners of economisch minder stabiele landen te maken krijgt. 

Maar ook in de westerse zakenwereld kunt u voor onaangename verrassingen 

komen te staan. Bijvoorbeeld doordat uw inkopen niet geleverd 

of uw leveringen niet betaald worden. Door duidelijke afspraken 

te maken over zowel levering als betaling, beperkt u de risico’s van 

buitenlandse handel tot een minimum. 

Er zijn drie mogelijkheden om uw betalingsrisico’s af te dekken: 

1. Documentair krediet: zekerheid voor de im- en exporteur 

Hiermee verplicht de bank van de importeur zich tot betaling van het 

afgesproken bedrag en schakelt voor de naleving van de transactie de 

bank van de exporteur in. 

2. Documentair Incasso: leveren na betaling 

Biedt de exporteur de zekerheid dat de importeur pas over de handelsdocumenten 

kan beschikken als deze heeft betaald. 

3. Bankgarantie: zekerheid en vertrouwen 

U verkleint het risico van uw klanten op niet-betalen of niet-leveren. 

ABN AMRO stelt zich garant. Zo wordt u een aantrekkelijke partij voor 

relaties in binnen- en buitenland.


89 

Buitenlandse plannen? Oriënteer u online 

Vlekkeloos betalingsverkeer, financieringen of risicobeperking. Voor elk aspect van internationaal zakendoen 

bieden wij oplossingen die aansluiten bij uw specifieke situatie en plannen. Daarnaast adviseren wij u op 

vele gebieden: zowel over kansen en ontwikkelingen als over praktische zaken in het buitenland. 

Op abnamro.nl/internationaal vindt u meer informatie. 

1. Algemeen 

nuttige 

adressen 

Zakendoen in Duitsland? Uw relatiemanager helpt u op weg 

In Nederland is uw relatiemanager uw vaste aanspreekpunt, ook voor uw financiële zaken in Duitsland. 

Hij of zij zorgt ervoor dat uw zaken wereldwijd geregeld worden en schakelt waar nodig specialisten voor u in, 

hier of in Duitsland. Onze relatiemanagers hebben veel ervaring met internationaal zakendoen en kennen de 

weg in het buitenland. Zij kunnen u dus goed op weg helpen. 

Praktische vragen? Stel ze aan onze International Desk 

Ook de adviseurs van onze International Desk Netherlands staan voor u klaar. Zij adviseren u bij het 

zakendoen over de grens en adviseren u uitgebreid over - onder andere - lokale vestigingseisen, wetgeving 

en financieringsmogelijkheden. Neem voor meer informatie contact op per e-mail: 

international.desk.netherlands@nl.abnamro.com, of bel (020) 629 55 92. 

www.xing.de 

In Duitsland is XING (spreek uit: crossing) het meest gebruikte online platform voor 

zakelijke contacten. LinkedIn kennen veel Duitsers helemaal niet, maar beide diensten 

hebben veel gemeen. XING wordt veel gebruikt om te netwerken en in toenemende 

mate voor actieve carrièreplanning en recruitment. Het is niet meer weg te denken uit 

de dagelijkse communicatie in het Duitse bedrijfsleven. XING is ook in het Nederlands 

beschikbaar en heeft wereldwijd meer dan 10 miljoen leden. 

www.dnhk.org 

De vereniging Nederlands-Duitse Handelskamer begeleidt vanuit vestigingen in Den Haag, 

Berlijn en Düsseldorf ondernemers met zakendoen in het buurland. Tot de dienstverlening 

behoort marktonderzoek, fiscale vertegenwoordiging, salarisadministratie in Duitsland, 

personeelsbemiddeling en juridisch advies - vooral gericht op het Duitse arbeids- en 

vennootschapsrecht. 


Nassauplein 30 

2585 EC Den Haag 

Telefoon: 070-3114-100 

Telefax: 070-3114-199 

E-mail: info@dnhk.org 

www.dnhk.org


nuttige adressen 

91 

www.exportduitsland.nl 

Gateway to Germany adviseert en begeleidt Nederlandse mkb-bedrijven 

bij het opzetten van commerciële activiteiten op de Duitse markt. 

Kantoor Utrecht 

Kantoor München 

Gateway to Germany BV 

Gateway to Germany BV 

Museumlaan 2 

Theresienstrasse 6-8 

3581 HK Utrecht 

D - 80333 München 

E-mail: utrecht@exportduitsland.nl E-mail: muenchen@exportduitsland.nl 

Telefoon: +31 30 252 66 40 

Telefoon: +49 89 288 90 436 

www.ixpos.de 

Het iXPOS German Business Portal is een centraal platform dat al 

uw vragen over zakendoen in Duitsland naar de juiste kanalen stuurt. 

Het doel van deze organisatie is om de Duitse markt transparanter 

te maken voor buitenlandse bedrijven die zich in willen vestigen 

in Duitsland. 

www.bfai.de 

Germany Trade & Invest biedt u veel nuttige informatie over zakelijke 

mogelijkheden. Ze kunnen u helpen als u zakelijke relaties met 

Duitse bedrijven wilt aangaan. Met de gratis internetdienst kunnen 

buitenlandse en Duitse bedrijven hun commerciële interesses snel 

en gemakkelijk publiceren. 

Netherlands Business Support Office (NBSO) 

Friedrich Ebert Anlage 36 

60325 Frankfurt am Main 

Deutschland 

Telefoon: +49 69 244 333 133 

E-mail: info@nbso-frankfurt.de 

www.nbso-frankfurt.de/ 

Stadthausbrücke 1-3 

20355 Hamburg 

Deutschland 

Telefoon: +49 40 37644 458 

E-mail: info@nbso-hamburg.de 

www.nbso-hamburg.de/ 

Nikolaistrasse 6-10 

D-04109 Leipzig 

Deutschland 

Telefoon: +49 341 1298 370 

E-mail: info@nbso.leipzig.de 

www.nbso-leipzig.de 

Friedrichstrasse 15 

D-70174 Stuttgart 

Deutschland 

Telefoon: +49 711 4903 9830 

E-mail: info@nbso-stuttgart.de 

www.nbso-stuttgart.de


nuttige adressen 

93 

2. Nederlandse overheid 

3. De Duitse overheid in Nederland 

agentschapnl.nl 

Agentschap NL is gespecialiseerd in duurzaamheid, innovatie, samenwerking 

en internationaal ondernemen. Ondernemers, kennisinstellingen 

en overheden kunnen er terecht voor informatie, advies, financiering 

en netwerken. Bij de divisie NL EVD Internationaal kunt u terecht voor 

uitgebreide landenrapportages, informatie over subsidie, seminars en 

handelsmissies of om een zakenpartner te vinden. 

Duitse ambassade in Den Haag 

Groot Hertoginnelaan 18-20 

2517 EG Den Haag 

Telefoon: 070 - 342 0600 

Website: www.duitse-ambassade.nl 

4. Douanezaken 

internationaalondernemen.nl 

Uitgebreide informatie over internationaal ondernemen en een overzicht 

van activiteiten die door verschillende partijen in Nederland 

worden georganiseerd. 

syntens.nl 

Agentschap van het ministerie van Economische Zaken op het gebied 

van innovatie. 

minbuza.nl 

Ministerie van Buitenlandse Zaken. 

De Nederlandse ambassade en consulaten in Duitsland 

niederlandeweb.de 

Nederlandse ambassade in Berlijn en Nederlands consulaat-generaal 

in Düsseldorf en München. 

Netherlands Business Support Offices (NBSO’s) 

Een NBSO is een steunpunt van de Nederlandse overheid waar 

u terecht kunt voor praktische ondersteuning bij uw activiteiten 

in Duitsland. U vindt ze in te Frankfurt am Main, Hamburg, Stuttgart 

en Leipzig. 

www.douane.nl 

De Douane is een onderdeel van de Belastingdienst. De Douane heeft 

3 kerntaken: goederen stoppen, toepassing van weten regelgeving 

bewaken, en belastingen heffen en innen. Hier vindt u informatie over 

alle regelgeving en documenten m.b.t. internationaal ondernemen. 

www.zollamt.de 

De Duitse douanedienst: Bundesministerium der Finanzen is onder 

meer verantwoordelijk voor realisatie van het in- en uitvoerbeleid. 

5. Belastingen / fiscale zaken 

www.hlb-deutschland.de 

Deze reisgids is geschreven met hulp van HLB International, een internationaal 

netwerk van accountants en belastingadviseurs. In Duitsland 

heeft HLB onder andere een kantoor in Düsseldorf. 

HLB Deutschland GmbH 

National Secretariat 

Steinstrasse 27 

D- 40210 Düsseldorf 

Telefoon: +49 (0)211 323 91 93 

E-mail: hlb@hlb-deutschland.de


95 

www.strick.de 

Strick advocaten is gespecialiseerd in Nederlands-Duitse betrekkingen 

Strick - Rechtsawälte Wirtschaftsprüfer Steuerberater in Kleve biedt 

Nederlandse ondernemers die in Duitsland zaken (willen) doen of een 

dochteronderneming willen opstarten, alomvattend juridisch en fiscaal 

advies. Zij doen aanbevelingen in samenwerking met uw Nederlandse 

adviseurs die uw bedrijfsstructuren goed kennen. 

Postfach 1961 

D - 47517 Kleve 

Telefoon: + 49-2821-72220 

E-mail: kanzlei@strick.de 

6. Nuttige organisaties in Nederland 

www.kvk.nl/internationale_handel 

De Kamer van Koophandel in uw regio kan u adviseren over exportdocumenten, 

heffingen en subsidiemogelijkheden. 

www.fenedex.nl 

Fenedex is een vereniging van Nederlandse exporteurs en andere 

internationaal opererende ondernemingen. Fenedex brengt kennis 

en ervaring bij elkaar en verrijkt die. Zo stelt Fenedex haar leden in 

staat om succesvol te ondernemen op buitenlandse markten. 

vormt als onafhankelijke federatie van ruim 35 bilaterale landencentra, 

ook wel bekend als business councils, hét platform voor ondernemers 

die internationaal actief zijn. 

Vanuit de landencentra initieert en organiseert het NCH talloze 

activiteiten om u als ondernemer te ondersteunen bij uw stappen 

op bekende en onbekende buitenlandse markten. 

7. Geraadpleegde bronnen 

▶▶ 

Anwaltskanzlei Strick 

▶▶ 

CIA factbook 

▶▶ 

Gateway to Germany 

▶▶ 

HLBI 

▶▶ 

Medewerkers van de Nederlandse ambassade 

en de Nederlandse consulaten-generaal in Duitsland 

▶▶ 

Nederlands-Duitse Kamer van Koophandel 

▶▶ 

NL EVD Internationaal (Agentschap van het ministerie 

van Economische Zaken) 

www.nch.nl 

De stichting Nederlands Centrum voor Handelsbevordering (het NCH)


97 

naar Duitsland 

Ondanks nieuwe technologieën waarmee zakendoen in het buitenland velen 

malen gemakkelijker is geworden, blijft fysiek contact met lokale leveranciers, 

afnemers en partners vaak toch nog noodzakelijk. 

Veel landen en steden die interessant zijn voor Nederlandse ondernemers, 

zijn bereikbaar met KLM. KLM biedt gunstige vertrektijden en vele vluchten 

per dag naar talloze bestemmingen in Duitsland. Waaronder 6 vluchten per 

dag naar Frankfurt. 

Ga naar klm.nl voor het actuele vluchtschema en tarieven.


Colofon 

Deze publicatie is een uitgave van ABN AMRO en is onderdeel van de 

serie Zakelijke Reisgidsen. Een serie gidsen over internationaal zakendoen. 

Contact: 

ABN AMRO International Desk Netherlands: 

Telefoon: +31 (0)20 - 629 55 92 

E-mail: international.desk.netherlands@nl.abnamro.com 

Distributie: 

U kunt de serie zakelijke reisgidsen vinden op: 

www.abnamro.nl/internationaal 

© ABN AMRO, mei 2012 

Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Verveelvoudiging en/of 

openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk 

toestemming is gekregen van ABN AMRO Bank. Teksten zijn afgesloten op 9 mei 2012.

abnamro.nl/internationaal

Duitsland - ABN Amro

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?