Onderzoeksrapport - Gemeente Leidschendam-Voorburg

apport
Rapportage onderzoek
minimabeleid
Rekenkamercommissie Leidschendam-
Voorburg en Rijswijk
Utrecht, november 2011
Hiemstra & De Vries B.V. is gevestigd te Utrecht en ingeschreven bij de Kamer van Koophandel aldaar
onder nummer 301 945 81.

Inhoud
Inleiding 4
Achtergrond en aanleiding onderzoek 4
Onderzoeksvragen en opzet rapportage 4
1 Introductie van het minimabeleid en beschrijving van de doelgroep 6
Introductie minimabeleid en afbakening onderzoek 6
Beschrijving van de doelgroep van Leidschendam- Voorburg 6
Beschrijving van de doelgroep van Rijswijk 8
2 Wettelijke kaders en gemeentelijke vrijheden minimabeleid 10
Wettelijke kaders minimabeleid op basis van de Wwb 10
Wettelijke kaders voor kwijtschelding 12
(Verwachte) veranderingen in het wettelijk kader 13
Overige beleidswijzigingen die minima raken 14
3 Het minimabeleid van Leidschendam-Voorburg 16
Het doel en de doelgroepen van het minimabeleid 16
Totaal gemeentelijke voorzieningen voor minima 16
Budget en besteding minimabeleid 19
Betekenis minimabeleid voor vier concrete voorbeeldhuishoudens 20
4 Ombuigingen in de voorjaarsnota van Leidschendam-Voorburg 24
Ombuigingsmaatregelen voorjaarsnota 2011 24
Betekenis voorgenomen wijzigingen voor de voorbeeldhuishoudens 26
5 Bereik minimabeleid Leidschendam-Voorburg en mogelijkheden om
dit te vergroten 28
Gebruik van de verschillende minimaregelingen 28
Bereik van de verschillende minimaregelingen 29
Beoordeling gebruik en bereik 30
Mogelijke maatregelen om het bereik te vergroten 32
6 Kaderstellende en controlerende rol van de gemeenteraad van
Leidschendam-Voorburg 33
Bevindingen aangaande de rol van de raad 33
Mogelijkheden om rol van de raad te verbeteren 34
2

7 Beantwoording centrale onderzoeksvraag voor Leidschendam-
Voorburg 35
8 Het minimabeleid van Rijswijk 36
Totaal gemeentelijke voorzieningen voor minima 36
Budget en besteding minimabeleid 39
Betekenis minimabeleid voor vier concrete voorbeeldhuishoudens 40
Ombuigingen in het minimabeleid van Rijswijk 44
9 Bereik minimabeleid van Rijswijk en mogelijkheden om dit te
vergroten 45
Gebruik en bereik van de verschillende minimaregelingen 45
Beoordeling gebruik en bereik 46
Mogelijke maatregelen om het bereik te vergroten 48
10 Kaderstellende en controlerende rol van de gemeenteraad van
Rijswijk 49
Bevindingen aangaande de rol van de raad 49
Mogelijkheden voor verbetering 50
11 Beantwoording centrale onderzoeksvraag voor Rijswijk 52
A Selectie van vier voorbeeldhuishoudens 54
Leidschendam-Voorburg: 54
Rijswijk 54
B Landelijke voorzieningen waar minima recht op hebben 55
C Overzicht inkomsten en uitgaven bij huidig beleid 56
D Enquête Nieuwsbrief werk en bijstand 61
E Overzicht behandelde stukken minimabeleid in de raad 62
Leidschendam-Voorburg 62
Rijswijk 64
3

Inleiding
Achtergrond en aanleiding onderzoek
Een laag inkomen gaat vaak samen met verschijnselen als een matige
gezondheid, een slechte arbeidsmarktpositie, weinig sociale contacten of geringe
toekomstperspectieven. Deze combinatie leidt bij een substantieel deel van de
huishoudens met lage inkomens tot sociale uitsluiting. Daarnaast komen arme
huishoudens soms voor noodzakelijke kosten te staan die ze niet kunnen betalen.
Om sociale uitsluiting tegen te gaan en huishoudens te ondersteunen die door
bijzondere omstandigheden voor bijzondere noodzakelijke kosten komen te staan
voeren gemeenten minimabeleid uit. Ook de gemeenten Leidschendam-Voorburg
en Rijswijk voeren minimabeleid uit.
De ondersteunende regelingen waar minima beroep op kunnen doen (zowel
landelijke regelingen als gemeentelijk minimabeleid) veranderen de komende
jaren. Regelingen worden onder druk van bezuinigingen enerzijds en de
toenemende vraag naar ondersteuning anderzijds ingeperkt en ook het
perspectief verandert: participatie en de weg naar werk staan steeds meer
centraal en ook het minimabeleid moet hieraan bijdragen.
Ook in het minimabeleid van de gemeenten Leidschendam-Voorburg en Rijswijk
zullen waarschijnlijk ombuigingen noodzakelijk zijn. De rekenkamercommissie van
Leidschendam-Voorburg en Rijswijk heeft Hiemstra & De Vries opdracht gegeven
onderzoek te doen naar de effecten van de (voorgenomen) bezuinigingen op het
minimabeleid in beide gemeenten.
Doel van dit onderzoek is de gemeenteraden van Leidschendam-Voorburg en
Rijswijk inzicht te bieden in de consequenties van ombuigingen in het
minimabeleid. Op basis hiervan kan de raad de beleidsvoornemens toetsen op het
(gewenste) effect om te kunnen beoordelen of er sprake is van verantwoorde
besluitvorming.co
Onderzoeksvragen en opzet rapportage
Onderzoeksvragen
De rekenkamercommissie heeft de volgende centrale onderzoeksvraag
geformuleerd:
Vindt de implementatie van ombuigingen in het minimabeleid in de gemeenten
Leidschendam-Voorburg en Rijswijk plaats op basis van een duidelijke rol van de
raad en op basis van aan de raad beschikbaar gestelde documenten met
informatie over het bereik en de effecten van dit beleid?
De volgende deelvragen worden in dit onderzoek beantwoord:
4

1. Wat is de mate van het bereik van het beleid voor de verschillende
doelgroepen en typen huishoudens?
2. Welke vrijheden of mogelijkheden heeft de gemeente(raad) bij het vormgeven
van het minimabeleid?
3. Welke maatregelen zijn mogelijk om het bereik waarnodig te vergroten?
4. Wat is de doorwerking van de verschillende (mogelijke)
ombuigingsmaatregelen binnen de verschillende nader af te spreken typen
huishoudens? voor wat gemeentelijke ombuigingen betreft gaat het om de
beoogde doorwerking van de beleidsvoornemens van het college en de
effecten van feitelijke besluitvorming?
5. Hoe is de kaderstellende en controlerende rol van de raad gestalte gegeven
en welke actie is eventueel nodig tot verbetering daarvan?
Opzet rapportage en leeswijzer
De eerste twee hoofdstukken zijn voor beide gemeenten samen uitgewerkt. De
andere hoofdstukken zijn voor beide gemeenten apart uitgewerkt.
De opzet van de rapportage is als volgt:
1. introductie op het minimabeleid en beschrijving van de doelgroep van beide
gemeenten
2. wettelijke kaders en gemeentelijke vrijheden in minimabeleid (deelvraag 2).
Leidschendam-Voorburg:
3. huidige minimabeleid van de gemeente en de betekenis hiervan voor
individuele huishoudens.
4. ombuigingen in het minimabeleid en de betekenis hiervan voor individuele
huishoudens. (deelvraag 4).
5. bereik van de minimaregelingen en de mogelijke maatregelen om het bereik
te vergroten (deelvraag 1 en 3).
6. kaderstellende en controlerende rol van de raad en noodzakelijke acties om
deze te verbeteren (deelvraag 5).
7. beantwoording van de centrale onderzoeksvraag.
Rijswijk:
8. huidige minimabeleid van de gemeente, verwachte wijzigingen hierin en de
betekenis hiervan voor individuele huishoudens (deelvraag 4).
9. bereik van de minimaregelingen en de mogelijke maatregelen om het bereik
te vergroten (deelvraag 1 en 3).
10. kaderstellende en controlerende rol van de raad en noodzakelijke acties om
deze te verbeteren (deelvraag 5).
11. beantwoording van de centrale onderzoeksvraag.
Onderdeel van deze rapportage is een digitaal rekenmodel. Dit wordt per mail aan
de raadsleden verstrekt. Hiermee kan bekeken worden:
• Op welke lokale minimaregelingen verschillende type individuele huishoudens
nu (2011) aanspraak kunnen maken.
• Wat de consequenties van mogelijke beleidswijzigingen zijn, op het niveau van
individuele huishoudens en voor de totale besteding van de gemeente.
5

1 Introductie van het minimabeleid en
beschrijving van de doelgroep
Introductie minimabeleid en afbakening onderzoek
In dit onderzoek wordt de term minimabeleid gehanteerd voor alle voorzieningen
waar inwoners aanspraak op kunnen maken op grond van een laag inkomen. De
definitie van ‘laag inkomen’, wordt uitgedrukt in een percentage van het sociaal
minimum (bijvoorbeeld tot 130%). Het sociaal minimum is het bedrag dat een
huishouden, volgens het Rijk, ten minste nodig heeft om in het levensonderhoud
te kunnen voorzien.
Het sociaal minimum is afgeleid van het minimumloon en is ongeveer even hoog
als een uitkering volgens de Wet werk en bijstand (Wwb). De precieze hoogte
hangt af van de gezinssamenstelling: Voor een alleenstaande is dit bijvoorbeeld
€ 920 per maand, voor een gezin (gehuwd of samenwonend) is dit € 1.314 1 .
Regelingen specifiek bedoeld voor mensen met een laag besteedbaar inkomen
(inkomen min vaste lasten) maken ook onderdeel uit van het minimabeleid van de
gemeente. Schuldhulpverlening is hiervan een voorbeeld. Deze regelingen worden
weergegeven, maar gaan niet in op de beleidsvrijheid ten aanzien van deze
regeling(en) en de effecten voor individuele minima. Dit omdat de beleidskaders
heel anders zijn dan die van het overige minimabeleid, en omdat de effecten (van
wijzigingen) voor individuele minima moeilijk inzichtelijk te maken zijn.
Minimabeleid staat niet op zichzelf, maar is ondersteunend en aanvullend aan
andere terreinen zoals jeugdbeleid, (re)integratiebeleid en het WMO-beleid.
Vanuit deze beleidsterreinen worden voorzieningen aangeboden waar minima
gebruik van maken en zijn er kruisverbanden tussen deze onderwerpen. Deze
beleidsvelden vallen buiten de reikwijdte van dit onderzoek. Het is echter in de
besluitvorming over eventuele aanpassingen van het minimabeleid wel van belang
om de bredere consequenties te overzien.
Beschrijving van de doelgroep van Leidschendam-
Voorburg
Door middel van een eigen armoedemonitor wordt elke twee jaar onderzoek
gedaan naar de minima in de gemeente. Op basis van de armoedemonitor 2010
(cijfers uit 2009) en informatie van het CBS is hier de doelgroep beschreven.
1 2011, netto inkomen inclusief vakantietoeslag
6

Omvang van de totale doelgroep
In Leidschendam-Voorburg leven ruim 3000 huishoudens van een inkomen tot
110% van het sociaal minimum. Dit is bijna 9% van de totale bevolking.
Volgens de armoedemonitor verdienen 560 gezinnen tussen de 110% en 130%
van het sociaal minimum. Dit cijfer verschilt sterk van de gegevens van het CBS.
Daaruit blijkt dat deze groep minimaal 1300 huishoudens groot is 2 . Dit verschil is
te verklaren omdat in de armoedemonitor alleen huishoudens zijn meegenomen
waarmee de gemeente zelf contact heeft (gehad) in het kader van bijstand of
minimabeleid. De cijfers van het CBS geven daarmee een realistischer beeld van
de werkelijke doelgroep 3 .
Het aantal minimahuishoudens is tussen 2007 en 2009 fors toegenomen
(toename van 15%). Dit lijkt een direct gevolg van de economische crisis want
ook landelijk is deze toename te zien. Cijfers over 2010 zijn lokaal noch landelijk
bekend.
Verdeling van de doelgroep naar type huishoudens en leeftijd
In onderstaande twee figuren is de verdeling naar huishoudtype en de verdeling
naar leeftijd onder minimahuishoudens weergegeven:
Leidschendam Voorburg: Huishoudtype inkomens tot 110%
Leidschendam Voorburg: leeftijdsverdeling inkomens tot 110%
15%
Alleenstaand
23%
5%
18%
19%
51%
Eenoudergezin
Meerpersoons zonder
kinderen
Meerpersoons met kinderen
18 - 27 jaar
27 - 40 jaar
40 - 65 jaar
65 jaar en ouder
15%
54%
Figuur 1 verdeling naar huishoudtype
Figuur 2 verdeling naar leeftijdscategorie
Zoals zichtbaar in figuur 1 bestaat de doelgroep voor het grootste deel (51%) uit
alleenstaanden. De andere drie type huishoudens zijn ongeveer gelijk verdeeld. In
vergelijking met de totale bevolking van Leidschendam-Voorburg valt op dat het
2 CBS-Statline, laatste beschikbare gegevens over 2008 op basis van maximale inkomen
125% sociaal minimum
3
In de Benchmark WWB (van SGBO en Stimulans) staat dat de doelgroep tot 120% van het
minimum zelfs ruim 10.000 huishoudens groot is. Uit navraag bij Stimulans blijkt dat dit
cijfer niet klopt, omdat er een verkeerde definitie is gehanteerd (cijfer is niet de doelgroep
tot 120% van het sociaal minimum)
7

aantal eenoudergezinnen onder minima relatief groot is (15% van de
minimahuishoudens ten opzichte van 4% van alle huishoudens in Leidschendam-
Voorburg). Dit betekent dat 37% van alle eenoudergezinnen een inkomen heeft
van minder dan 110% van het sociaal minimum. Het aantal
meerpersoonshuishoudens zonder kinderen is relatief klein: 19% van de
minimahuishoudens ten opzichte van 37% van de huishoudens in de totale
bevolking) 4 .
Zoals zichtbaar in figuur 2 is het grootste deel van de minima tussen de 40 en de
65 jaar. Het percentage 65-plussers is met 23% relatief groot. Landelijk is dit
percentage ongeveer 16%. De verklaring hiervoor is dat het totale aantal 65-
plussers in de gemeente hoog is. Van de totale bevolking van Leidschendam-
Voorburg is 32% ouder dan 65. Er zijn dus relatief veel ouderen en daarmee ook
meer ouderen met een laag inkomen. De andere leeftijdscategorieën komen in
omvang overeen met de totale populatie van de gemeente.
Beschrijving van de doelgroep van Rijswijk
De gemeente Rijswijk doet zelf geen onderzoek naar de samenstelling van de
doelgroep. Op basis van openbaar beschikbare informatie van het CBS kan de
doelgroep zoals die in 2008 was worden weergegeven.
Omvang van de totale doelgroep
In Rijswijk leefden volgens het CBS in 2008 ongeveer 2200 huishoudens van een
inkomen tot 110% van het sociaal minimum. Dit is ongeveer 9,5% van de totale
bevolking. Dit is ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde. 3100 huishoudens
hadden een inkomen tot 125% 5 . Dit is 13,7% van de totale bevolking 6 .
Landelijk is de doelgroep van minima tussen 2008 en 2009 met ongeveer 8%
toegenomen 7 . Het is aannemelijk dat deze groei ook in Rijswijk heeft
plaatsgevonden. Op basis hiervan was de doelgroep in 2009 naar schatting
respectievelijk 2380 (110% sociaal minimum) en 3350 (130% sociaal minimum)
huishoudens groot. Cijfers over 2010 zijn lokaal nog landelijk bekend.
4 Een verdere toelichting van de doelgroep en de verhouding tot de totale bevolking van
Leidschendam-Voorburg is weergegeven in de Armoedemonitor
5 Naar de inkomenscategorie tot 130% is door CBS geen specifiek onderzoek gedaan
6
In de Benchmark WWB (van SGBO en Stimulans) staat dat de doelgroep tot 120% van het
minimum zelfs bijna 7.000 huishoudens groot is. Uit navraag bij Stimulans blijkt dat dit
cijfer niet klopt, omdat er een verkeerde definitie is gehanteerd (cijfer is niet de doelgroep
tot 120% van het sociaal minimum)
7 Op basis van de voorlopige cijfers 2009 CBS-statline
8

Verdeling doelgroep naar type huishoudens en leeftijd
In onderstaande twee figuren is de verdeling naar huishoudtype en de verdeling
naar leeftijd onder minimahuishoudens weergegeven:
huishoudtype inkomen tot 110%
leeftijd hoofdkostw innaar
5% alleenstaand
5%
5%
18%
14%
58%
meerpersoons
zonder kinderen
meerpersoons met
kinderen
eenoudergezin
overig meerpersoons
27%
32%
36%
tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar of ouder
Figuur 1 verdeling naar huishoudtype
Figuur 2 verdeling naar leeftijdscategorie
Zoals zichtbaar in figuur 1 bestaat de doelgroep voor het grootste deel (58%) uit
alleenstaanden. Het aantal meerpersoonshuishoudens met kinderen is beperkt
(slechts 5%). In vergelijking met de totale bevolking van Rijswijk valt op dat het
percentage alleenstaanden onder minima relatief groot is. 58% van de minima is
alleenstaand zonder kinderen, terwijl van alle huishoudens in Rijswijk slechts 48%
alleenstaand is. Ook bij eenoudergezinnen zijn er relatief veel minima, 18% ten
opzichte van 7% van alle huishoudens in Rijswijk. Het percentage
meerpersoonshuishoudens, met en zonder kinderen, is in vergelijking met de
totale bevolking van Rijswijk relatief klein. Zoals zichtbaar in figuur 2 is het
grootste deel van de minima tussen de 25 en de 45 jaar (36%). De verdeling
komt overeen met de verdeling van de totale populatie van Rijswijk.
9

2 Wettelijke kaders en gemeentelijke
vrijheden minimabeleid
Dit hoofdstuk geeft antwoord op de volgende onderzoeksvraag: Welke vrijheden
en mogelijkheden heeft de gemeente(raad) bij het vormgeven van het
minimabeleid?
Er is een onderscheid gemaakt tussen twee wetten: de Wet werk en bijstand
(Wwb) en de Invorderingswet. De laatste paragraaf van dit hoofdstuk beschrijft
de verwachte ontwikkelingen in het wettelijk kader, op basis van de voorgenomen
wijzigingen in rijksbeleid.
Wettelijke kaders minimabeleid op basis van de
Wwb
Verplichtingen en beperkingen gemeenten op basis van de Wwb
De Wwb vormt het belangrijkste kader voor het gemeentelijk minimabeleid. In
deze wet zijn de kaders voor de algemene en bijzondere bijstand vastgelegd.
Uitgangspunt van de Wwb is dat het Rijk verantwoordelijk is voor het generieke
inkomensbeleid en dat gemeenten maatwerk leveren om in unieke gevallen
ondersteuning te bieden.
Op basis van de Wwb heeft de gemeente twee verplichtingen:
• Gemeenten zijn op basis van de Wwb verplicht personen met bijzondere
bijstand te ondersteunen die “in zodanige omstandigheden verkeren of dreigen
te geraken dat zij niet over de middelen beschikken om in de noodzakelijke
kosten van het bestaan te voorzien”. Bijzondere bijstand is een uitkering voor
specifieke noodzakelijke kosten die niet van het inkomen betaald kunnen
worden. De bijstand is nooit hoger dan de kosten waarvoor bijzondere bijstand
wordt aangevraagd 8 .
• Gemeenten zijn op basis van de Wwb verplicht bijstand te verstrekken in de
vorm van een langdurigheidtoeslag aan mensen die langdurig een laag
inkomen hebben en geen zicht hebben op inkomensverbetering (door middel
van betaald werk). De gemeenteraad mag zelf de hoogte van de
langdurigheidstoeslag bepalen en zelf de begrippen ‘langdurig’ en ‘laag
inkomen’ invullen.
8 Vaak geldt een maximumvergoeding op basis van een richtprijs. Hiervoor wordt vaak de
NIBUD-prijzengids voor de bijzondere bijstand gehanteerd. Hierin is bijvoorbeeld
opgenomen dat een winterjas gemiddeld € 50 kost. Bijzondere bijstand kan ook in de vorm
van goederen of diensten (bijstand in natura) of in de vorm van een lening (leenbijstand)
worden verstrekt
10

De Wwb stelt ook een aantal beperkingen:
• De gemeente mag alleen bijzondere bijstand verlenen zolang voor de kosten
geen zogenaamde voorliggende voorziening bestaat 9 . De bijzondere bijstand is
bedoeld als vangnet voor unieke gevallen die niet door andere voorziening
geholpen kunnen worden. Op grond van zeer dringende redenen mogen
gemeenten van deze beperking afwijken.
• De gemeente mag in principe geen categoriale (ongericht, voor grote groepen
toegankelijk) inkomensondersteunende voorzieningen aanbieden. Anders
omschreven: gemeenten mogen aan huishoudens geen bedrag toekennen
alleen omdat ze een laag inkomen hebben. Dit omdat categoriale
inkomensondersteuning bijdraagt aan de armoedeval en daardoor de uitstroom
naar onder meer werk in de weg staat. Een armoedeval ontstaat als mensen
door (gemeentelijke) minimavoorzieningen netto meer overhouden dan
mensen met een hoger inkomen (boven de grenzen van het minimabeleid).
Van deze beperking mag de gemeente niet afwijken. Wel zijn er een aantal
doelgroepen uitgesloten van deze beperking. Deze zijn in de volgende
paragraaf toegelicht.
• De gemeente mag geen langdurigheidstoeslag verstrekken aan personen
jonger dan 21 jaar en ouder dan 65 jaar.
Gemeentelijke vrijheden om minimabeleid vorm te geven op basis van de Wwb
Binnen de grenzen van de Wwb heeft de gemeente een aantal vrijheden om
minimabeleid vorm te geven. Onderstaand zijn de belangrijkste twee vrijheden en
de mogelijke invulling daarvan weergegeven:
Bepalen van de doelgroep: aan wie stelt de gemeente welke minimavoorzieningen
beschikbaar. Zoals aangegeven mag een gemeente in principe geen categoriale
inkomensondersteunende voorzieningen aanbieden. Voor een beperkt aantal
doelgroepen is in de Wwb hierop een uitzondering gemaakt 10 :
• personen van 65 jaar of ouder
• chronisch zieken of gehandicapten
• huishoudens met kinderen die onderwijs of een beroepsopleiding volgen, als de
regeling gericht is op kosten voor maatschappelijke participatie, zoals
schoolkosten, contributie voor sportverenigingen en kosten voor theaterbezoek
Aan andere personen mag de gemeente categoriale regelingen beschikbaar stellen
als deze nadrukkelijk gericht zijn op het bevorderen van maatschappelijke
participatie en de gemeente hiermee binnen de grenzen van de Wwb blijft en dus
geen inkomenspolitiek bedrijft. Dit type regelingen is daarom in principe altijd op
9 Dit zijn voorziening buiten de Wwb, zoals voorzieningen waar vanuit de
Zorgverzekeringswet (ZVW), de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) of de Wet
Maatschappelijk Ondersteuning (WMO) een aanspraak op kan worden gedaan.
10 De gemeente mag aan deze groepen alleen categoriale ondersteuning bieden als er geen
sprake is van ongerichte inkomenssuppletie. Dit betekent dat het aannemelijk moet zijn dat
de groep die de categoriale verstrekking krijgt de daarmee te dekken kosten maakt.
11

asis van een kortings- of declaratieregeling (minima mogen niet ‘zomaar’ geld
krijgen). Een voorbeeld hiervan is de Ooievaarspas. Daarnaast biedt de Wwb
gemeenten de mogelijkheid tot het aanbieden van een gratis (aanvullende)
collectieve ziektekostenverzekering aan de totale doelgroep.
Gemeenten zijn daarbij voor alle voorzieningen in principe vrij om de voorziening
breder of smaller beschikbaar te maken. De gemeente is bijvoorbeeld vrij om per
voorziening de inkomensgrens (wat is ‘een laag inkomen’) te bepalen en de
gemeente is bij de langdurigheidstoeslag vrij in het bepalen van de referteperiode
(hoeveel jaar is ‘langdurig laag inkomen’).
Bepalen van de invulling van de regelingen: wat stelt de gemeente beschikbaar en
tot welke waarde. Gemeenten zijn ook gedeeltelijk vrij om de hoogte en vorm van
de te verlenen bijstand te bepalen (zolang hiermee geen inkomenspolitiek wordt
bedreven). Dit betekent dat de gemeente zelf de precieze hoogte van de
individuele uitkeringen kan bepalen en zelf kan bepalen of dit een gift is of een
lening.
Wettelijke kaders voor kwijtschelding
Het tweede wettelijke kader is de Invorderingswet 1990 en de daarbij horende
uitvoeringsregelingen. Hierin is vastgelegd hoe landelijke en lokale belastingen
(gemeenten, maar ook waterschappen) belasting moeten en mogen heffen. Op
grond van de Gemeentewet (artikel 255) is deze ook van toepassing voor
(kwijtschelding van) gemeentelijke belastingen.
Op basis van deze wet is de gemeente niet verplicht om kwijtschelding te
verlenen. Gemeenten kunnen zelf bepalen of en zo ja welke gemeentelijke
belastingen onder het kwijtscheldingbeleid vallen, en of ze gehele of gedeeltelijke
kwijtschelding mogelijk maken. Wel is vastgelegd hoe gemeenten moeten
vaststellen of kwijtschelding kan worden verleend. Ook hierbij is het
Rijksuitgangspunt dat inkomensbeleid een zaak is van het Rijk. Voor
kwijtschelding komen daarom alleen personen in aanmerking die door het
ontbreken van (voldoende) vermogen en betalingscapaciteit geen middelen
hebben om een belastingaanslag te betalen.
Voor de berekening van (onvoldoende) betalingscapaciteit mag de gemeente een
percentage hanteren dat ligt tussen de 90% en 100% van de bijstandsnorm. Dit
betekent dat een inwoner met een inkomen tot 100% van de bijstandsnorm kan
worden aangemerkt als iemand met onvoldoende betalingscapaciteit. Verreweg de
meeste gemeenten en het grootste deel van de waterschappen maken hiervan
gebruik en stellen de kosten van bestaan vast op 100%. Voor het berekenen van
de vermogensgrens zijn in de Invorderingswet vaste regels opgenomen waar de
gemeente niet van mag afwijken. De berekening van de vermogensgrens is
afhankelijk van verschillende individuele factoren, maar bedraagt ongeveer
€ 2.269. Onder vermogen wordt bijvoorbeeld ook overwaarde op het huis en een
inboedel of auto duurder dan € 2.269 gerekend.
12

(Verwachte) veranderingen in het wettelijk kader
Bij de beschrijving van de veranderingen in het wettelijk kader is uitgegaan van
de uitgewerkte of al voorgenomen besluiten. Aangekondigde wijzigingen of
maatregelen zoals bijvoorbeeld in het regeerakkoord zijn opgenomen zijn dus niet
allemaal verwerkt. Hierbij is het namelijk vaak nog onduidelijk hoe de regeling er
precies uit gaat zien en wanneer dit in zal gaan.
Aanpassing en aanscherping van de Wwb
De ministerraad heeft op voorstel van staatsecretaris De Krom van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid ingestemd met aanscherping van de Wwb. Daarmee wordt
uitvoering gegeven aan de afspraken uit het regeer- en gedoogakkoord. Het
wetsvoorstel voor aanpassing van de Wwb is 17 juni ingediend bij de tweede
kamer 11 . Het streven van de regering is om de aanscherping van de Wwb per 1
januari 2012 door te voeren. Het definitieve wetsvoorstel is 13 oktober
aangenomen door de tweede kamer.
Hieronder zijn de belangrijkste wijzigingen weergegeven die direct consequenties
hebben voor de beleidsvrijheid van gemeenten om minimabeleid te voeren.
Scherpere inkomensnorm voor gezinsbijstand: De bijstand voor gezinnen wordt
aangepast. Ouders en inwonende kinderen moeten straks gezamenlijk één
uitkering aanvragen. Er wordt dan niet meer alleen gekeken naar de inkomsten
van de ouders onderling, maar ook naar die van inwonende kinderen. Het totale
huishoudinkomen dus.
Consequentie hiervan is dat huishoudens met werkende kinderen minder of geen
uitkering zullen krijgen. Voor gemeenten zullen de uitvoeringskosten naar
verwachting omhoog gaan, omdat de aanvraagprocedure complexer wordt.
Gemeenten zullen ook in hun minimabeleid (bijzondere bijstand) deze
aangescherpte inkomensnorm moeten hanteren. Dit betekent dat de doelgroep
die in aanmerking komt voor minimabeleid zal gaan krimpen. Hoe groot deze
krimp precies is, is niet bekend.
Normering inkomensgrens gemeentelijk minimabeleid: In veel gemeenten is een
deel van het minimabeleid beschikbaar gemaakt voor inwoners met een inkomen
tot boven het sociaal minimum. In Leidschendam-Voorburg en Rijswijk zijn
momenteel ook een aantal regelingen beschikbaar tot 125% en 130% van het
sociaal minimum. Het kabinet stelt één landelijke inkomensgrens van 110% van
het wettelijk minimumloon voor gemeentelijke categoriale bijstand. Alleen aan de
hand van individuele omstandigheden hebben gemeenten de mogelijkheid om
maatwerk te leveren en extra inkomensondersteuning te geven. Door deze
maatregel zal de doelgroep die in aanmerking komt voor gemeentelijk
11 Wetsvoorstel tot wijziging van de Wwb en samenvoeging met de Wet investeren in
jongeren, 17-6-2011
13

minimabeleid krimpen. De potentiële groep gebruikers (met een inkomen tussen
de 110% en 130% van het sociaal minimum) is in beide gemeente fors (ongeveer
1/3 van de totale doelgroep). De consequentie van deze maatregel is echter
beperkt, omdat slechts een klein deel van deze huishoudens daadwerkelijk
gebruik maken van de beschikbare voorzieningen. Alleen de Ooievaarspas wordt
ook door deze doelgroep goed gebruikt (zie hoofdstuk 5 Leidschendam-Voorburg
en hoofdstuk 4 Rijswijk).
Verruiming bevoegdheden om kwijtschelding van belastingen te verlenen
Naast bovenstaande voorgenomen wijzigingen in de Wwb, heeft de Tweede
Kamer op 29 maart 2011 een wetsvoorstel aangenomen dat provincies,
gemeenten en waterschappen meer ruimte biedt om belastingen en heffingen
geheel of gedeeltelijk kwijt te schelden. Wanneer dit voorstel precies in gaat is
nog niet bekend.
Gemeenten kunnen hierdoor straks (naast eigen regels voor de inkomenstoets)
ook eigen regels vaststellen over de wijze waarop het vermogen wordt getoetst,
tot een maximaal bedrag van de vermogensnorm in de Wwb. Verder staat in dit
wetsvoorstel dat de regels voor het verlenen van kwijtschelding ook zullen kunnen
gelden voor ondernemers. Het mag daarbij alleen gaan om decentrale belastingen
die géén relatie hebben met de onderneming, om oneerlijke concurrentie te
voorkomen. Dit laatste voorstel is per 1 april 2011 ingegaan.
Overige beleidswijzigingen die minima raken
Naast deze regelingen die minimabeleid van gemeenten direct raken spelen er
nog een aantal wetswijzigingen die de situatie van minima de komende jaren
zullen beïnvloeden. De belangrijkste zijn:
• Overige wijzigingen Wwb:
− Beperking stijging Minimumloon: De bijstandsuitkering stijgt momenteel
harder dan het netto minimumloon. Om dit te compenseren wordt de
dubbele heffingskorting voor bijstandsgerechtigden afgeschaft.
− bijstandsnorm in 20 jaar tijd geleidelijk met ongeveer 2000 euro op
jaarbasis te verlagen.
− Baanzoekplicht voor jongeren: Jongeren tot 27 jaar moeten eerst vier
weken zelf actief op zoek gaan naar werk en een opleiding voordat een
uitkering of ondersteuning kan worden aangevraagd.
− Tegenprestatie voor een uitkering: Gemeenten krijgen ruimere
mogelijkheden om van mensen die een uitkering ontvangen een
tegenprestatie te vragen. De tegenprestatie mag kansen op werk niet in
de weg staan.
• Nieuwe Wet Werken naar Vermogen (WWNV): Deze nieuwe wet komt
(gedeeltelijk) in de plaats van bestaande wetgeving zoals de Wwb, de Wet op
sociale werkvoorziening en de Wet arbeidsongeschiktheid voor
jonggehandicapten (Wajong). Het uitgangspunt van de WWNV is: werk gaat
boven inkomen. Iedereen die kan werken valt onder dezelfde regels, namelijk
de regels die gelden in de bijstand. Mensen kunnen een beroep doen op hun
14

gemeente voor ondersteuning en/of begeleiding naar werk. Gemeenten
worden verantwoordelijk voor de hulp en ondersteuning van mensen met een
arbeidsbeperking. Er komt daarvoor één ongedeeld re-integratiebudget.
Gemeenten krijgen daardoor meer vrijheid om het re-integratiebudget naar
eigen inzicht te besteden. Het totaal beschikbare budget neemt echter af. De
verwachting is daarom dat de beschikbare voorzieningen voor minima af zullen
nemen.
15

3 Het minimabeleid van
Leidschendam-Voorburg
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van het huidige minimabeleid en de totale
beschikbare gemeentelijke voorzieningen in 2011. Vervolgens wordt de betekenis
van het minimabeleid voor vier concrete voorbeeldhuishoudens uitgewerkt. Dit
hoofdstuk is de opmaat voor hoofdstuk vier waarin de (consequenties van)
recente aanpassingen in het minimabeleid zijn uitgewerkt.
Het doel en de doelgroepen van het minimabeleid
Het minimabeleid van de gemeente Leidschendam-Voorburg is uitgewerkt in de
Beleidsnota 'Mee blijven doen!: minimabeleid gemeente Leidschendam-Voorburg
2007 – 2010’. Dit beleid is verlengd tot en met 2011, in afwachting van de
kerntakendiscussie die dit jaar wordt gevoerd.
Het minimabeleid is gericht op het “bevorderen van maatschappelijke participatie
door het stimuleren van een actieve deelname aan de maatschappelijke
activiteiten voor inwoners tot 110% van de toepasselijke bijstandsnorm”. Een
aantal regelingen is ook beschikbaar voor inwoners met een inkomen tot
maximaal 130% van het sociaal minimum.
Leidschendam-Voorburg werkt daarbij vanuit een doelgroepenbenadering, waarbij
het minimabeleid gespecificeerd is uitgewerkt voor de volgende doelgroepen:
• jeugd
• volwassenen onder de 65 jaar
• 65+ huishoudens
• chronisch zieken en gehandicapten
Per doelgroep zijn specifieke maatregelen, voorzieningen en (bereik)doelstellingen
vastgesteld. Naast het minimabeleid is er de ‘Kwijtscheldingsregeling
gemeentelijke belastingen’ (1-1-2010), waarin het kwijtscheldingsbeleid van de
gemeente is uitgewerkt.
Totaal gemeentelijke voorzieningen voor minima
Onderstaande tabellen bevatten een overzicht van de voorzieningen waar
inwoners met een laag inkomen gebruik van kunnen maken. Een aantal
voorzieningen wordt aangeboden door externe partners met subsidie van de
gemeente. Deze zijn apart weergegeven.
Voor alle regelingen geldt (tenzij anders aangegeven) dat de maximale
vermogensgrens gelijk is aan de vermogensgrens van de Wwb: In 2011 is dit €
5.550 voor alleenstaanden en € 11.110 voor meerpersoonshuishoudens. Alle
regelingen zijn een gift (en dus geen lening), tenzij anders aangegeven.
16

Naam regeling
Omschrijving en doelstelling van de
regeling
Algemene regelingen: voor alle huishoudens
Ooievaarspas
Korting op culturele, sportieve en
educatieve activiteiten om participatie te
bevorderen
Collectieve
ziektekosten
verzekering
Chronisch zieken en
gehandicapten
Kwijtschelding
Individuele
bijzondere bijstand
Korting op basis- en aanvullende
verzekering (av) en gemeentelijke
aanvullende verzekering voor ruimere
dekking van zorgkosten (extra dekking)
Compensatie voor kosten die chronisch
zieken en gehandicapten maken
Kwijtschelding voor de riool- en
afvalstoffenheffing
Vergoeding voor noodzakelijke en
onvermijdelijke kosten die niet op een
andere manier worden vergoed
Regelingen voor aanvragers jonger dan 65 jaar
Langdurigheids
Tegemoetkoming voor mensen die lange
toeslag
tijd tot op 110% van het sociaal minimum
moeten leven
Schoolkosten
basisonderwijs
Schoolkosten
voortgezet onderwijs
Internetkosten
Compensatie voor extra schoolkosten voor
kinderen op de basisschool
Compensatie voor extra schoolkosten voor
kinderen op de middelbare school
Compensatie voor internetkosten voor
kinderen
Inkomen- en
vermogensgrens
Persoonscriteria
Bedrag en vorm uitkering
130% van het sociaal minimum Geen • Korting op culturele en sportieve activiteiten
• Waarde Ooievaarspas was in 2010 gemiddeld € 44 12 per
persoon
110% van het sociaal minimum Voor iedereen die bij zorg en
zekerheid een aanvullende
verzekering heeft (av-top of avstandaard)
110% van het sociaal minimum Criteria of iemand chronisch ziek of
100% van het sociaal minimum
De vermogensgrens voor
kwijtschelding is lager dan wwb,
maar is afhankelijk van de
specifieke situatie van het
huishouden
• € 274 per persoon
Er vindt een automatische
kwijtschelding plaats als de
rechthebbende twee jaar gebruik
heeft gemaakt van kwijtschelding en
aan de criteria voldoet
110% van het sociaal minimum Verdere criteria zijn:
• Kosten zijn noodzakelijk en
onvermijdelijk
• Kosten worden nergens anders
vergoed (geen voorliggende
voorziening)
110% van het sociaal minimum • 21-65 jaar
• Minimaal 3 jaar een laag
inkomen
• Geen uitzicht op
inkomensverbetering
130% van het sociaal minimum Voor ouders jonger dan 65 met
kinderen op de basisschool
130% van het sociaal minimum Voor ouders jonger dan 65 met
kinderen op voortgezet onderwijs
130% van het sociaal minimum Voor ouders jonger dan 65 met
kinderen in groep 7/8 van de
basisschool en de middelbare school
met maximumleeftijd van 18 jaar
Computer regeling Compensatie voor een computer 130% van het sociaal minimum Voor ouders jonger dan 65 met
kinderen in groep 7 en 8 van de
basisschool en op de middelbare
• Waarde av-gemeente is ongeveer € 23 per verzekerde per
maand
• Kinderen zijn automatisch meeverzekerd
Volledige kwijtschelding van deze belastingen, het
kwijtgescholden bedrag wordt met de aanslag verrekend
• Afval: 1-persoonshuishouden: € 244,90.
Meerpersoonshuishouden: € 296,76
• Riool: € 100,08 per huishouden
• Gift op basis inventarislijst (eigen richtbedragen van de
gemeente) er is geen maximum
• Duurzame gebruiksgoederen worden in principe alleen als
lening verstrekt
• € 349 voor alleenstaande
• € 447 voor alleenstaande ouder
• € 498 voor gehuwden
• Tot 100% sociaal minimum: maximaal € 110 per kind
• Tussen 110% en 130% het sociaal minimum: maximaal € 77
per kind
• Op basis van declaratie (nota van kosten)
• Tot 100% van het sociaal minimum: maximaal € 300 per kind
• Tussen 110% en 130% van het sociaal minimum: maximaal
€210 per kind
• Op basis van declaratie (nota van kosten)
• Tot 110% van het sociaal minimum: maximaal € 25 per
maand per huishouden
• Tussen 110% en 130% van het sociaal minimum: maximaal €
18 per maand per huishouden
• Op basis van declaratie (nota van kosten)
• Lening van maximaal €750 per gezin, 1 maal in de 5 jaar
verstrekt
• Bij goede terugbetaling wordt €210 kwijtgescholden (gift)
12 Deze waarde is de totaal gegeven korting gedeeld door het totaal aantal gebruikers.
13 Langer dan 1 jaar (een indicatie voor) thuiszorg; een PGB (via AWBZ); een arbeidsongeschiktheidsuitkering; een periodieke WMO-voorziening; een
gehandicaptenkaart. Niet in een inrichting verblijvend
17

Naam regeling
Sport- of culturele
activiteiten jeugd
Omschrijving en doelstelling van de
regeling
Vergoeding van (lidmaatschap)kosten om
participatie te bevorderen
Inkomen- en
Persoonscriteria
vermogensgrens
school. Voor de kinderen geldt een
maximumleeftijd van 18 jaar
130% van het sociaal minimum Voor ouders met kinderen vanaf
basisschool tot 18 jaar
Regelingen voor aanvragers van 65 jaar en ouder
Categoriale
bijzondere bijstand
duurzame
gebruiksgoederen en
abonnementen
Ondersteuning voor kosten van bestaan 110% van het sociaal minimum De regeling geldt voor personen van
65 jaar of ouder
Categoriale
bijzondere bijstand
voor sport- of
culturele activiteiten
Vergoeding voor
vrijwilligerswerk
Vergoeding van (lidmaatschap)kosten om
participatie te bevorderen
Tegemoetkoming in de
onkostenvergoeding voor mensen die
vrijwilligerswerk doen
Tabel 1 voorzieningen minimabeleid vanuit de gemeente
110% van het sociaal minimum De regeling geldt voor personen van
65 jaar of ouder
110% van het sociaal minimum • De regeling geldt voor personen
van 65 jaar of ouder
• Minimaal 4 uur p/m
vrijwilligerswerk doen
Bedrag en vorm uitkering
• Tot 100% van het sociaal minimum: maximaal €100 per kind
• Tussen 110% en 130% van het sociaal minimum: maximaal €
70 per kind
• € 530 per huishouden voor duurzame gebruiksgoederen
• € 170 per huishouden voor abonnementen
• € 100 per persoon op basis van declaratie (nota van kosten)
• De vergoeding bedraagt maximaal €63,66 per maand (gift)
Naam regeling
Overige voorzieningen (externe partners) en subsidies
Omschrijving en doelstelling van de
regeling
Inkomen- en
vermogensgrens
Sociaal Fonds Extra bijdragen voor noodsituaties Geen specifieke grens.
Aanvrager moet buiten zijn
schuld in een problematische
situatie komen waar geen
voorliggende voorziening meer
voor bestaat (eigen controle
door organisatie)
Schuldhulpverlening
Plangroep voert deze
voorziening uit
Bieden van ondersteuning bij
problematische schulden
Geen, toets op besteedbaar
inkomen
Persoonscriteria
Geen recht op een andere
voorziening
Bedrag en vorm uitkering
De gemeente geeft een subsidie van ruim 10.000 euro. Een gelijk
bedrag wordt betaald door de kerk
Maximaal €500. Hogere bedragen worden uitgekeerd na
individuele beoordeling
Basisscholen kunnen tot maximaal €250 aanvragen voor extra
kosten voor kinderen die hulp nodig hebben.
Kosten voor de gemeente Leidschendam-Voorburg bedragen
€250.000
Instituut Sociaal
Raadslieden/
Formulierenbrigade
de gemeente Den Haag
voert deze voorziening
uit
Stichting Leergeld
uitgevoerd door de
stichting zelf
Gratis advies en hulp bij juridische
vraagstukken en het invullen van
formulieren
Ondersteuning voor kinderen in het
onderwijs
Tabel 2 overige voorzieningen en subsidies
Kosten voor de gemeente Leidschendam-Voorburg bedragen
€144.000
110% van het sociaal minimum Schoolgaande kinderen van 4-18 jaar Gemeente heeft voor €10.000 bijgedragen aan fietsen voor
kinderen vanaf groep 7
18

Budget en besteding minimabeleid
Het minimabeleid wordt in Leidschendam-Voorburg grotendeels gefinancierd uit
één budget voor bijzondere bijstand. Hieruit worden zowel de individuele
bijzondere bijstand als de categoriale regelingen gefinancierd. Daarnaast is er een
specifiek budget voor de collectieve ziektekosten verzekering, de
langdurigheidstoeslag en voor kwijtschelding van gemeentelijke heffingen.
In totaal is er in 2010 € 2,21 miljoen begroot en is er € 2,19 miljoen besteed aan
minimabeleid. Onderstaande grafiek geeft het budget en de besteding 2010 weer,
waar mogelijk uitgesplitst naar de verschillende regelingen.
€ 1.400.000
€ 1.200.000
€ 1.000.000
€ 800.000
€ 600.000
€ 400.000
€ 200.000
€ 0
Aanvullende Verzekering Langdurigheidstoeslag Kw ijtschelding Bijzondere bijstand
(exclusief leenbijstand)
Besteed 2010
Begroot 2010
Figuur 3 budget en bestedingen 2010
In besteding is er wel een onderscheid gemaakt tussen de verschillende uitgaven
aan categoriale bijzondere bijstand en individuele bijzondere bijstand. Dit is
weergegeven in onderstaande tabel.
Regeling
besteding
Ooievaarspas € 321.000
Chronisch zieken en gehandicapten verborgen kosten € 82.000
Individuele Bijzondere Bijstand, exclusief leenbijstand € 210.000
Schoolkosten basisonderwijs € 49.000
Schoolkosten voortgezet onderwijs € 97.000
Internetkosten schoolgaande kinderen € 42.000
Computer schoolgaande kinderen € 27.000
Bijdrage sport/culturele activiteiten (JEUGD EN 65+) € 23.000
Categoriale bijzondere bijstand 65+ € 208.000
Totaalkosten bijzondere bijstand € 1.060.000
Tabel 3 overzicht besteding bijzondere bijstand 2010
Naast bovenstaande bestedingen werd in 2010 € 385.000 aan leenbijstand
verstrekt vanuit de individuele bijzondere bijstand, voornamelijk aan duurzame
gebruiksgoederen (onder andere witgoed).
19

Betekenis minimabeleid voor vier concrete
voorbeeldhuishoudens
De werking van bovenstaande voorzieningen hangt af van de individuele
kenmerken van huishoudens. De belangrijkste bepalende kenmerken zijn de
gezinssamenstelling, de leeftijd en de hoogte van het inkomen. Om dit te
illustreren is voor vier voorbeeldhuishoudens uitgewerkt wat het minimabeleid
voor hen betekent.
Het betreft de volgende vier voorbeeldhuishoudens:
• alleenstaande onder de 65 jaar
• eenoudergezin (onder de 65 jaar) met een klein kind (3 jaar) en een
schoolgaand kind (5 jaar)
• echtpaar (onder de 65 jaar) met twee schoolgaande kinderen (14-16 jaar);
• echtpaar boven de 65 jaar met AOW
De rekenkamercommissie heeft voor deze huishoudens gekozen op basis van de
gemiddelde gezinssamenstellingen in de doelgroep. In bijlage A is een nadere
toelichting op de selectie van deze huishoudens opgenomen.
Totale rechten uit minimabeleid gemeente voor vier voorbeeldhuishoudens
In onderstaande tabel zijn de totale rechten vanuit het minimabeleid voor vier
voorbeeldhuishoudens weergegeven. Om de maximale rechten inzichtelijk te
maken is uitgegaan van een inkomen van 100% van het sociaal minimum. De
huishoudens hebben drie jaar dit lage inkomen, een lage huur (€ 350 per maand),
geen vermogen en zijn niet chronisch ziek.
De voorzieningen zijn waar mogelijk vertaald in geld (per maand). Uitgangspunt is
dat minima alle voorzieningen gebruiken waar ze recht op hebben.
20

Gemeentelijke regelingen
Alleenstaand
100%
Eenouder
2 kind
100%
2 volw. 2
kind
100%
Echtpaar
AOW
100%
Ooievaarspas € 4 € 11 € 15 € 7
Collectieve aanvullende
zorgverzekering
€ 23 € 23 € 46 € 46
Chronisch zieken en gehandicapten
verborgen kosten
€ 0 € 0 € 0 € 0
Kwijtschelding gemeentelijke
heffingen
€ 29 € 33 € 33 € 33
Langdurigheidstoeslag € 29 € 37 € 42 € 0
Regeling Schoolkosten PO € 0 € 9 € 0 € 0
Regeling Schoolkosten VO € 0 € 0 € 50 € 0
Regeling internetkosten
schoolgaande kinderen
€ 0 € 0 € 25 € 0
Regeling computer schoolgaande
kinderen 14 Nee Nee Ja Nee
Bijdrage sport/culturele activiteiten
jeugd
€ 0 € 8 € 17 € 0
Categoriale bijstand duurzame
gebruiksgoederen en
€ 0 € 0 € 0 € 58
abonnementen 65+
Bijdrage sport/culturele activiteiten
65+
€ 0 € 0 € 0 € 17
Totaal per maand € 85 € 122 € 227 € 161
Totaal per jaar 15 € 1.014 € 1.462 € 2.723 € 1.937
Tabel 4 overzicht rechten uit minimabeleid van de vier voorbeeldhuishoudens
In bovenstaand overzicht is de individuele bijzondere bijstand niet meegenomen,
omdat het recht hierop afhankelijk is van een individuele toets op noodzaak van
een huishouden.
Het echtpaar boven de 65 met AOW kan, indien zij minimaal vier uur per week
vrijwilligerswerk doen, nog een beroep doen op de vergoeding voor
vrijwilligerswerk (€ 64 per maand). Dit is ook niet meegenomen in dit overzicht.
Invloed minimabeleid op totale inkomsten en uitgaven van minima
Hoeveel geld een huishouden te besteden heeft, wordt bepaald door de optelsom
van inkomsten en ‘vaste’ uitgaven. Naast de voorzieningen uit het gemeentelijk
minimabeleid kunnen burgers met een laag inkomen gebruik maken van
landelijke inkomensondersteunende voorzieningen. De effecten van gemeentelijk
14 Computerregeling: Het gaat hier om een lening 1x per 5 jaar, waarvan uiteindelijk een
klein deel van wordt kwijtgescholden. Dit is niet in geld vertaald.
15 Verschillen tussen het maandbedrag x 12 en het jaartotaal ontstaan door afronding van
de maandbedragen
21

minimabeleid worden dus mede bepaald door de beschikbaarheid van landelijke
voorzieningen. In bijlage B zijn deze landelijke voorzieningen verder uitgewerkt.
In tabel 6 (volgende pagina) is weergegeven hoe het minimabeleid het totale
inkomen en het vrij besteedbaar inkomen van de vier specifieke huishoudens
beïnvloedt. Dit is per huishoudtype uitgewerkt voor een inkomen van 100% van
het sociaal minimum en een inkomen van 130% van het sociaal minimum. Bij de
uitwerking zijn de voorbeeldbegrotingen uit de Minima Effect Rapportage (MER)
van Leidschendam-Voorburg 16 gebruikt. Bijlage C bevat een toelichting op de
gebruikte begrotingen en een verdere uitwerking van de voorbeeldbegrotingen.
Uit tabel 6 blijkt dat het huishouden bestaand uit twee volwassenen, met twee
oudere kinderen (met een inkomen op 100% sociaal minimum) zonder
gemeentelijk minimabeleid op een negatief vrij besteedbaar inkomen uitkomt. Dit
betekent dat niet alle ‘vaste’ uitgaven gedaan kunnen worden. Ook bij de andere
huishoudens is de impact van het gemeentelijk minimabeleid op het vrij
besteedbaar inkomen groot. Bij de huishoudens met een inkomen op 130%
sociaal minimum is alleen bij het huishouden bestaand uit twee volwassenen en
twee oudere kinderen de bijdrage van gemeentelijk minimabeleid aan het vrij
besteedbaar inkomen groot.
16 Minima-effectrapportage gemeente Leidschendam-Voorburg 2010, NIBUD
22

100%
sociaal
minimum
130%
sociaal
minimum
Inkomsten en uitgaven
Alleenstaand
2 kind kind AOW
staand 2 kind 2 kind AOW
Eenouder 2 volw. 2 Echtpaar Alleen-
Eenouder 2 volw. Echtpaar
INKOMEN 100% 100% 100% 100% 130% 130% 130% 130%
Minimuminkomen € 914 € 1.174 € 1.304 € 1.387 € 1.188 € 1.526 € 1.695 € 1.804
Overige inkomsten landelijk* € 200 € 519 € 619 € 271 € 121 € 683 € 471 € 154
Inkomsten minimabeleid gemeente € 85 € 122 € 227 € 161 € 4 € 23 € 86 € 7
Totale inkomsten € 1.199 € 1.815 € 2.150 € 1.819 € 1.313 € 2.232 € 2.252 € 1.965
VASTE UITGAVEN
VRIJ BESTEEDBAAR INKOMEN
Vrij besteedbaar inkomen exclusief
minimabeleid Leidschendam-Voorburg
Vrij besteedbaar inkomen inclusief
minimabeleid Leidschendam-Voorburg
Totale vaste uitgaven** € 1.035 € 1.429 € 1.958 € 1.455 € 1.075 € 1.415 € 1.990 € 1.434
€ 79 € 264 -€ 35 € 203 € 234 € 794 € 176 € 524
€ 164 € 386 € 192 € 364 € 238 € 817 € 262 € 531
toename totale inkomsten door
0% 1% 4% 0%
minimabeleid gemeente *** 8% 7% 12% 10%
absolute
toename vrij besteedbaar inkomen door
toename
2% 3% 49% 1%
minimabeleid gemeente ***
107% 46% €227**** 80%
Tabel 5 totale inkomsten en uitgaven van minima bij het huidige beleid voor de vier type huishoudens
*dit betreft onder meer kinderbijslag, zorgtoeslag en tegemoetkoming schoolkosten;
** deze uitgaven is inclusief korting via de Collectieve aanvullende verzekering. Zonder deze korting zou dit bedrag iets hoger zijn.
*** bij deze berekening is het bedrag dat de huishoudens per maand beschikbaar hebben als 100% beschouwd en is berekend
hoeveel extra ruimte zij krijgen dankzij het minimabeleid van Leidschendam-Voorburg.
**** omdat het vrij besteedbaar inkomen zonder minimabeleid negatief is, is hier geen duidelijk percentage aan te verbinden.
23

4 Ombuigingen in de voorjaarsnota
van Leidschendam-Voorburg
Dit hoofdstuk geeft antwoord op de volgende onderzoeksvraag: Wat is de
doorwerking van de verschillende (mogelijke) ombuigingsmaatregelen binnen de
verschillende nader af te spreken typen huishoudens?
De eerste paragraag beschrijft de voorgenomen wijzigingen in de voorjaarsnota
en de besluitvorming daarover door de raad. De tweede paragraaf beschrijft de
consequenties van maatregelen voor individuele huishoudens.
Ombuigingsmaatregelen voorjaarsnota 2011
Het college heeft in de voorjaarsnota een aantal ombuigingen aangekondigd in het
minimabeleid van de gemeente. Op 28 juni heeft de gemeenteraad de
Voorjaarsnota 2011 vastgesteld. Hieronder zijn de definitieve
ombuigingsmaatregelen weergegeven. Per regeling zijn de daarmee te realiseren
besparing en de consequentie voor de totale doelgroep weergegeven.
Maatregelen Besparing Consequenties voor de doelgroep
Wijzigingen in voorzieningen voor minima
De voorzieningen uit het minimabeleid
worden uitsluitend nog verstrekt aan
mensen met een inkomen tot 110% van
het sociaal minimum. Voor de volgende
voorzieningen is deze grens nu 130%:
Ooievaarspas: structurele
besparing van ongeveer
€ 45.000 programmakosten 17
en € 7.900 uitvoeringskosten
De doelgroep van huishoudens met een
inkomen tussen de 110% en 130%
sociaal minimum is: 1300 huishoudens
Het aantal gebruikers in deze
• Ooievaarspas
Overige voorzieningen: totale doelgroep was in 2010 als volgt:
• Schoolkosten primair onderwijs en besparing van in totaal €8.200 • Ooievaarspas: 1020
voortgezet onderwijs
(programmakosten en
• Schoolkostenregelingen: 14
• Sport- of culturele activiteiten
uitvoeringskosten)
• Sport- of culturele activiteiten: 11
• Computerregelingen
• Regeling internetkosten en
computerregeling: 0
De de computerregeling wordt aangepast.
Het maximale bedrag gaat terug van € 750
naar € 540. Dit bedrag moet volledig
worden terugbetaald (leenbijstand), er
wordt niets meer kwijtgescholden.
Langdurigheidstoeslag wordt uitsluitend
nog toegekend aan mensen die langer dan
vijf jaar een laag inkomen hebben. Dit is nu
drie jaar
De hiermee te realiseren
besparing loopt volgens de
voorjaarsnota op van € 8.333
in 2013 tot € 25.000 in
21015. Dit laatste bedrag is
op basis van het huidige
gebruik (39 huishoudens) niet
te verklaren
Structurele besparing van €
99.000 vanaf 2012
(programmakosten en
uitvoeringskosten)
De doelgroep voor deze regeling is
ongeveer 550 huishoudens groot
(armoedemonitor)
De computerregeling werd in 2010
gebruikt door 39 huishoudens.
De doelgroep van huishoudens met 3
of 4 jaar een laag inkomen is ongeveer
780 huishoudens groot.
In 2010 waren er ongeveer 180
huishoudens met 3 of 4 jaar een laag
inkomen die gebruik maakten van de
17 Op basis van waarde €44 per pas. Deze besparing is in de voorjaarsnota niet
meegenomen, omdat de huidige besteding deels wordt onttrokken aan de reserve
24

Maatregelen Besparing Consequenties voor de doelgroep
langdurigheidstoeslag. Deze zullen
geen langdurigheidstoeslag meer
krijgen
Ondersteuning en voorlichting voor minima
De sociaal raadslieden en de
formulierenbrigade verdwijnen
€ 139.000 structureel vanaf
2012 voor het beëindigen van
de sociaal raadslieden.
Het college geeft aan dat mensen zich
voor juridische ondersteuning kunnen
wenden tot het juridisch loket
De voorlichting over het minimabeleid zal
alleen nog maar digitaal plaatsvinden. Er
worden geen printuitgaven meer gedaan
Overige maatregelen
Minder vaak onderzoek naar de doelgroep
van het minimabeleid en de effecten van
beleid op deze groep (eens in de vier jaar
i.p.v. eens in de twee jaar)
Samengaan in één regionale
uitvoeringsorganisatie met de gemeentes
Wassenaar en Voorschoten. Hiermee
worden besparingen gerealiseerd op de
uitvoeringskosten
€ 5.000 structureel vanaf
2012 voor het beëindigen van
de formulierenbrigade
€ 5.600 in 2011, oplopend tot
€ 13.800 structureel vanaf
2012
Eenmalig € 36.700 in 2012
€ 234.000 structureel vanaf
2012
Tabel 6 ombuigingsmaatregelingen uit de voorjaarsnota
Voor ondersteuning bij het invullen van
formulieren moeten zij waar mogelijk
naar andere organisaties
Uit een interne enquête 18 naar het
gebruik van de Nieuwsbrief werk en
bijstand blijkt dat deze door de
doelgroep zeer goed gelezen wordt en
nuttig wordt bevonden. Minder dan
25% van de respondenten wil de
nieuwsbrief digitaal ontvangen
Dit heeft in principe geen directe
invloed op de minima
Dit heeft in principe geen directe
invloed op de minima. (Het beleid van)
Leidschendam-Voorburg is in principe
leidend in deze fusie
De raad heeft in de raadsvergadering van 28 juni aan het college gevraagd om te
onderzoeken of de Ooievaarspas voorlopig nog toegekend kan worden aan
mensen met een maximaal inkomen ter hoogte van 130% van het sociaal
minimum. Of deze maatregel doorgaat is dus nog niet zeker. Gezien de landelijke
wijzigingen in de Wwb (landelijk maximum van 110% voor categoriale regelingen)
zal deze maatregel op termijn hoogst waarschijnlijk noodzakelijk zijn. Deze
maatregel is daarom meegenomen in de volgende paragraaf in de berekening van
de betekenis van wijzigingen voor individuele huishoudens.
Naast bovenstaande maatregelen stond in de voorgestelde voorjaarsnota van het
college ook een maatregel om de gemeentelijke bijdrage aan het Sociaal Fonds te
korten met € 5.000 vanaf 2012. Dit voorstel gaat niet door. De gemeenteraad
heeft besloten om de voorgestelde korting op het Sociaal Fonds ongedaan te
maken en daarvoor in de plaats een efficiencykorting te bewerkstelligen op het
vluchtelingenwerk.
18 zie bijlage D: Enquête Nieuwsbrief werk en bijstand
25

Betekenis voorgenomen wijzigingen voor de
voorbeeldhuishoudens
In tabel 8 (volgende pagina) is weergegeven wat de consequentie zijn van
bovenstaande maatregelen voor het totale (besteedbaar) inkomen van de
voorbeeldhuishoudens. Hiervoor is het huidige en het toekomstige inkomen met
elkaar vergeleken. Alleen het minimabeleid is aangepast 19 . Er is dus geen
rekening gehouden met de toekomstige ontwikkeling van bijvoorbeeld
bijstandinkomen, landelijke voorzieningen en kosten, omdat deze op dit moment
nog niet concreet zijn.
Als bovenstaande wijzigingen worden doorgevoerd, betekent dit het volgende
voor de inkomsten uit minimabeleid van de vier voorbeeldhuishoudens:
• Bij een inkomen tot 110% sociaal minimum:
− Alleenstaande en eenoudergezin met 2 jonge kinderen:
langdurigheidstoeslag valt weg (deze gaat van 3 naar 5 jaar). Dit
betekent per maand respectievelijk € 29 en € 34 minder inkomen uit
minimabeleid.
− 2 volwassenen met 2 oudere kinderen: langdurigheidstoeslag (3 naar 5
jaar) en bijdrage internetkosten vallen weg. Dit betekent per maand €
67 minder inkomen uit minimabeleid.
− Voor het echtpaar van boven de 65 verandert er niets.
• Bij een inkomen tussen 110% en 130% sociaal minimum: alle regelingen voor
inkomens boven de 110% sociaal minimum verdwijnen.
Uit tabel 8 blijkt dat de inkomsten uit minimabeleid procentueel het meest
afnemen bij de alleenstaande met een inkomen op 100% van het sociaal
minimum (naast de huishoudens met een inkomen op 130% sociaal minimum
waarvoor al het minimabeleid wegvalt).
Voor het huishouden van 2 volwassenen en 2 oudere kinderen neemt het vrij
besteedbaar inkomen het meest af, zowel procentueel (35% op 100% sociaal
minimum, 33% op 130% sociaal minimum) als uitgedrukt in geld (€ 67 op 100%
sociaal minimum en € 86 op 130% sociaal minimum).
Voor het eenoudergezin op 100% sociaal minimum en voor de andere gezinnen
op 130% sociaal minimum zijn de financiële consequenties beperkt.
19 Het vrij besteedbaar inkomen in de toekomstige situatie is uitgewerkt op basis van de
huidige inkomsten en uitgaven, zoals ook weergegeven in tabel 6 in hoofdstuk 3.
26

100%
sociaal
minimum
130%
sociaal
minimum
Inkomsten en uitgaven
Alleenstaand
100%
Eenouder
2 kind
100%
2 volw. 2
kind
100%
Echtpaar
AOW
100%
Alleenstaand
130%
Eenouder
2 kind
130%
2 volw. 2
kind
130%
Echtpaar
AOW
130%
Inkomsten minimabeleid
Leidschendam-Voorburg NU € 85 € 122 € 227 € 161
€ 4 € 23 € 86 € 7
Inkomsten minimabeleid
Leidschendam-Voorburg TOEKOMST € 55 € 88 € 160 € 161
€ 0 € 0 € 0 € 0
Afname inkomsten minimabeleid
door voorgenomen maatregelen
-34% -28% -29% 0% -100% -100% -100% -100%
Vrij besteedbaar inkomen inclusief
minimabeleid Leidschendam-
Voorburg NU
Vrij besteedbaar inkomen inclusief
minimabeleid Leidschendam-
Voorburg TOEKOMST
Afname vrij besteedbaar
inkomen door voorgenomen
maatregelen
€ 164 € 386 € 192 € 364 € 238 € 817 € 262 € 531
€ 135 € 352 € 125 € 203 € 234 € 794 € 176 € 524
-18% -9% -35% -44% -2% -3% -33% -1%
Tabel 7 consequenties ombuigingsmaatregelingen uit de voorjaarsnota voor individuele huishoudens
27

5 Bereik minimabeleid Leidschendam-
Voorburg en mogelijkheden om dit te
vergroten
Dit hoofdstuk geeft antwoord op de volgende onderzoeksvragen:
• Wat is de mate van het bereik van het beleid voor de verschillende
doelgroepen en typen huishoudens?
• Welke maatregelen zijn mogelijk om het bereik waarnodig te vergroten?
De eerste twee paragrafen beschrijven het gebruik en het bereik van de
minimaregelingen. De laatste paragraaf beschrijft de mogelijke maatregelen om
het bereik te vergroten.
Gebruik van de verschillende minimaregelingen
Het aantal gebruikers van de verschillende individuele voorzieningen verschilt
sterk. Dit is weergegeven in onderstaande figuur. Als een regeling niet
beschikbaar is voor een bepaalde inkomenscategorie is dit weergegeven met
n.v.t. (niet van toepassing).
Regeling
Huishoudens Huishoudens Huishoudens Totaal
tot 100% 100 - 110% 110 - 130%
Ooievaarspas 3.515 1.800 1.020 6335
Collectieve aanvullende
zorgverzekering
1.096 102 n.v.t. 1198
Chronisch zieken en
gehandicapten
92 187 n.v.t. 279
verborgen kosten
Kwijtschelding
gemeentelijke heffingen
1967 n.v.t. n.v.t. 1967
Individuele Bijzondere
Bijstand
556 138 n.v.t. 694
Langdurigheidstoeslag 680 95 n.v.t. 775
Schoolkosten
basisonderwijs
235 53 14 302
Schoolkosten voortgezet
onderwijs
196 36 11 243
Regeling Internetkosten
schoolgaande kinderen
230 73 0 303
Regeling computer
schoolgaande kinderen
30 9 0 39
Bijdrage sport/culturele
activiteiten jeugd en 65+
139 31 11 181
Categoriale bijzondere
bijstand 65+ duurzame 257 39 n.v.t. 296
gebruiksgoed
Tabel 8 overzicht gebruik per regeling 2010
28

Veruit de meeste voorzieningen worden gebruikt door huishoudens met een
inkomen van maximaal 100% sociaal minimum. Huishoudens met een inkomen
tot 130% van het sociaal minimum maken, behalve van de Ooievaarspas,
nauwelijks gebruik van de voor hen beschikbare regelingen. Dit is niet specifiek
voor Leidschendam-Voorburg, ook bij andere gemeenten is dit het geval.
Bereik van de verschillende minimaregelingen
Het bereik van de minimaregelingen is niet precies vast te stellen omdat de
precieze doelgroep per regeling verschilt en de omvang van die verschillende
doelgroepen niet precies bekend is. In de armoedemonitor van 2010 is hier op
basis van de bij de gemeente bekende gegevens wel specifiek onderzoek naar
gedaan (data gebruik en de doelgroep uit 2009).
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Sport- en cultuurkosten
Internetkosten
Schoolkosten
Cat. chronisch ziek en gehandicapt
Cat. bijzondere bijstand 65+
aanvullende zorgverzekering
Langdurigheidstoeslag
individuele bijzondere bijstand
Ooievaarspas
Kwijtschelding
Figuur 4 percentage huishoudens in de doelgroep dat gebruik maakt van voorzieningen 20
De Ooievaarspas wordt door zeer veel minima aangevraagd. Het werkelijke
gebruik van deze pas is echter beperkt. Het gebruik (werkelijke waarde) per
pashouder was in 2010 gemiddeld slechts 44 euro. Voor minimahuishoudens met
kinderen is een korting mogelijk tot boven de € 800 per jaar.
Van de overige regelingen ligt alleen bij de langdurigheidstoeslag het gebruik
boven de 50% van de doelgroep. Voor de volgende regelingen is het bereik niet
uitgewerkt in de armoedemonitor:
20 Aangezien niet van elke regeling de doelgroep is vast te stellen is hier in de
armoedemonitor een aantal aannames voor gemaakt. Deze zijn terug te vinden in de
armoedemonitor.
29

• computerregeling (lening wordt maximaal een keer in de vijf jaar verstrekt,
bereik is daarom niet te bepalen)
• vergoeding vrijwilligerswerk (niet meegenomen: omvang van de doelgroep
onbekend)
• bijdrage sport culturele activiteiten 65+ (niet apart meegenomen)
Het totaal aantal regelingen waar minima gebruik van maken is als volgt
verdeeld:
17%
14%
16%
33%
geen
één
twee
drie
vier of meer
20%
Figuur 5 percentage huishoudens in de doelgroep dat gebruik maakt van voorzieningen
Slechtst 14% van de huishoudens maakt van geen enkele regeling gebruik, maar
dit lijkt vooral te komen door het grote bereik van de Ooievaarspas. Opvallend is
dat minder dan 50% van de doelgroep van meer dan twee regelingen gebruik
maakt. Oorzaak hiervan zou kunnen zijn dat alle regelingen individueel moeten
worden aangevraagd.
Beoordeling gebruik en bereik
Om een oordeel te vellen over het bereik zijn drie criteria gehanteerd:
• worden de eigen doelstellingen van de gemeente gerealiseerd
• is het bereik goed in vergelijking met andere vergelijkbare gemeenten
• neemt het gebruik en het bereik toe
In onderstaande tabel zijn de doelstellingen en de realisatie voor 2009
weergegeven (doelstellingen beleidsnota minimabeleid 2007-2010).
Regeling
Beoogd
2009
Realisatie
2009
Beoogd
2010
Realisatie
2010
Schoolkostenregeling: % doelgroep 45% 53% 50% 55%-60%
Computerregeling: aantal gezinnen 8 67 8 39
Ooievaarspas: aantal passen
• jongeren (tot 21 jaar)
• jonger dan 65 jaar
• 1440
• 2647
• 1630
• 2664
• 1536
• 2824
30

• 65+ • 518
= 4605
Tabel 9 overzicht doelstellingen en realisatie
• 1142
= 5436
• 552
= 5436 = 6335
deelnemers collectieve ziektekostenverz. 1749 1457 1514 1198
gebruik regeling sport/culturele
activiteiten jeugd
• WWB met kinderen
• Overige minima
• 50%
• 20 %
• 27%
• 10%
• 55%
• 25%
Bij de schoolkostenregeling, de computerregelling en de Ooievaarspas worden de
doelstellingen (ruimschoots) gehaald. Het gebruik van de collectieve
ziektenkostenverzekering en de regeling sport/culturele activiteiten jeugd blijft
achter bij de doelstelling.
Uit de armoedemonitor blijkt dat Alkmaar, Leeuwarden en Almelo in 2009
gemiddeld wat beter presteren. Dit is weergegeven in onderstaande tabel 21 :
Leidschendam- Alkmaar Leeuward Almelo Rijswijk
Regeling
Voorburg
en
***
Kwijtschelding 48% 66% 60% 63% 45%
Bijzondere bijstand 11% 20% 22% 31% 18%
Langdurigheidstoeslag 62% 58% 70% 48% 44%
Collectieve
34% 44% 37% 42% 31%
ziektenkostenverz.
Stadspas 83% 87%** * * 76%
Tabel 10 overzicht doelstellingen en realisatie
* Geen regeling in deze gemeente
** Resultaat van een directe aanschrijving
*** Deze cijfers komen niet uit de armoedemonitor maar zijn een schatting van
de onderzoekers, op basis van de gebruikscijfers 2010 en een schatting van de
doelgroep.
onbekend
Opvallend is wel dat bij bijna alle regelingen het bereik de afgelopen jaren is
toegenomen. Tussen 2007 en 2009 is bijvoorbeeld het bereik van kwijtschelding
gestegen van 27% naar 48% en van de langdurigheidstoeslag van 52% naar
62%. In 2010 neemt het gebruik van de meeste regelingen verder toe. Het
precieze bereik hiervan is echter niet bekend omdat de precieze doelgroep 2010
niet bekend is. Inschatting is dat ook de doelgroep is toegenomen 22 , maar minder
sterk dan het gebruik. Dit betekent dat het bereik van de regelingen in 2010
verder is verbeterd.
21 de regelingen zijn mogelijk niet precies hetzelfde ingericht. Een directe beoordeling van
het bereik op basis van deze cijfers is dus niet mogelijk
22 op basis van landelijke cijfers CBS, bijvoorbeeld toename van het aantal uitkeringen in
2010 met ongeveer 10%
31

Mogelijke maatregelen om het bereik te vergroten
Het beleid van Leidschendam-Voorburg is er op gericht het bereik van het
minimabeleid te vergroten. Hiervoor ondernemen zij onder andere de volgende
acties:
• voorlichting via de website, folders en huis-aan-huisbladen
• actief benaderen van bekende doelgroep (bijvoorbeeld eerdere gebruikers)
• gerichte benadering van doelgroepen door bestandskoppeling
• informeren van- en samenwerken met externe partijen uit het maatschappelijk
middenveld.
Leidschendam-Voorburg doet dus al een aantal zaken om het bereik van
maatregelen te vergroten.
Zoals hierboven weergegeven verbetert het bereik de afgelopen jaren maar
worden veel maatregelen toch nog niet gebruikt door een groot deel van de
doelgroep. Om het bereik te vergroten zou de gemeente gebruik kunnen maken
van de volgende maatregelen:
• Samenvoegen van beschikkingen in een integrale beschikking met alle
regelingen waar een huishouden recht op heeft. De rechthebbende hoeft
daardoor niet meerdere losse aanvragen te doen.
• Automatisch toesturen brief met integrale beschikking aan bekende doelgroep.
Die hoeven dan alleen en maar één keer te tekenen.
32

6 Kaderstellende en controlerende rol
van de gemeenteraad van
Leidschendam-Voorburg
Dit hoofdstuk geeft antwoord op de volgende onderzoeksvraag: Hoe is de
kaderstellende en controlerende rol van de raad gestalte gegeven en welke actie
is eventueel nodig tot verbetering daarvan?
Onderstaand is uitgewerkt hoe de kaderstellende en controlerende rol van de
gemeenteraad in Leidschendam-Voorburg is vormgegeven. Hiervoor is een
analyse gemaakt van hoe het beleid tot stand is gekomen en de mate waarin
minimabeleid onderwerp van gesprek is in de raad.
Bevindingen aangaande de rol van de raad
De gemeenteraad is verantwoordelijk voor het vaststellen van de hoofdlijnen van
beleid en het toezien op de uitvoering daarvan. Of dit naar behoren gebeurt, is
getoetst aan de hand van de volgende vragen:
• Is de raad actief betrokken geweest bij de totstandkoming en de eventuele
wijziging van beleid?
• Is het beleid zodanig geformuleerd, dat het kwalitatief en/of kwantitatief
toetsbaar is? Wordt er onderzoek gedaan naar de gerealiseerde resultaten 23 ?
• Is toezicht gehouden op de uitvoering van het beleid door het volgen van de
planning- en controlecyclus?
Leidschendam-Voorburg heeft de afgelopen jaren een relatief ruimhartig
minimabeleid gevoerd (in vergelijk met andere gemeenten), wat brede steun had
in de raad. De raad is ook actief betrokken geweest bij de totstandkoming van het
beleid. De raadsperiode werd in 2002 en 2006 gestart met een brede Sociale
Conferentie. Het initiatief hiervoor lag bij de raad. Voorbereiding van de
conferentie gebeurde door een werkgroep met politieke vertegenwoordiging van
de coalitie en de oppositie, de wethouder en met de inhoudelijk betrokken
ambtenaren. Op basis van de uitkomsten van deze sociale conferentie zijn door de
commissie Maatschappelijke Activiteiten de kaders voor het nieuwe minimabeleid
opgesteld (voorstel 5 september 2006), welke zijn vastgesteld door de raad
(besluit 14 november 2006). Op basis daarvan is de huidige beleidsnota
minimabeleid ’Mee blijven doen!: minimabeleid gemeente Leidschendam-Voorburg
2007 – 2010’ opgesteld. Dit beleidskader is verlengd tot 2011 (een formeel besluit
23 Om de controlerende rol van de gemeenteraad te ondersteunen heeft het ministerie van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid de Kernkaart Werk en Bijstand ontwikkelt. Hierin zou per
gemeente een overzicht moeten staan van de bereikte resultaten. Dit instrument
functioneert echter niet, omdat er geen actuele gegevens zijn/worden ingevuld.
Ondersteuning moet dus uit de gemeentelijke organisatie komen.
33

hiervan is niet terug te vinden in de raadstukken). In 2010 is er, met het oog op
de te voeren kerntakendiscussie, geen Sociale Conferentie geweest.
Inhoudelijk is in 2008 besloten structureel extra budget beschikbaar te stellen
voor armoedebestrijding en schuldhulpverlening. Dit heeft geleid tot één motie tot
een verdere verruiming van het minimabeleid, welke is aangehouden. In 2009 en
2010 is het minimabeleid in totaal acht keer aangekaart of besproken in de raad
of commissie Maatschappelijke Activiteiten. Dit waren grotendeels raadsbrieven
en informatiestukken. Daarnaast zijn er geregeld werkbezoeken en
informatiebijeenkomsten. In 2009 is een raadsvoorstel uitgevoerd om een
energiebox voor mensen met een inkomen tot 110% te verstrekken. Zie ook
bijlage E voor meer details over de behandelde onderwerpen.
Ten aanzien van haar controlerende rol heeft de raad in 2007 zelf om een
armoedemonitor en minima-effectrapportages gevraagd. Deze worden sindsdien
elke twee jaar opgesteld. Hierdoor wordt de raad veelvuldig en diepgaand
geïnformeerd over effecten van het minimabeleid. Nota bene, naar aanleiding van
de aangekondigde bezuinigingen in de voorjaarsnota 2011 zal de frequentie van
deze rapportages worden verlaagd naar eens in de vier jaar.
In de planning en control cyclus wordt de realisatie van het minimabeleid gevolgd.
Er is een duidelijke relatie tussen de programmabegroting en het beleidsplan. Er
zijn duidelijke doelstellingen en indicatoren vastgesteld, de doelstellingen en
indicatoren sluiten op elkaar aan en in de programmabegroting is ook de realisatie
van het voorafgaande jaar terug te vinden.
Mogelijkheden om rol van de raad te verbeteren
Op basis van de bovengenoemde stukken en gesprekken hierover is te
concluderen dat het minimabeleid de afgelopen jaren geregeld onderwerp van
gesprek geweest in de raad en dat de kaderstellende rol goed is ingevuld. Punt
van aandacht hierbij is dat niet duidelijk is of de verlenging van het huidige
beleidskader ook is vastgesteld door de raad. Ook met betrekking tot haar
controlerende rol is de raad regelmatig geïnformeerd en met behulp van externe
onderzoeken ook in staat geweest om de effecten van het beleid te beoordelen.
Op voorstellen en voortgangsbrieven wordt alert gereageerd en de oppositie krijgt
ruimte voor discussie. De discussie is te kenmerken als ‘zakelijk en constructief’.
Mogelijke verbeteringen liggen in het tussentijds bespreken en bijstellen van de
kaders en hoofdlijnen. Dit gebeurt nu vierjaarlijks, maar gegeven de snelheid
waarmee dit beleidsterrein verandert is het wenselijk om ook tussentijds te
bespreken welke kaders en uitgangspunten gewenst en noodzakelijk zijn.
34

7 Beantwoording centrale
onderzoeksvraag voor
Leidschendam-Voorburg
De rekenkamercommissie heeft de volgende centrale onderzoeksvraag
geformuleerd:
Vindt de implementatie van ombuigingen in het minimabeleid plaats op basis van
een duidelijke rol van de raad en op basis van aan de raad beschikbaar gestelde
documenten met informatie over het bereik en de effecten van dit beleid?
Voor de beantwoording van de centrale onderzoeksvraag zijn de ombuigingen
geanalyseerd die sinds 2009 zijn doorgevoerd. In Leidschendam-Voorburg heeft in
deze periode slechts één kleine ombuiging plaatsgevonden, de invoering van de
energiebox. Daarnaast zijn er de wijzigingen voor 2012 en verder, zoals besloten
in de voorjaarsnota 2011.
De centrale onderzoeksvraag bestaat uit twee delen die hieronder apart worden
beantwoord.
Vindt de implementatie van ombuigingen in het minimabeleid plaats op basis van
een duidelijke rol van de raad?
De introductie van de energiebox is op verzoek van de raad gebeurd. De
ombuigingen zoals vastgesteld met de voorjaarsnota zijn voorgesteld door het
college maar zijn uitgebreid besproken in de raad. De raad heeft de kans
gekregen en ook genomen om hierin wijzigingen aan te brengen. Er is dus sprake
van een duidelijke rol van de raad. Een punt van aandacht is zoals aangegeven
dat de verlenging van het huidige beleidskader niet formeel is vastgesteld door de
raad.
Breder gezien speelt ook de vraag of de raad actief en structureel betrokken is bij
het minimabeleid. Dit is in Leidschendam-Voorburg het geval. De raad is actief
betrokken bij de totstandkoming van het minimabeleid en minimabeleid is
veelvuldig onderwerp van gesprek. De raad heeft daarmee een duidelijke rol.
Vindt de implementatie van ombuigingen in het minimabeleid plaats op basis van
aan de raad beschikbaar gestelde documenten met informatie over het bereik en
de effecten van dit beleid?
Sinds 2007 wordt op verzoek van de raad een armoedemonitor en minimaeffectrapportages
opgesteld met veel informatie over het bereik en de effecten
van het beleid. Hoewel het aantal ombuigingen beperkt is, lijkt er voor de raad
voldoende informatie beschikbaar om goed onderbouwde keuzes te maken.
35

8 Het minimabeleid van Rijswijk
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van het huidige minimabeleid en de totale
beschikbare gemeentelijke voorzieningen in 2011. Vervolgens wordt de betekenis
van het minimabeleid voor vier concrete voorbeeldhuishoudens uitgewerkt.
In tegenstelling tot de verwachting bij de start van dit onderzoek zijn er geen
wijzigingen in het minimabeleid voorgesteld of besloten tijdens de behandeling
van de Voorjaarsnota 2011. Wel zijn er landelijke wetswijzigingen die worden
beschreven. Hiermee wordt antwoord gegeven op de volgende onderzoeksvraag:
Wat is de doorwerking van de verschillende (mogelijke) ombuigingsmaatregelen
binnen de verschillende nader af te spreken typen huishoudens?
Totaal gemeentelijke voorzieningen voor minima
Het minimabeleid van de gemeente Rijswijk is uitgewerkt in de Beleidsnota
'Minimabeleid vanaf 2009’. Hierin zijn de individuele voorzieningen uitgewerkt. In
dit document is geen overkoepelende visie op minimabeleid uitgewerkt. In de
‘notitie minimabeleid’ (2008) is de volgende doelstelling weergegeven: “Algemene
doelstelling is om een bijdrage te leveren aan het voorkomen van
achterstandssituaties en sociaal isolement en het bevorderen van deelname aan
het maatschappelijk verkeer.”
Naar aanleiding van de collegeonderhandeling van 2010 is de regeling collectieve
zorgverzekering per 1 januari 2011 aangepast. De aanvullende verzekering top
(AV-top) wordt in 2011 niet meer vergoed door de gemeente. In plaats hiervan
wordt de AV-standaard aangeboden (beperktere verzekering).
Onderstaande tabellen bevatten een overzicht van de voorzieningen waar
inwoners met een laag inkomen in 2011 gebruik van kunnen maken. Een aantal
voorzieningen maken geen direct onderdeel uit van het minimabeleid of worden
aangeboden door externe partners met subsidie van de gemeente. Deze zijn apart
weergegeven.
Voor alle regelingen geldt (tenzij anders aangegeven) dat de maximale
vermogensgrens gelijk is aan de vermogensgrens van de Wwb: In 2011 is dit €
5.550 voor alleenstaanden en € 11.110 voor meerpersoonshuishoudens. Alle
regelingen zijn een gift (en dus geen lening), tenzij anders aangegeven.
36

Naam regeling
Omschrijving en doelstelli
Algemene regelingen: voor alle huishoudens
Ooievaarspas
Korting op culturele sportieve
educatieve activiteiten om pa
bevorderen. Elk jaar wordt e
uitgegeven met het volledige
Kwijtschelding
Kwijtschelding wordt verleen
met een inkomen op bijstand
• Rioolrecht
• Afvalstoffenrecht

Naam regeling
Sociaal Fonds
Omschrijving en doe
Samenwerkingsverban
maatschappelijk werk
noodsituaties
Schuldhulpverlening
‘Íedereen doet mee!’
Bieden van ondersteun
Onderdeel cursusaanbo
educatie- en beroepson

Budget en
Het minimabeleid
Minima (totaal €
(programmakost

Naast bovenstaa
verstrekt vanuit
gebruiksgoedere
Betekenis

Gemeentelijke r
Categoriale bijsta
en gehandicapten
Categoriale bijsta
Totaal per maand

Invloed minimab
Hoeveel geld een
van inkomsten e
minimabeleid ku

Ombuiging
Tegen de verwac
Voorjaarsnota ge
onderzoeksvraag

9 Bereik m
mogelijk
Dit hoofdstuk ge

80%
70%
60%
50%

ijzondere bijsta
de ooievaarspas
Regeling
individuele bijzon

Mogelijke
Rijswijk onderne
vergroten. Doels
Rijswijk door bijv
bijstand chronisc

10 Kade
rol van d
Dit hoofdstuk ge

verzekering bepe
discussies die re
bijzondere bijsta
Ten aanzien van
instrument beno

Mogelijke verbet
van de raad zijn:
• Opnemen van
evalueren en
• In programma
doelstellingen

11 Bean
onder
De rekenkamerc

Breder gezien he
jaarrekening na,
beschikbaar gest
minimabeleid en
het daarom niet
deze informatie.

voorbe
De betekenis van
A Select

B Landel
recht o
Als het inkomen

Hiervoor is gebru
C Overzi
huidig

In de tabellen in
inkomsten en uit
als tot 130% Ww
De uitgaven die
besteedbaar inko

Gas en andere brandstoffen
Elektriciteit
Water
Heffingen rioolrecht en afval
Telefoon, kabel en internet
1

Inkomen op 13
INKOMEN
Netto inkomen

Contributies, lidmaatschappe
abbonnementen
Vervoerskosten (abonnemen
Reserveringsuitgaven
Kleding

D Enquê
De nieuwsbrief w
Door de ambtelij

Onderstaand een
E Overzich
minimab

Datum
voorstel
Proce
11-11-
2008
Infost
uitker
2008.

Raad 29 januari 2
Rijswijk
Datum behande