** VAN HOUTVUUR TOT (O)LEDVERLICHTING ** Van lijn- of ...

Kienhout
Kienhout is een bijzondere houtsoort. Het is een overblijfsel van oude bossen en
bestaat uit gefossiliseerd hout dat bewaard is gebleven in veenlagen. Als gauw
ontdekte de mens dat dit hout, bij verbranding, veel licht afgaf. Verwerkt tot spanen
werd brandend kienhout als verlichting gebruikt.
Olielampjes
Hoewel de mens zich in vroeger tijden met betrekking tot het waak- en slaapritme
meer naar de natuur richtte dan tegenwoordig, waren er in oude tijden momenten
dat de duisternis moest worden verdreven. Die eerste lampjes, eenvoudige uit klei
gevormde bakjes gevuld met plantaardige olie of dierlijk vet, al dan niet voorzien van
een tuitje, met daarin een pit. Deze gaven weinig licht en waren eigenlijk uitsluitend
binnen te gebruiken. Als de duisternis eenmaal was ingevallen waagde men zich, om
meerdere redenen, anders dan in uiterste noodzaak, niet meer buiten tent of woning.
Bij duisternis was buiten gevaarlijk: er zwierf gespuis rond; men kon zomaar ergens
tegenaan lopen en zich verwonden; water en land waren niet van elkaar te
onderscheiden waardoor menig persoon die zich in het duister buiten waagde in
sloot, gracht of rivier viel en, in het ergste geval, verdronk. Degenen die om welke
reden dan ook toch na het laatste daglicht naar buiten moesten, waren al blij als er
maanlicht was. Maar ja, als die achter een wolk schoof, zag men opnieuw geen
hand voor ogen. Zo ontstond de noodzaak aan een verlichtingsmiddel dat men ook
buiten kon gebruiken: een draagbare lantaarn.
Probleem bij de binnenshuis gebuikte lampjes was dat ze bij gebruik buiten, reeds bij
weinig wind, ook veroorzaakt door het lopen van de drager van de lamp, doofden.
Men morste natuurlijk gemakkelijk olie, waardoor de lamp kon doven, doch
evengoed helemaal in brand kon vliegen.
De kaars
Een kaars kan worden omschreven als een cilindrische staaf tamelijk zachte, vaste
brandstof met, over de gehele lengte en er iets bovenuitstekend, een in de kern
aanwezig koord of pit van getwijnde en later gevlochten katoen.
In de Romeinse tijd waren kaarsen algemeen in gebruik, doch er zijn aanwijzingen
dat de kaars reeds daarvoor bestond (Egypte). Hoogtepunt voor de kaars ligt
gedurende de middeleeuwen. Door de loop van de geschiedenis hebben zich
wijzigingen en verbeteringen voorgedaan in onder andere productiemethode,
gebruikte grondstoffen en de pit.
Kijken we naar de gebruikte grondstoffen dan onderscheiden we:
- bieskaars. Gemaakt van biezen die zijn ontdaan van de schors. Daarna worden ze
gedroogd en vervolgens ingesmeerd of doordrenkt met (heet) vet.
- talgkaars (ook wel smeer- of vetkaars) gemaakt van dierlijk vet van
bijvoorbeeld schapen of runderen. Vanaf einde 18e eeuw ook vet van potvissen.
Dit zijn de oudste materialen voor het maken van kaarsen
- Waskaars. Deze is vervaardigd van bijenwas. Ze brandt beter (meer licht) dan
de talgkaars, doch is duurder en vormde en vormt nog een luxeproduct. Ze
werd in grote aantallen gebruikt bij rooms-katholieke missen en door welgestelden.
- Stearinekaars. Stearine werd in 1823 door Fransman Eugène Chevreul ontdekt.
Stearine is een mengsel van verzadigde vetzuren: stearinezuur en palmitinezuur
en werd vervaardigd van dierlijke en plantaardige vetten.
- Paraffinekaars. In 1830 werd paraffine ontdekt door wetenschapper baron Karl
7