** VAN HOUTVUUR TOT (O)LEDVERLICHTING ** Van lijn- of ...

Noord-Brabant telde ooit ruim 30 gasfabrieken. In 1950 waren er nog 9 van in bedrijf.
Omstreeks 1960 sloot de laatste steenkolengasfabriek. Daarvoor waren de plaatselijke
gasfabrieken reeds gestopt omdat de staatsmijnen gas gingen leveren. Op andere
plaatsen in Nederland, bijvoorbeeld Amsterdam, werd gas betrokken van de
Hoogovens te IJmuiden.
Aardgas verdringt steenkolengas
Aardgas (hoofdzakelijk methaan) was bij de aardoliewinning aanvankelijk een -
ongewenst - afvalproduct dat werd afgefakkeld. Later ontdekte men de grote potentie
voor verlichting en verwarming.
Steenkolengas werd aanvankelijk geleverd door particuliere en later in toenemende
mate door gemeentelijke gasbedrijven. In 1951 werd in Nederland het eerste aardgas
ontdekt. Halverwege de jaren zestig van de twintigste eeuw werd in Nederland
geheel overgeschakeld op aardgas. Dit leidde tot een landelijke operatie om overal in
huishoudens de gasapparatuur - gascomforts, fornuizen, etc. - geschikt te maken voor
dit type gas.
10. Opkomst elektrische verlichting
Omstreeks 1900 kreeg gasverlichting steeds meer concurrentie van elektrische
verlichting.
Voordelen van elektriciteit waren:
- ten opzichte van gas gemakkelijker in gebruik (omdraaien schakelaar)
- minder brandgevaar (geen open vuur)
- geringe warmteontwikkeling
- geen zuurstofverbruik.
- geen hinder door lekkage (geur/ontploffingsgevaar)
Thomas Edison staat te boek als uitvinder van de gloeilamp (22 oktober 1879), doch
in de 19e eeuw hielden zich meer wetenschappers en uitvinders bezig met dit
onderwerp. Ook sir Humphry Davy die onder meer de booglamp uitvond, had in
1810 reeds een poging ondernomen een bruikbare gloeilamp te maken. De Duitser
Heinrich Göbel wist reeds in 1854 een werkende gloeilamp te construeren. Hij
plaatste een verkoolde bamboevezel in een vacuüm gezogen glazen behuizing. Zijn
lamp moet zo'n 400 uur gebrand hebben. Nadat Edison zijn patent had gekregen
vocht Göbel dit aan en in 1893 werd hij in het gelijk gesteld, doch hetzelfde jaar nog
overleed hij.
We moeten goed voor ogen houden dat deze eerste gloeilampen slechts weinig licht
gaven en betrekkelijk kort brandden omdat hun gloeidraad erg zwak was en
doorbrandde. Pas toen in 1910 de Amerikaan William David Coolidge kans zag een
gloeidraad toe te passen, bestaande uit getrokken wolfraam, was dit een doorbraak.
De gloeilamp vond al snel zijn weg naar huiskamers en kantoren. Tevens werd het de
grote concurrent voor de straatverlichting op gas. Die zien we dan ook kort daarna
steeds meer terrein verliezen bij de straatverlichting.
37