** VAN HOUTVUUR TOT (O)LEDVERLICHTING ** Van lijn- of ...

- petroleum heeft meer zuurstof nodig dan andere oliesoorten om zijn maximale
lichtcapaciteit te bereiken.
Beide problemen waren oplosbaar, waardoor er dus speciale lampen op de markt
kwamen en speciaal bedoeld waren om petroleum optimaal te 'verstoken'.
Een probleem waar geen oplossing voor werd gevonden vormde de onaangename
geur van petroleum.
Toch verdwenen de oude, op dierlijke of plantaardige oliën gestookte, lampen nog
niet overal. Petroleum was nog niet direct overal en in voldoende mate leverbaar.
Petroleum heeft slechts kort een algemeen gebruik gekend als buiten- of
straatverlichting omdat het al snel werd ingehaald door gas.
9. Gas: van afval tot volwaardig product
< Willem Bilderdijk (1756-1831)
'Sints 't nieuwe gaslicht bij 't verlichtingsstelsel kwam,
viel al wat vast is, in één oogwenk uit zijn kram'
(Bilderdijk, 1824)
In de loop der tijd zijn er diverse soorten gas in gebruik of in gebruik geweest:
steenkolengas, oliegas, mijn- of cokesovengas, aardgas. We zullen die diverse soorten
hierna bezien. In de provincie Noord-Brabant was Breda in 1858 de eerste gemeente
met een eigen gasfabriek. Toen Veghel in 1862 de tweede werd, was dit tevens de
twaalfde in geheel Nederland.
Engeland: steenkolengas afvalproduct bij productie van cokes
Steenkolen- of lichtgas begon zijn leven, aanvankelijk, als een afvalproduct bij de
productie van cokes. Cokes is steenkool die een speciale warmtebehandeling heeft
ondergaan waardoor het wordt gezuiverd van verontreinigingen en zo een zuiverder
brandstof oplevert.
Cokes wordt gebruikt bij de ijzerproductie. Het wordt verbrand in hoogovens waar
het de benodigde grote hitte levert nodig voor het smelten van ijzererts. In het
Engeland van de 18e eeuw was tengevolge van de industriële revolutie steeds meer
vraag naar ijzer en dus was ook cokes in toenemende mate nodig. Bij de productie
van cokes kwam het kolengas vrij. Aanvankelijk werd dit beschouwd als een verder
onbruikbaar nevenproduct. Doch al snel veranderde dat. Het vond voor de eerste
keer een toepassing in de Soho Steam Engine Works van Boulton en Watt
(machinefabriek). In 1782 werd daar een kleine fabriek op het grote fabrieksterrein
gebouwd, speciaal voor de levering van kolengas. Dit alles geschiedde onder leiding
van de manager William Murdock. De bedoeling was het gas te gebruiken voor
verlichting van de overige fabrieksgebouwen. Het werd een groot succes. De
27