Gemeente Leidschendam-Voorburg

HOOFDSTUK 4:
BESTAANDE SITUATIE
4.1 Cultuurhistorie, landschap en archeologie
Zoals in paragraaf 2.1 reeds is aangegeven, is de ontwikkeling van het huidige landschap
begonnen met de ontginning van veenweidegebieden in de late Middeleeuwen. In opstrekkende
kavels van ca. 50 m breed werd vanuit enkele hoofdwatergangen het wilde veengebied in
cultuur gebracht. Na 100 jaar akkerbouw was de bodem door de ontwatering en kleinschalige
turfwinning als brandstof zo nat geworden dat op veeteelt moest worden overgeschakeld. Vanaf
de 16 e eeuw nam door de economische groei de behoefte aan turf sterk toe en werd in vrijwel
het hele veenweidegebied het goed winbare veen tot op de klei uitgebaggerd en tot turf
verwerkt. De turf werd via de poldervaarten naar oude woonkernen, dorpen en steden vervoerd.
Als resultaat van de intensieve veenwinning ontstonden in de oude veenweidegebieden grote
waterplassen. Door de verbeterde molentechniek werd het mogelijk deze plassen droog te
leggen, in welk verband vanaf ca. 1670 ook de Nieuwe Driemanspolder werd droog gemalen.
Voor deze drooglegging is onder andere de huidige Molendriegang langs de Molenvaart van
Wilsveen aangelegd (destijds een Molenviergang) en een inmiddels verdwenen Molengang in
Potteveen. Van eerstgenoemde Molendriegang langs de Molenvaart zijn de molens
aangewezen als Rijksmonument met een bijbehorende bescherming in het kader van de
zogenaamde “molenbiotoop - regeling”. Hiermee wordt juridisch geregeld dat afgezien van
bestaande gebouwen en beplanting een zone van 400 m rondom de molen, de molenbiotoop,
in principe vrij moet blijven van opgaande begroeiing en bebouwing. Dit vanwege het
oorspronkelijke “windrecht” van de molenaar.
In de 19 e eeuw werd de bemaling overgenomen door stoommachines (zie het gemaal “De
Antagonist” aan de Stompwijkseweg ten noorden van de Nieuwe Driemanspolder). De
kavelstructuur uit de periode voor de droogmakerijen werd na de drooglegging grotendeels
hersteld, en de ontginningsbases zijn als bebouwingslinten in het landschap achtergebleven. Na
de veenwinning is de polder weer als agrarisch cultuurlandschap ingericht en heeft hij voor een
flink deel zijn huidig landschapspatroon gekregen. Karakteristieke elementen hierin zijn:
• de open en transparante lintbebouwing
• de Molendriegang aan de Molenvaart
• de hoogteverspringing in het lint van Wilsveen ter hoogte van de Molenvaart
• de hooggelegen begraafplaats met de funderingen van de kerk van de voormalige
grotere woonkern Wilsveen
• gebiedstypische boerderijen (veelal van het langgerekte hallentype) en
• het karakteristieke kavelpatroon met een opvallend verschil in oriëntatie langs de grens
tussen Zoetermeer en Leidschendam-Voorburg met in het eerste hoger gelegen deel
veel akkerbouw en in het tweede lager geleden deel weiland.
Bijzondere kenmerken van het plangebied zijn vanzelfsprekend de karakteristieke openheid van
de droogmakerijen en de hieraan verbonden lange zichtlijnen. Hierdoor zijn de randen van het
plangebied goed waarneembaar en is met name aan de kant van Leidschenveen en ter hoogte
van Roeleveen en Potteveen de verstedelijkingsdruk vanuit de omgeving goed voelbaar (zie de
invloed van de Rijkswegen A 12 resp. A 4 op deze plandelen). Aan de noordkant grenst het
Bestemmingsplan Nieuwe Driemanspolder 2009 29