EY-de-fiscus-op-bezoek

1.4 Verschoningsrecht
1.4.1 Formeel verschoningsrecht
Als hoofdregel geldt dat niemand zich voor een weigering om aan zijn
informatie verplichtingen te voldoen kan beroepen op een geheimhoudingsplicht.
Zelfs niet als deze bij wet is opgelegd. Alleen voor het voldoen aan de
informatieverplichting ten behoeve van derden kunnen bedienaren van de
godsdienst, notarissen, advocaten, procureurs, artsen en apothekers zich
beroepen op geheimhouding, omdat zij dat uit hoofde van hun stand, ambt
of beroep verplicht zijn. Het betreft hier een zelfstandig recht.
Zelfs als de betrokken derde of cliënt toestemming heeft gegeven tot het
verstrekken van de gevraagde inlichtingen, kan de ambtsdrager een beroep
op het verschonings recht doen. Het verschoningsrecht geldt overigens niet
ongeclausuleerd. Bepaalde zakelijke gegevens vallen niet onder het ver schoningsrecht.
Ze zijn de verschoningsgerechtigde niet ‘toevertrouwd’ binnen
de vertrouwenssfeer van zijn ambt. De rechter weegt derhalve het belang van
de fiscus af tegen de geheimhoudingsplicht van de verschoningsgerechtigde.
Alleen bovengenoemde beroepsbeoefenaren kunnen zich op het verschoningsrecht
beroepen. Dit recht geldt voor hun gehele administratie. In principe is het
zo dat als een verschoningsgerechtigde in een andere hoedanigheid optreedt,
bijvoorbeeld als accountant, het verschoningsrecht niet geldt. Hij kan dus
alleen dan een beroep op zijn verschoningsrecht doen, als de feiten waarover
inlichtingen worden gevraagd hem in zijn hoedanigheid van verschoningsgerechtigde
zijn toevertrouwd. De vraag is echter of dit ook geldt voor de
advocaat-belastingkundige. Uit lagere rechtspraak kan worden afgeleid dat
een advocaat, die tevens als belastingadviseur optreedt, ook voor zijn fiscale
werkzaamheden een verschoningsrecht toekomt.
Voorbeeld:
Als de patiëntenkaarten van
een arts bepaalde financiële
gegevens bevatten die van
belang zijn voor de belastingheffing
van de arts zelf, dan zal
hij deze kaarten desgevraagd
integraal aan de inspecteur ter
beschikking moeten stellen.
Hij kan zich niet beroepen op
zijn geheimhoudingsplicht en
mag geen delen van de kaarten
bedekken. Dit is evenwel anders
als de inspecteur de arts wil
verplichten gegevens met
betrekking tot de heffing van
de patiënt te verstrekken.
In zo’n geval kan de arts
zich beroepen op zijn
verschoningsrecht en hoeft
hij geen inzage te verlenen.
Een niet-verschoningsgerechtigde zoals een belastingadviseur of accountant
kan soms beschikken over een ‘afgeleid verschoningsrecht’. Indien een
beroeps beoefenaar met een verschoningsrecht (bijvoorbeeld een advocaat)
de specifieke deskundigheid van een belastingadviseur inroept, dan straalt
het verschoningsrecht van die beroepsbeoefenaar in bepaalde mate af op de
belastingadviseur. Het ‘afgeleide verschoningsrecht’ beperkt zich tot informatie
die aan de deskundige (bijvoorbeeld een belastingadviseur) ter beschikking
is gesteld in het kader van de opdracht waarvoor hij is ingeschakeld.
Als omgekeerd een belastingadviseur een advocaat inschakelt, kan die
advocaat zich mogelijk niet op zijn verschoningsrecht beroepen. Uit lagere
rechtspraak kan worden afgeleid dat de advocaat dan dezelfde rechten
heeft als de belastingadviseur (zie hierna onder par. 1.4.2). De Hoge Raad
heeft zich over deze kwestie nog niet uitgelaten.
Cliënten van verschoningsgerechtigden kunnen zich op een zogenoemd
weigeringsrecht beroepen. Als de fiscus bijvoorbeeld bij een cliënt van een
advocaat inzage vraagt in correspondentie die tussen de advocaat en de
cliënt is gevoerd, dan mag de cliënt zich beroepen op zijn weigeringsrecht.
Indien een cliënt van een advocaat een trustkantoor heeft ingeschakeld en
correspondentie tussen de cliënt en de advocaat zich bij dat trustkantoor
bevindt, kan het trustkantoor zich beroepen op een zogenaamd ‘afgeleid
weigeringsrecht’. Het trustkantoor kan de fiscus dus weigeren inzage te geven
in correspondentie die met verschoningsgerechtigden is gevoerd. Wel zal het
De fiscus op bezoek Zesde druk |
17