EY-de-fiscus-op-bezoek
EY-de-fiscus-op-bezoek
EY-de-fiscus-op-bezoek
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
De <strong>fiscus</strong><br />
<strong>op</strong> <strong>bezoek</strong><br />
Zes<strong>de</strong> druk
2 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk<br />
Voorwoord
Burgers en bedrijven moeten om allerlei re<strong>de</strong>nen<br />
enorme hoeveelhe<strong>de</strong>n gegevens verzamelen en<br />
bijhou<strong>de</strong>n. Voor <strong>de</strong> eigen (bedrijfs)administratie, voor<br />
financieringen en, niet in <strong>de</strong> laatste plaats, voor <strong>de</strong><br />
<strong>fiscus</strong>. De <strong>fiscus</strong> is groot verbruiker van informatie met<br />
betrekking tot burgers en bedrijven. In het ka<strong>de</strong>r van<br />
<strong>de</strong> belasting-en premieheffing wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze gegevens<br />
<strong>op</strong> grote schaal verzameld.<br />
Zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong>ze informatie zou <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> zijn taak immers<br />
niet kunnen uitvoeren. De Algemene wet inzake<br />
rijksbelastingen geeft <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> een breed scala aan<br />
mogelijkhe<strong>de</strong>n om<br />
<strong>de</strong> gewenste informatie te verkrijgen. De <strong>fiscus</strong> kan<br />
bijvoor beeld schriftelijk vragen stellen of een boekenon<strong>de</strong>rzoek<br />
uitvoeren. Maar ook een waarneming ter<br />
plaatse – <strong>de</strong> controle ambtenaar gaat ‘ter plaatse’ kijken<br />
wat er nu allemaal omgaat in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rneming – is een<br />
belangrijke bron van informatie.<br />
De Algemene wet inzake rijksbelastingen is <strong>de</strong> laatste<br />
jaren regelmatig gewijzigd, waardoor <strong>de</strong> mogelijk he<strong>de</strong>n<br />
van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> om informatie te verkrijgen, alleen maar<br />
zijn toegenomen.<br />
De bevoegdhe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> bij het vergaren van<br />
<strong>de</strong> gewenste informatie lijken welhaast onbeperkt,<br />
maar dat zijn ze niet. Er is een spanningsveld tussen<br />
<strong>de</strong> informatie behoefte van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong>, die <strong>de</strong> belastingen<br />
premieheffing zo nauwkeurig, eerlijk en correct<br />
mogelijk moet vast stellen, en <strong>de</strong> persoonlijke levenssfeer<br />
van <strong>de</strong> belasting plichtige. Binnen dit spanningsveld<br />
dienen <strong>de</strong> partijen omzichtig te <strong>op</strong>ereren.<br />
Een ongeluk zit ook in dit geval vaak in een klein hoekje.<br />
Het is van groot belang dat <strong>de</strong> spelregels voor het<br />
normale verkeer tussen <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> en <strong>de</strong> belastingbetaler<br />
bekend zijn. Niet alleen om het proces van informatievergaring<br />
door <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> vlot te laten verl<strong>op</strong>en, maar<br />
ook om daarbij <strong>de</strong> rechten van <strong>de</strong> belasting plichtige<br />
niet uit het oog te verliezen.<br />
Deze brochure geeft een inzicht in <strong>de</strong> spelregels<br />
waaraan <strong>de</strong> partijen zich moeten hou<strong>de</strong>n en wil zo<br />
een helpen<strong>de</strong> hand reiken in het verkeer met <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong>:<br />
voor als <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> komt...<br />
Voor meer informatie naar aanleiding van <strong>de</strong>ze brochure,<br />
an<strong>de</strong>re vragen <strong>op</strong> het gebied van het formele belastingrecht<br />
en informatie over bezwaar- en beroeps procedures<br />
kunt u zich wen<strong>de</strong>n tot een van <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> Adviesgroep<br />
Fiscale Procesvoering van Ernst & Young Belastingadviseurs<br />
LLP. ■<br />
Kantoor Rotterdam<br />
• Arjo van Eijs<strong>de</strong>n<br />
tel. +31 (0)88 407 84 11<br />
Arjo.van.Eijs<strong>de</strong>n@nl.ey.com<br />
• Roxana Bos-Schepers<br />
tel. +31 (0)88 407 84 43<br />
Roxana.Bos@nl.ey.com<br />
• Karima Taouil<br />
tel. +31 (0)88 407 90 45<br />
Karima.Taouil@nl.ey.com<br />
• Vincent Meijerman<br />
tel. +31 (0)88 407 88 28<br />
Vincent.Meijerman@nl.ey.com<br />
Kantoor Amsterdam<br />
• Marianne van <strong>de</strong>n Houten<br />
tel. +31 (0)88 407 17 38<br />
Marianne.van.<strong>de</strong>n.Houten@nl.ey.com<br />
Kantoor Eindhoven<br />
• Ad Antonius<br />
tel. +31 (0)88 407 45 46<br />
Ad.Antonius@nl.ey.com<br />
• Ed van <strong>de</strong>r Goes<br />
tel. +31 (0)88 407 45 56<br />
Ed.van.<strong>de</strong>r.Goes@nl.ey.com<br />
• Marcella Meeuwissen<br />
tel. +31 (0)88 407 49 86<br />
Marcella.Meeuwissen@nl.ey.com<br />
Kantoor Arnhem<br />
• John-Paul Becks<br />
tel. +31 (0)88 407 60 99<br />
John-Paul.Becks@nl.ey.com<br />
Kantoor Den Haag<br />
• Jan Willem Nuis<br />
tel. +31 (0)88 407 38 07<br />
Jan.Willem.Nuis@nl.ey.com<br />
Kantoor New York, USA<br />
• Sanne Verhage<br />
tel. +1 212 773 35 09<br />
Sanne.Verhage1@ey.com<br />
Kantoor Dubaï<br />
• Ilona van <strong>de</strong>n Eijn<strong>de</strong><br />
Ilona.van.<strong>de</strong>n.Eijn<strong>de</strong>@ae.ey.com<br />
Ilona.van.<strong>de</strong>n.Eijn<strong>de</strong>@nl.ey.com<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
3
4 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk<br />
Inhouds<strong>op</strong>gave
Voorwoord 3<br />
1 Hoofdlijnen van <strong>de</strong> informatiewinning 6<br />
1.1 Algemeen 7<br />
1.2 Informatie t.b.v. <strong>de</strong> belastingheffing 7<br />
1.3 Verplichting m.b.t. belastingheffing van <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n 14<br />
1.4 Verschoningsrecht 17<br />
1.5 Rechtsbescherming 18<br />
1.6 I<strong>de</strong>ntificatieplicht 19<br />
1.7 Documentatieverplichting ten aanzien van on<strong>de</strong>rlinge transacties 20<br />
2 Informatieverplichtingen en internationale verhoudingen 22<br />
2.1 Algemeen 23<br />
2.2 Informatieverplichting in internationale verhoudingen 23<br />
2.3 Internationale fiscale gegevensuitwisseling tussen lan<strong>de</strong>n 24<br />
3 Sancties bij niet-nakoming van <strong>de</strong> informatieverplichtingen 27<br />
3.1 Algemeen 28<br />
3.2 De sancties 28<br />
3.3 Strafrechtelijke sancties 38<br />
4 Fiscale strafvervolging 40<br />
4.1 Algemeen 41<br />
4.2 Dwangmid<strong>de</strong>len 42<br />
5 En als <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> komt… 45<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
5
6 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk<br />
1 Hoofdlijnen van <strong>de</strong><br />
informatiewinning
1.1 Algemeen<br />
Een correcte belasting- en premieheffing (hierna ‘belastingheffing’) is slechts<br />
mogelijk als <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> over voldoen<strong>de</strong> informatie omtrent <strong>de</strong> financiële en<br />
fiscale positie van <strong>de</strong> belastingplichtige beschikt. Er zijn verschillen<strong>de</strong> wegen<br />
waarlangs <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> <strong>de</strong>ze informatie kan verkrijgen. De meest beken<strong>de</strong> weg<br />
is die van <strong>de</strong> belastingaangifte, waarin <strong>de</strong> belastingplichtige zijn financiële<br />
gegevens aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> ter beschikking stelt. Naast <strong>de</strong>ze door <strong>de</strong> belastingplichtige<br />
verstrekte informatie heeft <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> een behoorlijk aantal bevoegdhe<strong>de</strong>n<br />
om zelf informatie in te winnen en nakoming van <strong>de</strong>ze informatieverzoeken<br />
af te dwingen. De re<strong>de</strong>n hiervoor is begrijpelijk. Zou <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> voor zijn<br />
werkzaam he<strong>de</strong>n alleen zijn aangewezen <strong>op</strong> <strong>de</strong> vrijwillige me<strong>de</strong>werking van <strong>de</strong><br />
belasting plichtige, dan zou een correcte belastingheffing in veel gevallen een<br />
‘mission impossible’ zijn. De bevoegdhe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> om informatie in te<br />
winnen en <strong>de</strong> grenzen die daaraan gesteld kunnen wor<strong>de</strong>n, komen hierna aan<br />
bod. Daarbij zij <strong>op</strong>gemerkt dat wat hierna wordt besproken, in beginsel ook<br />
geldt ten aanzien van <strong>de</strong> invor<strong>de</strong>ring van belastingschul<strong>de</strong>n.<br />
De informatieverplichtingen genoemd in <strong>de</strong>ze brochure betreffen verplichtingen<br />
die zijn <strong>op</strong>genomen in <strong>de</strong> fiscale wetgeving. Indien geen gehoor wordt gegeven<br />
aan <strong>de</strong>ze verplichtingen, heeft <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> <strong>de</strong> mogelijkheid om informatie <strong>op</strong> te<br />
vragen langs <strong>de</strong> civiele weg. Indien <strong>de</strong> rechter <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> gelijk geeft, kan het<br />
verstrekken van informatie wor<strong>de</strong>n afgedwongen <strong>op</strong> last van een dwangsom.<br />
1.2 Informatie t.b.v. <strong>de</strong> belastingheffing<br />
Allereerst is het van belang te weten tot wie <strong>de</strong> fiscale informatieverplichtingen<br />
zich eigenlijk richten. De verplichting tot het verstrekken van informatie<br />
die voor <strong>de</strong> belastingheffing van belang is, geldt uiteraard voor <strong>de</strong> belastingplichtigen<br />
zelf. Als <strong>de</strong> belastingplichtige een rechtspersoon is, zullen <strong>de</strong><br />
bestuur<strong>de</strong>rs aan <strong>de</strong> informatieverzoeken met betrekking tot <strong>de</strong> fiscale positie<br />
van <strong>de</strong> rechtspersoon moeten voldoen. Daarnaast rust <strong>de</strong> informatieplicht<br />
alleen <strong>op</strong> <strong>de</strong> door <strong>de</strong> belastingplichtige aangewezen vertegenwoordigers<br />
en niet <strong>op</strong> alle personeelsle<strong>de</strong>n. Tot slot bestaat voor een beperkte groep<br />
personen en lichamen ook een informatieplicht met betrekking tot <strong>de</strong> fiscale<br />
positie van an<strong>de</strong>ren dan van zichzelf (zie par. 1.3). Uit het voorgaan<strong>de</strong> volgt dat<br />
<strong>de</strong> belastingplichtige en <strong>de</strong> informatieplichtige niet altijd <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> persoon zijn.<br />
De belastingambtenaar heeft niet het recht nakoming van <strong>de</strong> informatieverzoeken<br />
te verlangen van an<strong>de</strong>re personeelsle<strong>de</strong>n dan <strong>de</strong> daartoe door <strong>de</strong><br />
informatieplichtige aangewezen personen.<br />
In het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werking die een informatieplichtige bij een boekenon<strong>de</strong>rzoek<br />
moet geven, mag <strong>de</strong> belastingambtenaar zich overigens wel<br />
tot personeelsle<strong>de</strong>n wen<strong>de</strong>n om zo inzicht in <strong>de</strong> werking van bepaal<strong>de</strong><br />
(administratie) systemen te verkrijgen. Het is verstandig om hierover voor<br />
aanvang van het controleon<strong>de</strong>rzoek dui<strong>de</strong>lijke afspraken te maken met<br />
betreffen<strong>de</strong> controleambtenaar.<br />
Voorbeeld:<br />
Wijs bij een boekenon<strong>de</strong>rzoek<br />
iemand aan die weet hoe <strong>de</strong><br />
administratie in elkaar steekt,<br />
bijvoorbeeld het hoofd<br />
administratie. Deze persoon<br />
kan <strong>de</strong> controlerend ambtenaar<br />
dan ver<strong>de</strong>r helpen tij<strong>de</strong>ns<br />
<strong>de</strong> controle. Voorkom dat <strong>de</strong><br />
controleur onaangekondigd met<br />
an<strong>de</strong>re personeelsle<strong>de</strong>n contact<br />
heeft. Mocht dat wel gebeuren,<br />
zorg dat <strong>de</strong> personeelsle<strong>de</strong>n<br />
weten dat ze niet hoeven<br />
te antwoor<strong>de</strong>n, zij zijn niet<br />
informatieplichtig.<br />
Volledigheidshalve merken wij <strong>op</strong> dat bij boete<strong>op</strong>legging an<strong>de</strong>re spelregels ten<br />
aanzien van het vergaren van informatie kunnen spelen (zie par. 3.2.2.4).<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
7
1.2.2 Jegens wie bestaan <strong>de</strong> informatieverplichtingen?<br />
De informatieverplichtingen bestaan jegens <strong>de</strong> inspecteur. De feitelijke<br />
uitoefening van <strong>de</strong> bevoegdhe<strong>de</strong>n die <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> heeft, geschiedt door (controle)<br />
ambtenaren die werkzaam zijn <strong>op</strong> <strong>de</strong> eenheid van <strong>de</strong> inspecteur in kwestie<br />
en daartoe zijn aangewezen. De minister van Financiën heeft <strong>de</strong> mogelijkheid<br />
om <strong>de</strong> verplichtingen die jegens <strong>de</strong> inspecteur gel<strong>de</strong>n, me<strong>de</strong> jegens ie<strong>de</strong>re<br />
an<strong>de</strong>re door of vanwege <strong>de</strong> minister aangewezen ambtenaar van <strong>de</strong><br />
Rijksbelastingdienst te doen gel<strong>de</strong>n.<br />
Voorbeeld:<br />
De inspecteur verzoekt in een<br />
dui<strong>de</strong>lijke brief om bepaal<strong>de</strong><br />
gegevens naar aanleiding van<br />
een ingedien<strong>de</strong> aangifte.<br />
Voorbeeld:<br />
Een verzoek van <strong>de</strong><br />
Belastingdienst om informatie,<br />
dat van zo algemene aard is<br />
dat die informatie geen<br />
specifieke betekenis heeft<br />
voor <strong>de</strong> belastingheffing van<br />
<strong>de</strong> belastingplichtige tot<br />
wie het verzoek is gericht,<br />
kan niet van belang zijn voor<br />
<strong>de</strong> belastingheffing. Gedacht<br />
kan wor<strong>de</strong>n aan vragen over <strong>de</strong><br />
wijze waar<strong>op</strong> nieuw personeel<br />
wordt aangenomen.<br />
1.2.3 Informatie<br />
Een informatieplichtige is verplicht <strong>op</strong> verzoek feitelijke informatie te<br />
verschaffen die nodig kan zijn voor een juiste vaststelling van <strong>de</strong> belastingschuld.<br />
Dit houdt in concreto in dat ie<strong>de</strong>reen <strong>de</strong>sgevraagd verplicht is<br />
informatie te verstrekken over feiten die voor <strong>de</strong> belastingheffing van hem/<br />
haar van belang kunnen zijn.<br />
De informatieplicht kan zowel actief als passief van aard zijn. We spreken van<br />
een actieve informatieplicht als <strong>de</strong> informatieplichtige zelf gegevens en<br />
inlichtingen moet verstrekken. Te <strong>de</strong>nken valt aan het beantwoor<strong>de</strong>n van een<br />
concrete vraag van <strong>de</strong> belastingambtenaar door <strong>de</strong> informatieplichtige.<br />
Er is sprake van een passieve informatieplicht als <strong>de</strong> informatieplichtige <strong>de</strong>len<br />
van zijn administratie aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> ter controle beschikbaar moet stellen.<br />
De belastingambtenaar zal <strong>de</strong>ze dan zelfstandig raadplegen, zon<strong>de</strong>r dat <strong>de</strong><br />
informatieplichtige daarbij actief betrokken is. Dat <strong>de</strong> belastingambtenaar<br />
eventueel ook <strong>op</strong> een an<strong>de</strong>re wijze <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> informatie zou kunnen verkrijgen,<br />
doet niet ter zake.<br />
De wet stelt een grens aan <strong>de</strong> bevoegdheid van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> om informatie <strong>op</strong><br />
te vragen. Zoals hierboven reeds is <strong>op</strong>gemerkt moet <strong>de</strong> gevraag<strong>de</strong> informatie<br />
‘van belang kunnen zijn’ voor <strong>de</strong> vaststelling van <strong>de</strong> feiten die invloed kunnen<br />
uitoefenen <strong>op</strong> <strong>de</strong> belastingheffing. In <strong>de</strong> praktijk blijkt dat <strong>de</strong> wetgever <strong>de</strong><br />
grenzen van <strong>de</strong> informatiebevoegdheid zeer ruim heeft getrokken.<br />
De betekenis van bepaal<strong>de</strong> gegevens kan vaak alleen wor<strong>de</strong>n vastgesteld<br />
aan <strong>de</strong> hand van hun on<strong>de</strong>rlinge samenhang. Of een bepaald gegeven fiscaal<br />
relevant is, is niet altijd van tevoren te bepalen.<br />
Als een belastingplichtige niet voldoet aan <strong>de</strong> informatieverplichtingen, kan <strong>de</strong><br />
Belastingdienst een informatiebeschikking <strong>op</strong>leggen (zie paragraaf 1.5). Doel<br />
van <strong>de</strong>ze beschikking is om dui<strong>de</strong>lijk te maken dat <strong>de</strong> belastingplichtige niet aan<br />
zijn informatieverplichting heeft voldaan. (zie hoofdstuk 3). Tegen een<br />
informatiebeschikking staat bezwaar en beroep <strong>op</strong>en. Als <strong>de</strong><br />
informatiebeschikking onherroepelijk komt vast te staan, zal dat in principe<br />
lei<strong>de</strong>n tot omkering en verzwaring van <strong>de</strong> bewijslast.<br />
De bevoegdheid van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> om informatie <strong>op</strong> te vragen wordt naast <strong>de</strong> wet<br />
tevens begrensd door <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong> ‘algemene beginselen van behoorlijk<br />
bestuur’. Hierbij kan bijvoorbeeld wor<strong>de</strong>n gedacht aan het vertrouwens-,<br />
zorgvuldigheids- en het evenredigheidsbeginsel. Deze beginselen zijn in <strong>de</strong><br />
rechtspraak ontwikkeld en bie<strong>de</strong>n <strong>de</strong> belastingplichtige bescherming tegen<br />
onbehoorlijk gedrag van <strong>de</strong> overheid.<br />
8 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
In een procedure over <strong>de</strong> informatiebeschikking kan <strong>de</strong> belastingrechter<br />
toetsen of <strong>de</strong> inspecteur zich bij <strong>de</strong> uitoefening van zijn bevoegdhe<strong>de</strong>n aan<br />
<strong>de</strong>ze algemene beginselen heeft gehou<strong>de</strong>n (zie hoofdstuk 1.5).<br />
Bij het <strong>op</strong>vragen van informatie moet <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> voorts <strong>de</strong> re<strong>de</strong>lijkheid in acht<br />
nemen. Een van <strong>de</strong> discussiepunten die zich in <strong>de</strong> praktijk voordoen, is <strong>de</strong><br />
vraag of het wel re<strong>de</strong>lijk is als <strong>de</strong> Belastingdienst verzoekt om allerlei<br />
informatie digitaal aan te leveren. Een <strong>de</strong>rgelijk verzoek kan onre<strong>de</strong>lijk zijn<br />
als <strong>de</strong> belastingplichtige hiervoor aanzienlijke kosten moet maken.<br />
Nogmaals – het kan niet genoeg wor<strong>de</strong>n benadrukt – het is niet nodig<br />
ongevraagd <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> van informatie te voorzien. Ligt er geen informatieverzoek,<br />
dan is er ook geen verplichting informatie te verstrekken, tenzij <strong>de</strong><br />
verplichting rechtstreeks voortvloeit uit <strong>de</strong> belastingwet. Ver<strong>de</strong>r moet een<br />
informatieverzoek van <strong>de</strong> inspecteur ondubbelzinnig dui<strong>de</strong>lijk zijn voor <strong>de</strong><br />
informatieplichtige.<br />
Voorbeeld:<br />
De inspecteur kan niet<br />
verlangen dat een bedrijf<br />
wekelijks automatisch<br />
afschriften naar <strong>de</strong><br />
Belastingdienst stuurt<br />
van alle uitgegane en<br />
binnengekomen facturen.<br />
Sinds 1 januari 2012 is een specifieke bepaling in <strong>de</strong> wet <strong>op</strong>genomen die<br />
<strong>de</strong> belastingplichtige of inhoudingsplichtige verplicht uit eigen beweging <strong>de</strong><br />
inspecteur van onjuisthe<strong>de</strong>n of onvolledighe<strong>de</strong>n me<strong>de</strong><strong>de</strong>ling te doen zodra<br />
hij met die onjuisthe<strong>de</strong>n of onvolledighe<strong>de</strong>n bekend is of wordt.<br />
Deze wettelijke actieve informatieverplichting geldt vooralsnog alleen:<br />
• voor <strong>de</strong> ‘Verklaring uitsluitend zakelijk gebruik bestelauto’,<br />
• voor <strong>de</strong> ‘Verklaring geen privé- gebruik auto’,<br />
• in het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> bestrijding van <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong> E<strong>de</strong>lweissroute en<br />
• bij suppleties omzetbelasting.<br />
1.2.4 Waarin is informatie vervat?<br />
Met betrekking tot <strong>de</strong> actieve informatieplicht is <strong>de</strong> informatie vervat in<br />
gegevens en inlichtingen. De informatieplichtige kan <strong>de</strong>ze mon<strong>de</strong>ling of<br />
schriftelijk aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> ter beschikking stellen. Met betrekking tot <strong>de</strong> passieve<br />
informatieplicht spreekt <strong>de</strong> wet van het ter beschikking stellen van boeken,<br />
beschei<strong>de</strong>n en an<strong>de</strong>re gegevensdragers of <strong>de</strong> inhoud daarvan.<br />
Het gaat om elke gegevensdrager die binnen een bedrijf aanwezig is en aan <strong>de</strong><br />
hand waarvan <strong>de</strong> controleambtenaar kan beoor<strong>de</strong>len of <strong>de</strong> feitelijke bedrijfsactiviteiten<br />
hun afspiegeling vin<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> administratie, mits <strong>de</strong> inhoud van die<br />
gegevensdrager van belang kan zijn voor <strong>de</strong> belastingheffing van <strong>de</strong> belastingplichtige.<br />
En <strong>de</strong> informatieplichtige zal inzicht moeten verschaffen in het<br />
systeem waarin en waarmee <strong>de</strong> gegevens zijn verwerkt.<br />
1.2.4.1 Voorbeel<strong>de</strong>n van boeken, beschei<strong>de</strong>n en an<strong>de</strong>re gegevensdragers<br />
Uit <strong>de</strong> rechtspraak kan wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gemaakt dat on<strong>de</strong>r boeken, beschei<strong>de</strong>n en<br />
an<strong>de</strong>re gegevensdragers on<strong>de</strong>r meer wordt verstaan: <strong>de</strong> gehele (financiële)<br />
administratie, <strong>de</strong> kladadministratie, <strong>de</strong> kassarollen, afsprakenboeken,<br />
(zak)agenda’s, nota’s en kwitanties, akten, brieven, notulen, offertes,<br />
or<strong>de</strong>rs, verzendlijsten en overige correspon<strong>de</strong>ntie.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
9
1.2.4.2 Due diligencerapporten<br />
Speciale aandacht is <strong>op</strong> zijn plaats voor zogenaam<strong>de</strong> due diligencerapporten.<br />
Deze rapporten bevatten vaak, naast voor <strong>de</strong> belastingheffing relevante feiten,<br />
gevoelige informatie over <strong>de</strong> fiscale risico’s van een on<strong>de</strong>rneming.<br />
De Hoge Raad heeft aangegeven dat het beginsel van fair play zich verzet<br />
tegen een verzoek van <strong>de</strong> inspecteur tot het verstrekken van rapporten<br />
en an<strong>de</strong>re geschriften van <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n, voor zover zij ten doel hebben <strong>de</strong> fiscale<br />
positie van <strong>de</strong> belastingplichtige te belichten of hem <strong>op</strong> dat gebied te adviseren<br />
(zie tevens par. 1.4.2. over het informeel verschoningsrecht).<br />
Dit geldt ook voor <strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van het rapport van feitelijke of beschrijven<strong>de</strong><br />
aard die ter on<strong>de</strong>rsteuning van het bovenstaan<strong>de</strong> doel zijn <strong>op</strong>genomen.<br />
De resteren<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een due diligencerapport die niet ten doel<br />
hebben <strong>de</strong> fiscale positie van <strong>de</strong> belastingplichtige te belichten of hem <strong>op</strong> dat<br />
gebied te adviseren, moeten wel wor<strong>de</strong>n verstrekt, waarbij <strong>de</strong> Hoge Raad<br />
toestaat om het due diligencerapport te splitsen of te schonen als dat nodig is.<br />
Gedacht kan wor<strong>de</strong>n aan een due diligencerapport dat zowel een fiscaal als een<br />
financieel ge<strong>de</strong>elte bevat. Het fiscale ge<strong>de</strong>elte (inclusief <strong>de</strong> feiten en<br />
beschrijvingen) hoeft niet aan <strong>de</strong> Belastingdienst gegeven te wor<strong>de</strong>n, maar het<br />
financiële ge<strong>de</strong>elte wel. Het document mag dan gesplitst wor<strong>de</strong>n in twee <strong>de</strong>len,<br />
zodat <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> het fiscale ge<strong>de</strong>elte niet via een achter<strong>de</strong>ur toch te zien krijgt.<br />
1.2.4.3 Digitale gegevensdragers<br />
De afgel<strong>op</strong>en jaren heeft <strong>de</strong> digitale gegevensverwerking/<strong>op</strong>slag een hoge<br />
vlucht genomen. Denk bijvoorbeeld aan <strong>de</strong> nieuwe mogelijkhe<strong>de</strong>n van<br />
verwerking/<strong>op</strong>slag van gegevens <strong>op</strong> servers (verwisselbare) har<strong>de</strong> schijven,<br />
cd’s, dvd’s en usb-sticks.<br />
Een gevolg hiervan is dat belastingplichtigen steeds vaker wor<strong>de</strong>n<br />
geconfronteerd met het verzoek tot het verstrekken van digitale informatie.<br />
Het gaat soms om een k<strong>op</strong>ie van een digitaal bestand, maar ook verzoeken om<br />
een integrale k<strong>op</strong>ie (‘forensic image’) van een elektronische gegevensdrager<br />
komen steeds vaker voor. Het is echter <strong>de</strong> vraag of <strong>de</strong> inspecteur tot een<br />
<strong>de</strong>rgelijk verzoek mag overgaan. De verplichting tot het verstrekken van een<br />
integrale k<strong>op</strong>ie van een elektronische gegevensdrager brengt met zich mee dat<br />
ook niet fiscaal relevante informatie aan <strong>de</strong> inspecteur wordt verstrekt.<br />
Aangezien <strong>de</strong> belastingplichtige slechts verplicht is gegevensdragers<br />
beschikbaar te stellen waarvan <strong>de</strong> raadpleging van belang kan zijn voor <strong>de</strong><br />
belastingheffing ten aanzien van <strong>de</strong> belastingplichtige, kunnen er vraagtekens<br />
bij een <strong>de</strong>rgelijk verzoek wor<strong>de</strong>n geplaatst.<br />
Daar komt nog bij dat <strong>op</strong> een integrale k<strong>op</strong>ie van een elektronische<br />
gegevensdrager ook informatie staat die voor <strong>de</strong> belastingplichtige zelf niet<br />
meer toegankelijk is. Gedacht kan wor<strong>de</strong>n aan reeds verwij<strong>de</strong>r<strong>de</strong> bestan<strong>de</strong>n.<br />
Een verzoek om een ‘forensic image’ lijkt dan ook onvoldoen<strong>de</strong> concreet en<br />
strijdig met <strong>de</strong> wet en <strong>de</strong> algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Hierover<br />
bestaat echter nog geen jurispru<strong>de</strong>ntie.<br />
Een an<strong>de</strong>re vraag is of een verzoek om informatie digitaal aan te leveren wel<br />
on<strong>de</strong>r alle omstandighe<strong>de</strong>n re<strong>de</strong>lijk is (zie ook par. 1.2.3). De uitvoeringslast<br />
voor <strong>de</strong> belastingplichtige moet aanvaardbaar blijven. Als een<br />
10 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
elastingplichtige aanzienlijke kosten moet maken om aan het verzoek van <strong>de</strong><br />
inspecteur te voldoen, kan aan <strong>de</strong> re<strong>de</strong>lijkheid van het verzoek getwijfeld<br />
wor<strong>de</strong>n. Cruciaal daarbij is of <strong>de</strong> Belastingdienst an<strong>de</strong>re mogelijkhe<strong>de</strong>n ten<br />
dienste staan om <strong>de</strong> informatie van <strong>de</strong> belastingplichtige in te zien. Te <strong>de</strong>nken<br />
valt aan een <strong>bezoek</strong> aan het bedrijf van <strong>de</strong> belastingplichtige waarbij <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong><br />
<strong>de</strong> gegevens <strong>op</strong> <strong>de</strong> computer van <strong>de</strong> belastingplichtige bekijkt.<br />
1.2.5 De administratie- en bewaarplicht<br />
1.2.5.1 Algemeen<br />
Bepaal<strong>de</strong> groepen informatieplichtigen zijn jegens <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> verplicht een<br />
administratie te voeren en <strong>de</strong>ze administratie geduren<strong>de</strong> een aantal jaren te<br />
bewaren. Deze plicht is in <strong>de</strong> wet <strong>op</strong>genomen om te voorkomen dat bepaal<strong>de</strong><br />
informatieplichtigen (<strong>de</strong> administratieplichtigen) straffeloos on<strong>de</strong>r hun<br />
informatieverplichting uit zou<strong>de</strong>n kunnen komen, omdat zij niet (meer)<br />
over <strong>de</strong> gevraag<strong>de</strong> informatie beschikken. Het behoeft geen betoog dat <strong>de</strong><br />
belastingheffing dan ernstig zou kunnen wor<strong>de</strong>n gefrustreerd.<br />
1.2.5.2 De administratieplichtigen<br />
De wet on<strong>de</strong>rscheidt <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> administratieplichtigen:<br />
• lichamen (zoals bijvoorbeeld <strong>de</strong> N.V.’s, B.V.’s, verenigingen,<br />
stichtingen en coöperaties);<br />
• natuurlijke personen die een bedrijf (bijvoorbeeld in <strong>de</strong> vorm van<br />
een eenmanszaak, vennootschap on<strong>de</strong>r firma of maatschap) of een<br />
zelfstandig beroep (bijvoorbeeld een huisartsenpraktijk) uitoefenen;<br />
• natuurlijke personen die als commanditair vennoot in een commanditaire<br />
vennootschap winst uit on<strong>de</strong>rneming genieten;<br />
• natuurlijke personen die inhoudingsplichtig zijn (bijvoorbeeld <strong>de</strong> particulier<br />
die een tuinman in dienst heeft);<br />
• natuurlijke personen die ‘resultaat uit overige werkzaamhe<strong>de</strong>n’ genieten<br />
(box I inkomsten die niet kwalificeren als inkomsten uit dienstbetrekking of<br />
inkomsten uit een on<strong>de</strong>rneming) doordat zij vermogensbestand<strong>de</strong>len aan<br />
hun on<strong>de</strong>rneming, werkzaamheid of vennootschap ter beschikking stellen<br />
of een zogenoemd lucratief belang hebben (belast in box I).<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
11
1.2.5.3 De administratieplicht<br />
Een administratieplichtige moet een administratie voeren en <strong>de</strong> daartoe<br />
behoren<strong>de</strong> stukken bewaren, zodanig dat <strong>op</strong> elk gewenst moment zijn rechten<br />
en verplichtingen en <strong>de</strong> voor <strong>de</strong> heffing van belasting van belang zijn<strong>de</strong><br />
gegevens hieruit dui<strong>de</strong>lijk blijken. Kort gezegd komt het er<strong>op</strong> neer dat <strong>de</strong><br />
controlerend ambtenaar zon<strong>de</strong>r veel moeite snel een goed inzicht in <strong>de</strong><br />
administratieve gegevens moet kunnen krijgen, zodat hij met betrekking tot <strong>de</strong><br />
belastingheffing zijn conclusies kan trekken. Het begrip administratie moet ruim<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gevat. Het omvat meer dan <strong>de</strong> te boek gestel<strong>de</strong> financiële resultaten.<br />
Het begrip administratie houdt ook in <strong>de</strong> vastlegging en toetsing van bestuursen<br />
beheersda<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> interne organisatie in het algemeen en het interne<br />
berichtenverkeer. Het is goed te beseffen dat het begrip ‘administratie’ een<br />
<strong>op</strong>en norm is. Er dient <strong>de</strong> nodige flexibiliteit in acht te wor<strong>de</strong>n genomen bij <strong>de</strong><br />
beoor<strong>de</strong>ling ervan. De aard, omvang en complexiteit van een bedrijf of beroep<br />
zijn me<strong>de</strong>bepalend voor <strong>de</strong> eisen die aan een administratie wor<strong>de</strong>n gesteld.<br />
De Belastingdienst beschouwt als basisgegevens binnen een administratie:<br />
• Het grootboek<br />
• De voorraadadministratie<br />
• De <strong>de</strong>biteurenadministratie<br />
• De crediteurenadministratie<br />
• De inko<strong>op</strong>administratie<br />
• De verko<strong>op</strong>administratie<br />
• De loonadministratie.<br />
Voor on<strong>de</strong>rnemers die gebruik maken van een kassasysteem bestaan specifieke<br />
eisen waaraan dat systeem en <strong>de</strong> (controleerbaarheid van <strong>de</strong>) bijbehoren<strong>de</strong><br />
transactiegegevens moeten voldoen.<br />
1.2.5.4 De bewaarplicht<br />
De gegevensdragers waaruit <strong>de</strong> administratie bestaat, dienen <strong>op</strong> grond van <strong>de</strong><br />
belastingwet in beginsel voor een perio<strong>de</strong> van zeven jaar te wor<strong>de</strong>n bewaard.<br />
Dit dient <strong>op</strong> zodanige wijze te gebeuren dat <strong>de</strong> gegevens toegankelijk blijven<br />
voor <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong>. Overigens kunnen in <strong>de</strong> diverse heffingswetten afwijken<strong>de</strong><br />
bewaartermijnen zijn <strong>op</strong>genomen. Heeft <strong>de</strong> administratieplichtige bepaal<strong>de</strong><br />
beschei<strong>de</strong>n of <strong>de</strong>len van <strong>de</strong> administratie reeds vernietigd, dan kan hij niet<br />
meer voldoen aan zijn informatieplicht. Deze schending van <strong>de</strong> bewaarplicht<br />
kan administratief- en strafrechtelijk wor<strong>de</strong>n bestraft. Om aan <strong>de</strong>ze sancties te<br />
ontkomen moet <strong>de</strong> administratieplichtige aannemelijk maken dat <strong>de</strong> schending<br />
van <strong>de</strong> bewaarplicht het gevolg is van overmacht. Over sancties <strong>op</strong> het niet<br />
naleven van <strong>de</strong> verplichtingen vindt u in hoofdstuk 3 meer informatie.<br />
Met <strong>de</strong> inspecteur kunnen afspraken wor<strong>de</strong>n gemaakt over <strong>de</strong> vraag hoe lang<br />
en tot welk <strong>de</strong>tailniveau <strong>de</strong> basisgegevens en overige gegevens moeten wor<strong>de</strong>n<br />
bewaard.<br />
De Belastingdienst zelf geeft aan dat het vooral verstandig is <strong>de</strong>rgelijke<br />
afspraken te maken in bijzon<strong>de</strong>re situaties zoals bij faillissement, staking van<br />
een on<strong>de</strong>rneming of na een belastingcontrole.<br />
12 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
1.2.5.5 Overbrenging van informatie <strong>op</strong> een an<strong>de</strong>re gegevensdrager<br />
Behalve <strong>de</strong> <strong>op</strong> papier gestel<strong>de</strong> balans en staat van baten en lasten mogen <strong>de</strong><br />
<strong>op</strong> een gegevensdrager aangebrachte gegevens wor<strong>de</strong>n overgebracht <strong>op</strong><br />
een an<strong>de</strong>re gegevensdrager, bijvoorbeeld <strong>op</strong> een USB stick of in een computergeheugen.<br />
De overbrenging dient te geschie<strong>de</strong>n met juiste en volledige<br />
weergave van <strong>de</strong> gegevens. Deze dienen geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong> volledige bewaartijd<br />
beschikbaar te zijn en binnen een re<strong>de</strong>lijke termijn leesbaar te kunnen wor<strong>de</strong>n<br />
gemaakt. Let wel, <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> gegevensdragers dienen in een aantal gevallen te<br />
wor<strong>de</strong>n bewaard! In <strong>de</strong> praktijk blijkt dat <strong>de</strong> meningen van <strong>de</strong> Belastingdienst<br />
en <strong>de</strong> administratieplichtige over <strong>de</strong> aanvaardbaarheid van een uitgevoer<strong>de</strong><br />
overbrenging nog al eens uiteenl<strong>op</strong>en. Mocht u voornemens zijn ge<strong>de</strong>elten van<br />
<strong>de</strong> administratie <strong>op</strong> een an<strong>de</strong>re gegevensdrager over te brengen, dan adviseren<br />
wij u contact <strong>op</strong> te nemen met een <strong>de</strong>skundige.<br />
Voorbeeld:<br />
Om ruimte in computergeheugens<br />
vrij te maken is<br />
het heel goed <strong>de</strong>nkbaar dat<br />
<strong>de</strong> administratieplichtige<br />
<strong>de</strong> gegevens van een ‘schijf’<br />
wil afdrukken <strong>op</strong> papier.<br />
Dit wordt ‘dumpen <strong>op</strong> papier’<br />
genoemd. Ga hierbij voorzichtig<br />
te werk, neem altijd contact<br />
<strong>op</strong> met een <strong>de</strong>skundige!<br />
1.2.5.6 De controleerbaarheid<br />
Aan <strong>de</strong> controleerbaarheid van <strong>de</strong> administratie wor<strong>de</strong>n hoge eisen gesteld.<br />
De administratie dient zodanig te zijn ingericht en te wor<strong>de</strong>n gevoerd en <strong>de</strong><br />
gegevensdragers dienen zodanig te wor<strong>de</strong>n bewaard, dat controle hiervan<br />
door <strong>de</strong> belastingambtenaar binnen een re<strong>de</strong>lijke termijn mogelijk is.<br />
De administratieplichtige dient hieraan <strong>de</strong> nodige me<strong>de</strong>werking te verlenen.<br />
Ook moet voldoen<strong>de</strong> inzicht in <strong>de</strong> <strong>op</strong>zet en <strong>de</strong> werking van <strong>de</strong> administratie<br />
en het geautomatiseer<strong>de</strong> systeem wor<strong>de</strong>n verschaft, zelfs als <strong>de</strong> administratie<br />
door een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> wordt verzorgd. De controleambtenaar kan zich met vragen<br />
over <strong>de</strong> werking van <strong>de</strong> administratie tot personeelsle<strong>de</strong>n wen<strong>de</strong>n. Het is<br />
daarom raadzaam om vóór aanvang van <strong>de</strong> daadwerkelijke controle werk zaamhe<strong>de</strong>n<br />
een persoon aan te wijzen die <strong>de</strong> ambtenaar wegwijs zal maken in <strong>de</strong><br />
administratie (zie tevens par. 1.2.1).<br />
1.2.6 Hoe dient <strong>de</strong> informatie te wor<strong>de</strong>n verstrekt?<br />
Ook uit <strong>de</strong> wijze waar<strong>op</strong> <strong>de</strong> gegevens moeten wor<strong>de</strong>n verstrekt, blijkt dat <strong>de</strong><br />
belastingambtenaar vergaan<strong>de</strong> bevoegdhe<strong>de</strong>n heeft. De wet geeft aan dat <strong>de</strong><br />
gegevens en inlichtingen dui<strong>de</strong>lijk, stellig en zon<strong>de</strong>r voorbehoud dienen te<br />
wor<strong>de</strong>n verstrekt, mon<strong>de</strong>ling, schriftelijk of <strong>op</strong> an<strong>de</strong>re wijze. De betreffen<strong>de</strong><br />
belastingambtenaar kan kiezen in welke vorm en binnen welke termijn hij <strong>de</strong><br />
informatie wil hebben. Uit <strong>de</strong> ruime formulering van <strong>de</strong> wet blijkt dat <strong>de</strong><br />
belastingambtenaar mag kiezen voor <strong>de</strong> voor hem meest doelmatige vorm van<br />
informatieverstrekking, mits <strong>de</strong> uitvoeringslast voor <strong>de</strong> informatieplichtige<br />
aanvaardbaar blijft. Ook <strong>de</strong> termijn waarbinnen <strong>de</strong> gegevens verstrekt dienen<br />
te wor<strong>de</strong>n, moet een re<strong>de</strong>lijke zijn.<br />
Het recht <strong>op</strong> beschikbaarstelling van gegevensdragers impliceert <strong>de</strong><br />
bevoegdheid daarin te bla<strong>de</strong>ren, ook als <strong>de</strong> gegevensdragers slechts via een<br />
beeldscherm kunnen wor<strong>de</strong>n geraadpleegd.<br />
De belastingplichtige moet tevens toelaten dat k<strong>op</strong>ieën, leesbare afdrukken of<br />
uittreksels wor<strong>de</strong>n gemaakt van <strong>de</strong> beschikbaar gestel<strong>de</strong> gegevensdragers of<br />
<strong>de</strong> inhoud daarvan. Ook hierbij geldt dat <strong>de</strong> uitvoeringslast voor <strong>de</strong><br />
belastingplichtige aanvaardbaar moet blijven.<br />
Voorbeeld:<br />
De ambtenaar moet rekening<br />
hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> belangen van <strong>de</strong><br />
belastingplichtige met<br />
betrekking tot <strong>de</strong> plaats en <strong>de</strong><br />
wijze waar<strong>op</strong> <strong>de</strong> informatie<br />
wordt geraadpleegd. De<br />
ambtenaar kan in beginsel eisen<br />
dat <strong>de</strong> gegevensdragers naar<br />
het belastingkantoor moeten<br />
wor<strong>de</strong>n gebracht, maar betreft<br />
het bijvoorbeeld een<br />
omvangrijke administratie, dan<br />
brengen <strong>de</strong> re<strong>de</strong>lijke belangen<br />
van <strong>de</strong> belastingplichtige met<br />
zich mee dat <strong>de</strong> administratie<br />
ten kantore van dat bedrijf<br />
wordt geraadpleegd.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
13
Voorbeeld:<br />
Stel, <strong>de</strong> administratie van een<br />
tandartsenpraktijk is uitbesteed<br />
aan een administratiekantoor.<br />
Dit kantoor dient <strong>de</strong> gegevensdragers<br />
die voor <strong>de</strong> belastingheffing<br />
van <strong>de</strong> tandarts van<br />
belang zijn voor raadpleging<br />
ter beschikking te stellen.<br />
Het verzoek om van gegevensdragers digitale k<strong>op</strong>ieën te maken, moet re<strong>de</strong>lijk<br />
zijn, hetgeen niet automatisch het geval is. Volledigheidshalve vermel<strong>de</strong>n we<br />
dat gegevensdragers of <strong>de</strong> inhoud daarvan die zich bij een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> bevin<strong>de</strong>n –<br />
bijvoorbeeld een administratiekantoor of een servicebureau – ook beschikbaar<br />
gesteld moeten wor<strong>de</strong>n.<br />
1.2.7 Toegang tot gebouwen en grond<br />
Degene die een gebouw of grond in gebruik heeft (bijvoorbeeld <strong>de</strong> eigenaar<br />
of <strong>de</strong> huur<strong>de</strong>r), moet <strong>de</strong> controleambtenaar en door hem aangewezen <strong>de</strong>skundigen<br />
<strong>de</strong>sgevraagd toegang verlenen tot alle ge<strong>de</strong>elten van dat gebouw of die<br />
grond. De toegang dient betrekking te hebben <strong>op</strong> een te verrichten on<strong>de</strong>rzoek<br />
ingevolge <strong>de</strong> belastingwet, bijvoorbeeld het tellen van voorra<strong>de</strong>n en het kennisnemen<br />
van alles wat <strong>op</strong>en en bloot in het bedrijf ligt. De controleambtenaar<br />
heeft echter geen snuffelrecht. Het is niet toegestaan dat hij zon<strong>de</strong>r toestemming<br />
een kast <strong>op</strong>enmaakt en die doorzoekt. Voor <strong>de</strong> har<strong>de</strong> schijf van een<br />
computer geldt hetzelf<strong>de</strong>. Het ‘bla<strong>de</strong>ren’ in een computer is dan ook niet<br />
geoorloofd, indien men daaron<strong>de</strong>r verstaat dat een controleur elke map wil<br />
<strong>op</strong>enen. Dit staat gelijk met het willekeurig <strong>op</strong>enen van elke kast of elke la<strong>de</strong>.<br />
Hij mag alleen ‘bla<strong>de</strong>ren’ in die bestan<strong>de</strong>n waartoe hij <strong>op</strong> grond van <strong>de</strong><br />
informatieverplichtingen uit <strong>de</strong> wet toegang heeft. Dat zijn <strong>de</strong> bestan<strong>de</strong>n die<br />
feiten bevatten die voor <strong>de</strong> heffing van <strong>de</strong> belasting van belang kunnen zijn.<br />
De bevoegdheid tot binnentre<strong>de</strong>n van woningen is aan bijzon<strong>de</strong>re regels<br />
gebon<strong>de</strong>n. Een controleambtenaar mag namelijk niet zomaar een woning<br />
binnentre<strong>de</strong>n. Naast het feit dat hij zich zal moeten legitimeren mag <strong>de</strong><br />
bewoner van het huis <strong>de</strong> controleambtenaar <strong>de</strong> toegang weigeren.<br />
Deze weigering moet expliciet zijn. Er wordt namelijk door <strong>de</strong> rechter al<br />
snel aangenomen dat <strong>de</strong> controleambtenaar toch toestemming tot binnentre<strong>de</strong>n<br />
had. Mocht <strong>de</strong> binnentreding ongewenst zijn, dan verdient het <strong>de</strong><br />
voorkeur <strong>de</strong> ambtenaar <strong>op</strong> <strong>de</strong> stoep te woord te staan. Als <strong>de</strong> ambtenaar<br />
een schriftelijke machtiging heeft (zie hiervoor ook par. 4.2.4) kan hij echter<br />
tegen <strong>de</strong> wil van <strong>de</strong> bewoner toch <strong>de</strong> woning betre<strong>de</strong>n.<br />
1.3 Verplichtingen m.b.t. <strong>de</strong> belastingheffing<br />
van <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n<br />
1.3.1 Algemeen<br />
De <strong>fiscus</strong> is voor het verzamelen van relevante informatie voor <strong>de</strong> belastingheffing<br />
niet alleen aangewezen <strong>op</strong> <strong>de</strong> informatie van <strong>de</strong> belastingplichtige<br />
of zijn vertegenwoordiger. De <strong>fiscus</strong> kan <strong>de</strong> door zijn gewenste informatie<br />
betreffen<strong>de</strong> bepaal<strong>de</strong> belastingplichtige in een aantal gevallen ook <strong>op</strong>vragen<br />
bij an<strong>de</strong>ren.<br />
Dit heet <strong>de</strong> “<strong>de</strong>r<strong>de</strong> informatieplicht’. Hierdoor kan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> gegevens bij <strong>de</strong><br />
ene belastingplichtige verzamelen om dit te gebruiken voor <strong>de</strong> belastingheffing<br />
van an<strong>de</strong>re belastingplichtigen. Het <strong>de</strong>r<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rzoek met <strong>de</strong> daaraan<br />
gek<strong>op</strong>pel<strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong>-informatieplicht is voor <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> een belangrijk instrument<br />
om contra-informatie te verkrijgen.<br />
14 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
1.3.2 Wie zijn informatieplichtig?<br />
De verplichting om over <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n informatie te verschaffen richt zich tot <strong>de</strong><br />
administratieplichtingen, zoals bedoeld in par. 1.2.5.2. Zij moeten met<br />
betrekking tot <strong>de</strong> belastingheffing van <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> heffing van <strong>de</strong> belasting<br />
waarvan <strong>de</strong> inhouding aan hen is <strong>op</strong>gedragen (<strong>de</strong> inhoudingsplichtigen, zoals<br />
werkgevers, die loonheffing <strong>op</strong> het loon van <strong>de</strong> werknemers inhou<strong>de</strong>n),<br />
<strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> verzoek informatie verschaffen.<br />
Administratieplichtigen zijn verplicht <strong>op</strong> verzoek van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> (‘<strong>de</strong>sgevraagd’)<br />
aan <strong>de</strong> inspecteur informatie over <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n te verschaffen. Ver<strong>de</strong>r is voor<br />
bepaal<strong>de</strong> administratieplichtigen in diverse heffingswetten een verplichting<br />
neergelegd om <strong>op</strong> regelmatige basis bepaal<strong>de</strong> gegevens te verstrekken.<br />
Daarnaast is een aantal administratieplichtigen aangewezen dat naast <strong>de</strong><br />
normale <strong>de</strong>r<strong>de</strong>-informatieplicht uit eigen beweging ( spontaan) fiscaal relevante<br />
informatie over <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n moet verstrekken. De wettelijke regeling is ruim. Het<br />
zijn echter vooral <strong>de</strong> professionele vermogensbeheer<strong>de</strong>rs (zoals banken,<br />
verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen), die massaal informatie aan<br />
<strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> moeten verschaffen. Het gaat dan om informatie over bijvoorbeeld<br />
spaarsaldi, effectenportefeuilles en inkomsten daaruit, kapitaalverzekeringen,<br />
lijfrenteverzekeringen en (overige) levensverzekeringen. De aangewezen<br />
administratieplichtingen moeten bij <strong>de</strong> verstrekte gegevens en inlichtingen<br />
het burgerservicenummer van <strong>de</strong>gene <strong>op</strong> wie <strong>de</strong> gegevens en inlichtingen<br />
betrekking hebben, vermel<strong>de</strong>n.<br />
1.3.3 Wie is <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong>?<br />
Wie is nu als <strong>de</strong>r<strong>de</strong> te beschouwen? Met <strong>de</strong> term ‘<strong>de</strong>r<strong>de</strong>’ wordt bedoeld: een<br />
an<strong>de</strong>re belastingplichtige dan <strong>de</strong>gene tot wie <strong>de</strong> vor<strong>de</strong>ring tot informatieverschaffing<br />
is gericht. Bijvoorbeeld cliënten van belasting- , accountants- en<br />
administratiekantoren kunnen in <strong>de</strong>ze zin <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n zijn. Maar ook <strong>de</strong> patiënt<br />
van een arts is een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> (let ook <strong>op</strong> het verschoningsrecht, zie par. 1.4),<br />
evenals <strong>de</strong> werknemer in relatie tot zijn werkgever. Uit het voorgaan<strong>de</strong> blijkt<br />
dat <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> en <strong>de</strong> administratieplichtige in zekere mate een commerciële<br />
relatie moeten hebben. Bij <strong>de</strong>r<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rzoeken is het dus steeds belangrijk<br />
om eerst te bepalen of sprake is van een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> en een administratieplichtige.<br />
Indien bijvoorbeeld <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> vragen stelt aan een werknemer over zijn<br />
werkgever is <strong>de</strong>ze werknemer geen administratieplichtige in <strong>de</strong> zin van<br />
<strong>de</strong>ze regeling.<br />
Voorbeeld:<br />
Op grond van <strong>de</strong> wet stuurt<br />
<strong>de</strong> inhoudingsplichtige bij elke<br />
digitale loonaangifte gegevens<br />
van zijn werknemers naar<br />
<strong>de</strong> <strong>fiscus</strong>. Door mid<strong>de</strong>l van <strong>de</strong><br />
digitale loonaangifte voldoet<br />
<strong>de</strong> inhoudingsplichtige aan zijn<br />
wettelijke verplichtingen.<br />
Bij <strong>de</strong>ze loonaangifte stuurt<br />
<strong>de</strong> inhoudingsplichtige ook <strong>de</strong><br />
zogeheten polisadministratie<br />
mee, die on<strong>de</strong>r meer als basis<br />
dient voor het doen van<br />
uitkeringen aan <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n.<br />
In feite wordt hiermee gevolg<br />
gegeven aan een wettelijk<br />
‘doorl<strong>op</strong>end’ verzoek.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
15
1.3.4 Spelregels bij het <strong>de</strong>r<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rzoek<br />
Wanneer <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> besluit een administratieplichtige te on<strong>de</strong>rwerpen aan een<br />
controle ten behoeve van <strong>de</strong> belastingplicht van (een) <strong>de</strong>r<strong>de</strong>(n), dan zal hij dit<br />
expliciet moeten aankondigen aan <strong>de</strong> administratieplichtige. Hij hoeft bij <strong>de</strong>ze<br />
aankondiging niet mee te <strong>de</strong>len in verband met welke <strong>de</strong>r<strong>de</strong>(n) het on<strong>de</strong>rzoek<br />
wordt ingesteld. Een controleambtenaar mag, wanneer hij bij een ‘reguliere’<br />
controle (ook wel “boekenon<strong>de</strong>rzoek” genoemd) ten behoeve van <strong>de</strong><br />
administratieplichtige zelf <strong>op</strong> fiscaal relevante informatie over een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> (die<br />
ook moet kwalificeren als belastingplichtige) stuit, <strong>de</strong>ze informatie gebruiken<br />
voor <strong>de</strong> belastingheffing van <strong>de</strong>ze <strong>de</strong>r<strong>de</strong>.<br />
De administratieplichtige is verplicht zijn gehele administratie (alle gegevensdragers)<br />
ter inzage te verstrekken. Hij is verplicht <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> zijn verzoek<br />
(‘<strong>de</strong>sgevraagd’) gegevens en inlichtingen te verstrekken en alle boeken,<br />
beschei<strong>de</strong>n en an<strong>de</strong>re gegevensdragers (ook digitale), dan wel <strong>de</strong> inhoud<br />
daarvan ter inzage te geven. Ook bij het <strong>de</strong>r<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rzoek geldt dat <strong>de</strong><br />
gevraag<strong>de</strong> informatie fiscaal relevant moet zijn. De informatie moet van<br />
belang kunnen zijn voor <strong>de</strong> vaststelling van <strong>de</strong> feiten, die invloed kunnen<br />
uitoefenen <strong>op</strong> <strong>de</strong> heffing van <strong>de</strong> belasting van die <strong>de</strong>r<strong>de</strong>(n). Het is <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong><br />
die dit bepaalt, waarbij <strong>de</strong> rechter het laatste woord heeft.<br />
Tegen dit soort informatieverzoeken bestaat geen bezwaar- of beroepsmogelijkheid.<br />
Administratieplichtigen kunnen in het ka<strong>de</strong>r van een <strong>de</strong>r<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rzoek<br />
uitsluitend verzoeken om een kostenvergoeding wanneer ze<br />
van oor<strong>de</strong>el zijn dat een informatieverzoek waaraan zij inmid<strong>de</strong>ls voldaan<br />
hebben, onrechtmatig is.<br />
Mocht <strong>de</strong> informatie over <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong>(n) zich bij een an<strong>de</strong>r bevin<strong>de</strong>n (bijvoorbeeld<br />
bij een administratiekantoor), dan moet <strong>de</strong>ze <strong>de</strong> informatie aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> voor<br />
raadpleging ter beschikking stellen. Voorts zijn <strong>de</strong> bepalingen met betrekking<br />
tot <strong>de</strong> wijze waar<strong>op</strong> gegevens en inlichtingen moeten wor<strong>de</strong>n verstrekt en met<br />
betrekking tot <strong>de</strong> verlening van toegang tot gebouwen en grond van overeenkomstige<br />
toepassing <strong>op</strong> het <strong>de</strong>r<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rzoek.<br />
16 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
1.4 Verschoningsrecht<br />
1.4.1 Formeel verschoningsrecht<br />
Als hoofdregel geldt dat niemand zich voor een weigering om aan zijn<br />
informatie verplichtingen te voldoen kan beroepen <strong>op</strong> een geheimhoudingsplicht.<br />
Zelfs niet als <strong>de</strong>ze bij wet is <strong>op</strong>gelegd. Alleen voor het voldoen aan <strong>de</strong><br />
informatieverplichting ten behoeve van <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n kunnen bedienaren van <strong>de</strong><br />
godsdienst, notarissen, advocaten, procureurs, artsen en apothekers zich<br />
beroepen <strong>op</strong> geheimhouding, omdat zij dat uit hoof<strong>de</strong> van hun stand, ambt<br />
of beroep verplicht zijn. Het betreft hier een zelfstandig recht.<br />
Zelfs als <strong>de</strong> betrokken <strong>de</strong>r<strong>de</strong> of cliënt toestemming heeft gegeven tot het<br />
verstrekken van <strong>de</strong> gevraag<strong>de</strong> inlichtingen, kan <strong>de</strong> ambtsdrager een beroep<br />
<strong>op</strong> het verschonings recht doen. Het verschoningsrecht geldt overigens niet<br />
ongeclausuleerd. Bepaal<strong>de</strong> zakelijke gegevens vallen niet on<strong>de</strong>r het ver schoningsrecht.<br />
Ze zijn <strong>de</strong> verschoningsgerechtig<strong>de</strong> niet ‘toevertrouwd’ binnen<br />
<strong>de</strong> vertrouwenssfeer van zijn ambt. De rechter weegt <strong>de</strong>rhalve het belang van<br />
<strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> af tegen <strong>de</strong> geheimhoudingsplicht van <strong>de</strong> verschoningsgerechtig<strong>de</strong>.<br />
Alleen bovengenoem<strong>de</strong> beroepsbeoefenaren kunnen zich <strong>op</strong> het verschoningsrecht<br />
beroepen. Dit recht geldt voor hun gehele administratie. In principe is het<br />
zo dat als een verschoningsgerechtig<strong>de</strong> in een an<strong>de</strong>re hoedanigheid <strong>op</strong>treedt,<br />
bijvoorbeeld als accountant, het verschoningsrecht niet geldt. Hij kan dus<br />
alleen dan een beroep <strong>op</strong> zijn verschoningsrecht doen, als <strong>de</strong> feiten waarover<br />
inlichtingen wor<strong>de</strong>n gevraagd hem in zijn hoedanigheid van verschoningsgerechtig<strong>de</strong><br />
zijn toevertrouwd. De vraag is echter of dit ook geldt voor <strong>de</strong><br />
advocaat-belastingkundige. Uit lagere rechtspraak kan wor<strong>de</strong>n afgeleid dat<br />
een advocaat, die tevens als belastingadviseur <strong>op</strong>treedt, ook voor zijn fiscale<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n een verschoningsrecht toekomt.<br />
Voorbeeld:<br />
Als <strong>de</strong> patiëntenkaarten van<br />
een arts bepaal<strong>de</strong> financiële<br />
gegevens bevatten die van<br />
belang zijn voor <strong>de</strong> belastingheffing<br />
van <strong>de</strong> arts zelf, dan zal<br />
hij <strong>de</strong>ze kaarten <strong>de</strong>sgevraagd<br />
integraal aan <strong>de</strong> inspecteur ter<br />
beschikking moeten stellen.<br />
Hij kan zich niet beroepen <strong>op</strong><br />
zijn geheimhoudingsplicht en<br />
mag geen <strong>de</strong>len van <strong>de</strong> kaarten<br />
be<strong>de</strong>kken. Dit is evenwel an<strong>de</strong>rs<br />
als <strong>de</strong> inspecteur <strong>de</strong> arts wil<br />
verplichten gegevens met<br />
betrekking tot <strong>de</strong> heffing van<br />
<strong>de</strong> patiënt te verstrekken.<br />
In zo’n geval kan <strong>de</strong> arts<br />
zich beroepen <strong>op</strong> zijn<br />
verschoningsrecht en hoeft<br />
hij geen inzage te verlenen.<br />
Een niet-verschoningsgerechtig<strong>de</strong> zoals een belastingadviseur of accountant<br />
kan soms beschikken over een ‘afgeleid verschoningsrecht’. Indien een<br />
beroeps beoefenaar met een verschoningsrecht (bijvoorbeeld een advocaat)<br />
<strong>de</strong> specifieke <strong>de</strong>skundigheid van een belastingadviseur inroept, dan straalt<br />
het verschoningsrecht van die beroepsbeoefenaar in bepaal<strong>de</strong> mate af <strong>op</strong> <strong>de</strong><br />
belastingadviseur. Het ‘afgelei<strong>de</strong> verschoningsrecht’ beperkt zich tot informatie<br />
die aan <strong>de</strong> <strong>de</strong>skundige (bijvoorbeeld een belastingadviseur) ter beschikking<br />
is gesteld in het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> <strong>op</strong>dracht waarvoor hij is ingeschakeld.<br />
Als omgekeerd een belastingadviseur een advocaat inschakelt, kan die<br />
advocaat zich mogelijk niet <strong>op</strong> zijn verschoningsrecht beroepen. Uit lagere<br />
rechtspraak kan wor<strong>de</strong>n afgeleid dat <strong>de</strong> advocaat dan <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> rechten<br />
heeft als <strong>de</strong> belastingadviseur (zie hierna on<strong>de</strong>r par. 1.4.2). De Hoge Raad<br />
heeft zich over <strong>de</strong>ze kwestie nog niet uitgelaten.<br />
Cliënten van verschoningsgerechtig<strong>de</strong>n kunnen zich <strong>op</strong> een zogenoemd<br />
weigeringsrecht beroepen. Als <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> bijvoorbeeld bij een cliënt van een<br />
advocaat inzage vraagt in correspon<strong>de</strong>ntie die tussen <strong>de</strong> advocaat en <strong>de</strong><br />
cliënt is gevoerd, dan mag <strong>de</strong> cliënt zich beroepen <strong>op</strong> zijn weigeringsrecht.<br />
Indien een cliënt van een advocaat een trustkantoor heeft ingeschakeld en<br />
correspon<strong>de</strong>ntie tussen <strong>de</strong> cliënt en <strong>de</strong> advocaat zich bij dat trustkantoor<br />
bevindt, kan het trustkantoor zich beroepen <strong>op</strong> een zogenaamd ‘afgeleid<br />
weigeringsrecht’. Het trustkantoor kan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> dus weigeren inzage te geven<br />
in correspon<strong>de</strong>ntie die met verschoningsgerechtig<strong>de</strong>n is gevoerd. Wel zal het<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
17
trustkantoor <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> gelegenheid moeten geven om dat beroep <strong>op</strong><br />
vertrouwelijk heid <strong>op</strong> aannemelijkheid te toetsen. Die toetsing kan wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>op</strong>gedragen aan een neutrale <strong>de</strong>r<strong>de</strong>, bijvoorbeeld een notaris.<br />
1.4.2 De <strong>fiscus</strong> mag geen inzage vragen in fiscale adviezen en soortgelijke<br />
documenten<br />
Voor <strong>de</strong> praktijk is het belangrijk te weten dat <strong>de</strong> Belastingdienst geen inzage<br />
mag vragen in adviezen van belastingadviseurs aan hun cliënten en in met <strong>de</strong><br />
cliënten gevoer<strong>de</strong> correspon<strong>de</strong>ntie, waar <strong>de</strong>ze zich ook bevin<strong>de</strong>n (zie tevens par.<br />
1.2.4). Dit vloeit voort uit het zogenoem<strong>de</strong> fair play-arrest van <strong>de</strong> Hoge Raad.<br />
Dit arrest ging over <strong>de</strong> vraag of <strong>de</strong> Belastingdienst inzage mocht krijgen in due<br />
diligencerapporten. De Hoge Raad oor<strong>de</strong>el<strong>de</strong> dat het in strijd is met het beginsel<br />
van fair play dat <strong>de</strong> Belastingdienst geschriften ter inzage vraagt die ten doel<br />
hebben <strong>de</strong> fiscale positie van een belastingplichtige te belichten of hem <strong>op</strong> dat<br />
gebied te adviseren (zie par. 1.2.4.2). Dit arrest heeft niet alleen betekenis voor<br />
due diligencerapporten, maar ook voor an<strong>de</strong>re documenten.<br />
Alle geschriften die het hiervoor genoem<strong>de</strong> doel hebben, hoeven niet verstrekt<br />
te wor<strong>de</strong>n. Dit geldt ook voor <strong>de</strong> feiten en beschrijvingen die in <strong>de</strong>ze docu menten<br />
voorkomen. Documenten die niet bedoeld zijn om fiscaal advies te geven,<br />
moeten in principe wel integraal verstrekt wor<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong>. Als in die<br />
documenten echter passages voorkomen die dit doel wel hebben, dan mogen<br />
die passages onleesbaar wor<strong>de</strong>n gemaakt. Dit doet zich bijvoorbeeld voor bij<br />
een management letter die <strong>de</strong> accountant aan het management van een bedrijf<br />
stuurt. In een management letter wordt on<strong>de</strong>r meer ingegaan <strong>op</strong> risico’s die<br />
door <strong>de</strong> accountant zijn geconstateerd. Daaron<strong>de</strong>r vallen soms ook fiscale<br />
risico’s. Als <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> een management letter <strong>op</strong>vraagt, moet <strong>de</strong>ze dus verstrekt<br />
wor<strong>de</strong>n, immers het hoofddoel van een management letter is niet fiscaaladviserend<br />
van aard. Maar <strong>de</strong> fiscale passages die in <strong>de</strong> management letter<br />
voorkomen, hebben dat karakter wel. Die mogen daarom onleesbaar wor<strong>de</strong>n<br />
gemaakt.<br />
In het licht van het bovenstaan<strong>de</strong>, is het dus van groot belang stukken die<br />
betrekking hebben <strong>op</strong> feiten die voor <strong>de</strong> belastingheffing van belang kunnen<br />
zijn en stukken die <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> niet mag <strong>op</strong>vragen, strikt geschei<strong>de</strong>n te hou<strong>de</strong>n.<br />
1.5 Rechtsbescherming<br />
Het komt voor dat verzoeken van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> om informatie en inlichtingen als<br />
onre<strong>de</strong>lijk wor<strong>de</strong>n ervaren door <strong>de</strong> belastingplichtige, bijvoorbeeld omdat hij van<br />
oor<strong>de</strong>el is dat <strong>de</strong> verzochte informatie en inlichtingen naar zijn mening niet van<br />
belang kunnen zijn voor zijn belastingheffing. Ook kan het zijn dat <strong>de</strong> ver zoeken<br />
van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> zodanig zijn dat zij als dispr<strong>op</strong>ortioneel wor<strong>de</strong>n ervaren,<br />
bijvoorbeeld omdat <strong>de</strong> belastingplichtig onevenredig veel werk moet verrichten<br />
om aan het verzoek te kunnen voldoen. Sinds 1 juli 2011 staan aan <strong>de</strong> belastingplichtige<br />
rechtsmid<strong>de</strong>len ter beschikking om tegen <strong>de</strong>rgelijke verzoeken van <strong>de</strong><br />
<strong>fiscus</strong> in te gaan. De rechtigmatigheid van controlehan<strong>de</strong>lingen van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> kan<br />
sinds <strong>de</strong>ze datum aan <strong>de</strong> rechter wor<strong>de</strong>n voorgelegd door mid<strong>de</strong>l van <strong>de</strong><br />
zogenaam<strong>de</strong> informatiebeschikking die <strong>de</strong> inspecteur moet vaststellen indien <strong>de</strong><br />
inspecteur van mening is dat niet of niet voldoen<strong>de</strong> door <strong>de</strong> belastingplichtige is<br />
voldaan aan een verzoek om informatie. De wijze waar<strong>op</strong> aan <strong>de</strong>ze rechtsbescherming<br />
invulling is gegeven wordt in paragraaf 3.2.1 na<strong>de</strong>r beschreven.<br />
18 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
1.6 I<strong>de</strong>ntificatieplicht<br />
In het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> loonheffingen (<strong>de</strong> gecombineer<strong>de</strong> heffing van loonbelasting,<br />
premies volks- en werknemersverzekeringen en premie zorgverzekeringen)<br />
moet ie<strong>de</strong>reen zich <strong>op</strong> <strong>de</strong> werkplek kunnen i<strong>de</strong>ntificeren. Werknemers uit<br />
Ne<strong>de</strong>rland en <strong>de</strong> EU/EER mogen hiervoor een rijbewijs gebruiken. Bij een<br />
controle moet <strong>de</strong> werkgever zijn werknemers <strong>de</strong> gelegenheid geven om aan<br />
hun i<strong>de</strong>ntificatieplicht te voldoen. In ie<strong>de</strong>r geval is het paspoort het officiële<br />
document dat voor i<strong>de</strong>ntificatie kan dienen. Ook <strong>de</strong> documenten, waarover een<br />
vreem<strong>de</strong>ling in gevolge <strong>de</strong> Vreem<strong>de</strong>lingenwet moet beschikken ter vaststelling<br />
van zijn i<strong>de</strong>ntiteit, nationaliteit en verblijfsrechtelijke positie volstaan.<br />
De werknemer is wettelijk verplicht zijn i<strong>de</strong>ntiteit (ID) aan <strong>de</strong> werkgever te<br />
tonen en hem in staat te stellen daaruit gegevens over zijn i<strong>de</strong>ntiteit in <strong>de</strong><br />
administratie van <strong>de</strong> werkgever <strong>op</strong> te nemen en een afschrift van een geldig<br />
ID-bewijs daarbij te bewaren. Geadviseerd wordt <strong>op</strong> dit afschrift <strong>de</strong> datum te<br />
plaatsen, waar<strong>op</strong> <strong>de</strong> werkgever <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntiteit aan <strong>de</strong> hand van voornoemd<br />
ID-bewijs zelf gecontroleerd heeft en dit te on<strong>de</strong>rtekenen. Het is voldoen<strong>de</strong><br />
als zich <strong>op</strong> <strong>de</strong> werkplek, bijvoorbeeld <strong>op</strong> <strong>de</strong> administratie, een afschrift van dit<br />
ID-bewijs aanwezig is. Het is verstandig dit afschrift in ie<strong>de</strong>r geval zeven jaar<br />
te bewaren na aflo<strong>op</strong> van <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n.<br />
Er bestaat ook een i<strong>de</strong>ntificatieplicht met betrekking tot <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong>- informatieplicht<br />
(zie par. 1.3). Het gaat dan meer in het bijzon<strong>de</strong>r om <strong>de</strong> aangewezen<br />
administratieplichtigen (veelal financiële instellingen) die spontaan informatie<br />
aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> moeten verschaffen. De administratieplichtige dient van <strong>de</strong>gene<br />
<strong>op</strong> wie <strong>de</strong> gegevens en inlichtingen betrekking hebben <strong>op</strong>gave te verlangen van<br />
het burgerservicenummer en <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntiteit vast te stellen aan <strong>de</strong> hand van een<br />
geldig i<strong>de</strong>ntiteitsbewijs. Dit nummer en een afschrift van voornoemd i<strong>de</strong>ntiteitsbewijs<br />
moeten in <strong>de</strong> administratie wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>genomen.<br />
Tenslotte hebben inleners en aannemers het recht zelf <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntiteit vast te<br />
stellen van door hen ingeleend personeel en van werknemers van on<strong>de</strong>raannemers,<br />
aan wie aannemers werkzaamhe<strong>de</strong>n hebben uitbesteed.<br />
Door dit recht zorgvuldig uit te oefenen kunnen aannemers en inleners hun<br />
keten-en/of inlenersaansprakelijkheid beperken.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
19
1.7 Documentatieverplichting ten aanzien<br />
van on<strong>de</strong>rlinge transacties<br />
1.7.1 Algemeen<br />
In <strong>de</strong> Wet <strong>op</strong> <strong>de</strong> vennootschapsbelasting 1969 (hierna: Wet Vpb) is een<br />
administratieverplichting jegens <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong>genomen. Doelgroep voor<br />
on<strong>de</strong>rhavige bepaling zijn concerns, bestaan<strong>de</strong> uit meer<strong>de</strong>re, al dan niet<br />
in het buitenland gevestig<strong>de</strong>, gelieer<strong>de</strong> vennootschappen die on<strong>de</strong>rling<br />
transacties aangaan, zoals het han<strong>de</strong>len in goe<strong>de</strong>ren of het aan elkaar<br />
verrichten van diensten. Het is <strong>de</strong> bedoeling dat <strong>de</strong>ze gelieer<strong>de</strong> vennootschappen<br />
in hun on<strong>de</strong>rlinge transacties prijzen hanteren die onafhankelijke<br />
marktpartijen ook zou<strong>de</strong>n gebruiken.<br />
Het hanteren van onzakelijke transactieprijzen (ook wel verrekenprijzen of<br />
‘transfer prices’ genoemd) kan er namelijk toe lei<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> belastingheffing<br />
(ge<strong>de</strong>eltelijk) niet plaatsvindt, of bij <strong>de</strong> ‘verkeer<strong>de</strong>’ vennootschap plaatsvindt.<br />
Om nu na te kunnen gaan of binnen <strong>de</strong> groep daadwerkelijk zakelijke verrekenprijzen<br />
wor<strong>de</strong>n gehanteerd, moeten <strong>de</strong> belastingplichtigen die on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el<br />
uitmaken van <strong>de</strong> groep gegevens in hun administratie <strong>op</strong>nemen waaruit kan<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gemaakt of er met betrekking tot <strong>de</strong> totstandgekomen verrekenprijzen<br />
sprake is van voorwaar<strong>de</strong>n die in het economische verkeer door<br />
onafhankelijke partijen zou<strong>de</strong>n zijn overeengekomen. Deze informatieverplichting<br />
jegens <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> wordt wel <strong>de</strong> ‘documentatieplicht’ genoemd.<br />
Deze documentatieverplichting wordt algemeen gezien als een verzwaring van<br />
<strong>de</strong> informatieverplichtingen die reeds gol<strong>de</strong>n ten aanzien van (inter)nationaal<br />
gelieer<strong>de</strong> groepen van vennootschappen en is met name voor bedoeld om<br />
informatie ten aanzien van in het buitenland gevestig<strong>de</strong> gelieer<strong>de</strong> lichamen<br />
beschikbaar te doen komen.<br />
In <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> paragrafen wordt ingegaan <strong>op</strong> wie moet voldoen aan <strong>de</strong><br />
documentatieverplichting en welke gegevens gedocumenteerd moeten wor<strong>de</strong>n.<br />
Volledigheidshalve merken wij <strong>op</strong> dat <strong>de</strong> recente discussies omtrent Base Erosion<br />
& Profit Shifting hier in <strong>de</strong> toekomst mogelijk veran<strong>de</strong>ringen in kan brengen.<br />
1.7.2 Wie moeten voldoen aan <strong>de</strong> documentatieverplichting?<br />
Hierboven is reeds aangegeven dat <strong>de</strong> documentatieverplichting geldt voor<br />
gelieer<strong>de</strong> vennootschappen. Er is in het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong>ze verplichting sprake<br />
van gelieerdheid indien een lichaam of een natuurlijk persoon (on)mid<strong>de</strong>llijk<br />
<strong>de</strong>elneemt aan <strong>de</strong> leiding van of het toezicht <strong>op</strong> of in het kapitaal van een an<strong>de</strong>r<br />
lichaam. Het meest spreken<strong>de</strong> voorbeeld is hier <strong>de</strong> relatie tussen moe<strong>de</strong>r- en<br />
dochtervennootschappen. Daarnaast is on<strong>de</strong>rhavige bepaling van toepassing<br />
<strong>op</strong> <strong>de</strong> situatie waarin twee lichamen verbon<strong>de</strong>n zijn, omdat een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> door<br />
mid<strong>de</strong>l van leiding, toezicht, dan wel <strong>de</strong>elneming in het kapitaal <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong><br />
lichamen verenigt. Een voorbeeld is <strong>de</strong> relatie tussen zustermaatschappijen.<br />
In het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> documentatieverplichting zijn overigens, in tegenstelling<br />
tot <strong>de</strong> situaties beschreven in par. 2.2, geen meer<strong>de</strong>rheidsbelangen noodzakelijk.<br />
Indien <strong>de</strong> belastingplichtige van mening is dat geen sprake is van<br />
voldoen<strong>de</strong> zeggenschap om invloed uit te oefenen <strong>op</strong> <strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n<br />
waaron<strong>de</strong>r een on<strong>de</strong>rlinge transactie is aangegaan, kan hierover vooraf<br />
20 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
zekerheid wor<strong>de</strong>n gevraagd bij <strong>de</strong> inspecteur. In het geval <strong>de</strong> inspecteur het<br />
standpunt van <strong>de</strong> belastingplichtige on<strong>de</strong>rschrijft, dan volgt daaruit dat <strong>de</strong><br />
belastingplichtige niet documentatieplichtig is.<br />
1.7.3 Welke gegevens moeten wor<strong>de</strong>n gedocumenteerd?<br />
Uit <strong>de</strong> door <strong>de</strong> belastingplichtige gedocumenteer<strong>de</strong> informatie moet in ie<strong>de</strong>r<br />
geval blijken <strong>op</strong> welke wijze <strong>de</strong> verrekenprijzen tot stand zijn gekomen.<br />
Daarnaast moet uit <strong>de</strong> gegevens kunnen wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gemaakt of met betrekking<br />
tot <strong>de</strong> totstandgekomen verrekenprijzen sprake is van voorwaar<strong>de</strong>n die in het<br />
economisch verkeer door onafhankelijke partijen zou<strong>de</strong>n zijn overeengekomen.<br />
De wet schrijft dus niet precies voor welke informatie moet wor<strong>de</strong>n<br />
gedocumen teerd. De norm is met <strong>op</strong>zet <strong>op</strong>engelaten om <strong>de</strong> documentatieverplichting<br />
beter af te kunnen stemmen <strong>op</strong> het individuele geval. Toch zijn<br />
er concrete aanwijzingen te vin<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> informatie die gedocumenteerd<br />
zou moeten wor<strong>de</strong>n. Te <strong>de</strong>nken valt bijvoorbeeld aan <strong>de</strong> kenmerken van<br />
<strong>de</strong> goe<strong>de</strong>ren en diensten, een analyse van <strong>de</strong> door <strong>de</strong> betrokken partijen<br />
uitgeoefen<strong>de</strong> functies (inclusief gebruikte activa en gel<strong>op</strong>en risico’s),<br />
<strong>de</strong> contractuele voorwaar<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> economische omstandighe<strong>de</strong>n en <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rnemingsstrategieën. Daarnaast <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbouwing van <strong>de</strong> keuze voor<br />
<strong>de</strong> gehanteer<strong>de</strong> verrekenprijsmetho<strong>de</strong> (on<strong>de</strong>rbouwing van <strong>de</strong> keuze voor één<br />
metho<strong>de</strong>) en <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbouwing van <strong>de</strong> prijs, waaruit kan wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gemaakt<br />
of met betrekking tot <strong>de</strong> tot stand gekomen verrekenprijzen sprake is van<br />
voorwaar<strong>de</strong>n die in het economische verkeer door onafhankelijke partijen<br />
zou<strong>de</strong>n zijn overeengekomen. Ver<strong>de</strong>r zou relevante informatie kunnen<br />
bestaan uit <strong>de</strong> management accounts, vastgestel<strong>de</strong> budgetten, verslagen van<br />
aan<strong>de</strong>el hou<strong>de</strong>rsverga<strong>de</strong>ringen, verslagen van bestuursverga<strong>de</strong>ringen etc.<br />
Ook informatie die zich in het buitenland bevindt, valt on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> documentatieverplichting.<br />
Per concrete situatie moet wor<strong>de</strong>n beoor<strong>de</strong>eld in hoeverre<br />
<strong>de</strong> hierboven genoem<strong>de</strong> elementen van belang zijn voor <strong>de</strong> bepaling van<br />
<strong>de</strong> zakelijke verrekenprijs ten aanzien van een bepaal<strong>de</strong> transactie.<br />
1.7.4 Het verstrekken van <strong>de</strong> informatie<br />
De staatssecretaris heeft <strong>op</strong>gemerkt dat van <strong>de</strong> belastingplichtige wordt<br />
verwacht dat hij <strong>de</strong> gevraag<strong>de</strong> informatie geor<strong>de</strong>nd vastlegt en <strong>op</strong> verzoek van<br />
<strong>de</strong> inspecteur ter beschikking stelt aan <strong>de</strong> Belastingdienst. De staatssecretaris<br />
gaat ervan uit dat <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong> documentatie beschikbaar is vanaf het<br />
moment dat <strong>de</strong> transactie heeft plaatsgevon<strong>de</strong>n. Mocht echter blijken dat <strong>de</strong><br />
belastingplichtige <strong>op</strong> het moment dat daarom wordt gevraagd <strong>de</strong> informatie<br />
niet beschikbaar heeft, dan zal hem in alle gevallen een re<strong>de</strong>lijke termijn<br />
wor<strong>de</strong>n gegeven om dit gebrek te herstellen. De re<strong>de</strong>lijkheid van <strong>de</strong> termijn<br />
is afhankelijk van <strong>de</strong> complexiteit van <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong> transactie(s).<br />
De termijn zal echter minimaal vier weken bedragen. Bij complexere transacties<br />
kan <strong>de</strong>ze termijn in overleg met <strong>de</strong> Belastingdienst wor<strong>de</strong>n verlengd tot maximaal<br />
drie maan<strong>de</strong>n.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
21
22 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk<br />
2 Informatie verplichtingen en<br />
internationale verhoudingen
2.1 Algemeen<br />
Door een voortdurend toenemen<strong>de</strong> internationalisering van het economische<br />
leven zijn steeds meer mensen en on<strong>de</strong>rnemingen activiteiten gaan ontplooien<br />
die over <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse landsgrenzen heen reiken. Hierdoor bevindt <strong>de</strong><br />
informatie die nodig is om <strong>de</strong> belastingschuld vast te stellen zich steeds vaker in<br />
het buitenland. De Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong> kan on<strong>de</strong>r bepaal<strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n zich in<br />
het buitenland bevin<strong>de</strong>n<strong>de</strong> informatie over in Ne<strong>de</strong>rland gevestig<strong>de</strong><br />
belastingplichtigen verkrijgen. Ver<strong>de</strong>r is van belang dat <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong><br />
regelmatig informatie uitwisselt met belastingdiensten van an<strong>de</strong>re lan<strong>de</strong>n. In dit<br />
hoofdstuk zal kort <strong>op</strong> <strong>de</strong> internationale facetten van <strong>de</strong> informatieverplichtingen<br />
jegens <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> wor<strong>de</strong>n ingegaan en zal een kort overzicht van <strong>de</strong> belangrijkste<br />
aspecten in het ka<strong>de</strong>r van informatie-uitwisseling tussen Ne<strong>de</strong>rland en an<strong>de</strong>re<br />
lan<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n besproken.<br />
2.2 Informatieverplichting in internationale<br />
verhoudingen<br />
De informatieplicht omschreven in Hoofdstuk 1 is van toepassing <strong>op</strong> alle<br />
belastingplichtigen in Ne<strong>de</strong>rland. Wanneer <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong> inlichtingen uit<br />
het buitenland nodig heeft ten behoeve van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse belasting heffing<br />
dan kan hij <strong>de</strong>ze informatie in bepaal<strong>de</strong> situaties verkrijgen via <strong>de</strong><br />
belastingplichtige. Hieron<strong>de</strong>r zullen twee basissituaties beschreven wor<strong>de</strong>n.<br />
2.2.1 Twee basissituaties<br />
In <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> twee basissituaties kan <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong> van een<br />
Ne<strong>de</strong>rlandse vennootschap informatie verkrijgen die zich bevindt in<br />
het buitenland:<br />
A. In <strong>de</strong> eerste situatie gaat het om informatie die in het bezit is van buitenlandse<br />
dochtermaatschappijen. Als een Ne<strong>de</strong>rlandse vennootschap <strong>op</strong><br />
grond van <strong>de</strong> juridische zeggenschapsverhouding recht heeft <strong>op</strong> informatie<br />
van een buitenlandse dochtermaatschappij en dat ook gel<strong>de</strong>nd kan maken,<br />
dan geldt <strong>de</strong> verplichting om informatie te verstrekken voor <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
vennootschap ook ten aanzien van informatie die in het bezit is van <strong>de</strong><br />
dochtermaatschappij. Te <strong>de</strong>nken valt aan <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse moe<strong>de</strong>r maatschappij,<br />
die <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> aan<strong>de</strong>len in <strong>de</strong> buitenlandse dochtermaatschappij<br />
houdt.<br />
In <strong>de</strong>ze situatie dient <strong>de</strong> moe<strong>de</strong>rmaatschappij <strong>op</strong> basis van <strong>de</strong> normale<br />
informatieverplichtingen, zoals in <strong>de</strong> voorgaan<strong>de</strong> hoofdstukken beschreven,<br />
gegevens en inlichtingen te verstrekken en boeken, beschei<strong>de</strong>n en gegevens -<br />
dragers beschikbaar te stellen die betrekking hebben <strong>op</strong> <strong>de</strong> dochter maatschappij,<br />
indien <strong>de</strong>ze voor <strong>de</strong> heffing van <strong>de</strong> moe<strong>de</strong>rmaat schappij van belang<br />
kunnen zijn.<br />
Voorbeeld:<br />
De in Ne<strong>de</strong>rland gevestig<strong>de</strong><br />
Kokoskoek BV, die alle aan<strong>de</strong>len<br />
houdt van <strong>de</strong> <strong>op</strong> Bermuda<br />
gevestig<strong>de</strong> Coconut Ltd.<br />
Op verzoek van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> zal<br />
Kokoskoek BV voor haar fiscaal<br />
relevante informatie die in het<br />
bezit is bij Coconut Ltd aan<br />
<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong> moeten<br />
verschaffen.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
23
Voorbeeld:<br />
De in Singapore gevestig<strong>de</strong><br />
Longdrink Ltd houdt <strong>de</strong><br />
meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> aan<strong>de</strong>len<br />
van <strong>de</strong> in Ne<strong>de</strong>rland gevestig<strong>de</strong><br />
Rietje BV. Van zuster maatschappijen<br />
is sprake als<br />
bijvoorbeeld <strong>de</strong> in Engeland<br />
gevestig<strong>de</strong> Body Ltd <strong>de</strong><br />
meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> aan<strong>de</strong>len<br />
houdt in <strong>de</strong> in Ne<strong>de</strong>rland<br />
gevestig<strong>de</strong> Hand BV en <strong>de</strong> in<br />
Singapore gevestig<strong>de</strong> Foot Ltd.<br />
Informatie in het bezit van<br />
respectievelijk Longdrink Ltd en<br />
Body Ltd en Foot Ltd dient<br />
on<strong>de</strong>r omstandighe<strong>de</strong>n door<br />
respectievelijk Rietje BV en<br />
Hand BV aan <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
<strong>fiscus</strong> te wor<strong>de</strong>n verstrekt.<br />
B. In <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> situatie gaat het om informatie die in het bezit is van<br />
buitenlandse moe<strong>de</strong>r- of zustermaatschappijen en betrekking heeft <strong>op</strong> een<br />
Ne<strong>de</strong>rlandse dochter- of zustermaatschappij. Concreet gaat het dus om<br />
fiscaal relevante informatie met betrekking tot <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse dochtermaatschappij<br />
die zich bij een buitenlandse moe<strong>de</strong>rmaatschappij bevindt.<br />
De moe<strong>de</strong>rmaatschappij moet overigens wel over meer dan 50% van <strong>de</strong><br />
aan<strong>de</strong>len van <strong>de</strong> dochtermaatschappij beschikken. Daarnaast bestaat <strong>de</strong>ze<br />
verplichting ten aanzien van informatie die zich bij een zustermaatschappij<br />
bevindt (<strong>de</strong> gezamenlijke moe<strong>de</strong>rmaatschappij moet ook in die zuster maatschappij<br />
een belang van meer dan 50% hebben).<br />
Let wel, wanneer een internationale of Eur<strong>op</strong>ese regeling van toepassing is<br />
<strong>op</strong> basis waarvan informatie kan wor<strong>de</strong>n uitgewisseld zoals omschreven in<br />
paragraaf 2.3.1, dan moet van die mogelijkheid eerst gebruik wor<strong>de</strong>n gemaakt.<br />
Als is gebleken dat <strong>de</strong> gevraag<strong>de</strong> inlichtingen niet via een <strong>de</strong>rgelijke<br />
regeling kan wor<strong>de</strong>n verkregen, dan kan <strong>de</strong> minister <strong>de</strong> inspecteur alsnog<br />
toestemming verlenen <strong>de</strong> informatie <strong>op</strong> <strong>de</strong>ze wijze te vergaren.<br />
2.2.2 Omvang van <strong>de</strong> informatieverplichting<br />
Uit hetgeen hierboven is <strong>op</strong>gemerkt blijkt dat Ne<strong>de</strong>rlandse vennootschappen<br />
informatie die zich bij hun buitenlandse dochter-, moe<strong>de</strong>r- dan wel zustermaatschappij<br />
bevindt, <strong>de</strong>sgevraagd aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> moeten verstrekken <strong>op</strong> grond<br />
van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse wet. Let er<strong>op</strong> dat het alleen gaat om die informatie die<br />
voor <strong>de</strong> eigen belastingheffing van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse vennootschap van belang<br />
kan zijn. Het is niet nodig dat <strong>de</strong> originele boeken en beschei<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n<br />
overgelegd, met afschriften en uittreksels hiervan kan wor<strong>de</strong>n volstaan.<br />
Als het in het buitenland gevestig<strong>de</strong> lichaam <strong>de</strong> gewenste informatie niet wil<br />
verstrekken, dan is dat geen excuus voor <strong>de</strong> informatieplichtige Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
vennootschap om niet aan haar informatieplicht te voldoen. De plicht tot<br />
informatieverstrekking blijft bestaan.<br />
Ook als <strong>de</strong> buitenlandse wetgeving <strong>de</strong> informatieverstrekking niet toestaat blijft<br />
in beginsel <strong>de</strong> verplichting gel<strong>de</strong>n. Het wordt dan aan <strong>de</strong> belastingrechter<br />
overgelaten om te beoor<strong>de</strong>len of die buitenlandse wetgeving informatieverstrekking<br />
werkelijk verhin<strong>de</strong>rt, en zo ja, of het belang van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
belastingheffing daarvoor moet wijken.<br />
2.3 Internationale fiscale gegevensuitwisseling<br />
tussen lan<strong>de</strong>n<br />
Naast informatie die <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong> kan verkrijgen via belastingplichtigen,<br />
kan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> ook een beroep doen <strong>op</strong> buitenlandse autoriteiten.<br />
Regelmatig wordt informatie uitgewisseld tussen Ne<strong>de</strong>rland en an<strong>de</strong>re lan<strong>de</strong>n ten<br />
behoeve van <strong>de</strong> belastingheffing. Dit brengt ook met zich mee dat Ne<strong>de</strong>rland in<br />
bepaal<strong>de</strong> situaties informatie over haar belastingplichtigen dient te verstrekken<br />
aan het buitenland. Hieron<strong>de</strong>r volgt een kort overzicht van <strong>de</strong> belangrijkste<br />
aspecten ten aanzien van internationale fiscale gegevens uitwisseling tussen<br />
Ne<strong>de</strong>rland en het buitenland.<br />
24 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
2.3.1 Overzicht internationale en Eur<strong>op</strong>ese regelingen<br />
Het systeem van gegevensuitwisseling tussen <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> lan<strong>de</strong>n heeft<br />
gestalte gekregen door verschillen<strong>de</strong> internationale en Eur<strong>op</strong>ese regelingen.<br />
Hieron<strong>de</strong>r volgt een kort overzicht van regelingen die van belang zijn voor<br />
Ne<strong>de</strong>rland:<br />
• Belastingverdragen die Ne<strong>de</strong>rland heeft afgesloten met an<strong>de</strong>re lan<strong>de</strong>n<br />
waarin een specifieke bepaling is <strong>op</strong>genomen over <strong>de</strong> uitwisseling van<br />
inlichtingen.<br />
• TIEA’s (‘Tax Information Exchange Agreements’) zijn verdragen die<br />
uitsluitend gericht zijn <strong>op</strong> fiscale gegevensuitwisseling welke met<br />
name wor<strong>de</strong>n afgesloten met lan<strong>de</strong>n die kenmerken hebben van een<br />
belastingparadijs.<br />
• Het WABB Verdrag (Verdrag inzake we<strong>de</strong>rzijdse administratieve bijstand in<br />
belastingzaken) is afgesloten tussen veel verschillen<strong>de</strong> lan<strong>de</strong>n, waaron<strong>de</strong>r<br />
Ne<strong>de</strong>rland en voorziet in regels over informatie-uitwisseling en we<strong>de</strong>rzijdse<br />
bijstand in belastingzaken. Als gevolg van wijzingen die onlangs zijn doorgevoerd,<br />
hebben naast lan<strong>de</strong>n die lid zijn van <strong>de</strong> OESO of <strong>de</strong> Raad van Eur<strong>op</strong>a<br />
ook an<strong>de</strong>re lan<strong>de</strong>n, zoals ontwikkelingslan<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> mogelijkheid om toegang<br />
te krijgen tot dit verdrag.<br />
• Op basis van <strong>de</strong> Eur<strong>op</strong>ese Richtlijn inzake we<strong>de</strong>rzijdse bijstand bij invor<strong>de</strong>ring<br />
kunnen lan<strong>de</strong>n die lid zijn van <strong>de</strong> Eur<strong>op</strong>ese Unie elkaar inlichtingen<br />
verstrekken die zij nodig hebben voor <strong>de</strong> invor<strong>de</strong>ring van hun belastingclaim.<br />
Deze Richtlijn is per 1 januari 2012 gewijzigd.<br />
• De Eur<strong>op</strong>ese Richtlijn inzake <strong>de</strong> administratieve samenwerking bij <strong>de</strong> heffing<br />
van belastingen regelt <strong>de</strong> uitwisseling van informatie met betrekking tot <strong>de</strong><br />
belastingheffing in <strong>de</strong> lidstaten van <strong>de</strong> Eur<strong>op</strong>ese Unie. Per 1 januari 2013 is<br />
<strong>de</strong> Richtlijn gewijzigd waardoor <strong>de</strong> mogelijkheid van informatie-uitwisseling<br />
binnen <strong>de</strong> Eur<strong>op</strong>ese Unie <strong>op</strong> een aantal punten is verruimd en eenvoudiger<br />
is gewor<strong>de</strong>n.<br />
• De Eur<strong>op</strong>ese Spaarrenterichtlijn regelt dat lidstaten elkaar automatisch<br />
inlichtingen verstrekken over grensoverschrij<strong>de</strong>n<strong>de</strong> rentebetalingen.<br />
Het doel van <strong>de</strong> Eur<strong>op</strong>ese Spaarrenterichtlijn is om inkomsten uit<br />
spaargel<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> vorm van rente, die vanuit een lidstaat wor<strong>de</strong>n betaald<br />
aan natuurlijke personen die hun woonplaats in een an<strong>de</strong>re lidstaat hebben,<br />
te belasten volgens het nationale recht van het woonland van <strong>de</strong> spaar<strong>de</strong>r.<br />
De bovenstaan<strong>de</strong> internationale en Eur<strong>op</strong>ese regelingen heeft Ne<strong>de</strong>rland<br />
vastgelegd in <strong>de</strong> Wet <strong>op</strong> <strong>de</strong> internationale bijstandsverlening bij <strong>de</strong> heffing van<br />
belastingen (hierna: “WIB”). In <strong>de</strong> WIB wordt bepaald <strong>op</strong> welke wijze en on<strong>de</strong>r<br />
welke voorwaar<strong>de</strong>n Ne<strong>de</strong>rland informatie vanuit het buitenland kan verkrijgen<br />
of informatie aan <strong>de</strong> buitenlandse <strong>fiscus</strong> dient te verstrekken.<br />
Uitwisseling van informatie binnen en tussen lan<strong>de</strong>n wordt steeds belangrijker<br />
en daardoor on<strong>de</strong>rhevig aan veran<strong>de</strong>ringen. Voor <strong>de</strong> meest recente stand van<br />
zaken adviseren wij om contact <strong>op</strong> te nemen met uw adviseur.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
25
2.3.2 Vormen van informatie-uitwisseling<br />
Op verschillen<strong>de</strong> manieren kan informatie wor<strong>de</strong>n uitgewisseld tussen <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong> en het buitenland. In <strong>de</strong> WIB wordt een on<strong>de</strong>rscheid<br />
gemaakt tussen <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> drie vormen van informatie-uitwisseling:<br />
1. Bij informatie-uitwisseling <strong>op</strong> verzoek kunnen lan<strong>de</strong>n elkaar verzoeken<br />
om inlichtingen te verstrekken die naar verwachting van belang zijn voor<br />
<strong>de</strong> heffing van belastingen in het verzoeken<strong>de</strong> land.<br />
2. In geval van automatische informatie-uitwisseling hoeft niet om<br />
inlichtingen te wor<strong>de</strong>n verzocht, maar wisselen lan<strong>de</strong>n automatisch<br />
informatie uit. Vanaf 1 januari 2015 wor<strong>de</strong>n specifieke categorieën<br />
gegevens automatisch uitgewisseld tussen lan<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> Eur<strong>op</strong>ese<br />
Unie, zoals bijvoorbeeld gegevens over arbeidsinkomen.<br />
3. Wanneer een land informatie verstrekt zon<strong>de</strong>r voorafgaand verzoek,<br />
waarbij het vermoe<strong>de</strong>n bestaat dat die informatie relevant is voor <strong>de</strong><br />
belastingheffing in een an<strong>de</strong>r land, is sprake van spontane informatieuitwisseling.<br />
2.3.3 Voldoen van een informatieverzoek door <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong><br />
Niet elk informatieverzoek van een buitenlandse fiscale autoriteit hoeft te<br />
wor<strong>de</strong>n ingewilligd. Ne<strong>de</strong>rland zal on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re niet mee hoeven te werken aan<br />
het verstrekken van inlichtingen als <strong>de</strong> buitenlandse <strong>fiscus</strong> niet eerst in eigen<br />
land getracht heeft <strong>de</strong> gevraag<strong>de</strong> informatie te verkrijgen, of als door die<br />
informatieverstrekking een commercieel, industrieel of beroepsgeheim zou<br />
wor<strong>de</strong>n onthuld.<br />
Indien <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse <strong>fiscus</strong> informatie wil uitwisselen met <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> van<br />
een an<strong>de</strong>r land, werd tot 1 januari 2014 vooraf een kennisgeving verstuurd<br />
naar <strong>de</strong>gene van wie <strong>de</strong> inlichtingen afkomstig zijn. Tegen die kennisgeving<br />
kon eventueel bezwaar wor<strong>de</strong>n gemaakt. Het vooraf versturen van een<br />
kennisgeving naar <strong>de</strong>gene die <strong>de</strong> inlichtingen heeft verstrekt, is afgeschaft<br />
per 1 januari 2014.<br />
26 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
3 Sancties bij niet-nakoming van<br />
<strong>de</strong> informatieverplichtingen<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
27
3.1 Algemeen<br />
Uit <strong>de</strong> voorgaan<strong>de</strong> hoofdstukken blijkt dat <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> vol<strong>op</strong> in <strong>de</strong> gelegenheid is<br />
om informatie te verzamelen. Maar wat gebeurt er nu als <strong>de</strong> belastingplichtige<br />
weigert <strong>de</strong> gevraag<strong>de</strong> informatie aan <strong>de</strong> inspecteur te verschaffen? Het zou<br />
<strong>de</strong> belastingplichtige mooi uitkomen als hij straffeloos on<strong>de</strong>r zijn aangifteverplichting<br />
uit zou kunnen komen of bij elke vraag die <strong>de</strong> inspecteur hem stelt<br />
zijn mond zou kunnen hou<strong>de</strong>n. De belastingheffing zou dan ernstig wor<strong>de</strong>n<br />
gefrustreerd. Zon<strong>de</strong>r afdoen<strong>de</strong> informatie kan er immers geen juiste heffing<br />
plaatsvin<strong>de</strong>n. Om er voor te zorgen dat <strong>de</strong> informatieplichtigen hun informatieplicht<br />
ook daadwerkelijk zullen nakomen, heeft <strong>de</strong> wetgever een aantal sancties<br />
in <strong>de</strong> wet <strong>op</strong>genomen.<br />
3.2 De sancties<br />
3.2.1 Omkering van <strong>de</strong> bewijslast<br />
Het niet, niet volledig of niet tijdig verstrekken van bepaal<strong>de</strong> gegevens en<br />
inlichtingen, het niet ter inzage geven van boeken en beschei<strong>de</strong>n, het niet,<br />
dan wel on<strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijk voeren van een administratie en het niet voldoen aan <strong>de</strong><br />
documentatieverplichting kunnen <strong>de</strong> inspecteur doen besluiten om een voor<br />
bezwaar vatbare beschikking vast te stellen. In die beschikking (<strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong><br />
informatiebeschikking) wordt gesteld dat <strong>de</strong> belastingplichtige niet aan zijn<br />
(informatie)verplichtingen heeft voldaan en wat <strong>de</strong> gevolgen zijn van het niet<br />
nakomen van die verplichting. Tegen <strong>de</strong> afgegeven informatiebeschikking kan<br />
<strong>de</strong> belastingplichtige bezwaar en beroep aantekenen waarmee <strong>de</strong> rechtmatigheid<br />
van het informatieverzoek aan <strong>de</strong> rechter kan wor<strong>de</strong>n voorgelegd.<br />
De rechter toetst vervolgens of het informatieverzoek rechtmatig is of niet.<br />
Indien <strong>de</strong> rechter oor<strong>de</strong>elt dat het informatieverzoek onrechtmatig is, wordt<br />
<strong>de</strong> informatiebeschikking vernietigd en wordt <strong>de</strong> belastingaanslag vastgesteld<br />
zon<strong>de</strong>r omkering en verzwaring van <strong>de</strong> bewijslast.<br />
Indien <strong>de</strong> rechter oor<strong>de</strong>elt dat het informatieverzoek rechtmatig is, krijgt <strong>de</strong><br />
belastingplichtige <strong>de</strong> gelegenheid om alsnog <strong>de</strong> gevraag<strong>de</strong> informatie te<br />
verstrekken. Omkering van <strong>de</strong> bewijslast treedt dan niet in tenzij sprake is van<br />
misbruik van procesrecht door <strong>de</strong> belastingplichtige. Pas wanneer <strong>de</strong> informatie<br />
alsnog niet wordt verstrekt en <strong>de</strong> informatiebeschikking onherroepelijk vast<br />
komt te staan, kan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> <strong>de</strong> belastingaanslag vaststellen met omkering en<br />
verzwaring van <strong>de</strong> bewijslast. Het is belangrijk om te beseffen dat indien <strong>de</strong><br />
inspecteur geen informatiebeschikking afgeeft, omkering en verzwaring van<br />
<strong>de</strong> bewijslast niet aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> komt.<br />
Indien <strong>de</strong> inspecteur een aanslag <strong>op</strong>legt met omkering van <strong>de</strong> bewijslast, dan<br />
verkeert <strong>de</strong> belastingplichtige in een weinig benij<strong>de</strong>nswaardige positie. Het<br />
gevolg is namelijk dat <strong>de</strong> inspecteur <strong>de</strong> <strong>op</strong>geleg<strong>de</strong> aanslag handhaaft als <strong>de</strong><br />
belastingplichtige daar bezwaar tegen aantekent, tenzij en voor zover <strong>de</strong><br />
inspecteur gebleken is dat <strong>de</strong>ze aanslag onjuist is. Slaagt <strong>de</strong> belastingplichtige<br />
niet in zijn bewijslast, dan blijft <strong>de</strong> aanslag overeind.<br />
De bewijslast wordt niet alleen omgekeerd, <strong>de</strong> bewijslast wordt ook verzwaard.<br />
Als een belastingplichtige on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> normale bewijslastregels <strong>de</strong> bewijslast<br />
heeft, moet hij aannemelijk maken dat en in hoeverre <strong>de</strong> aanslag onjuist is.<br />
28 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
Bij <strong>de</strong> omkering van <strong>de</strong> bewijslast wordt <strong>de</strong>ze bewijslast verzwaard. Niet alleen<br />
rust <strong>de</strong> bewijslast per <strong>de</strong>finitie <strong>op</strong> <strong>de</strong> belastingplichtige (en dus niet <strong>op</strong> <strong>de</strong><br />
inspecteur), maar ook moet hij doen blijken (overtuigend aantonen) dat en in<br />
hoeverre <strong>de</strong> aanslag onjuist is. Het enkel aannemelijk maken volstaat dus niet<br />
meer. De belastingplichtige die er niets aan kan doen dat hij niet aan zijn<br />
informatieverplichtingen heeft voldaan, kan in beginsel niet met omkering van<br />
<strong>de</strong> bewijslast geconfronteerd wor<strong>de</strong>n. Wanneer <strong>de</strong> bewijslast reeds <strong>op</strong> <strong>de</strong><br />
belastingplichtige rust (zoals bij het claimen van een aftrekpost), zal het niet<br />
voldoen aan <strong>de</strong> inlichtingenverplichtingen niet lei<strong>de</strong>n tot omkering van <strong>de</strong><br />
bewijslast. Het feit dat <strong>de</strong> inspecteur <strong>de</strong> aanslag <strong>op</strong>legt met omkering van <strong>de</strong><br />
bewijslast, betekent niet dat <strong>de</strong> inspecteur die aanslag naar een willekeurige<br />
hoogte mag vaststellen. Hij moet <strong>de</strong> aanslag <strong>op</strong> een re<strong>de</strong>lijk bedrag vaststellen.<br />
Naast <strong>de</strong> belastingplichtige kunnen ook an<strong>de</strong>ren gevraagd wor<strong>de</strong>n om informatie<br />
te verstrekken aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> (zie 1.3.2.), bijvoorbeeld <strong>de</strong> administratie plichtigen<br />
ten behoeve van <strong>de</strong> belastingheffing van <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n (<strong>de</strong> zogenoem<strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rzoeken).<br />
Het niet voldoen aan <strong>de</strong> informatie verplichting voor <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n leidt<br />
niet tot omkering van <strong>de</strong> bewijslast bij die <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n. Ten aanzien van informatieverzoeken<br />
in het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rzoeken bestaat er geen mogelijkheid om<br />
in bezwaar en beroep te gaan. Sinds 1 juli 2011 hebben administratieplichtigen<br />
wel <strong>de</strong> mogelijkheid om een verzoek om kostenvergoeding in te dienen wanneer<br />
zij van mening zijn dat een informatieverzoek waaraan zij inmid<strong>de</strong>ls voldaan<br />
hebben, onrechtmatig is. Mocht <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> dit verzoek afwijzen, dan kan <strong>de</strong><br />
administratieplichtige hiertegen bezwaar en beroep instellen.<br />
Volledigheidshalve merken wij <strong>op</strong> dat los van het bovenstaan<strong>de</strong>, <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong><br />
<strong>de</strong> mogelijkheid heeft om informatie <strong>op</strong> te vragen langs <strong>de</strong> civiele weg.<br />
Indien <strong>de</strong> rechter <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> gelijk geeft, kan het verstrekken van informatie<br />
wor<strong>de</strong>n afgedwongen <strong>op</strong> last van een dwangsom.<br />
3.2.2 De bestuurlijke boete<br />
3.2.2.1 Algemeen<br />
Nog een stap ver<strong>de</strong>r gaat het <strong>op</strong>leggen van <strong>de</strong> bestuurlijke boete. Het <strong>op</strong>leggen<br />
van een boete is – grosso modo – gek<strong>op</strong>peld aan <strong>de</strong> verplichting tot het doen van<br />
aangifte. De belastingplichtige die niet of niet tijdig aangifte doet of door <strong>op</strong>zet<br />
of grove schuld niet, dan wel onjuist of onvolledig aangifte doet, kan wor<strong>de</strong>n<br />
geconfronteerd met een verzuim- of een vergrijpboete.<br />
3.2.2.2 Aan wie kan een boete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd<br />
De verzuim- en vergrijpboetes kunnen als hoofdregel alleen wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd<br />
aan <strong>de</strong> belastingplichtige. Met ingang van 1 juli 2009 kan zo’n boete ook wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>op</strong>gelegd aan een an<strong>de</strong>r dan <strong>de</strong> belastingplichtige. Dit is het geval als die an<strong>de</strong>r<br />
als me<strong>de</strong>pleger kan wor<strong>de</strong>n aangemerkt. Daarvan is sprake bij een bewuste en<br />
nauwe samenwerking tussen <strong>de</strong> belastingplichtige en die an<strong>de</strong>r (<strong>de</strong>nk aan <strong>de</strong><br />
belastingadviseur) bij bijvoorbeeld het doen van een onjuiste aangifte. Daarbij is<br />
tevens van belang dat <strong>de</strong> bijdrage van die an<strong>de</strong>r (intellectueel en/of materieel)<br />
van voldoen<strong>de</strong> gewicht is. Als <strong>de</strong> belastingplichtige een rechtspersoon is zoals<br />
een B.V. kan in voorkomend geval niet alleen een boete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd aan <strong>de</strong><br />
B.V., maar ook aan haar directeur-grootaan<strong>de</strong>elhou<strong>de</strong>r en an<strong>de</strong>re werk nemers,<br />
bijvoorbeeld <strong>de</strong> bedrijfsfiscalist.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
29
Per 1 januari 2014 kunnen ook bestuurlijke boeten wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd aan <strong>de</strong><br />
zogenoem<strong>de</strong> doen pleger, <strong>de</strong> uitlokkker en <strong>de</strong> me<strong>de</strong>plichtige indien sprake is<br />
van <strong>op</strong>zet. Van doen plegen is bijvoorbeeld sprake indien een belastingadviseur<br />
<strong>de</strong> belastingplichtige <strong>op</strong>zettelijk een onjuiste aangifte laat doen terwijl <strong>de</strong><br />
belastingplichtige zelf geen enkel verwijt treft. Voor uitlokking is vereist dat <strong>de</strong><br />
uitlokker een an<strong>de</strong>r aanzet tot het begaan van een overtreding met gebruik van<br />
een of meer uitlokkingsmid<strong>de</strong>len zoals giften, beloften of misbruik van gezag.<br />
Van me<strong>de</strong>plichtigheid is sprake als iemand hulp verleent bij een overtreding<br />
(tij<strong>de</strong>ns of voorafgaand) die door een an<strong>de</strong>r wordt begaan. In dit ka<strong>de</strong>r kan een<br />
aangifteme<strong>de</strong>werker wor<strong>de</strong>n verweten dat hij bewust geen on<strong>de</strong>rzoek heeft<br />
ingesteld naar <strong>de</strong> zakelijkheid van bepaal<strong>de</strong> betalingen.<br />
3.2.2.3 De verzuimboete<br />
Het doel van <strong>de</strong> verzuimboete is een gebod tot nakoming van fiscale<br />
verplichtingen ‘in te scherpen’. Voor het <strong>op</strong>leggen van <strong>de</strong>ze boete is het<br />
voldoen<strong>de</strong> dat aan één of meer van <strong>de</strong>ze verplichtingen niet is voldaan.<br />
Bij afwezigheid van alle schuld wordt geen boete <strong>op</strong>gelegd.<br />
Bij aanslagbelastingen (zoals <strong>de</strong> inkomsten- en <strong>de</strong> vennootschapsbelasting)<br />
zijn er twee soorten verzuimen die kunnen lei<strong>de</strong>n tot een verzuimboete.<br />
Deze verzuimboete bedraagt maximaal € 5.278. Tot het <strong>op</strong>leggen van een<br />
boete tot dat bedrag wordt alleen in een uitzon<strong>de</strong>rlijk geval overgegaan,<br />
bijvoorbeeld als <strong>de</strong> aangifte stelselmatig niet of te laat wordt ingediend.<br />
Het niet of niet binnen <strong>de</strong> termijn doen van aangifte voor <strong>de</strong> aanslagbelastingen<br />
wordt aangemerkt als een aangifteverzuim. De hoofdregel is dat in<br />
beginsel ter zake van een aangifteverzuim <strong>de</strong> inspecteur een verzuimboete<br />
<strong>op</strong>legt van 7% van het wettelijk maximum, hetgeen neerkomt <strong>op</strong> een bedrag<br />
van € 369. Dit is echter an<strong>de</strong>rs als het gaat om <strong>de</strong> aangifte vennoot schapsbelasting.<br />
In het geval van een aangifteverzuim bij <strong>de</strong> vennootschapsbelasting<br />
legt <strong>de</strong> inspecteur een verzuimboete <strong>op</strong> van € 2.639, 50% van het wettelijk<br />
maximum. Indien <strong>de</strong> inspecteur een verzuimboete <strong>op</strong>legt voordat <strong>de</strong> aanslag is<br />
<strong>op</strong>gelegd, kan het alsnog indienen van <strong>de</strong> aangifte lei<strong>de</strong>n tot een matiging van<br />
<strong>de</strong> verzuimboete. De aangifte moet dan wor<strong>de</strong>n ingediend uiterlijk voordat <strong>de</strong><br />
inspecteur uitspraak <strong>op</strong> bezwaar tegen <strong>de</strong> boetebeschikking doet.<br />
De verzuimboete wordt gematigd voor <strong>de</strong> inkomstenbelasting tot 1% van het<br />
wettelijk maximum (€ 52) en voor <strong>de</strong> vennootschapsbelasting tot 5% van het<br />
wettelijk maximum (€ 264).<br />
Naast een aangifteverzuim kan ook voor een betalingsverzuim bij aanslagbelastingen<br />
een verzuimboete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd. Dit is het geval als <strong>de</strong> aanslag<br />
niet, ge<strong>de</strong>eltelijk niet of niet tijdig betaald wordt. Deze verzuimboete wordt niet<br />
<strong>op</strong>gelegd door <strong>de</strong> inspecteur, maar door <strong>de</strong> ontvanger. De ontvanger is namelijk<br />
<strong>de</strong>gene die constateert of <strong>de</strong> aanslag al dan niet (tijdig) is betaald. De verzuimboete<br />
voor een betalingsverzuim bedraagt 5% van <strong>de</strong> niet, ge<strong>de</strong>eltelijk niet of<br />
niet tijdig betaal<strong>de</strong> belasting met een maximum van € 5.278 1 en een minimum<br />
van € 50.<br />
1 Ten tij<strong>de</strong> van het schrijven van <strong>de</strong>ze brochure (mei 2015) noemt <strong>de</strong> wettekst een lager maximum bedrag<br />
van € 4.920. Voor het <strong>op</strong>leggen van <strong>de</strong> boete zou van dit bedrag moeten wor<strong>de</strong>n uitgegaan.<br />
30 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
Ook bij <strong>de</strong> aangiftebelastingen (zoals <strong>de</strong> loonheffingen en <strong>de</strong> omzetbelasting)<br />
kan een verzuimboete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd voor zowel een aangifteverzuim als<br />
een betalingsverzuim.<br />
Van een aangifteverzuim is sprake als <strong>de</strong> aangifte niet, niet tijdig of onjuist<br />
dan wel onvolledig wordt gedaan. In dat geval kan een verzuimboete wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>op</strong>gelegd van maximaal € 131. Daartoe wordt slechts overgegaan in een<br />
uitzon<strong>de</strong>rlijk geval, bijvoorbeeld doordat stelselmatig niet, te laat, onjuist dan<br />
wel onvolledig aangifte wordt gedaan. Is dat niet aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>, dan bedraagt<br />
<strong>de</strong>ze verzuimboete 50% van € 131 (€ 65). Voor <strong>de</strong> loonheffingen gel<strong>de</strong>n<br />
an<strong>de</strong>re bedragen. Daar bedraagt <strong>de</strong> boete maximaal € 1.319, en in een niet<br />
uitzon<strong>de</strong>rlijk geval 5% daarvan (€ 66). Voor een boete is geen plaats als <strong>de</strong><br />
aangifte alsnog, binnen 7 dagen na <strong>de</strong> datum waar<strong>op</strong> die had moeten wor<strong>de</strong>n<br />
ingediend, wordt ingediend.<br />
Een betalingsverzuim doet zich in <strong>de</strong> eerste plaats voor als het volgens <strong>de</strong> tijdig<br />
ingedien<strong>de</strong> aangifte verschuldig<strong>de</strong> bedrag niet, niet geheel of te laat wordt<br />
betaald. Er wordt dan een boete <strong>op</strong>gelegd van 3% van <strong>de</strong> belasting die niet dan<br />
wel te laat is betaald, zij het dat <strong>de</strong> boete minimaal € 50 bedraagt en maximaal<br />
€ 5.278. Dit percentage van 3 geldt niet in een uitzon<strong>de</strong>rlijk geval, bijvoorbeeld<br />
als stelselmatig niet, niet geheel dan wel te laat wordt betaald. Er kan in die<br />
situatie een boete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd van maximaal € 5.278. Een betaling die<br />
plaatsvindt binnen 7 dagen na <strong>de</strong> datum waar<strong>op</strong> uiterlijk betaald had moeten<br />
zijn, wordt geacht een tijdige betaling te zijn tenzij <strong>de</strong> belastingplichtige het<br />
voorgaan<strong>de</strong> tijdvak of het voorgaan<strong>de</strong> tijdstip in verzuim was met <strong>de</strong> betaling<br />
voor <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> belasting.<br />
Van een betalingsverzuim is in <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> plaats sprake als er niet of te weinig<br />
betaald is omdat er te weinig belasting is aangegeven, waaron<strong>de</strong>r begrepen<br />
<strong>de</strong> situatie dat er geen aangifte is gedaan omdat er ten onrechte niet om <strong>de</strong><br />
uitreiking van een aangiftebiljet is verzocht. In dat geval kan een verzuimboete<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd van 10% van <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong> belasting, welke boete minimaal<br />
€ 50 en maximaal € 5.278 bedraagt.<br />
Een betalingsverzuim doet zich in <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> plaats voor bij <strong>de</strong> zogenoem<strong>de</strong><br />
suppletieaangifte of voor <strong>de</strong> loonheffingen, bij het zogenoem<strong>de</strong> correctiebericht.<br />
Via zo’n aangifte/bericht corrigeert <strong>de</strong> belastingplichtige zijn eer<strong>de</strong>re –<br />
te lage – aangiftes. Als <strong>de</strong> suppletieaangifte/het correctiebericht min<strong>de</strong>r dan<br />
€ 20.000 bedraagt of min<strong>de</strong>r dan 10% van het bedrag dat over <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong><br />
perio<strong>de</strong> al aan belasting betaald was, wordt geen verzuimboete <strong>op</strong>gelegd.<br />
In alle an<strong>de</strong>re gevallen wordt wel een verzuimboete <strong>op</strong>gelegd. Deze is 5% van<br />
het verschuldig<strong>de</strong> bedrag, maar maximaal € 5.278.<br />
Niet-nakoming verplichtingen<br />
Per 1 januari 2010 wordt <strong>de</strong> niet-nakoming van een aantal verplichtingen<br />
niet meer bestraft via het commune strafrecht, maar met een verzuimboete.<br />
Het gaat om een aantal informatie- en administratieverplichtingen waarvan<br />
<strong>de</strong> overtreding eenvoudig is vast te stellen.<br />
Zo wordt aan <strong>de</strong> belastingplichtige een verzuimboete <strong>op</strong>gelegd als hij niet<br />
binnen <strong>de</strong> voorgeschreven termijn aan <strong>de</strong> inspecteur verzoekt aan hem een<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
31
aangiftebiljet uit te reiken. Hetzelf<strong>de</strong> geldt wanneer hij <strong>de</strong> inspecteur tij<strong>de</strong>ns een<br />
controle niet toestaat k<strong>op</strong>ieën etc. te maken van ‘gegevensdragers’ of hem <strong>de</strong><br />
toegang weigert. Tevens kan aan <strong>de</strong> werkgever een verzuimboete wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>op</strong>gelegd wanneer die zijn verplichtingen in het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> loonbelasting niet<br />
naleeft, zoals het verstrekken van voor <strong>de</strong> belastingheffing relevante gegevens<br />
van werknemers, het verstrekken van een jaar<strong>op</strong>gaaf aan <strong>de</strong> werknemer en<br />
het vaststellen van <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntiteit van <strong>de</strong> werknemer. Ook <strong>de</strong> curator kan met<br />
een verzuimboete wor<strong>de</strong>n geconfronteerd. Dat is het geval als hij <strong>de</strong> fiscale<br />
verplichtingen niet correct nakomt van <strong>de</strong>gene die aan zijn zorg is toevertrouwd,<br />
waaron<strong>de</strong>r begrepen <strong>de</strong> failliet verklaar<strong>de</strong> persoon. Hetzelf<strong>de</strong> geldt voor <strong>de</strong><br />
vertegenwoordiger van een min<strong>de</strong>rjarige, en tevens voor <strong>de</strong> erfgenamen en<br />
<strong>de</strong> executeur die nalaten <strong>de</strong> fiscale verplichtingen van <strong>de</strong> erflater na te leven.<br />
Ver<strong>de</strong>r kan aan een vennootschap een verzuimboete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd wanneer<br />
niet wordt voldaan aan <strong>de</strong> verplichting inzake het uitreiken van divi<strong>de</strong>ndnota.<br />
Hetzelf<strong>de</strong> geldt voor <strong>de</strong> instantie die een prijs uitkeert en die verzuimt aan<br />
<strong>de</strong> winnaar een nota uit te reiken waar<strong>op</strong> <strong>de</strong> ingehou<strong>de</strong>n kansspelbelasting<br />
is vermeld. Voorts kunnen on<strong>de</strong>rnemers een verzuimboete <strong>op</strong>gelegd krijgen<br />
wanneer zij niet voldoen aan <strong>de</strong> verplichting om facturen uit te reiken<br />
met inachtneming van <strong>de</strong> eisen die <strong>de</strong> Wet <strong>op</strong> <strong>de</strong> omzetbelasting 1968 stelt.<br />
Tenslotte kan een verzuimboete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd aan <strong>de</strong>gene die <strong>de</strong><br />
economische eigendom van een goed overdraagt en verzuimt om van die<br />
overdracht melding te maken aan <strong>de</strong> inspecteur.<br />
De maximale verzuimboete voor het niet-nakomen van <strong>de</strong> hiervoor genoem<strong>de</strong><br />
verplichtingen bedraagt € 5.278. Dit maximum zal uitsluitend wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd<br />
in uitzon<strong>de</strong>rlijke gevallen. In alle an<strong>de</strong>re gevallen zal een verzuimboete wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>op</strong>gelegd van 50% van het wettelijk maximum, wat neerkomt <strong>op</strong> een bedrag<br />
van € 2.639.<br />
3.2.2.4 De vergrijpboete<br />
De vergrijpboete is gericht <strong>op</strong> het bestraffen van han<strong>de</strong>len of nalaten waarbij<br />
sprake is van <strong>op</strong>zet dan wel grove schuld. Een telfout of verschrijving valt hier<br />
niet on<strong>de</strong>r. De inspecteur dient <strong>de</strong> aanwezigheid van <strong>de</strong>ze <strong>op</strong>zet of grove schuld<br />
te stellen en te bewijzen. Het moet gaan om <strong>de</strong> <strong>op</strong>zet of grove schuld van <strong>de</strong><br />
belastingplichtige zelf. De kennis en wetenschap van een adviseur kunnen in<br />
beginsel niet wor<strong>de</strong>n toegerekend aan <strong>de</strong> belastingplichtige. Dit kan echter<br />
an<strong>de</strong>rs zijn als <strong>de</strong> belastingplichtige niet voldoen<strong>de</strong> zorg heeft betracht bij het<br />
kiezen van zijn adviseur. Voor <strong>de</strong> toerekening van <strong>de</strong> <strong>op</strong>zet of grove schuld van<br />
een werknemer geldt in het algemeen dat <strong>de</strong>ze sneller aan <strong>de</strong> rechtspersoon<br />
wordt toegerekend als <strong>de</strong> werknemer hoog in <strong>de</strong> organisatie werkzaam is dan in<br />
het geval het gaat om een werknemer die laag in <strong>de</strong> organisatie werkt. Ook in<br />
dat geval kan wel een toerekening plaatsvin<strong>de</strong>n maar dan zal <strong>de</strong> bewijslast van<br />
<strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> zwaar<strong>de</strong>r zijn dan bij <strong>de</strong> werknemer met een hoge functie in <strong>de</strong><br />
organisatie. Zoals bij <strong>de</strong> verzuimboete, kan een vergrijpboete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd<br />
bij zowel aanslagbelastingen als aangiftebelastingen. Daarnaast kan een<br />
vergrijpboete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd voor het niet nakomen van <strong>de</strong> (actieve)<br />
informatieverplichting die sinds 1 januari 2012 in <strong>de</strong> wet is <strong>op</strong>genomen.<br />
Deze vergrijpboete bedraagt in bepaal<strong>de</strong> gevallen maximaal € 5.278 en in<br />
bepaal<strong>de</strong> gevallen maximaal 100% van het bedrag aan belasting dat als gevolg<br />
van het niet nakomen van <strong>de</strong> informatieverplichting niet is of zou zijn geheven.<br />
32 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
Sinds 1 januari 2014 kan <strong>de</strong> inspecteur een vergrijpboete <strong>op</strong>leggen als in<br />
een verzoek om een voorl<strong>op</strong>ige aanslag of in een verzoek om een herziening<br />
van een voorl<strong>op</strong>ige aanslag met <strong>op</strong>zet onjuiste of onvolledige gegevens of<br />
inlichtingen zijn verstrekt. De vergrijpboete bedraagt maximaal 100% van <strong>de</strong><br />
belasting die ten onrechte is of zou zijn teruggegeven of ten onrechte niet is<br />
of zou zijn betaald. Daarnaast kan sinds 1 januari 2014 <strong>de</strong> inspecteur een<br />
vergrijpboete <strong>op</strong>leggen wanneer vanwege <strong>op</strong>zet of grove schuld niet, niet tijdig,<br />
onjuist of onvolledig gegevens en inlichtingen wor<strong>de</strong>n verstrekt in het ka<strong>de</strong>r<br />
van <strong>de</strong> internationale gegevensuitwisseling.<br />
Bij aanslagbelastingen kan een vergrijpboete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd wanneer <strong>de</strong><br />
aangifte <strong>op</strong>zettelijk niet, onjuist of onvolledig is gedaan. Ook het feit dat het<br />
aan <strong>de</strong> belastingplichtige te wijten is dat <strong>de</strong> aanslag tot een te laag bedrag is<br />
vastgesteld of an<strong>de</strong>rszins te weinig belasting is geheven, leidt tot het <strong>op</strong>leggen<br />
van on<strong>de</strong>rhavige boete. De boete kan maximaal 100% van het bedrag van <strong>de</strong><br />
aanslag of <strong>de</strong> navor<strong>de</strong>ringsaanslag bel<strong>op</strong>en.<br />
Een boete van 100% doet zich alleen voor ingeval van <strong>op</strong>zet en in een uitzon<strong>de</strong>rlijk<br />
geval, bijvoor beeld als er stelselmatig <strong>op</strong>zettelijk geen of onjuist dan wel<br />
onvolledig aangifte wordt gedaan. Is daarvan geen sprake dan bedraagt <strong>de</strong><br />
boete bij <strong>op</strong>zet 50%. In het geval van grove schuld bedraagt <strong>de</strong> boete 25 %,<br />
maar maximaal 50% in een uitzon<strong>de</strong>rlijk geval.<br />
Voor <strong>de</strong> inkomstenbelasting geldt dat <strong>de</strong> vergrijpboete maximaal 300% kan<br />
bedragen als er <strong>op</strong>zettelijk of door grove schuld een te laag inkomen uit sparen<br />
en beleggen (box 3) is aangegeven (bijvoorbeeld in geval van zwartsparen).<br />
In het geval van grove schuld legt <strong>de</strong> inspecteur dan in beginsel een boete <strong>op</strong><br />
van 75% en in het geval van <strong>op</strong>zet een boete van 150%.<br />
Het is mogelijk een vergrijpboete te ontl<strong>op</strong>en als <strong>de</strong> belastingplichtige alsnog<br />
een juiste en volledige aangifte doet, dan wel <strong>de</strong> juiste en volledige inlichtingen,<br />
gegevens of aanwijzingen verstrekt voordat hij weet of re<strong>de</strong>lijkerwijs moet<br />
vermoe<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> inspecteur met <strong>de</strong> onjuistheid of onvolledigheid bekend is<br />
of bekend zal raken (vrijwillige verbetering). Voor aanslagbelastingen geldt<br />
dat binnen twee jaar na het indienen van <strong>de</strong> onjuiste aangifte vrijwillig moet<br />
wor<strong>de</strong>n verbeterd. Indien <strong>de</strong> belastingplichtige na die twee jaar alsnog een<br />
juiste en volledige aangifte doet, dan wel <strong>de</strong> juiste en volledige inlichtingen,<br />
gegevens of aanwijzingen verstrekt, geeft dit aanleiding tot matiging van<br />
<strong>de</strong> vergrijpboete.<br />
Voor aanslagbelastingen geldt voor <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> van 1 juli 2014 tot 1 juli 2015<br />
dat <strong>de</strong> vergrijpboete wor<strong>de</strong>n gematigd tot 30% wanneer een belastingplichtige<br />
vrijwillig verbetert na verlo<strong>op</strong> van twee jaar nadat het beboetbare feit zich<br />
heeft voorgedaan. Vanaf 1 juli 2015 zal in die gevallen <strong>de</strong> vergrijpboete<br />
wor<strong>de</strong>n gematigd tot 60%.<br />
Ook mag een vergrijpboete niet wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd als sprake is van een<br />
pleitbaar standpunt aan <strong>de</strong> zij<strong>de</strong> van belastingplichtige. Hiervan kan<br />
bijvoorbeeld sprake zijn als uit rechtspraak en/of literatuur blijkt dat dit<br />
standpunt ver<strong>de</strong>digd wordt.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
33
Voor aangiftebelastingen geldt dat een vergrijpboete aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> is als het<br />
aan <strong>op</strong>zet of grove schuld van <strong>de</strong> belastingplichtige te wijten is dat <strong>de</strong><br />
verschuldig<strong>de</strong> belasting niet of niet tijdig is betaald. In dat geval kunnen<br />
eveneens boetes wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd tot maximaal 100% van <strong>de</strong> alsnog<br />
verschuldig<strong>de</strong> belasting. Voor wat betreft het toepasselijke percentage geldt<br />
hetzelf<strong>de</strong> als voor <strong>de</strong> aanslagbelastingen.<br />
3.2.2.5 Boete met betrekking tot renseigneringsplicht<br />
De Wet <strong>op</strong> <strong>de</strong> internationale bijstandsverlening bij <strong>de</strong> heffing van belastingen<br />
wijst bepaal<strong>de</strong> belastingplichtigen aan die gehou<strong>de</strong>n zijn automatisch<br />
inlichtingen te verstrekken aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> met het oog <strong>op</strong> <strong>de</strong> uitvoering van<br />
richtlijnen van <strong>de</strong> Raad van <strong>de</strong> Eur<strong>op</strong>ese Unie of van an<strong>de</strong>re regelingen van<br />
internationaal en interregionaal recht tot het verlenen van we<strong>de</strong>rzijdse bijstand<br />
bij <strong>de</strong> heffing van belastingen. Zo is wettelijk geregeld dat bepaal<strong>de</strong> in<br />
Ne<strong>de</strong>rland gevestig<strong>de</strong> vennootschappen uit eigen beweging <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> moeten<br />
mel<strong>de</strong>n of zij voldoen aan <strong>de</strong> zogeheten ‘substance’-eisen. Indien <strong>de</strong>ze<br />
vennootschappen niet voldoen aan <strong>de</strong> inlichtingenverplichting kan een boete<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd van <strong>de</strong> vier<strong>de</strong> categorie (dit is een boete met een maximum<br />
van momenteel € 20.250).<br />
Verplichte keuze verzuimboete/ vergrijpboete<br />
In bepaal<strong>de</strong> situaties zou zowel een verzuim-als vergrijpboete kunnen wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>op</strong>gelegd, bijvoorbeeld in <strong>de</strong> situatie dat <strong>op</strong>zettelijk géén aangifte vennootschapsbelasting<br />
wordt gedaan. De inspecteur moet in dat soort gevallen kiezen<br />
welke boete hij <strong>op</strong>legt. Dit is in beginsel een <strong>de</strong>finitieve keuze: een eenmaal<br />
<strong>op</strong>geleg<strong>de</strong> verzuimboete sluit het <strong>op</strong>leggen van een vergrijpboete voor<br />
hetzelf<strong>de</strong> feit uit en omgekeerd. Indien het <strong>op</strong>leggen van een vergrijpboete<br />
voor hetzelf<strong>de</strong> feit tot een lager boetebedrag zou lei<strong>de</strong>n dan het <strong>op</strong>leggen van<br />
een verzuimboete dan zal <strong>de</strong> inspecteur kiezen voor het <strong>op</strong>leggen van <strong>de</strong><br />
hogere verzuimboete. Sinds 1 januari 2012 kan <strong>de</strong> inspecteur een vergrijpboete<br />
<strong>op</strong>leggen nadat reeds een verzuimboete is <strong>op</strong>gelegd, indien sprake is van<br />
nieuwe bezwaren. De eer<strong>de</strong>r <strong>op</strong>geleg<strong>de</strong> verzuimboete wordt verrekend met <strong>de</strong><br />
wegens hetzelf<strong>de</strong> feit <strong>op</strong>geleg<strong>de</strong> vergrijpboete. Verklaringen van <strong>de</strong> belastingplichtige,<br />
<strong>de</strong> inhoudingsplichtige of <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n kunnen wor<strong>de</strong>n bijvoorbeeld wor<strong>de</strong>n<br />
aangemerkt als bezwaren. De bezwaren zijn nieuw indien zij bekend zijn<br />
gewor<strong>de</strong>n na het <strong>op</strong>leggen van <strong>de</strong> verzuimboete of ten tij<strong>de</strong> van het <strong>op</strong>leggen<br />
van <strong>de</strong> verzuimboete niet zijn on<strong>de</strong>rzocht.<br />
De hoogte van <strong>de</strong> verzuim- en vergrijpboetes is weergegeven in <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong><br />
schema’s. De boetes voor het niet nakomen van informatie- en<br />
administratieverplichtingen zijn niet in <strong>de</strong> schema’s <strong>op</strong>genomen.<br />
34 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
Aangiftebelastingen<br />
(o.a.) loonbelasting / omzetbelasting / divi<strong>de</strong>ndbelasting<br />
Is er sprake van <strong>op</strong>zet<br />
of grove schuld<br />
Ja<br />
Nee<br />
Vergrijpboetes<br />
Verzuimboetes<br />
Aangifteverzuim Betalingsverzuim Vrijwillige verbetering<br />
Loonbelasting<br />
Overige<br />
aangiftebelastingen<br />
Grove schuld<br />
Opzet<br />
Niet of niet<br />
binnen <strong>de</strong><br />
termijn, onjuist<br />
of onvolledig<br />
doen van<br />
aangifte<br />
Niet of niet<br />
binnen <strong>de</strong><br />
termijn doen<br />
van aangifte<br />
Betalingsverzuim<br />
in het<br />
periodieke<br />
betalingspatroon<br />
(wel<br />
juiste aangifte<br />
gedaan)<br />
Betalingsverzuim<br />
wegens<br />
onterecht niet<br />
verzocht om,<br />
geen of te late<br />
aangifte<br />
Alsnog<br />
betaal<strong>de</strong><br />
belasting<br />
min<strong>de</strong>r dan<br />
€ 20.000 of<br />
dan 10% van<br />
reeds betaal<strong>de</strong><br />
belasting<br />
In alle overige<br />
gevallen<br />
Indiening/<br />
betaling<br />
binnen 7<br />
dagen na<br />
aangifte<br />
nvt<br />
nvt<br />
Geen boete<br />
Geen boete<br />
Geen boete<br />
tenzij in<br />
voorafgaan<strong>de</strong><br />
tijdvak in<br />
verzuim<br />
10% van <strong>de</strong><br />
verschuldig<strong>de</strong><br />
belasting tot<br />
max. € 5.278,<br />
min. € 50<br />
Geen boete<br />
Afhankelijk<br />
van ‘soort’<br />
betalingsverzuim<br />
Elk (volgend<br />
verzuim)<br />
25%<br />
50%<br />
5% van<br />
wettelijk<br />
maximum<br />
€ 1.319<br />
50% van<br />
wettelijk<br />
maximum<br />
€ 131<br />
3% van <strong>de</strong> in<br />
verzuim zijn<strong>de</strong><br />
belasting max.<br />
van € 5.278,<br />
min. € 50<br />
10% van <strong>de</strong><br />
verschuldig<strong>de</strong><br />
belasting tot<br />
max. € 5.278,<br />
min. € 50<br />
Geen boete<br />
5% van <strong>de</strong><br />
verschuldig<strong>de</strong><br />
belasting tot<br />
max. € 5.278<br />
Uitzon<strong>de</strong>rlijke<br />
gevallen<br />
(stelselmatig<br />
verzuim)<br />
Maximaal 50%<br />
Maximaal<br />
100%<br />
Maximaal<br />
100% van<br />
wettelijk<br />
maximum<br />
€ 1.319<br />
Maximaal<br />
100% van<br />
wettelijk<br />
maximum<br />
€ 131<br />
Maximaal<br />
100% van<br />
wettelijk<br />
maximum<br />
€ 5.278<br />
100% van <strong>de</strong><br />
verschuldig<strong>de</strong><br />
belasting tot<br />
max. € 5.278<br />
Geen boete<br />
5% van <strong>de</strong><br />
verschuldig<strong>de</strong><br />
belasting tot<br />
max. € 5.278<br />
I<br />
Dit schema bevat zoals elk schema een zekere mate van ruwheid. Aan dit schema kunnen daarom geen rechten wor<strong>de</strong>n ontleend.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
35
Aanslagbelastingen<br />
inkomstenbelasting / vennootschapsbelasting<br />
Is er sprake van <strong>op</strong>zet<br />
of grove schuld<br />
Ja<br />
Nee<br />
Vergrijpboetes<br />
Verzuimboetes<br />
Inkeerregeling<br />
Boete bij<br />
primitieve<br />
aanslag<br />
Boete bij<br />
navor<strong>de</strong>rings<br />
aanslag<br />
Aangifteverzuim<br />
Betalingsverzuim<br />
2 jaar na<br />
vergrijp<br />
Grove schuld<br />
Opzet<br />
Niet of niet<br />
binnen<br />
<strong>de</strong> aangifte<br />
termijn<br />
Te laat maar<br />
voor uitspraak<br />
bezwaar boete<br />
Niet, ge<strong>de</strong>eltelijk<br />
niet of niet<br />
tijdig betalen van<br />
<strong>de</strong> aanslag<br />
Inkomsten<br />
belasting<br />
Geen boete<br />
0%/30%/60% 2<br />
25% 3<br />
50% 3<br />
7% van wettelijk<br />
maximum<br />
€ 5.278 (€ 369)<br />
1% van wettelijk<br />
maximum<br />
€ 5.278 (€ 52)<br />
5% van <strong>de</strong><br />
verschuldig<strong>de</strong><br />
belasting tot<br />
max. € 5.278,<br />
min. € 50<br />
Vennootschapsbelasting<br />
Geen boete<br />
30%/60% 2<br />
25%<br />
50%<br />
50% van wettelijk<br />
maximum<br />
€ 5.278<br />
5% van wettelijk<br />
maximum<br />
€ 5.278 (€ 264)<br />
5% van <strong>de</strong><br />
verschuldig<strong>de</strong><br />
belasting tot<br />
max. € 5.278,<br />
min. € 50<br />
Uitzon<strong>de</strong>rlijke<br />
gevallen<br />
(Stelselmatig<br />
Verzuim)<br />
Geen boete<br />
Maximale<br />
vergrijpboete<br />
(100% of 300%)<br />
Maximaal 50%<br />
Maximaal 100%<br />
Maximaal 100%<br />
van wettelijk<br />
maximum<br />
€ 5.278<br />
Maximaal 100%<br />
van wettelijk<br />
maximum<br />
€ 5.278<br />
Maximaal 100%<br />
van wettelijk<br />
maximum<br />
€ 5.278<br />
1. Het is mogelijk een vergrijpboete te ontl<strong>op</strong>en als <strong>de</strong> belastingplichtige binnen twee jaar na het indienen van <strong>de</strong> onjuiste aangifte alsnog een juiste en volledige aangifte doet,<br />
dan wel <strong>de</strong> juiste en volledige inlichtingen, gegevens of aanwijzingen verstrekt voordat hij weet of re<strong>de</strong>lijkerwijs moet vermoe<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> inspecteur met <strong>de</strong> onjuistheid of<br />
onvolledigheid bekend is of bekend zal wor<strong>de</strong>n.<br />
2. Afhankelijk van het moment waar<strong>op</strong> <strong>de</strong> inkeer plaatsvindt.<br />
3. Ten aanzien niet-aangegeven box 3-inkomen (IB) geldt in geval van grove schuld een boete van 75% en in geval van <strong>op</strong>zet een boete van 150% en een maximale boete van 300%.<br />
4. Ten tij<strong>de</strong> van het maken van dit schema (mei 2015) wordt in <strong>de</strong> wettekst een lager bedrag genoemd (€ 4.920). Er dient uitgegaan te wor<strong>de</strong>n van het bedrag dat wordt genoemd<br />
in <strong>de</strong> wettekst.<br />
I<br />
II<br />
Dit schema bevat zoals elk schema een zekere mate van ruwheid. Aan dit schema kunnen <strong>de</strong>rhalve geen rechten wor<strong>de</strong>n ontleend.<br />
Dit schema is <strong>op</strong>gesteld voor <strong>de</strong> inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting. Voor an<strong>de</strong>re aanslagbelastingen kunnen an<strong>de</strong>re<br />
uitkomsten gel<strong>de</strong>n.<br />
36 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
Boete en straf<br />
Het is van groot belang dat boete<strong>op</strong>legging door <strong>de</strong> inspecteur een vorm van<br />
strafvervolging is. In het Wetboek van Strafvor<strong>de</strong>ring is bepaald dat <strong>de</strong><br />
verdachte niet tot antwoor<strong>de</strong>n verplicht is. Dit zwijgrecht houdt echter niet in<br />
dat niemand aan zijn eigen veroor<strong>de</strong>ling hoeft mee te werken. De bedoeling<br />
van <strong>de</strong>ze bepaling is eer<strong>de</strong>r het beschermen van <strong>de</strong> verdachte in die zin dat<br />
hij zichzelf niet hoeft ‘<strong>op</strong> te hangen’. Ook in het internationale recht is <strong>de</strong>ze<br />
bescherming uitdrukkelijk erkend. De informatieplicht van <strong>de</strong> belastingplichtige<br />
kan dus conflicteren met dit zwijgrecht.<br />
Als vuistregel kan wor<strong>de</strong>n aangehou<strong>de</strong>n dat aan <strong>de</strong> informatieverplichtingen<br />
moet wor<strong>de</strong>n voldaan zolang geen fiscale boete is <strong>op</strong>gelegd of verwacht kan<br />
wor<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> inspecteur een boete gaat <strong>op</strong>leggen. In dat geval is geen sprake<br />
van een zogenaam<strong>de</strong> ‘criminal charge’. Als wel een fiscale boete is <strong>op</strong>gelegd<br />
of verwacht kan wor<strong>de</strong>n dat dat binnenkort zal gebeuren, kan <strong>de</strong> informatieplichtige<br />
zich on<strong>de</strong>r omstandighe<strong>de</strong>n beroepen <strong>op</strong> een zwijgrecht.<br />
Volgens <strong>de</strong> Hoge Raad moet daarbij een on<strong>de</strong>rscheid wor<strong>de</strong>n gemaakt tussen<br />
bewijs materiaal dat bestaat onafhankelijk van <strong>de</strong> wil van <strong>de</strong> belastingplichtige<br />
en bewijsmateriaal waarvan het bestaan afhankelijk is van <strong>de</strong> wil van <strong>de</strong><br />
belasting p lichtige. De kwalificatie van materiaal als wilsafhankelijk dan wel<br />
wilsonafhankelijk is verbon<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> aard van het materiaal aldus <strong>de</strong> Hoge<br />
Raad. In an<strong>de</strong>re woor<strong>de</strong>n, bepalend is of het materiaal in fysieke zin ‘bestaat’<br />
onafhankelijk van <strong>de</strong> wil van <strong>de</strong> verdachte. De vraag is hoe dit oor<strong>de</strong>el past<br />
binnen <strong>de</strong> huidige jurispru<strong>de</strong>ntie van het Eur<strong>op</strong>ees Hof voor <strong>de</strong> Rechten van <strong>de</strong><br />
Mens. Volgens <strong>de</strong> Hoge Raad moet wilsonafhankelijk materiaal altijd aan <strong>de</strong><br />
Belastingdienst verstrekt wor<strong>de</strong>n. Daar<strong>op</strong> is het zwijgrecht niet van toepassing,<br />
zelfs niet als dit materiaal in kort geding en on<strong>de</strong>r dreiging van een dwangsom<br />
wordt gevor<strong>de</strong>rd. Met betrekking tot wilsafhankelijk materiaal (bijvoorbeeld<br />
mon<strong>de</strong>linge verklaringen) geldt dat <strong>de</strong>rgelijk materiaal afge dwongen mag<br />
wor<strong>de</strong>n voor heffingsdoelein<strong>de</strong>n, maar niet voor het <strong>op</strong>leggen van een boete.<br />
Als het materiaal toch gebruikt wordt voor het <strong>op</strong>leggen van een boete, zal <strong>de</strong><br />
belastingrechter daaraan gevolgen kunnen verbin<strong>de</strong>n. Dit zou kunnen betekenen<br />
dat <strong>de</strong> boete van tafel moet.<br />
Bij een eventueel verhoor van <strong>de</strong> verdachte met betrekking tot <strong>de</strong> <strong>op</strong> te leggen<br />
boete dient <strong>de</strong> verhoren<strong>de</strong> ambtenaar overigens expliciet te wijzen <strong>op</strong> het feit<br />
dat <strong>de</strong> verdachte niet tot antwoor<strong>de</strong>n verplicht is. Dit heet <strong>de</strong> cautieplicht. Er is<br />
sprake van een verhoor als <strong>de</strong> inspecteur in het ka<strong>de</strong>r van zijn voornemen een<br />
boete <strong>op</strong> te leggen <strong>de</strong> belanghebben<strong>de</strong> in een directe confrontatie on<strong>de</strong>rvraagt.<br />
Van belang is dat voor <strong>de</strong> boete<strong>op</strong>legging <strong>de</strong> omkering van <strong>de</strong> bewijslast niet<br />
geldt (het feit dat <strong>de</strong> aanslag is <strong>op</strong>gelegd met omkering van <strong>de</strong> bewijslast kan<br />
wel een re<strong>de</strong>n zijn om <strong>de</strong> boete te matigen). Zou het niet verstrekken van<br />
informatie die van belang zou kunnen zijn voor <strong>de</strong> boete<strong>op</strong>legging bestraft<br />
kunnen wor<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> omkering van <strong>de</strong> bewijslast, dan zou het zwijgrecht van<br />
<strong>de</strong> belastingplichtige bij <strong>de</strong> boete<strong>op</strong>legging slechts een do<strong>de</strong> letter zijn.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
37
3.2.3 Het anoniementarief<br />
Zoals al in par.1.6 besproken, moet een werknemer zich i<strong>de</strong>ntificeren. Indien<br />
<strong>de</strong> werknemer daarnaast niet een gedagteken<strong>de</strong> en on<strong>de</strong>rteken<strong>de</strong> verklaring<br />
loon heffingengegevens bij aanvang van <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n heeft overgelegd<br />
aan zijn werkgever, dan moet <strong>de</strong> werkgever voor <strong>de</strong> loonheffing (<strong>de</strong> loonbelasting/premies<br />
volksverzekeringen) het anoniementarief toepassen (52%<br />
zon<strong>de</strong>r toepassing kortingen). Daarnaast is <strong>de</strong> werkgever over het gehele loon<br />
premies werknemersverzekeringen en premie Zorgverzekeringswet<br />
verschuldigd zon<strong>de</strong>r rekening te hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> wettelijke premiemaxima.<br />
Omdat sprake is van anonieme werknemers kan <strong>de</strong> ingehou<strong>de</strong>n loonheffing in<br />
<strong>de</strong> praktijk vaak niet in min<strong>de</strong>ring gebracht wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> aangifte inkomstenbelasting.<br />
Toepassing van het anoniementarief is geen boete, maar is een<br />
‘schriktarief’ voor het niet nakomen van een aantal wettelijke verplichtingen.<br />
3.3 Strafrechtelijke sancties<br />
3.3.1 Algemeen<br />
Naast <strong>de</strong> hiervoor vermel<strong>de</strong> bestuursrechtelijke sancties kunnen ook strafsancties<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd. Het strafrecht vormt het sluitstuk bij <strong>de</strong> handhaving<br />
van <strong>de</strong> fiscale wetgeving, het ultimum remedium om <strong>de</strong> informatieplichtige<br />
aan zijn verplichtingen te laten voldoen. Deze sancties zijn gebaseerd <strong>op</strong> het<br />
reguliere strafrecht en hebben voor <strong>de</strong> belastingwet een na<strong>de</strong>re invulling<br />
gekregen.<br />
3.3.2 Strafbare feiten<br />
In <strong>de</strong> belastingwet is met betrekking tot <strong>de</strong> informatieverplichtingen jegens<br />
<strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> een aantal han<strong>de</strong>lingen strafbaar gesteld. Er wordt een on<strong>de</strong>rscheid<br />
gemaakt tussen overtredingen en misdrijven. Voor overtredingen geldt een<br />
hechtenis of een strafrechtelijke boete. Op een misdrijf staat een straf rechtelijke<br />
boete of een gevangenisstraf.<br />
De overtredingen, genoemd in <strong>de</strong> belastingwet in verband met <strong>de</strong><br />
informatieverplichtingen jegens <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> zijn:<br />
• Het niet dan wel onjuist of onvolledig verstrekken van inlichtingen,<br />
gegevens of aanwijzingen.<br />
• Het niet voor raadpleging beschikbaar stellen van boeken, beschei<strong>de</strong>n,<br />
an<strong>de</strong>re gegevensdragers of <strong>de</strong> inhoud daarvan.<br />
• Het in valse of vervalste vorm voor raadpleging beschikbaar stellen van<br />
boeken, beschei<strong>de</strong>n, an<strong>de</strong>re gegevensdragers of <strong>de</strong> inhoud daarvan.<br />
• Het niet voeren van een administratie overeenkomstig <strong>de</strong> door <strong>de</strong> wet<br />
gestel<strong>de</strong> eisen (hieron<strong>de</strong>r valt ook het niet voldoen aan <strong>de</strong><br />
documentatieverplichting).<br />
• Het niet bewaren van boeken, beschei<strong>de</strong>n of an<strong>de</strong>re gegevensdragers.<br />
• Het niet verlenen van me<strong>de</strong>werking bij het inzichtelijk maken van <strong>de</strong><br />
gevoer<strong>de</strong> administratie.<br />
• Het uitreiken van een onjuiste of onvolledige factuur of nota.<br />
Het plegen van een van <strong>de</strong>ze strafbare feiten kan wor<strong>de</strong>n bestraft met een<br />
hechtenis van maximaal zes maan<strong>de</strong>n of een geldboete van <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> categorie.<br />
Deze boete kan maximaal € 8.100 bedragen.<br />
38 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
Het <strong>op</strong>zettelijk niet nakomen van <strong>de</strong> hierboven genoem<strong>de</strong> overtredingen (met<br />
uitzon<strong>de</strong>ring van <strong>de</strong> als <strong>de</strong>r<strong>de</strong> genoem<strong>de</strong> overtreding) en het <strong>op</strong>zettelijk niet of<br />
niet binnen <strong>de</strong> termijn doen van een bij <strong>de</strong> belastingwet voorziene aangifte<br />
waardoor er te weinig belasting wordt geheven, zijn misdrijven waar<strong>op</strong> een<br />
gevangenisstraf staat van ten hoogste 4 jaren of een geldboete van <strong>de</strong> vier<strong>de</strong><br />
categorie. De boete belo<strong>op</strong>t dan maximaal € 20.250 , maar, als dat hoger is,<br />
kan ten hoogste eenmaal het bedrag van <strong>de</strong> te weinig geheven belasting als<br />
boete wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd. Nog hoger zijn <strong>de</strong> <strong>op</strong> te leggen straffen als <strong>de</strong><br />
belasting plichtige <strong>op</strong>zettelijk een bij <strong>de</strong> belastingwet voorziene aangifte onjuist<br />
of onvolledig doet, het als <strong>de</strong>r<strong>de</strong> genoem<strong>de</strong> strafbare feit begaat (het in valse<br />
of vervalste vorm voor raadpleging beschikbaar stellen van boeken, beschei<strong>de</strong>n<br />
en an<strong>de</strong>re gegevensdragers of <strong>de</strong> inhoud daarvan) of <strong>op</strong>zettelijk <strong>de</strong> betalingsverplichting<br />
niet nakomt, indien het begaan van dat feit ertoe leidt dat er te<br />
weinig belasting wordt geheven. Een gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren<br />
of een geldboete van <strong>de</strong> vijf<strong>de</strong> categorie kan het gevolg zijn. De boete kan<br />
maximaal € 81.000 (voor rechtspersonen € 810.000) bel<strong>op</strong>en of, als dat hoger<br />
is, ten hoogste eenmaal het bedrag van <strong>de</strong> te weinig geheven belasting.<br />
Voorbeeld:<br />
Bij een concern wordt<br />
een verzwegen winst van<br />
€ 1.000.000 geconstateerd.<br />
De hierover verschuldig<strong>de</strong><br />
vennootschapsbelasting<br />
bedraagt (grosso modo 25%<br />
van € 1.000.000) € 250.000.<br />
De maximale strafrechtelijke<br />
boete belo<strong>op</strong>t in theorie<br />
dan € 810.000, aangezien<br />
dat hoger is dan eenmaal<br />
het bedrag van <strong>de</strong> te weinig<br />
geheven belasting (€ 250.000).<br />
Er zal geen strafvervolging plaatsvin<strong>de</strong>n wanneer alsnog juiste en volledige<br />
informatie wordt verstrekt of me<strong>de</strong>werking wordt verleend voordat <strong>de</strong><br />
belasting plichtige weet of re<strong>de</strong>lijkerwijs moet vermoe<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> Belastingdienst<br />
hem <strong>op</strong> het spoor is. Er is geen mogelijkheid meer om tot strafvervolging<br />
over te gaan als reeds voor hetzelf<strong>de</strong> feit een bestuurlijke boete is <strong>op</strong>gelegd.<br />
Zoals al eer<strong>de</strong>r uiteengezet, is het <strong>op</strong>leggen van een bestuurlijke boete reeds<br />
aan te merken als strafvervolging; niemand mag tweemaal voor hetzelf<strong>de</strong> feit<br />
vervolgd wor<strong>de</strong>n. Wanneer <strong>de</strong> strafvervolging eenmaal in gang is gezet heeft<br />
<strong>de</strong> belastingplichtige, nu aan te merken als verdachte, het recht te zwijgen.<br />
Hij moet wel dul<strong>de</strong>n dat hem vragen gesteld wor<strong>de</strong>n, maar hij hoeft ze niet te<br />
beantwoor<strong>de</strong>n. Dit zwijgrecht moet <strong>de</strong> verdachte, bijvoorbeeld voor het begin<br />
van een verhoor, wor<strong>de</strong>n me<strong>de</strong>ge<strong>de</strong>eld (cautieplicht).<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
39
40 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk<br />
4 Fiscale strafvervolging;<br />
FIOD
4.1 Algemeen<br />
Binnen <strong>de</strong> Belastingdienst is <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporing van fiscale en douane<strong>de</strong>licten in<br />
beginsel <strong>op</strong>gedragen aan <strong>de</strong> Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD).<br />
De ambtenaren van <strong>de</strong>ze dienst hebben controlebevoegdhe<strong>de</strong>n uit <strong>de</strong> Algemene<br />
wet inzake rijksbelastingen en <strong>de</strong> Douanewet, en algemene en bijzon<strong>de</strong>re<br />
<strong>op</strong>sporingsbevoegdhe<strong>de</strong>n uit het Wetboek van Strafvor<strong>de</strong>ring en <strong>de</strong> fiscale<br />
wetgeving. Van <strong>op</strong>sporing is sprake wanneer <strong>de</strong> overheid een on<strong>de</strong>rzoek instelt,<br />
omdat <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>nking bestaat dat iemand een strafbaar feit heeft begaan.<br />
Het <strong>op</strong>sporingson<strong>de</strong>rzoek vindt plaats om te kunnen beslissen of vervolging<br />
van <strong>de</strong> verdachte(n) zal plaatsvin<strong>de</strong>n wegens dat feit en om bewijsmateriaal<br />
te verzamelen. Het <strong>op</strong>sporingson<strong>de</strong>rzoek kan er toe lei<strong>de</strong>n dat het Openbaar<br />
Ministerie tot dagvaarding van <strong>de</strong> verdachte overgaat bij <strong>de</strong> strafrechter.<br />
Een an<strong>de</strong>re mogelijkheid is dat aan <strong>de</strong> verdachte een zogenoem<strong>de</strong> straf beschikking<br />
wordt uitgevaardigd, die onherroepelijk wordt als daartegen niet binnen<br />
14 dagen verzet wordt aangetekend. Een onherroepelijke strafbeschikking staat<br />
gelijk aan een veroor<strong>de</strong>ling door <strong>de</strong> strafrechter en wordt geregistreerd in <strong>de</strong><br />
justitiële documentatie (strafblad).<br />
De wet kent aan <strong>op</strong>sporingsambtenaren een aantal bevoegdhe<strong>de</strong>n toe om het<br />
<strong>op</strong>sporingson<strong>de</strong>rzoek uit te kunnen voeren. Voor het uitoefenen van <strong>de</strong><br />
<strong>op</strong>sporingsbevoegdhe<strong>de</strong>n is vereist dat sprake is van een verdachte van een<br />
strafbaar feit. Zodra iemand verdacht is en als zodanig wordt verhoord, dient<br />
<strong>de</strong> <strong>op</strong>sporingsambtenaar hem ervan <strong>op</strong> <strong>de</strong> hoogte te stellen dat hij verdacht<br />
wordt van een strafbaar feit en hem te wijzen <strong>op</strong> zijn recht om te zwijgen.<br />
Opsporings- en controlebevoegdhe<strong>de</strong>n moeten goed van elkaar on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n<br />
wor<strong>de</strong>n. Bij <strong>de</strong> controlebevoegdhe<strong>de</strong>n is <strong>de</strong> belastingplichtige verplicht mee<br />
te werken aan <strong>de</strong> controle, terwijl hij dat bij toepassing van <strong>op</strong>sporings bevoegdhe<strong>de</strong>n<br />
in het algemeen niet is. In <strong>de</strong> fase van <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporing is <strong>de</strong> belastingplichtige<br />
tevens verdachte. De verdachte geniet speciale bescherming. Zo mag<br />
hij bijvoorbeeld niet wor<strong>de</strong>n gedwongen tot het afleggen van verklaringen die<br />
als bewijs in <strong>de</strong> strafzaak tegen hem gebruikt kunnen wor<strong>de</strong>n. Dit verklaart<br />
waarom <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporingsambtenaar <strong>de</strong> verdachte altijd moet wijzen <strong>op</strong> zijn<br />
zwijgrecht, <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong> cautie. De vraag welke informatie uit een belastingtechnisch<br />
on<strong>de</strong>rzoek gebruikt mag wor<strong>de</strong>n in een eventuele strafzaak of<br />
omgekeerd en in hoeverre <strong>de</strong> informatieplicht tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> vervolging in stand<br />
blijft, is ge compliceerd. Neem hieromtrent contact <strong>op</strong> met een <strong>de</strong>skundige.<br />
Voor <strong>de</strong> vraag of een zaak voor strafrechtelijke vervolging in aanmerking komt,<br />
zijn <strong>de</strong> Richtlijnen Aanmelding en Afhan<strong>de</strong>ling Fiscale Delicten, douane- en<br />
toe slag<strong>de</strong>licten van belang. Daarin is neergelegd dat indien als gevolg van<br />
<strong>op</strong>zet in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzochte perio<strong>de</strong> een particulier € 10.000 of meer te weinig<br />
aan belasting en/of premies heeft betaald, <strong>de</strong> zaak in beginsel in aanmerking<br />
komt voor strafrechtelijke vervolging. Voor een on<strong>de</strong>rneming ligt <strong>de</strong>ze grens<br />
<strong>op</strong> € 15.000. Bij <strong>de</strong> vraag of tot strafrechtelijke vervolging wordt overgegaan,<br />
kan on<strong>de</strong>r meer <strong>de</strong> maatschappelijke status van <strong>de</strong> verdachte (voorbeeldfunctie)<br />
of recidive een omstandigheid zijn die <strong>de</strong> inzet van het strafrecht kan rechtvaardigen.<br />
Wie eenmaal ter zake van een fiscaal <strong>de</strong>lict als verdachte wordt<br />
aangemerkt, zal intensief wor<strong>de</strong>n bena<strong>de</strong>rd. De normale omgangsvormen zoals<br />
bij een belastingcontrole wor<strong>de</strong>n niet langer in acht genomen.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
41
4.2 Dwangmid<strong>de</strong>len<br />
4.2.1 Algemeen<br />
De <strong>op</strong>sporingsambtenaren van <strong>de</strong> FIOD hebben <strong>de</strong> beschikking over een aantal<br />
dwangmid<strong>de</strong>len.<br />
Met behulp hiervan kan bewijsmateriaal wor<strong>de</strong>n vergaard met betrekking tot<br />
vermoe<strong>de</strong>lijk gepleeg<strong>de</strong> fiscale of douane<strong>de</strong>licten. Een aantal van <strong>de</strong>ze dwangmid<strong>de</strong>len<br />
zal hieron<strong>de</strong>r <strong>de</strong> revue passeren.<br />
Voorbeeld:<br />
Stel, <strong>de</strong> aanhouding geschiedt<br />
maandag om 09.00 uur;<br />
vanaf 09.30 uur volgt een<br />
verhoor tot 15.30 uur, waarna<br />
<strong>de</strong> verdachte om 15.30 uur<br />
wordt voorgeleid aan een (hulp)<br />
officier van justitie, die hem<br />
dan tot don<strong>de</strong>rdag 15.30 uur<br />
in verzekering kan stellen.<br />
Afhankelijk van <strong>de</strong> zwaarte<br />
van het strafbare feit waarvan<br />
<strong>de</strong> verdachte wordt verdacht,<br />
kan hij langer vastgehou<strong>de</strong>n<br />
wor<strong>de</strong>n.<br />
4.2.2 Staan<strong>de</strong> hou<strong>de</strong>n, aanhou<strong>de</strong>n, <strong>op</strong>hou<strong>de</strong>n voor verhoor<br />
en inverzekeringstelling<br />
Het doel van het staan<strong>de</strong> hou<strong>de</strong>n is het aanspreken en bena<strong>de</strong>ren van een<br />
verdachte om hem te vragen naar zijn naam en an<strong>de</strong>re personalia. Het staan<strong>de</strong><br />
hou<strong>de</strong>n kan slechts een korte beperking van <strong>de</strong> vrijheid <strong>op</strong>leveren.<br />
Het doel van een aanhouding is het overbrengen van een verdachte naar <strong>de</strong><br />
plaats van het verhoor. In geval van heterdaadsituaties (ont<strong>de</strong>kken van het<br />
strafbare feit terwijl het begaan wordt) is ie<strong>de</strong>re burger bevoegd een verdachte<br />
aan te hou<strong>de</strong>n om <strong>de</strong>ze vervolgens over te dragen aan een <strong>op</strong>sporingsambtenaar.<br />
Buiten heterdaad (<strong>de</strong> meeste fiscale en douane<strong>de</strong>licten wor<strong>de</strong>n<br />
buiten heterdaad <strong>op</strong>gespoord) zijn alleen <strong>op</strong>sporingsambtenaren bevoegd<br />
tot aanhouding.<br />
Wanneer een verdachte niet is aangehou<strong>de</strong>n door een (hulp)officier van<br />
justitie, dient hij te wor<strong>de</strong>n voorgeleid aan <strong>de</strong>ze functionaris. Deze functionaris<br />
toetst of <strong>de</strong> aanhouding rechtmatig is gedaan. Er dient overigens te wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>op</strong>gemerkt dat diverse FIOD-ambtenaren zijn aangewezen als hulpofficier<br />
van justitie.<br />
In geval van fiscale strafzaken is aanhou<strong>de</strong>n voor verhoor slechts mogelijk<br />
voor feiten waarvoor een voorl<strong>op</strong>ige hechtenis mogelijk is; dat wil zeggen voor<br />
<strong>de</strong> meeste fiscale misdrijven, zoals het bewust doen van een onjuiste aangifte<br />
(zie par. 3.3.2). Een verdachte mag maximaal zes uur voor verhoor wor<strong>de</strong>n<br />
vastgehou<strong>de</strong>n, waarbij <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> tussen mid<strong>de</strong>rnacht en negen uur ’s<br />
ochtends niet wordt meegeteld. De perio<strong>de</strong> waarin <strong>de</strong> verdachte wordt vastgehou<strong>de</strong>n<br />
voor verhoor wordt gebruikt om <strong>de</strong> verdachte te verhoren met<br />
betrekking tot zijn vermoe<strong>de</strong>lijke betrokkenheid bij het strafbare feit.<br />
In principe komt <strong>de</strong> verdachte <strong>op</strong> vrije voeten als dit doel is gerealiseerd,<br />
tenzij er een an<strong>de</strong>re re<strong>de</strong>n is om hem in verzekering te stellen. Voorafgaand<br />
aan een verhoor dient een <strong>op</strong>sporingsambtenaar <strong>de</strong> verdachte te wijzen <strong>op</strong><br />
zijn zwijgrecht.<br />
Vanaf het moment van inverzekeringstelling is <strong>de</strong> officier van justitie meer<br />
betrokken bij het on<strong>de</strong>rzoek. In <strong>de</strong>ze fase krijgt <strong>de</strong> verdachte ook een advocaat<br />
toegewezen, indien hij er zelf geen heeft. Inverzekeringstelling gebeurt ‘in<br />
belang van het on<strong>de</strong>rzoek’. On<strong>de</strong>r dit ‘belang’ valt bijvoorbeeld het na<strong>de</strong>r<br />
verhoren van <strong>de</strong> verdachte of het <strong>op</strong>sporen van een me<strong>de</strong>verdachte. De termijn<br />
van inverzekeringstelling bedraagt drie dagen, maar kan in dringen<strong>de</strong> gevallen<br />
voor maximaal drie dagen door <strong>de</strong> officier van justitie wor<strong>de</strong>n verlengd.<br />
Mogelijk kan <strong>op</strong> een inverzekeringstelling een voorl<strong>op</strong>ige hechtenis volgen.<br />
42 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
Slechts <strong>de</strong> rechter-commissaris of <strong>de</strong> rechtbank zijn bevoegd hiertoe te bevelen<br />
<strong>op</strong> vor<strong>de</strong>ring van <strong>de</strong> officier van justitie.<br />
4.2.3 Inbeslagneming en vor<strong>de</strong>ring tot uitlevering<br />
Schriftelijk bewijs vervult een zeer belangrijke functie in fiscale strafzaken.<br />
De mogelijkheid om documenten in beslag te nemen is dan ook van groot<br />
belang in een strafrechtelijk on<strong>de</strong>rzoek naar fiscale frau<strong>de</strong>. Het mid<strong>de</strong>l van <strong>de</strong><br />
inbeslagneming wordt dan ook met grote regelmaat toegepast. On<strong>de</strong>r inbeslagneming<br />
wordt verstaan het on<strong>de</strong>r zich nemen of gaan hou<strong>de</strong>n van een voorwerp<br />
ten behoeve van <strong>de</strong> strafvor<strong>de</strong>ring. Vatbaar voor inbeslagneming zijn alle<br />
voorwerpen die kunnen dienen om <strong>de</strong> waarheid aan het licht te brengen en alle<br />
voorwerpen die veiliggesteld dienen te wor<strong>de</strong>n met het oog <strong>op</strong> later mogelijk<br />
<strong>op</strong> te leggen sancties.<br />
De ambtenaar die belast is met <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporing van strafbare feiten is bevoegd<br />
om alle ruimten te betre<strong>de</strong>n en voor <strong>de</strong> hand liggen<strong>de</strong> voorwerpen in beslag te<br />
nemen. Het is <strong>de</strong> ambtenaar niet toegestaan een plaats stelselmatig en gericht<br />
te on<strong>de</strong>rzoeken <strong>op</strong> <strong>de</strong> aanwezigheid van voor inbeslagneming in aanmerking<br />
komen<strong>de</strong> voorwerpen, tenzij het een doorzoeking betreft (zie par. 4.2.5).<br />
Het is dus belangrijk dat vertrouwelijke stukken nooit rondslingeren. Zorg dat<br />
<strong>de</strong>ze goed zijn <strong>op</strong>geborgen.<br />
Voorbeeld:<br />
Het <strong>op</strong>enen van één enkele niet<br />
afgesloten muurkast, om hier<br />
bijvoorbeeld een dossier uit te<br />
halen, levert geen doorzoeking<br />
<strong>op</strong>. Opent men echter alle<br />
bureaula<strong>de</strong>n dan wordt dit als<br />
een doorzoeking aangemerkt.<br />
Omdat <strong>de</strong> voorwerpen, veelal documenten, die <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporingsambtenaar in<br />
beslag zou willen nemen niet altijd voorhan<strong>de</strong>n zijn, kan hij <strong>de</strong> uitlevering<br />
daarvan vor<strong>de</strong>ren. De betrokkene (<strong>de</strong> verdachte of een <strong>de</strong>r<strong>de</strong>) is verplicht aan<br />
<strong>de</strong>ze vor<strong>de</strong>ring gehoor te geven. Het niet voldoen aan <strong>de</strong> vor<strong>de</strong>ring is een<br />
strafbaar feit. Teruggaaf van <strong>de</strong> in beslag genomen voorwerpen vindt plaats als<br />
<strong>de</strong>ze voor het on<strong>de</strong>rzoek niet meer nodig zijn. De belanghebben<strong>de</strong> kan zich<br />
schriftelijk beklagen over <strong>de</strong> inbeslagneming of over het uitblijven van een<br />
last tot teruggave. Dit klaagschrift behoort, indien <strong>de</strong> vervolging niet of nog<br />
niet is ingesteld, te wor<strong>de</strong>n ingediend bij <strong>de</strong> griffie van <strong>de</strong> rechtbank van het<br />
arrondissement.<br />
4.2.4 Betre<strong>de</strong>n van plaatsen en binnentre<strong>de</strong>n in woningen<br />
Opsporingsambtenaren hebben bij het <strong>op</strong>sporen van fiscale <strong>de</strong>licten toegang<br />
tot elke plaats, voor zover dat re<strong>de</strong>lijkerwijs voor <strong>de</strong> vervulling van hun taak<br />
noodzakelijk is. Zij hebben daar geen speciale toestemming voor nodig.<br />
Een kantoorgebouw bijvoorbeeld, mag door FIOD-rechercheurs zon<strong>de</strong>r toestem<br />
ming van <strong>de</strong> ‘bewoners’ wor<strong>de</strong>n betre<strong>de</strong>n ten behoeve van <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporing<br />
van een fiscaal- of douane<strong>de</strong>lict. Bovendien kunnen zij in afwachting van<br />
een door zoeking, maatregelen nemen ter voorkoming van het wegmaken,<br />
beschadigen, enzovoorts van bewijs. Zo kunnen ze eisen dat alle me<strong>de</strong>werkers<br />
in een bepaal<strong>de</strong> ruimte blijven of dat er geen telefoonverkeer meer mag<br />
plaatsvin<strong>de</strong>n. Voor het betre<strong>de</strong>n van woningen, waaron<strong>de</strong>r begrepen caravans<br />
en hotelkamers, is daar een uitzon<strong>de</strong>ring <strong>op</strong> gemaakt.<br />
De <strong>op</strong>sporingsambtenaar dient zich dan in beginsel vooraf te legitimeren en<br />
het doel van <strong>de</strong> binnentreding mee te <strong>de</strong>len. Geeft <strong>de</strong> bewoner daar<strong>op</strong> geen<br />
toestemming, dan is binnentre<strong>de</strong>n in beginsel niet toegestaan, tenzij <strong>de</strong><br />
ambtenaar beschikt over een schriftelijke machtiging. Deze machtiging kan<br />
slechts wor<strong>de</strong>n afgegeven door <strong>de</strong> procureur-generaal bij het gerechtshof of<br />
<strong>de</strong> (hulp)officier van justitie. Bij FIOD-on<strong>de</strong>rzoeken zal <strong>de</strong>ze machtiging dus<br />
meestal door een FIOD-me<strong>de</strong>werker zijn afgegeven.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
43
Voorbeeld:<br />
Een woning mag niet wor<strong>de</strong>n<br />
betre<strong>de</strong>n tegen <strong>de</strong> wil van<br />
<strong>de</strong> bewoner, tenzij <strong>de</strong> bewoner<br />
toestemming geeft of <strong>de</strong> FIODrechercheur<br />
een machtiging<br />
heeft. Toestemming van<br />
<strong>de</strong> bewoner wordt echter bij<br />
toetsing achteraf door <strong>de</strong><br />
rechter snel aangenomen,<br />
zeker als <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporingsambtenaar<br />
al binnen staat.<br />
Sta een <strong>op</strong>sporingsambtenaar<br />
dus altijd <strong>op</strong> <strong>de</strong> stoep te woord<br />
of geef direct mon<strong>de</strong>ling te<br />
kennen dat hij buiten moet<br />
blijven staan!<br />
De <strong>op</strong>sporingsambtenaar is bevoegd zich bij <strong>de</strong> binnentreding door bepaal<strong>de</strong><br />
door hem aangewezen personen te laten vergezellen, bijvoorbeeld een<br />
<strong>de</strong>skundige.<br />
4.2.5 Doorzoeking<br />
Tot inbeslagneming kan in een aantal gevallen slechts wor<strong>de</strong>n overgegaan na<br />
een doorzoeking. Doorzoeking betreft het gericht en stelselmatig zoeken naar<br />
voorwerpen die vatbaar zijn voor inbeslagname. De doorzoekingsbevoegdheid<br />
van <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporingsambtenaar is gek<strong>op</strong>peld aan verschillen<strong>de</strong> doelen.<br />
In <strong>de</strong> eerste plaats kent <strong>de</strong> wet <strong>de</strong> doorzoekingsbevoegdheid van vervoermid<strong>de</strong>len.<br />
De bevoegdheid omvat het tot stilstand brengen en overbrengen<br />
van het voertuig naar een geschikte plaats voor on<strong>de</strong>rzoek en het doorzoeken<br />
van het voertuig (uitgezon<strong>de</strong>rd daar<strong>op</strong> aanwezige woonge<strong>de</strong>elten zon<strong>de</strong>r<br />
toestemming). Ook kent men <strong>de</strong> doorzoekingsbevoegdheid van <strong>de</strong> (hulp)officier<br />
van justitie. De officier van justitie mag elke plaats (uitgezon<strong>de</strong>rd een woning –<br />
zon<strong>de</strong>r toestemming – en kantoorruimten van bijvoorbeeld advocaten en<br />
artsen) doorzoeken om voorwerpen in beslag te nemen. Bij dringen<strong>de</strong><br />
situaties waarin niet <strong>op</strong> <strong>de</strong> officier van justitie kan wor<strong>de</strong>n gewacht kan <strong>de</strong>ze<br />
bevoegdheid ook door een hulpofficier van justitie wor<strong>de</strong>n uitgeoefend.<br />
Van <strong>de</strong>ze doorzoekingsbevoegdhe<strong>de</strong>n kan slechts gebruik wor<strong>de</strong>n gemaakt bij<br />
ont<strong>de</strong>kking <strong>op</strong> heterdaad of ver<strong>de</strong>nking van fiscale misdrijven. Doorzoeking kan<br />
ook verricht wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>r leiding van <strong>de</strong> rechtercommissaris. Hij is bevoegd alle<br />
plaatsen te doorzoeken, inclusief woningen. Hiervoor behoeft <strong>de</strong>ze zelf echter<br />
niet steeds ter plaatse aanwezig te zijn. De inbeslagneming van voor werpen<br />
wordt wel door <strong>de</strong> rechter-commissaris verricht. In <strong>de</strong> praktijk laat hij, voor hij<br />
het pand verlaat, zien aan een van <strong>de</strong> aanwezigen wat hij in beslag neemt. In dit<br />
geval wordt <strong>de</strong> doorzoeking vaak door een groot aantal <strong>op</strong>sporings ambtenaren<br />
uitgevoerd, eventueel vergezeld van geüniformeer<strong>de</strong> politie. Een <strong>de</strong>rgelijke<br />
doorzoeking laat meestal een grote indruk achter bij <strong>de</strong> aanwezigen.<br />
Het stelselmatig on<strong>de</strong>rzoeken impliceert dat het gehele pand wordt doorzocht,<br />
en dat bijvoorbeeld kasten en bureaula<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n ge<strong>op</strong>end en <strong>de</strong>snoods mogen<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>engebroken. Wel geldt ook hier dat het belang van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> moet<br />
wor<strong>de</strong>n afgewogen tegen dat van <strong>de</strong> belastingplichtige. De doorzoeking kan bij<br />
<strong>de</strong> verschoningsgerechtig<strong>de</strong>n slechts wor<strong>de</strong>n aangewend voor zover <strong>de</strong>ze<br />
zon<strong>de</strong>r schending van het beroeps- of ambtsgeheim geschiedt.<br />
44 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
5 En als <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong><br />
<strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> komt…<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
45
Na alle theorie over <strong>de</strong> informatieverplichtingen en <strong>de</strong> sancties die <strong>op</strong> het niet<br />
voldoen aan <strong>de</strong>ze verplichtingen zijn gelegd, volgt hieron<strong>de</strong>r een handzaam<br />
overzicht van aandachtspunten en praktische tips.<br />
Algemene aspecten:<br />
• De gegevens uit <strong>de</strong> administratie dienen voor <strong>de</strong> controle in beginsel zeven<br />
jaar bewaard te blijven (in <strong>de</strong> afzon<strong>de</strong>rlijke heffingswetten kunnen afwijken<strong>de</strong><br />
termijnen zijn <strong>op</strong>genomen).<br />
• Het omzetten van gegevens van <strong>de</strong> ene gegevensdrager naar een an<strong>de</strong>re<br />
gegevensdrager is toegestaan. De omzetting van <strong>de</strong> gegevens moet echter<br />
wel juist en volledig plaatsvin<strong>de</strong>n. Dit luistert erg nauw. Neem hiervoor contact<br />
<strong>op</strong> met een <strong>de</strong>skundige.<br />
• Zorg ervoor dat <strong>de</strong> administratie goed geor<strong>de</strong>nd en toegankelijk is. Als regel<br />
geldt dat <strong>de</strong> administratie binnen een re<strong>de</strong>lijke termijn controleerbaar moet zijn.<br />
• Geef bij zowel schriftelijke en telefonische vragen als bij vragen tij<strong>de</strong>ns een controle<br />
<strong>op</strong> uw kantoor slechts die informatie waarom uitdrukkelijk wordt gevraagd.<br />
Let er<strong>op</strong> dat <strong>de</strong> informatie van belang moet kunnen zijn voor <strong>de</strong> belastingheffing.<br />
• Zorg dat u aan <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificatieplicht van uw personeel kunt voldoen.<br />
• In geval uit gedragingen van <strong>de</strong> inspecteur <strong>op</strong> te maken valt dat een bestuurlijke<br />
boete zal wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong>gelegd, kan gebruik wor<strong>de</strong>n gemaakt van het zwijgrecht<br />
(voor zover het inlichtingen omtrent <strong>de</strong> boete<strong>op</strong>legging betreft). De belastingambtenaar<br />
zal in dat geval vrijwel steeds (moeten) vermel<strong>de</strong>n met welk doel<br />
(heffing van belastingen of boete<strong>op</strong>legging) <strong>de</strong> vraag wordt gesteld. Opgemerkt<br />
zij dat gegevens die onafhankelijk van <strong>de</strong> wil van <strong>de</strong> belastingplichtige bestaan<br />
ook in het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> boete<strong>op</strong>legging moeten wor<strong>de</strong>n verstrekt.<br />
• De belastingplichtige heeft ook een zwijgrecht wanneer hij wordt verdacht van<br />
een strafbaar feit. Voorafgaand aan een eventueel verhoor dient <strong>de</strong> verdachte te<br />
wor<strong>de</strong>n meege<strong>de</strong>eld dat hij niet tot antwoor<strong>de</strong>n verplicht is.<br />
• Het beroeps- of ambtsgeheim van een verschoningsgerechtig<strong>de</strong> mag zowel<br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> normale controle als tij<strong>de</strong>ns een strafrechtelijk on<strong>de</strong>rzoek niet wor<strong>de</strong>n<br />
geschon<strong>de</strong>n.<br />
Het <strong>bezoek</strong> van een controleme<strong>de</strong>werker van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong>:<br />
• Over het algemeen zal een controleme<strong>de</strong>werker zijn komst (telefonisch) aankondigen<br />
en <strong>de</strong> afspraak schriftelijk bevestigen. Vaak zal hij bij zijn aankondiging<br />
al om informatie vragen die hij direct bij aanvang nodig <strong>de</strong>nkt te hebben. Zorg<br />
ervoor dat <strong>de</strong>ze gegevens bij aanvang van <strong>de</strong> controle aanwezig zijn (bijvoorbeeld<br />
wanneer zij el<strong>de</strong>rs zijn <strong>op</strong>geslagen). Dit kan <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n enkel<br />
bespoedigen.<br />
• Een controleme<strong>de</strong>werker mag <strong>de</strong> aankondiging van zijn komst slechts in<br />
bijzon<strong>de</strong>re omstandighe<strong>de</strong>n achterwege laten. Vraag in zo’n geval naar zijn<br />
legitimatie en het doel van zijn komst. Wanneer u wordt verdacht van een<br />
strafbaar feit heeft u namelijk zwijgrecht.<br />
• Een controle ter plaatse vangt in het algemeen aan met een <strong>op</strong>eningsgesprek.<br />
Tij<strong>de</strong>ns dit gesprek kunt u aangeven tot welk personeelslid <strong>de</strong> controle me<strong>de</strong>werker<br />
zich kan richten met eventuele vragen, bijvoorbeeld over <strong>de</strong> werking van<br />
<strong>de</strong> administratie. Breng <strong>de</strong> controleme<strong>de</strong>werker en het aangewezen personeelslid<br />
met elkaar in contact en maak dui<strong>de</strong>lijke afspraken. Hiermee voorkomt u dat<br />
<strong>de</strong> controleme<strong>de</strong>werker vragen stelt aan an<strong>de</strong>re le<strong>de</strong>n van het personeel.<br />
• Afhankelijk van <strong>de</strong> omvang van het bedrijf dient u <strong>de</strong> controleme<strong>de</strong>werker een<br />
werkruimte aan te bie<strong>de</strong>n voor zijn werkzaamhe<strong>de</strong>n. Deze dient aan re<strong>de</strong>lijke<br />
eisen te voldoen.<br />
46 | De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk
• De controleme<strong>de</strong>werker dient een verzoek om inlichtingen ondubbelzinnig<br />
dui<strong>de</strong>lijk te doen (individuele vragen met een individueel antwoord). Indien <strong>de</strong><br />
controleme<strong>de</strong>werker bepaal<strong>de</strong> punten over het hoofd ziet, hoeft u hem daar niet<br />
<strong>op</strong> te atten<strong>de</strong>ren. De gevraag<strong>de</strong> informatie dient overigens wel van belang te<br />
kunnen zijn voor <strong>de</strong> belastingheffing.<br />
• De controleme<strong>de</strong>werker heeft geen ‘snuffelrecht’. Hij is niet bevoegd om tegen<br />
<strong>de</strong> wil van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rnemer in zelf <strong>op</strong> zoek te gaan in bijvoorbeeld kasten, la<strong>de</strong>n<br />
en computers (bla<strong>de</strong>ren in willekeurige mappen). Geef <strong>de</strong> controleme<strong>de</strong>werker<br />
daarom in het <strong>op</strong>eningsgesprek bijvoorbeeld niet (of slechts beperkt) het recht<br />
om zelfstandig stukken en dossiers uit kasten en archieven te halen.<br />
• Laat geen belangrijke stukken en dossiers slingeren. De me<strong>de</strong>werker heeft<br />
namelijk het recht om kennis te nemen van alles wat voor han<strong>de</strong>n ligt.<br />
• De controleme<strong>de</strong>werker heeft het recht om k<strong>op</strong>ieën, afdrukken en uittreksels te<br />
(laten) maken van ter beschikking gestel<strong>de</strong> gegevensdragers. Het is aan te<br />
bevelen om (waar mogelijk) een eigen k<strong>op</strong>ie te maken, zodat u kunt bijhou<strong>de</strong>n<br />
waar <strong>de</strong> controleme<strong>de</strong>werker zich mee bezig houdt.<br />
• De verplichting boeken, beschei<strong>de</strong>n en an<strong>de</strong>re gegevens ter inzage te verstrekken<br />
geldt ook voor <strong>de</strong> privé-administratie van IB-on<strong>de</strong>rnemers/directeur-grootaan<strong>de</strong>elhou<strong>de</strong>rs.<br />
Het zij echter <strong>op</strong>gemerkt dat <strong>de</strong> administratie- en bewaarplicht<br />
niet geldt voor <strong>de</strong> directeur-grootaan<strong>de</strong>elhou<strong>de</strong>r, tenzij hij vermogens bestand<strong>de</strong>len<br />
aan zijn vennootschap ter beschikking stelt.<br />
• Correspon<strong>de</strong>ntie met en adviezen van verschoningsgerechtig<strong>de</strong>n, zoals<br />
advocaten en notarissen, hoeven <strong>op</strong> grond van het verschoningsrecht niet ter<br />
inzage te wor<strong>de</strong>n gegeven. Voorts behoeven <strong>op</strong> grond van het fair play-beginsel<br />
stukken die ten doel hebben <strong>de</strong> fiscale positie van <strong>de</strong> belastingplichtige te<br />
belichten of hem daaromtrent te adviseren, niet aan <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> verstrekt te<br />
wor<strong>de</strong>n. Dit geldt ook voor feiten en beschrijvingen die in <strong>de</strong>rgelijke stukken<br />
voorkomen.<br />
• Degene die een gebouw of grond in gebruik heeft, is verplicht <strong>de</strong> controleme<strong>de</strong>werker<br />
<strong>de</strong>sgevraagd toegang te verlenen tot alle ge<strong>de</strong>elten van het<br />
gebouw en alle grond, voor zover dat in het ka<strong>de</strong>r van het on<strong>de</strong>rzoek noodzakelijk<br />
is. De controleme<strong>de</strong>werker mag echter geen ruimten en plaatsen<br />
doorzoeken <strong>op</strong> <strong>de</strong> mogelijke aanwezigheid van bepaal<strong>de</strong> documenten.<br />
De verplichting om toegang te verlenen geldt in beginsel <strong>op</strong> werkdagen van<br />
8.00 uur - 18.00 uur. Hiervan mag men slechts afwijken voor zover waarnemingen<br />
niet re<strong>de</strong>lijkerwijs tij<strong>de</strong>ns kantooruren kunnen wor<strong>de</strong>n gedaan.<br />
• De verplichting om toegang te verlenen geldt niet voor <strong>de</strong> toegang tot woningen<br />
(dit geldt zowel tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> normale controle als bij <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporing van fiscale <strong>de</strong>licten).<br />
Toegang is slechts mogelijk met toestemming van <strong>de</strong> bewoner, dan wel met<br />
een speciale machtiging. De ambtenaar dient zich te allen tij<strong>de</strong> te legitimeren.<br />
• De controleme<strong>de</strong>werker mag zich laten vergezellen door een <strong>de</strong>skundige.<br />
Deze moet zich kunnen legitimeren.<br />
• Het slotgesprek vormt <strong>de</strong> afronding van een ‘normale’ controle. Slechts in<br />
uitzon<strong>de</strong>rlijke gevallen kan dit achterwege blijven. De fiscale gevolgen van <strong>de</strong><br />
bevindingen zullen hierin wor<strong>de</strong>n besproken. Uit in dit gesprek eventuele<br />
bezwaren tegen <strong>de</strong> gang van zaken tij<strong>de</strong>ns het on<strong>de</strong>rzoek.<br />
• Een <strong>op</strong>sporingsambtenaar mag in het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> <strong>op</strong>sporing van fiscale<br />
<strong>de</strong>licten voor <strong>de</strong> hand liggen<strong>de</strong> voorwerpen in beslag nemen of vor<strong>de</strong>ren.<br />
Vermenging van <strong>de</strong>ze stukken met overige gegevensdragers kan tot inzagerecht<br />
van <strong>de</strong> <strong>fiscus</strong> lei<strong>de</strong>n.<br />
De <strong>fiscus</strong> <strong>op</strong> <strong>bezoek</strong> Zes<strong>de</strong> druk |<br />
47
<strong>EY</strong> | Assurance | Tax | Transactions | Advisory<br />
Over <strong>EY</strong><br />
<strong>EY</strong> is wereldwijd toonaangevend <strong>op</strong> <strong>de</strong> gebie<strong>de</strong>n assurance, tax, transaction en<br />
advisory services. Met <strong>de</strong> inzichten en <strong>de</strong> hoogwaardige diensten die wij bie<strong>de</strong>n,<br />
dragen wij bij aan het versterken van het vertrouwen in <strong>de</strong> kapitaalmarkten en<br />
economieën overal ter wereld. Wij brengen toonaangeven<strong>de</strong> lei<strong>de</strong>rs voort die<br />
door samen te werken onze beloften aan al onze stakehol<strong>de</strong>rs waarmaken.<br />
Daarmee spelen wij een cruciale rol bij het creëren van een beter functioneren<strong>de</strong><br />
wereld voor onze mensen, onze cliënten en <strong>de</strong> maatschappij.<br />
De aanduiding <strong>EY</strong> verwijst naar <strong>de</strong> wereldwij<strong>de</strong> organisatie en mogelijk naar<br />
een of meer lidfirma’s van Ernst & Young Global Limited (<strong>EY</strong>G), die elk een<br />
afzon<strong>de</strong>rlijke rechtspersoon zijn. <strong>EY</strong>G is een UK company limited by guarantee<br />
en verleent zelf geen diensten aan cliënten. Voor meer informatie over onze<br />
organisatie, kijk <strong>op</strong> ey.com.<br />
Over Ernst & Young’s Tax Advisory<br />
Het <strong>op</strong> niveau fiscaal brainstormen leidt tot het herkennen van <strong>de</strong> fiscale<br />
mogelijkhe<strong>de</strong>n bij veran<strong>de</strong>ringen. Zodoen<strong>de</strong> kunnen er duurzame fiscale<br />
strategieën wor<strong>de</strong>n ontwikkeld, die uw organisatie helpen om ambities te<br />
realiseren. Ernst & Young’s Tax Advisory team is hiervoor het juiste<br />
aanspreekpunt. Ons wereldwij<strong>de</strong> netwerk helpt u om belastinginefficiënties<br />
te reduceren, fiscale risico’s te sprei<strong>de</strong>n en kansen te benutten. Zo maakt<br />
Ernst & Young het verschil.<br />
Contact<br />
Voor meer informatie kunt u contact <strong>op</strong>nemen met:<br />
Secretariaat Tax Advisory<br />
Annemarie Wou<strong>de</strong>nberg-Koolwaaij<br />
+ 31 (0)10-406 88 27<br />
annemarie.wou<strong>de</strong>nberg@nl.ey.com<br />
© 2015 Ernst & Young Accountants LLP.<br />
Alle rechten voorbehou<strong>de</strong>n.<br />
ED 155010007<br />
Deze publicatie bevat informatie in samengevatte vorm en is daarom enkel bedoeld als algemene leidraad.<br />
Ze is niet bedoeld om te dienen als een substituut voor ge<strong>de</strong>tailleerd on<strong>de</strong>rzoek of voor het aanwen<strong>de</strong>n<br />
van een professioneel oor<strong>de</strong>el. Noch <strong>EY</strong>GM Limited, noch enig an<strong>de</strong>r lid van <strong>de</strong> wereldwij<strong>de</strong> <strong>EY</strong> organisatie<br />
kan aansprakelijk wor<strong>de</strong>n gesteld voor het verlies van iemand die han<strong>de</strong>l<strong>de</strong> of die ervan afzag te han<strong>de</strong>len<br />
ten gevolge van enige informatie in <strong>de</strong>ze publicatie. Bij elke specifieke aangelegenheid dient steeds een<br />
geschikte adviseur geraadpleegd te wor<strong>de</strong>n.<br />
ey.com/nl