EY-de-fiscus-op-bezoek

De fiscus
op bezoek
Zesde druk

2 | De fiscus op bezoek Zesde druk
Voorwoord

Burgers en bedrijven moeten om allerlei redenen
enorme hoeveelheden gegevens verzamelen en
bijhouden. Voor de eigen (bedrijfs)administratie, voor
financieringen en, niet in de laatste plaats, voor de
fiscus. De fiscus is groot verbruiker van informatie met
betrekking tot burgers en bedrijven. In het kader van
de belasting-en premieheffing worden deze gegevens
op grote schaal verzameld.
Zonder deze informatie zou de fiscus zijn taak immers
niet kunnen uitvoeren. De Algemene wet inzake
rijksbelastingen geeft de fiscus een breed scala aan
mogelijkheden om
de gewenste informatie te verkrijgen. De fiscus kan
bijvoor beeld schriftelijk vragen stellen of een boekenonderzoek
uitvoeren. Maar ook een waarneming ter
plaatse – de controle ambtenaar gaat ‘ter plaatse’ kijken
wat er nu allemaal omgaat in de onderneming – is een
belangrijke bron van informatie.
De Algemene wet inzake rijksbelastingen is de laatste
jaren regelmatig gewijzigd, waardoor de mogelijk heden
van de fiscus om informatie te verkrijgen, alleen maar
zijn toegenomen.
De bevoegdheden van de fiscus bij het vergaren van
de gewenste informatie lijken welhaast onbeperkt,
maar dat zijn ze niet. Er is een spanningsveld tussen
de informatie behoefte van de fiscus, die de belastingen
premieheffing zo nauwkeurig, eerlijk en correct
mogelijk moet vast stellen, en de persoonlijke levenssfeer
van de belasting plichtige. Binnen dit spanningsveld
dienen de partijen omzichtig te opereren.
Een ongeluk zit ook in dit geval vaak in een klein hoekje.
Het is van groot belang dat de spelregels voor het
normale verkeer tussen de fiscus en de belastingbetaler
bekend zijn. Niet alleen om het proces van informatievergaring
door de fiscus vlot te laten verlopen, maar
ook om daarbij de rechten van de belasting plichtige
niet uit het oog te verliezen.
Deze brochure geeft een inzicht in de spelregels
waaraan de partijen zich moeten houden en wil zo
een helpende hand reiken in het verkeer met de fiscus:
voor als de fiscus op bezoek komt...
Voor meer informatie naar aanleiding van deze brochure,
andere vragen op het gebied van het formele belastingrecht
en informatie over bezwaar- en beroeps procedures
kunt u zich wenden tot een van de leden van de Adviesgroep
Fiscale Procesvoering van Ernst & Young Belastingadviseurs
LLP. ■
Kantoor Rotterdam
• Arjo van Eijsden
tel. +31 (0)88 407 84 11
Arjo.van.Eijsden@nl.ey.com
• Roxana Bos-Schepers
tel. +31 (0)88 407 84 43
Roxana.Bos@nl.ey.com
• Karima Taouil
tel. +31 (0)88 407 90 45
Karima.Taouil@nl.ey.com
• Vincent Meijerman
tel. +31 (0)88 407 88 28
Vincent.Meijerman@nl.ey.com
Kantoor Amsterdam
• Marianne van den Houten
tel. +31 (0)88 407 17 38
Marianne.van.den.Houten@nl.ey.com
Kantoor Eindhoven
• Ad Antonius
tel. +31 (0)88 407 45 46
Ad.Antonius@nl.ey.com
• Ed van der Goes
tel. +31 (0)88 407 45 56
Ed.van.der.Goes@nl.ey.com
• Marcella Meeuwissen
tel. +31 (0)88 407 49 86
Marcella.Meeuwissen@nl.ey.com
Kantoor Arnhem
• John-Paul Becks
tel. +31 (0)88 407 60 99
John-Paul.Becks@nl.ey.com
Kantoor Den Haag
• Jan Willem Nuis
tel. +31 (0)88 407 38 07
Jan.Willem.Nuis@nl.ey.com
Kantoor New York, USA
• Sanne Verhage
tel. +1 212 773 35 09
Sanne.Verhage1@ey.com
Kantoor Dubaï
• Ilona van den Eijnde
Ilona.van.den.Eijnde@ae.ey.com
Ilona.van.den.Eijnde@nl.ey.com
De fiscus op bezoek Zesde druk |
3

4 | De fiscus op bezoek Zesde druk
Inhoudsopgave

Voorwoord 3
1 Hoofdlijnen van de informatiewinning 6
1.1 Algemeen 7
1.2 Informatie t.b.v. de belastingheffing 7
1.3 Verplichting m.b.t. belastingheffing van derden 14
1.4 Verschoningsrecht 17
1.5 Rechtsbescherming 18
1.6 Identificatieplicht 19
1.7 Documentatieverplichting ten aanzien van onderlinge transacties 20
2 Informatieverplichtingen en internationale verhoudingen 22
2.1 Algemeen 23
2.2 Informatieverplichting in internationale verhoudingen 23
2.3 Internationale fiscale gegevensuitwisseling tussen landen 24
3 Sancties bij niet-nakoming van de informatieverplichtingen 27
3.1 Algemeen 28
3.2 De sancties 28
3.3 Strafrechtelijke sancties 38
4 Fiscale strafvervolging 40
4.1 Algemeen 41
4.2 Dwangmiddelen 42
5 En als de fiscus op bezoek komt… 45
De fiscus op bezoek Zesde druk |
5

6 | De fiscus op bezoek Zesde druk
1 Hoofdlijnen van de
informatiewinning

1.1 Algemeen
Een correcte belasting- en premieheffing (hierna ‘belastingheffing’) is slechts
mogelijk als de fiscus over voldoende informatie omtrent de financiële en
fiscale positie van de belastingplichtige beschikt. Er zijn verschillende wegen
waarlangs de fiscus deze informatie kan verkrijgen. De meest bekende weg
is die van de belastingaangifte, waarin de belastingplichtige zijn financiële
gegevens aan de fiscus ter beschikking stelt. Naast deze door de belastingplichtige
verstrekte informatie heeft de fiscus een behoorlijk aantal bevoegdheden
om zelf informatie in te winnen en nakoming van deze informatieverzoeken
af te dwingen. De reden hiervoor is begrijpelijk. Zou de fiscus voor zijn
werkzaam heden alleen zijn aangewezen op de vrijwillige medewerking van de
belasting plichtige, dan zou een correcte belastingheffing in veel gevallen een
‘mission impossible’ zijn. De bevoegdheden van de fiscus om informatie in te
winnen en de grenzen die daaraan gesteld kunnen worden, komen hierna aan
bod. Daarbij zij opgemerkt dat wat hierna wordt besproken, in beginsel ook
geldt ten aanzien van de invordering van belastingschulden.
De informatieverplichtingen genoemd in deze brochure betreffen verplichtingen
die zijn opgenomen in de fiscale wetgeving. Indien geen gehoor wordt gegeven
aan deze verplichtingen, heeft de fiscus de mogelijkheid om informatie op te
vragen langs de civiele weg. Indien de rechter de fiscus gelijk geeft, kan het
verstrekken van informatie worden afgedwongen op last van een dwangsom.
1.2 Informatie t.b.v. de belastingheffing
Allereerst is het van belang te weten tot wie de fiscale informatieverplichtingen
zich eigenlijk richten. De verplichting tot het verstrekken van informatie
die voor de belastingheffing van belang is, geldt uiteraard voor de belastingplichtigen
zelf. Als de belastingplichtige een rechtspersoon is, zullen de
bestuurders aan de informatieverzoeken met betrekking tot de fiscale positie
van de rechtspersoon moeten voldoen. Daarnaast rust de informatieplicht
alleen op de door de belastingplichtige aangewezen vertegenwoordigers
en niet op alle personeelsleden. Tot slot bestaat voor een beperkte groep
personen en lichamen ook een informatieplicht met betrekking tot de fiscale
positie van anderen dan van zichzelf (zie par. 1.3). Uit het voorgaande volgt dat
de belastingplichtige en de informatieplichtige niet altijd dezelfde persoon zijn.
De belastingambtenaar heeft niet het recht nakoming van de informatieverzoeken
te verlangen van andere personeelsleden dan de daartoe door de
informatieplichtige aangewezen personen.
In het kader van de medewerking die een informatieplichtige bij een boekenonderzoek
moet geven, mag de belastingambtenaar zich overigens wel
tot personeelsleden wenden om zo inzicht in de werking van bepaalde
(administratie) systemen te verkrijgen. Het is verstandig om hierover voor
aanvang van het controleonderzoek duidelijke afspraken te maken met
betreffende controleambtenaar.
Voorbeeld:
Wijs bij een boekenonderzoek
iemand aan die weet hoe de
administratie in elkaar steekt,
bijvoorbeeld het hoofd
administratie. Deze persoon
kan de controlerend ambtenaar
dan verder helpen tijdens
de controle. Voorkom dat de
controleur onaangekondigd met
andere personeelsleden contact
heeft. Mocht dat wel gebeuren,
zorg dat de personeelsleden
weten dat ze niet hoeven
te antwoorden, zij zijn niet
informatieplichtig.
Volledigheidshalve merken wij op dat bij boeteoplegging andere spelregels ten
aanzien van het vergaren van informatie kunnen spelen (zie par. 3.2.2.4).
De fiscus op bezoek Zesde druk |
7

1.2.2 Jegens wie bestaan de informatieverplichtingen?
De informatieverplichtingen bestaan jegens de inspecteur. De feitelijke
uitoefening van de bevoegdheden die de fiscus heeft, geschiedt door (controle)
ambtenaren die werkzaam zijn op de eenheid van de inspecteur in kwestie
en daartoe zijn aangewezen. De minister van Financiën heeft de mogelijkheid
om de verplichtingen die jegens de inspecteur gelden, mede jegens iedere
andere door of vanwege de minister aangewezen ambtenaar van de
Rijksbelastingdienst te doen gelden.
Voorbeeld:
De inspecteur verzoekt in een
duidelijke brief om bepaalde
gegevens naar aanleiding van
een ingediende aangifte.
Voorbeeld:
Een verzoek van de
Belastingdienst om informatie,
dat van zo algemene aard is
dat die informatie geen
specifieke betekenis heeft
voor de belastingheffing van
de belastingplichtige tot
wie het verzoek is gericht,
kan niet van belang zijn voor
de belastingheffing. Gedacht
kan worden aan vragen over de
wijze waarop nieuw personeel
wordt aangenomen.
1.2.3 Informatie
Een informatieplichtige is verplicht op verzoek feitelijke informatie te
verschaffen die nodig kan zijn voor een juiste vaststelling van de belastingschuld.
Dit houdt in concreto in dat iedereen desgevraagd verplicht is
informatie te verstrekken over feiten die voor de belastingheffing van hem/
haar van belang kunnen zijn.
De informatieplicht kan zowel actief als passief van aard zijn. We spreken van
een actieve informatieplicht als de informatieplichtige zelf gegevens en
inlichtingen moet verstrekken. Te denken valt aan het beantwoorden van een
concrete vraag van de belastingambtenaar door de informatieplichtige.
Er is sprake van een passieve informatieplicht als de informatieplichtige delen
van zijn administratie aan de fiscus ter controle beschikbaar moet stellen.
De belastingambtenaar zal deze dan zelfstandig raadplegen, zonder dat de
informatieplichtige daarbij actief betrokken is. Dat de belastingambtenaar
eventueel ook op een andere wijze dezelfde informatie zou kunnen verkrijgen,
doet niet ter zake.
De wet stelt een grens aan de bevoegdheid van de fiscus om informatie op
te vragen. Zoals hierboven reeds is opgemerkt moet de gevraagde informatie
‘van belang kunnen zijn’ voor de vaststelling van de feiten die invloed kunnen
uitoefenen op de belastingheffing. In de praktijk blijkt dat de wetgever de
grenzen van de informatiebevoegdheid zeer ruim heeft getrokken.
De betekenis van bepaalde gegevens kan vaak alleen worden vastgesteld
aan de hand van hun onderlinge samenhang. Of een bepaald gegeven fiscaal
relevant is, is niet altijd van tevoren te bepalen.
Als een belastingplichtige niet voldoet aan de informatieverplichtingen, kan de
Belastingdienst een informatiebeschikking opleggen (zie paragraaf 1.5). Doel
van deze beschikking is om duidelijk te maken dat de belastingplichtige niet aan
zijn informatieverplichting heeft voldaan. (zie hoofdstuk 3). Tegen een
informatiebeschikking staat bezwaar en beroep open. Als de
informatiebeschikking onherroepelijk komt vast te staan, zal dat in principe
leiden tot omkering en verzwaring van de bewijslast.
De bevoegdheid van de fiscus om informatie op te vragen wordt naast de wet
tevens begrensd door de zogenaamde ‘algemene beginselen van behoorlijk
bestuur’. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het vertrouwens-,
zorgvuldigheids- en het evenredigheidsbeginsel. Deze beginselen zijn in de
rechtspraak ontwikkeld en bieden de belastingplichtige bescherming tegen
onbehoorlijk gedrag van de overheid.
8 | De fiscus op bezoek Zesde druk

In een procedure over de informatiebeschikking kan de belastingrechter
toetsen of de inspecteur zich bij de uitoefening van zijn bevoegdheden aan
deze algemene beginselen heeft gehouden (zie hoofdstuk 1.5).
Bij het opvragen van informatie moet de fiscus voorts de redelijkheid in acht
nemen. Een van de discussiepunten die zich in de praktijk voordoen, is de
vraag of het wel redelijk is als de Belastingdienst verzoekt om allerlei
informatie digitaal aan te leveren. Een dergelijk verzoek kan onredelijk zijn
als de belastingplichtige hiervoor aanzienlijke kosten moet maken.
Nogmaals – het kan niet genoeg worden benadrukt – het is niet nodig
ongevraagd de fiscus van informatie te voorzien. Ligt er geen informatieverzoek,
dan is er ook geen verplichting informatie te verstrekken, tenzij de
verplichting rechtstreeks voortvloeit uit de belastingwet. Verder moet een
informatieverzoek van de inspecteur ondubbelzinnig duidelijk zijn voor de
informatieplichtige.
Voorbeeld:
De inspecteur kan niet
verlangen dat een bedrijf
wekelijks automatisch
afschriften naar de
Belastingdienst stuurt
van alle uitgegane en
binnengekomen facturen.
Sinds 1 januari 2012 is een specifieke bepaling in de wet opgenomen die
de belastingplichtige of inhoudingsplichtige verplicht uit eigen beweging de
inspecteur van onjuistheden of onvolledigheden mededeling te doen zodra
hij met die onjuistheden of onvolledigheden bekend is of wordt.
Deze wettelijke actieve informatieverplichting geldt vooralsnog alleen:
• voor de ‘Verklaring uitsluitend zakelijk gebruik bestelauto’,
• voor de ‘Verklaring geen privé- gebruik auto’,
• in het kader van de bestrijding van de zogenaamde Edelweissroute en
• bij suppleties omzetbelasting.
1.2.4 Waarin is informatie vervat?
Met betrekking tot de actieve informatieplicht is de informatie vervat in
gegevens en inlichtingen. De informatieplichtige kan deze mondeling of
schriftelijk aan de fiscus ter beschikking stellen. Met betrekking tot de passieve
informatieplicht spreekt de wet van het ter beschikking stellen van boeken,
bescheiden en andere gegevensdragers of de inhoud daarvan.
Het gaat om elke gegevensdrager die binnen een bedrijf aanwezig is en aan de
hand waarvan de controleambtenaar kan beoordelen of de feitelijke bedrijfsactiviteiten
hun afspiegeling vinden in de administratie, mits de inhoud van die
gegevensdrager van belang kan zijn voor de belastingheffing van de belastingplichtige.
En de informatieplichtige zal inzicht moeten verschaffen in het
systeem waarin en waarmee de gegevens zijn verwerkt.
1.2.4.1 Voorbeelden van boeken, bescheiden en andere gegevensdragers
Uit de rechtspraak kan worden opgemaakt dat onder boeken, bescheiden en
andere gegevensdragers onder meer wordt verstaan: de gehele (financiële)
administratie, de kladadministratie, de kassarollen, afsprakenboeken,
(zak)agenda’s, nota’s en kwitanties, akten, brieven, notulen, offertes,
orders, verzendlijsten en overige correspondentie.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
9

1.2.4.2 Due diligencerapporten
Speciale aandacht is op zijn plaats voor zogenaamde due diligencerapporten.
Deze rapporten bevatten vaak, naast voor de belastingheffing relevante feiten,
gevoelige informatie over de fiscale risico’s van een onderneming.
De Hoge Raad heeft aangegeven dat het beginsel van fair play zich verzet
tegen een verzoek van de inspecteur tot het verstrekken van rapporten
en andere geschriften van derden, voor zover zij ten doel hebben de fiscale
positie van de belastingplichtige te belichten of hem op dat gebied te adviseren
(zie tevens par. 1.4.2. over het informeel verschoningsrecht).
Dit geldt ook voor de onderdelen van het rapport van feitelijke of beschrijvende
aard die ter ondersteuning van het bovenstaande doel zijn opgenomen.
De resterende onderdelen van een due diligencerapport die niet ten doel
hebben de fiscale positie van de belastingplichtige te belichten of hem op dat
gebied te adviseren, moeten wel worden verstrekt, waarbij de Hoge Raad
toestaat om het due diligencerapport te splitsen of te schonen als dat nodig is.
Gedacht kan worden aan een due diligencerapport dat zowel een fiscaal als een
financieel gedeelte bevat. Het fiscale gedeelte (inclusief de feiten en
beschrijvingen) hoeft niet aan de Belastingdienst gegeven te worden, maar het
financiële gedeelte wel. Het document mag dan gesplitst worden in twee delen,
zodat de fiscus het fiscale gedeelte niet via een achterdeur toch te zien krijgt.
1.2.4.3 Digitale gegevensdragers
De afgelopen jaren heeft de digitale gegevensverwerking/opslag een hoge
vlucht genomen. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe mogelijkheden van
verwerking/opslag van gegevens op servers (verwisselbare) harde schijven,
cd’s, dvd’s en usb-sticks.
Een gevolg hiervan is dat belastingplichtigen steeds vaker worden
geconfronteerd met het verzoek tot het verstrekken van digitale informatie.
Het gaat soms om een kopie van een digitaal bestand, maar ook verzoeken om
een integrale kopie (‘forensic image’) van een elektronische gegevensdrager
komen steeds vaker voor. Het is echter de vraag of de inspecteur tot een
dergelijk verzoek mag overgaan. De verplichting tot het verstrekken van een
integrale kopie van een elektronische gegevensdrager brengt met zich mee dat
ook niet fiscaal relevante informatie aan de inspecteur wordt verstrekt.
Aangezien de belastingplichtige slechts verplicht is gegevensdragers
beschikbaar te stellen waarvan de raadpleging van belang kan zijn voor de
belastingheffing ten aanzien van de belastingplichtige, kunnen er vraagtekens
bij een dergelijk verzoek worden geplaatst.
Daar komt nog bij dat op een integrale kopie van een elektronische
gegevensdrager ook informatie staat die voor de belastingplichtige zelf niet
meer toegankelijk is. Gedacht kan worden aan reeds verwijderde bestanden.
Een verzoek om een ‘forensic image’ lijkt dan ook onvoldoende concreet en
strijdig met de wet en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Hierover
bestaat echter nog geen jurisprudentie.
Een andere vraag is of een verzoek om informatie digitaal aan te leveren wel
onder alle omstandigheden redelijk is (zie ook par. 1.2.3). De uitvoeringslast
voor de belastingplichtige moet aanvaardbaar blijven. Als een
10 | De fiscus op bezoek Zesde druk

elastingplichtige aanzienlijke kosten moet maken om aan het verzoek van de
inspecteur te voldoen, kan aan de redelijkheid van het verzoek getwijfeld
worden. Cruciaal daarbij is of de Belastingdienst andere mogelijkheden ten
dienste staan om de informatie van de belastingplichtige in te zien. Te denken
valt aan een bezoek aan het bedrijf van de belastingplichtige waarbij de fiscus
de gegevens op de computer van de belastingplichtige bekijkt.
1.2.5 De administratie- en bewaarplicht
1.2.5.1 Algemeen
Bepaalde groepen informatieplichtigen zijn jegens de fiscus verplicht een
administratie te voeren en deze administratie gedurende een aantal jaren te
bewaren. Deze plicht is in de wet opgenomen om te voorkomen dat bepaalde
informatieplichtigen (de administratieplichtigen) straffeloos onder hun
informatieverplichting uit zouden kunnen komen, omdat zij niet (meer)
over de gevraagde informatie beschikken. Het behoeft geen betoog dat de
belastingheffing dan ernstig zou kunnen worden gefrustreerd.
1.2.5.2 De administratieplichtigen
De wet onderscheidt de volgende administratieplichtigen:
• lichamen (zoals bijvoorbeeld de N.V.’s, B.V.’s, verenigingen,
stichtingen en coöperaties);
• natuurlijke personen die een bedrijf (bijvoorbeeld in de vorm van
een eenmanszaak, vennootschap onder firma of maatschap) of een
zelfstandig beroep (bijvoorbeeld een huisartsenpraktijk) uitoefenen;
• natuurlijke personen die als commanditair vennoot in een commanditaire
vennootschap winst uit onderneming genieten;
• natuurlijke personen die inhoudingsplichtig zijn (bijvoorbeeld de particulier
die een tuinman in dienst heeft);
• natuurlijke personen die ‘resultaat uit overige werkzaamheden’ genieten
(box I inkomsten die niet kwalificeren als inkomsten uit dienstbetrekking of
inkomsten uit een onderneming) doordat zij vermogensbestanddelen aan
hun onderneming, werkzaamheid of vennootschap ter beschikking stellen
of een zogenoemd lucratief belang hebben (belast in box I).
De fiscus op bezoek Zesde druk |
11

1.2.5.3 De administratieplicht
Een administratieplichtige moet een administratie voeren en de daartoe
behorende stukken bewaren, zodanig dat op elk gewenst moment zijn rechten
en verplichtingen en de voor de heffing van belasting van belang zijnde
gegevens hieruit duidelijk blijken. Kort gezegd komt het erop neer dat de
controlerend ambtenaar zonder veel moeite snel een goed inzicht in de
administratieve gegevens moet kunnen krijgen, zodat hij met betrekking tot de
belastingheffing zijn conclusies kan trekken. Het begrip administratie moet ruim
worden opgevat. Het omvat meer dan de te boek gestelde financiële resultaten.
Het begrip administratie houdt ook in de vastlegging en toetsing van bestuursen
beheersdaden, de interne organisatie in het algemeen en het interne
berichtenverkeer. Het is goed te beseffen dat het begrip ‘administratie’ een
open norm is. Er dient de nodige flexibiliteit in acht te worden genomen bij de
beoordeling ervan. De aard, omvang en complexiteit van een bedrijf of beroep
zijn medebepalend voor de eisen die aan een administratie worden gesteld.
De Belastingdienst beschouwt als basisgegevens binnen een administratie:
• Het grootboek
• De voorraadadministratie
• De debiteurenadministratie
• De crediteurenadministratie
• De inkoopadministratie
• De verkoopadministratie
• De loonadministratie.
Voor ondernemers die gebruik maken van een kassasysteem bestaan specifieke
eisen waaraan dat systeem en de (controleerbaarheid van de) bijbehorende
transactiegegevens moeten voldoen.
1.2.5.4 De bewaarplicht
De gegevensdragers waaruit de administratie bestaat, dienen op grond van de
belastingwet in beginsel voor een periode van zeven jaar te worden bewaard.
Dit dient op zodanige wijze te gebeuren dat de gegevens toegankelijk blijven
voor de fiscus. Overigens kunnen in de diverse heffingswetten afwijkende
bewaartermijnen zijn opgenomen. Heeft de administratieplichtige bepaalde
bescheiden of delen van de administratie reeds vernietigd, dan kan hij niet
meer voldoen aan zijn informatieplicht. Deze schending van de bewaarplicht
kan administratief- en strafrechtelijk worden bestraft. Om aan deze sancties te
ontkomen moet de administratieplichtige aannemelijk maken dat de schending
van de bewaarplicht het gevolg is van overmacht. Over sancties op het niet
naleven van de verplichtingen vindt u in hoofdstuk 3 meer informatie.
Met de inspecteur kunnen afspraken worden gemaakt over de vraag hoe lang
en tot welk detailniveau de basisgegevens en overige gegevens moeten worden
bewaard.
De Belastingdienst zelf geeft aan dat het vooral verstandig is dergelijke
afspraken te maken in bijzondere situaties zoals bij faillissement, staking van
een onderneming of na een belastingcontrole.
12 | De fiscus op bezoek Zesde druk

1.2.5.5 Overbrenging van informatie op een andere gegevensdrager
Behalve de op papier gestelde balans en staat van baten en lasten mogen de
op een gegevensdrager aangebrachte gegevens worden overgebracht op
een andere gegevensdrager, bijvoorbeeld op een USB stick of in een computergeheugen.
De overbrenging dient te geschieden met juiste en volledige
weergave van de gegevens. Deze dienen gedurende de volledige bewaartijd
beschikbaar te zijn en binnen een redelijke termijn leesbaar te kunnen worden
gemaakt. Let wel, de oude gegevensdragers dienen in een aantal gevallen te
worden bewaard! In de praktijk blijkt dat de meningen van de Belastingdienst
en de administratieplichtige over de aanvaardbaarheid van een uitgevoerde
overbrenging nog al eens uiteenlopen. Mocht u voornemens zijn gedeelten van
de administratie op een andere gegevensdrager over te brengen, dan adviseren
wij u contact op te nemen met een deskundige.
Voorbeeld:
Om ruimte in computergeheugens
vrij te maken is
het heel goed denkbaar dat
de administratieplichtige
de gegevens van een ‘schijf’
wil afdrukken op papier.
Dit wordt ‘dumpen op papier’
genoemd. Ga hierbij voorzichtig
te werk, neem altijd contact
op met een deskundige!
1.2.5.6 De controleerbaarheid
Aan de controleerbaarheid van de administratie worden hoge eisen gesteld.
De administratie dient zodanig te zijn ingericht en te worden gevoerd en de
gegevensdragers dienen zodanig te worden bewaard, dat controle hiervan
door de belastingambtenaar binnen een redelijke termijn mogelijk is.
De administratieplichtige dient hieraan de nodige medewerking te verlenen.
Ook moet voldoende inzicht in de opzet en de werking van de administratie
en het geautomatiseerde systeem worden verschaft, zelfs als de administratie
door een derde wordt verzorgd. De controleambtenaar kan zich met vragen
over de werking van de administratie tot personeelsleden wenden. Het is
daarom raadzaam om vóór aanvang van de daadwerkelijke controle werk zaamheden
een persoon aan te wijzen die de ambtenaar wegwijs zal maken in de
administratie (zie tevens par. 1.2.1).
1.2.6 Hoe dient de informatie te worden verstrekt?
Ook uit de wijze waarop de gegevens moeten worden verstrekt, blijkt dat de
belastingambtenaar vergaande bevoegdheden heeft. De wet geeft aan dat de
gegevens en inlichtingen duidelijk, stellig en zonder voorbehoud dienen te
worden verstrekt, mondeling, schriftelijk of op andere wijze. De betreffende
belastingambtenaar kan kiezen in welke vorm en binnen welke termijn hij de
informatie wil hebben. Uit de ruime formulering van de wet blijkt dat de
belastingambtenaar mag kiezen voor de voor hem meest doelmatige vorm van
informatieverstrekking, mits de uitvoeringslast voor de informatieplichtige
aanvaardbaar blijft. Ook de termijn waarbinnen de gegevens verstrekt dienen
te worden, moet een redelijke zijn.
Het recht op beschikbaarstelling van gegevensdragers impliceert de
bevoegdheid daarin te bladeren, ook als de gegevensdragers slechts via een
beeldscherm kunnen worden geraadpleegd.
De belastingplichtige moet tevens toelaten dat kopieën, leesbare afdrukken of
uittreksels worden gemaakt van de beschikbaar gestelde gegevensdragers of
de inhoud daarvan. Ook hierbij geldt dat de uitvoeringslast voor de
belastingplichtige aanvaardbaar moet blijven.
Voorbeeld:
De ambtenaar moet rekening
houden met de belangen van de
belastingplichtige met
betrekking tot de plaats en de
wijze waarop de informatie
wordt geraadpleegd. De
ambtenaar kan in beginsel eisen
dat de gegevensdragers naar
het belastingkantoor moeten
worden gebracht, maar betreft
het bijvoorbeeld een
omvangrijke administratie, dan
brengen de redelijke belangen
van de belastingplichtige met
zich mee dat de administratie
ten kantore van dat bedrijf
wordt geraadpleegd.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
13

Voorbeeld:
Stel, de administratie van een
tandartsenpraktijk is uitbesteed
aan een administratiekantoor.
Dit kantoor dient de gegevensdragers
die voor de belastingheffing
van de tandarts van
belang zijn voor raadpleging
ter beschikking te stellen.
Het verzoek om van gegevensdragers digitale kopieën te maken, moet redelijk
zijn, hetgeen niet automatisch het geval is. Volledigheidshalve vermelden we
dat gegevensdragers of de inhoud daarvan die zich bij een derde bevinden –
bijvoorbeeld een administratiekantoor of een servicebureau – ook beschikbaar
gesteld moeten worden.
1.2.7 Toegang tot gebouwen en grond
Degene die een gebouw of grond in gebruik heeft (bijvoorbeeld de eigenaar
of de huurder), moet de controleambtenaar en door hem aangewezen deskundigen
desgevraagd toegang verlenen tot alle gedeelten van dat gebouw of die
grond. De toegang dient betrekking te hebben op een te verrichten onderzoek
ingevolge de belastingwet, bijvoorbeeld het tellen van voorraden en het kennisnemen
van alles wat open en bloot in het bedrijf ligt. De controleambtenaar
heeft echter geen snuffelrecht. Het is niet toegestaan dat hij zonder toestemming
een kast openmaakt en die doorzoekt. Voor de harde schijf van een
computer geldt hetzelfde. Het ‘bladeren’ in een computer is dan ook niet
geoorloofd, indien men daaronder verstaat dat een controleur elke map wil
openen. Dit staat gelijk met het willekeurig openen van elke kast of elke lade.
Hij mag alleen ‘bladeren’ in die bestanden waartoe hij op grond van de
informatieverplichtingen uit de wet toegang heeft. Dat zijn de bestanden die
feiten bevatten die voor de heffing van de belasting van belang kunnen zijn.
De bevoegdheid tot binnentreden van woningen is aan bijzondere regels
gebonden. Een controleambtenaar mag namelijk niet zomaar een woning
binnentreden. Naast het feit dat hij zich zal moeten legitimeren mag de
bewoner van het huis de controleambtenaar de toegang weigeren.
Deze weigering moet expliciet zijn. Er wordt namelijk door de rechter al
snel aangenomen dat de controleambtenaar toch toestemming tot binnentreden
had. Mocht de binnentreding ongewenst zijn, dan verdient het de
voorkeur de ambtenaar op de stoep te woord te staan. Als de ambtenaar
een schriftelijke machtiging heeft (zie hiervoor ook par. 4.2.4) kan hij echter
tegen de wil van de bewoner toch de woning betreden.
1.3 Verplichtingen m.b.t. de belastingheffing
van derden
1.3.1 Algemeen
De fiscus is voor het verzamelen van relevante informatie voor de belastingheffing
niet alleen aangewezen op de informatie van de belastingplichtige
of zijn vertegenwoordiger. De fiscus kan de door zijn gewenste informatie
betreffende bepaalde belastingplichtige in een aantal gevallen ook opvragen
bij anderen.
Dit heet de “derde informatieplicht’. Hierdoor kan de fiscus gegevens bij de
ene belastingplichtige verzamelen om dit te gebruiken voor de belastingheffing
van andere belastingplichtigen. Het derdenonderzoek met de daaraan
gekoppelde derde-informatieplicht is voor de fiscus een belangrijk instrument
om contra-informatie te verkrijgen.
14 | De fiscus op bezoek Zesde druk

1.3.2 Wie zijn informatieplichtig?
De verplichting om over derden informatie te verschaffen richt zich tot de
administratieplichtingen, zoals bedoeld in par. 1.2.5.2. Zij moeten met
betrekking tot de belastingheffing van derden en de heffing van de belasting
waarvan de inhouding aan hen is opgedragen (de inhoudingsplichtigen, zoals
werkgevers, die loonheffing op het loon van de werknemers inhouden),
de fiscus op verzoek informatie verschaffen.
Administratieplichtigen zijn verplicht op verzoek van de fiscus (‘desgevraagd’)
aan de inspecteur informatie over derden te verschaffen. Verder is voor
bepaalde administratieplichtigen in diverse heffingswetten een verplichting
neergelegd om op regelmatige basis bepaalde gegevens te verstrekken.
Daarnaast is een aantal administratieplichtigen aangewezen dat naast de
normale derde-informatieplicht uit eigen beweging ( spontaan) fiscaal relevante
informatie over derden moet verstrekken. De wettelijke regeling is ruim. Het
zijn echter vooral de professionele vermogensbeheerders (zoals banken,
verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen), die massaal informatie aan
de fiscus moeten verschaffen. Het gaat dan om informatie over bijvoorbeeld
spaarsaldi, effectenportefeuilles en inkomsten daaruit, kapitaalverzekeringen,
lijfrenteverzekeringen en (overige) levensverzekeringen. De aangewezen
administratieplichtingen moeten bij de verstrekte gegevens en inlichtingen
het burgerservicenummer van degene op wie de gegevens en inlichtingen
betrekking hebben, vermelden.
1.3.3 Wie is de derde?
Wie is nu als derde te beschouwen? Met de term ‘derde’ wordt bedoeld: een
andere belastingplichtige dan degene tot wie de vordering tot informatieverschaffing
is gericht. Bijvoorbeeld cliënten van belasting- , accountants- en
administratiekantoren kunnen in deze zin derden zijn. Maar ook de patiënt
van een arts is een derde (let ook op het verschoningsrecht, zie par. 1.4),
evenals de werknemer in relatie tot zijn werkgever. Uit het voorgaande blijkt
dat de derde en de administratieplichtige in zekere mate een commerciële
relatie moeten hebben. Bij derdenonderzoeken is het dus steeds belangrijk
om eerst te bepalen of sprake is van een derde en een administratieplichtige.
Indien bijvoorbeeld de fiscus vragen stelt aan een werknemer over zijn
werkgever is deze werknemer geen administratieplichtige in de zin van
deze regeling.
Voorbeeld:
Op grond van de wet stuurt
de inhoudingsplichtige bij elke
digitale loonaangifte gegevens
van zijn werknemers naar
de fiscus. Door middel van de
digitale loonaangifte voldoet
de inhoudingsplichtige aan zijn
wettelijke verplichtingen.
Bij deze loonaangifte stuurt
de inhoudingsplichtige ook de
zogeheten polisadministratie
mee, die onder meer als basis
dient voor het doen van
uitkeringen aan derden.
In feite wordt hiermee gevolg
gegeven aan een wettelijk
‘doorlopend’ verzoek.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
15

1.3.4 Spelregels bij het derdenonderzoek
Wanneer de fiscus besluit een administratieplichtige te onderwerpen aan een
controle ten behoeve van de belastingplicht van (een) derde(n), dan zal hij dit
expliciet moeten aankondigen aan de administratieplichtige. Hij hoeft bij deze
aankondiging niet mee te delen in verband met welke derde(n) het onderzoek
wordt ingesteld. Een controleambtenaar mag, wanneer hij bij een ‘reguliere’
controle (ook wel “boekenonderzoek” genoemd) ten behoeve van de
administratieplichtige zelf op fiscaal relevante informatie over een derde (die
ook moet kwalificeren als belastingplichtige) stuit, deze informatie gebruiken
voor de belastingheffing van deze derde.
De administratieplichtige is verplicht zijn gehele administratie (alle gegevensdragers)
ter inzage te verstrekken. Hij is verplicht de fiscus op zijn verzoek
(‘desgevraagd’) gegevens en inlichtingen te verstrekken en alle boeken,
bescheiden en andere gegevensdragers (ook digitale), dan wel de inhoud
daarvan ter inzage te geven. Ook bij het derdenonderzoek geldt dat de
gevraagde informatie fiscaal relevant moet zijn. De informatie moet van
belang kunnen zijn voor de vaststelling van de feiten, die invloed kunnen
uitoefenen op de heffing van de belasting van die derde(n). Het is de fiscus
die dit bepaalt, waarbij de rechter het laatste woord heeft.
Tegen dit soort informatieverzoeken bestaat geen bezwaar- of beroepsmogelijkheid.
Administratieplichtigen kunnen in het kader van een derdenonderzoek
uitsluitend verzoeken om een kostenvergoeding wanneer ze
van oordeel zijn dat een informatieverzoek waaraan zij inmiddels voldaan
hebben, onrechtmatig is.
Mocht de informatie over de derde(n) zich bij een ander bevinden (bijvoorbeeld
bij een administratiekantoor), dan moet deze de informatie aan de fiscus voor
raadpleging ter beschikking stellen. Voorts zijn de bepalingen met betrekking
tot de wijze waarop gegevens en inlichtingen moeten worden verstrekt en met
betrekking tot de verlening van toegang tot gebouwen en grond van overeenkomstige
toepassing op het derdenonderzoek.
16 | De fiscus op bezoek Zesde druk

1.4 Verschoningsrecht
1.4.1 Formeel verschoningsrecht
Als hoofdregel geldt dat niemand zich voor een weigering om aan zijn
informatie verplichtingen te voldoen kan beroepen op een geheimhoudingsplicht.
Zelfs niet als deze bij wet is opgelegd. Alleen voor het voldoen aan de
informatieverplichting ten behoeve van derden kunnen bedienaren van de
godsdienst, notarissen, advocaten, procureurs, artsen en apothekers zich
beroepen op geheimhouding, omdat zij dat uit hoofde van hun stand, ambt
of beroep verplicht zijn. Het betreft hier een zelfstandig recht.
Zelfs als de betrokken derde of cliënt toestemming heeft gegeven tot het
verstrekken van de gevraagde inlichtingen, kan de ambtsdrager een beroep
op het verschonings recht doen. Het verschoningsrecht geldt overigens niet
ongeclausuleerd. Bepaalde zakelijke gegevens vallen niet onder het ver schoningsrecht.
Ze zijn de verschoningsgerechtigde niet ‘toevertrouwd’ binnen
de vertrouwenssfeer van zijn ambt. De rechter weegt derhalve het belang van
de fiscus af tegen de geheimhoudingsplicht van de verschoningsgerechtigde.
Alleen bovengenoemde beroepsbeoefenaren kunnen zich op het verschoningsrecht
beroepen. Dit recht geldt voor hun gehele administratie. In principe is het
zo dat als een verschoningsgerechtigde in een andere hoedanigheid optreedt,
bijvoorbeeld als accountant, het verschoningsrecht niet geldt. Hij kan dus
alleen dan een beroep op zijn verschoningsrecht doen, als de feiten waarover
inlichtingen worden gevraagd hem in zijn hoedanigheid van verschoningsgerechtigde
zijn toevertrouwd. De vraag is echter of dit ook geldt voor de
advocaat-belastingkundige. Uit lagere rechtspraak kan worden afgeleid dat
een advocaat, die tevens als belastingadviseur optreedt, ook voor zijn fiscale
werkzaamheden een verschoningsrecht toekomt.
Voorbeeld:
Als de patiëntenkaarten van
een arts bepaalde financiële
gegevens bevatten die van
belang zijn voor de belastingheffing
van de arts zelf, dan zal
hij deze kaarten desgevraagd
integraal aan de inspecteur ter
beschikking moeten stellen.
Hij kan zich niet beroepen op
zijn geheimhoudingsplicht en
mag geen delen van de kaarten
bedekken. Dit is evenwel anders
als de inspecteur de arts wil
verplichten gegevens met
betrekking tot de heffing van
de patiënt te verstrekken.
In zo’n geval kan de arts
zich beroepen op zijn
verschoningsrecht en hoeft
hij geen inzage te verlenen.
Een niet-verschoningsgerechtigde zoals een belastingadviseur of accountant
kan soms beschikken over een ‘afgeleid verschoningsrecht’. Indien een
beroeps beoefenaar met een verschoningsrecht (bijvoorbeeld een advocaat)
de specifieke deskundigheid van een belastingadviseur inroept, dan straalt
het verschoningsrecht van die beroepsbeoefenaar in bepaalde mate af op de
belastingadviseur. Het ‘afgeleide verschoningsrecht’ beperkt zich tot informatie
die aan de deskundige (bijvoorbeeld een belastingadviseur) ter beschikking
is gesteld in het kader van de opdracht waarvoor hij is ingeschakeld.
Als omgekeerd een belastingadviseur een advocaat inschakelt, kan die
advocaat zich mogelijk niet op zijn verschoningsrecht beroepen. Uit lagere
rechtspraak kan worden afgeleid dat de advocaat dan dezelfde rechten
heeft als de belastingadviseur (zie hierna onder par. 1.4.2). De Hoge Raad
heeft zich over deze kwestie nog niet uitgelaten.
Cliënten van verschoningsgerechtigden kunnen zich op een zogenoemd
weigeringsrecht beroepen. Als de fiscus bijvoorbeeld bij een cliënt van een
advocaat inzage vraagt in correspondentie die tussen de advocaat en de
cliënt is gevoerd, dan mag de cliënt zich beroepen op zijn weigeringsrecht.
Indien een cliënt van een advocaat een trustkantoor heeft ingeschakeld en
correspondentie tussen de cliënt en de advocaat zich bij dat trustkantoor
bevindt, kan het trustkantoor zich beroepen op een zogenaamd ‘afgeleid
weigeringsrecht’. Het trustkantoor kan de fiscus dus weigeren inzage te geven
in correspondentie die met verschoningsgerechtigden is gevoerd. Wel zal het
De fiscus op bezoek Zesde druk |
17

trustkantoor de fiscus gelegenheid moeten geven om dat beroep op
vertrouwelijk heid op aannemelijkheid te toetsen. Die toetsing kan worden
opgedragen aan een neutrale derde, bijvoorbeeld een notaris.
1.4.2 De fiscus mag geen inzage vragen in fiscale adviezen en soortgelijke
documenten
Voor de praktijk is het belangrijk te weten dat de Belastingdienst geen inzage
mag vragen in adviezen van belastingadviseurs aan hun cliënten en in met de
cliënten gevoerde correspondentie, waar deze zich ook bevinden (zie tevens par.
1.2.4). Dit vloeit voort uit het zogenoemde fair play-arrest van de Hoge Raad.
Dit arrest ging over de vraag of de Belastingdienst inzage mocht krijgen in due
diligencerapporten. De Hoge Raad oordeelde dat het in strijd is met het beginsel
van fair play dat de Belastingdienst geschriften ter inzage vraagt die ten doel
hebben de fiscale positie van een belastingplichtige te belichten of hem op dat
gebied te adviseren (zie par. 1.2.4.2). Dit arrest heeft niet alleen betekenis voor
due diligencerapporten, maar ook voor andere documenten.
Alle geschriften die het hiervoor genoemde doel hebben, hoeven niet verstrekt
te worden. Dit geldt ook voor de feiten en beschrijvingen die in deze docu menten
voorkomen. Documenten die niet bedoeld zijn om fiscaal advies te geven,
moeten in principe wel integraal verstrekt worden aan de fiscus. Als in die
documenten echter passages voorkomen die dit doel wel hebben, dan mogen
die passages onleesbaar worden gemaakt. Dit doet zich bijvoorbeeld voor bij
een management letter die de accountant aan het management van een bedrijf
stuurt. In een management letter wordt onder meer ingegaan op risico’s die
door de accountant zijn geconstateerd. Daaronder vallen soms ook fiscale
risico’s. Als de fiscus een management letter opvraagt, moet deze dus verstrekt
worden, immers het hoofddoel van een management letter is niet fiscaaladviserend
van aard. Maar de fiscale passages die in de management letter
voorkomen, hebben dat karakter wel. Die mogen daarom onleesbaar worden
gemaakt.
In het licht van het bovenstaande, is het dus van groot belang stukken die
betrekking hebben op feiten die voor de belastingheffing van belang kunnen
zijn en stukken die de fiscus niet mag opvragen, strikt gescheiden te houden.
1.5 Rechtsbescherming
Het komt voor dat verzoeken van de fiscus om informatie en inlichtingen als
onredelijk worden ervaren door de belastingplichtige, bijvoorbeeld omdat hij van
oordeel is dat de verzochte informatie en inlichtingen naar zijn mening niet van
belang kunnen zijn voor zijn belastingheffing. Ook kan het zijn dat de ver zoeken
van de fiscus zodanig zijn dat zij als disproportioneel worden ervaren,
bijvoorbeeld omdat de belastingplichtig onevenredig veel werk moet verrichten
om aan het verzoek te kunnen voldoen. Sinds 1 juli 2011 staan aan de belastingplichtige
rechtsmiddelen ter beschikking om tegen dergelijke verzoeken van de
fiscus in te gaan. De rechtigmatigheid van controlehandelingen van de fiscus kan
sinds deze datum aan de rechter worden voorgelegd door middel van de
zogenaamde informatiebeschikking die de inspecteur moet vaststellen indien de
inspecteur van mening is dat niet of niet voldoende door de belastingplichtige is
voldaan aan een verzoek om informatie. De wijze waarop aan deze rechtsbescherming
invulling is gegeven wordt in paragraaf 3.2.1 nader beschreven.
18 | De fiscus op bezoek Zesde druk

1.6 Identificatieplicht
In het kader van de loonheffingen (de gecombineerde heffing van loonbelasting,
premies volks- en werknemersverzekeringen en premie zorgverzekeringen)
moet iedereen zich op de werkplek kunnen identificeren. Werknemers uit
Nederland en de EU/EER mogen hiervoor een rijbewijs gebruiken. Bij een
controle moet de werkgever zijn werknemers de gelegenheid geven om aan
hun identificatieplicht te voldoen. In ieder geval is het paspoort het officiële
document dat voor identificatie kan dienen. Ook de documenten, waarover een
vreemdeling in gevolge de Vreemdelingenwet moet beschikken ter vaststelling
van zijn identiteit, nationaliteit en verblijfsrechtelijke positie volstaan.
De werknemer is wettelijk verplicht zijn identiteit (ID) aan de werkgever te
tonen en hem in staat te stellen daaruit gegevens over zijn identiteit in de
administratie van de werkgever op te nemen en een afschrift van een geldig
ID-bewijs daarbij te bewaren. Geadviseerd wordt op dit afschrift de datum te
plaatsen, waarop de werkgever de identiteit aan de hand van voornoemd
ID-bewijs zelf gecontroleerd heeft en dit te ondertekenen. Het is voldoende
als zich op de werkplek, bijvoorbeeld op de administratie, een afschrift van dit
ID-bewijs aanwezig is. Het is verstandig dit afschrift in ieder geval zeven jaar
te bewaren na afloop van de werkzaamheden.
Er bestaat ook een identificatieplicht met betrekking tot de derde- informatieplicht
(zie par. 1.3). Het gaat dan meer in het bijzonder om de aangewezen
administratieplichtigen (veelal financiële instellingen) die spontaan informatie
aan de fiscus moeten verschaffen. De administratieplichtige dient van degene
op wie de gegevens en inlichtingen betrekking hebben opgave te verlangen van
het burgerservicenummer en de identiteit vast te stellen aan de hand van een
geldig identiteitsbewijs. Dit nummer en een afschrift van voornoemd identiteitsbewijs
moeten in de administratie worden opgenomen.
Tenslotte hebben inleners en aannemers het recht zelf de identiteit vast te
stellen van door hen ingeleend personeel en van werknemers van onderaannemers,
aan wie aannemers werkzaamheden hebben uitbesteed.
Door dit recht zorgvuldig uit te oefenen kunnen aannemers en inleners hun
keten-en/of inlenersaansprakelijkheid beperken.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
19

1.7 Documentatieverplichting ten aanzien
van onderlinge transacties
1.7.1 Algemeen
In de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 (hierna: Wet Vpb) is een
administratieverplichting jegens de fiscus opgenomen. Doelgroep voor
onderhavige bepaling zijn concerns, bestaande uit meerdere, al dan niet
in het buitenland gevestigde, gelieerde vennootschappen die onderling
transacties aangaan, zoals het handelen in goederen of het aan elkaar
verrichten van diensten. Het is de bedoeling dat deze gelieerde vennootschappen
in hun onderlinge transacties prijzen hanteren die onafhankelijke
marktpartijen ook zouden gebruiken.
Het hanteren van onzakelijke transactieprijzen (ook wel verrekenprijzen of
‘transfer prices’ genoemd) kan er namelijk toe leiden dat de belastingheffing
(gedeeltelijk) niet plaatsvindt, of bij de ‘verkeerde’ vennootschap plaatsvindt.
Om nu na te kunnen gaan of binnen de groep daadwerkelijk zakelijke verrekenprijzen
worden gehanteerd, moeten de belastingplichtigen die onderdeel
uitmaken van de groep gegevens in hun administratie opnemen waaruit kan
worden opgemaakt of er met betrekking tot de totstandgekomen verrekenprijzen
sprake is van voorwaarden die in het economische verkeer door
onafhankelijke partijen zouden zijn overeengekomen. Deze informatieverplichting
jegens de fiscus wordt wel de ‘documentatieplicht’ genoemd.
Deze documentatieverplichting wordt algemeen gezien als een verzwaring van
de informatieverplichtingen die reeds golden ten aanzien van (inter)nationaal
gelieerde groepen van vennootschappen en is met name voor bedoeld om
informatie ten aanzien van in het buitenland gevestigde gelieerde lichamen
beschikbaar te doen komen.
In de volgende paragrafen wordt ingegaan op wie moet voldoen aan de
documentatieverplichting en welke gegevens gedocumenteerd moeten worden.
Volledigheidshalve merken wij op dat de recente discussies omtrent Base Erosion
& Profit Shifting hier in de toekomst mogelijk veranderingen in kan brengen.
1.7.2 Wie moeten voldoen aan de documentatieverplichting?
Hierboven is reeds aangegeven dat de documentatieverplichting geldt voor
gelieerde vennootschappen. Er is in het kader van deze verplichting sprake
van gelieerdheid indien een lichaam of een natuurlijk persoon (on)middellijk
deelneemt aan de leiding van of het toezicht op of in het kapitaal van een ander
lichaam. Het meest sprekende voorbeeld is hier de relatie tussen moeder- en
dochtervennootschappen. Daarnaast is onderhavige bepaling van toepassing
op de situatie waarin twee lichamen verbonden zijn, omdat een derde door
middel van leiding, toezicht, dan wel deelneming in het kapitaal de betreffende
lichamen verenigt. Een voorbeeld is de relatie tussen zustermaatschappijen.
In het kader van de documentatieverplichting zijn overigens, in tegenstelling
tot de situaties beschreven in par. 2.2, geen meerderheidsbelangen noodzakelijk.
Indien de belastingplichtige van mening is dat geen sprake is van
voldoende zeggenschap om invloed uit te oefenen op de voorwaarden
waaronder een onderlinge transactie is aangegaan, kan hierover vooraf
20 | De fiscus op bezoek Zesde druk

zekerheid worden gevraagd bij de inspecteur. In het geval de inspecteur het
standpunt van de belastingplichtige onderschrijft, dan volgt daaruit dat de
belastingplichtige niet documentatieplichtig is.
1.7.3 Welke gegevens moeten worden gedocumenteerd?
Uit de door de belastingplichtige gedocumenteerde informatie moet in ieder
geval blijken op welke wijze de verrekenprijzen tot stand zijn gekomen.
Daarnaast moet uit de gegevens kunnen worden opgemaakt of met betrekking
tot de totstandgekomen verrekenprijzen sprake is van voorwaarden die in het
economisch verkeer door onafhankelijke partijen zouden zijn overeengekomen.
De wet schrijft dus niet precies voor welke informatie moet worden
gedocumen teerd. De norm is met opzet opengelaten om de documentatieverplichting
beter af te kunnen stemmen op het individuele geval. Toch zijn
er concrete aanwijzingen te vinden van de informatie die gedocumenteerd
zou moeten worden. Te denken valt bijvoorbeeld aan de kenmerken van
de goederen en diensten, een analyse van de door de betrokken partijen
uitgeoefende functies (inclusief gebruikte activa en gelopen risico’s),
de contractuele voorwaarden, de economische omstandigheden en de
ondernemingsstrategieën. Daarnaast de onderbouwing van de keuze voor
de gehanteerde verrekenprijsmethode (onderbouwing van de keuze voor één
methode) en de onderbouwing van de prijs, waaruit kan worden opgemaakt
of met betrekking tot de tot stand gekomen verrekenprijzen sprake is van
voorwaarden die in het economische verkeer door onafhankelijke partijen
zouden zijn overeengekomen. Verder zou relevante informatie kunnen
bestaan uit de management accounts, vastgestelde budgetten, verslagen van
aandeel houdersvergaderingen, verslagen van bestuursvergaderingen etc.
Ook informatie die zich in het buitenland bevindt, valt onder de documentatieverplichting.
Per concrete situatie moet worden beoordeeld in hoeverre
de hierboven genoemde elementen van belang zijn voor de bepaling van
de zakelijke verrekenprijs ten aanzien van een bepaalde transactie.
1.7.4 Het verstrekken van de informatie
De staatssecretaris heeft opgemerkt dat van de belastingplichtige wordt
verwacht dat hij de gevraagde informatie geordend vastlegt en op verzoek van
de inspecteur ter beschikking stelt aan de Belastingdienst. De staatssecretaris
gaat ervan uit dat de betreffende documentatie beschikbaar is vanaf het
moment dat de transactie heeft plaatsgevonden. Mocht echter blijken dat de
belastingplichtige op het moment dat daarom wordt gevraagd de informatie
niet beschikbaar heeft, dan zal hem in alle gevallen een redelijke termijn
worden gegeven om dit gebrek te herstellen. De redelijkheid van de termijn
is afhankelijk van de complexiteit van de betreffende transactie(s).
De termijn zal echter minimaal vier weken bedragen. Bij complexere transacties
kan deze termijn in overleg met de Belastingdienst worden verlengd tot maximaal
drie maanden.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
21

22 | De fiscus op bezoek Zesde druk
2 Informatie verplichtingen en
internationale verhoudingen

2.1 Algemeen
Door een voortdurend toenemende internationalisering van het economische
leven zijn steeds meer mensen en ondernemingen activiteiten gaan ontplooien
die over de Nederlandse landsgrenzen heen reiken. Hierdoor bevindt de
informatie die nodig is om de belastingschuld vast te stellen zich steeds vaker in
het buitenland. De Nederlandse fiscus kan onder bepaalde voorwaarden zich in
het buitenland bevindende informatie over in Nederland gevestigde
belastingplichtigen verkrijgen. Verder is van belang dat de Nederlandse fiscus
regelmatig informatie uitwisselt met belastingdiensten van andere landen. In dit
hoofdstuk zal kort op de internationale facetten van de informatieverplichtingen
jegens de fiscus worden ingegaan en zal een kort overzicht van de belangrijkste
aspecten in het kader van informatie-uitwisseling tussen Nederland en andere
landen worden besproken.
2.2 Informatieverplichting in internationale
verhoudingen
De informatieplicht omschreven in Hoofdstuk 1 is van toepassing op alle
belastingplichtigen in Nederland. Wanneer de Nederlandse fiscus inlichtingen uit
het buitenland nodig heeft ten behoeve van de Nederlandse belasting heffing
dan kan hij deze informatie in bepaalde situaties verkrijgen via de
belastingplichtige. Hieronder zullen twee basissituaties beschreven worden.
2.2.1 Twee basissituaties
In de volgende twee basissituaties kan de Nederlandse fiscus van een
Nederlandse vennootschap informatie verkrijgen die zich bevindt in
het buitenland:
A. In de eerste situatie gaat het om informatie die in het bezit is van buitenlandse
dochtermaatschappijen. Als een Nederlandse vennootschap op
grond van de juridische zeggenschapsverhouding recht heeft op informatie
van een buitenlandse dochtermaatschappij en dat ook geldend kan maken,
dan geldt de verplichting om informatie te verstrekken voor de Nederlandse
vennootschap ook ten aanzien van informatie die in het bezit is van de
dochtermaatschappij. Te denken valt aan de Nederlandse moeder maatschappij,
die de meerderheid van de aandelen in de buitenlandse dochtermaatschappij
houdt.
In deze situatie dient de moedermaatschappij op basis van de normale
informatieverplichtingen, zoals in de voorgaande hoofdstukken beschreven,
gegevens en inlichtingen te verstrekken en boeken, bescheiden en gegevens -
dragers beschikbaar te stellen die betrekking hebben op de dochter maatschappij,
indien deze voor de heffing van de moedermaat schappij van belang
kunnen zijn.
Voorbeeld:
De in Nederland gevestigde
Kokoskoek BV, die alle aandelen
houdt van de op Bermuda
gevestigde Coconut Ltd.
Op verzoek van de fiscus zal
Kokoskoek BV voor haar fiscaal
relevante informatie die in het
bezit is bij Coconut Ltd aan
de Nederlandse fiscus moeten
verschaffen.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
23

Voorbeeld:
De in Singapore gevestigde
Longdrink Ltd houdt de
meerderheid van de aandelen
van de in Nederland gevestigde
Rietje BV. Van zuster maatschappijen
is sprake als
bijvoorbeeld de in Engeland
gevestigde Body Ltd de
meerderheid van de aandelen
houdt in de in Nederland
gevestigde Hand BV en de in
Singapore gevestigde Foot Ltd.
Informatie in het bezit van
respectievelijk Longdrink Ltd en
Body Ltd en Foot Ltd dient
onder omstandigheden door
respectievelijk Rietje BV en
Hand BV aan de Nederlandse
fiscus te worden verstrekt.
B. In de tweede situatie gaat het om informatie die in het bezit is van
buitenlandse moeder- of zustermaatschappijen en betrekking heeft op een
Nederlandse dochter- of zustermaatschappij. Concreet gaat het dus om
fiscaal relevante informatie met betrekking tot de Nederlandse dochtermaatschappij
die zich bij een buitenlandse moedermaatschappij bevindt.
De moedermaatschappij moet overigens wel over meer dan 50% van de
aandelen van de dochtermaatschappij beschikken. Daarnaast bestaat deze
verplichting ten aanzien van informatie die zich bij een zustermaatschappij
bevindt (de gezamenlijke moedermaatschappij moet ook in die zuster maatschappij
een belang van meer dan 50% hebben).
Let wel, wanneer een internationale of Europese regeling van toepassing is
op basis waarvan informatie kan worden uitgewisseld zoals omschreven in
paragraaf 2.3.1, dan moet van die mogelijkheid eerst gebruik worden gemaakt.
Als is gebleken dat de gevraagde inlichtingen niet via een dergelijke
regeling kan worden verkregen, dan kan de minister de inspecteur alsnog
toestemming verlenen de informatie op deze wijze te vergaren.
2.2.2 Omvang van de informatieverplichting
Uit hetgeen hierboven is opgemerkt blijkt dat Nederlandse vennootschappen
informatie die zich bij hun buitenlandse dochter-, moeder- dan wel zustermaatschappij
bevindt, desgevraagd aan de fiscus moeten verstrekken op grond
van de Nederlandse wet. Let erop dat het alleen gaat om die informatie die
voor de eigen belastingheffing van de Nederlandse vennootschap van belang
kan zijn. Het is niet nodig dat de originele boeken en bescheiden worden
overgelegd, met afschriften en uittreksels hiervan kan worden volstaan.
Als het in het buitenland gevestigde lichaam de gewenste informatie niet wil
verstrekken, dan is dat geen excuus voor de informatieplichtige Nederlandse
vennootschap om niet aan haar informatieplicht te voldoen. De plicht tot
informatieverstrekking blijft bestaan.
Ook als de buitenlandse wetgeving de informatieverstrekking niet toestaat blijft
in beginsel de verplichting gelden. Het wordt dan aan de belastingrechter
overgelaten om te beoordelen of die buitenlandse wetgeving informatieverstrekking
werkelijk verhindert, en zo ja, of het belang van de Nederlandse
belastingheffing daarvoor moet wijken.
2.3 Internationale fiscale gegevensuitwisseling
tussen landen
Naast informatie die de Nederlandse fiscus kan verkrijgen via belastingplichtigen,
kan de fiscus ook een beroep doen op buitenlandse autoriteiten.
Regelmatig wordt informatie uitgewisseld tussen Nederland en andere landen ten
behoeve van de belastingheffing. Dit brengt ook met zich mee dat Nederland in
bepaalde situaties informatie over haar belastingplichtigen dient te verstrekken
aan het buitenland. Hieronder volgt een kort overzicht van de belangrijkste
aspecten ten aanzien van internationale fiscale gegevens uitwisseling tussen
Nederland en het buitenland.
24 | De fiscus op bezoek Zesde druk

2.3.1 Overzicht internationale en Europese regelingen
Het systeem van gegevensuitwisseling tussen de verschillende landen heeft
gestalte gekregen door verschillende internationale en Europese regelingen.
Hieronder volgt een kort overzicht van regelingen die van belang zijn voor
Nederland:
• Belastingverdragen die Nederland heeft afgesloten met andere landen
waarin een specifieke bepaling is opgenomen over de uitwisseling van
inlichtingen.
• TIEA’s (‘Tax Information Exchange Agreements’) zijn verdragen die
uitsluitend gericht zijn op fiscale gegevensuitwisseling welke met
name worden afgesloten met landen die kenmerken hebben van een
belastingparadijs.
• Het WABB Verdrag (Verdrag inzake wederzijdse administratieve bijstand in
belastingzaken) is afgesloten tussen veel verschillende landen, waaronder
Nederland en voorziet in regels over informatie-uitwisseling en wederzijdse
bijstand in belastingzaken. Als gevolg van wijzingen die onlangs zijn doorgevoerd,
hebben naast landen die lid zijn van de OESO of de Raad van Europa
ook andere landen, zoals ontwikkelingslanden, de mogelijkheid om toegang
te krijgen tot dit verdrag.
• Op basis van de Europese Richtlijn inzake wederzijdse bijstand bij invordering
kunnen landen die lid zijn van de Europese Unie elkaar inlichtingen
verstrekken die zij nodig hebben voor de invordering van hun belastingclaim.
Deze Richtlijn is per 1 januari 2012 gewijzigd.
• De Europese Richtlijn inzake de administratieve samenwerking bij de heffing
van belastingen regelt de uitwisseling van informatie met betrekking tot de
belastingheffing in de lidstaten van de Europese Unie. Per 1 januari 2013 is
de Richtlijn gewijzigd waardoor de mogelijkheid van informatie-uitwisseling
binnen de Europese Unie op een aantal punten is verruimd en eenvoudiger
is geworden.
• De Europese Spaarrenterichtlijn regelt dat lidstaten elkaar automatisch
inlichtingen verstrekken over grensoverschrijdende rentebetalingen.
Het doel van de Europese Spaarrenterichtlijn is om inkomsten uit
spaargelden in de vorm van rente, die vanuit een lidstaat worden betaald
aan natuurlijke personen die hun woonplaats in een andere lidstaat hebben,
te belasten volgens het nationale recht van het woonland van de spaarder.
De bovenstaande internationale en Europese regelingen heeft Nederland
vastgelegd in de Wet op de internationale bijstandsverlening bij de heffing van
belastingen (hierna: “WIB”). In de WIB wordt bepaald op welke wijze en onder
welke voorwaarden Nederland informatie vanuit het buitenland kan verkrijgen
of informatie aan de buitenlandse fiscus dient te verstrekken.
Uitwisseling van informatie binnen en tussen landen wordt steeds belangrijker
en daardoor onderhevig aan veranderingen. Voor de meest recente stand van
zaken adviseren wij om contact op te nemen met uw adviseur.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
25

2.3.2 Vormen van informatie-uitwisseling
Op verschillende manieren kan informatie worden uitgewisseld tussen de
Nederlandse fiscus en het buitenland. In de WIB wordt een onderscheid
gemaakt tussen de volgende drie vormen van informatie-uitwisseling:
1. Bij informatie-uitwisseling op verzoek kunnen landen elkaar verzoeken
om inlichtingen te verstrekken die naar verwachting van belang zijn voor
de heffing van belastingen in het verzoekende land.
2. In geval van automatische informatie-uitwisseling hoeft niet om
inlichtingen te worden verzocht, maar wisselen landen automatisch
informatie uit. Vanaf 1 januari 2015 worden specifieke categorieën
gegevens automatisch uitgewisseld tussen landen van de Europese
Unie, zoals bijvoorbeeld gegevens over arbeidsinkomen.
3. Wanneer een land informatie verstrekt zonder voorafgaand verzoek,
waarbij het vermoeden bestaat dat die informatie relevant is voor de
belastingheffing in een ander land, is sprake van spontane informatieuitwisseling.
2.3.3 Voldoen van een informatieverzoek door de Nederlandse fiscus
Niet elk informatieverzoek van een buitenlandse fiscale autoriteit hoeft te
worden ingewilligd. Nederland zal onder andere niet mee hoeven te werken aan
het verstrekken van inlichtingen als de buitenlandse fiscus niet eerst in eigen
land getracht heeft de gevraagde informatie te verkrijgen, of als door die
informatieverstrekking een commercieel, industrieel of beroepsgeheim zou
worden onthuld.
Indien de Nederlandse fiscus informatie wil uitwisselen met de fiscus van
een ander land, werd tot 1 januari 2014 vooraf een kennisgeving verstuurd
naar degene van wie de inlichtingen afkomstig zijn. Tegen die kennisgeving
kon eventueel bezwaar worden gemaakt. Het vooraf versturen van een
kennisgeving naar degene die de inlichtingen heeft verstrekt, is afgeschaft
per 1 januari 2014.
26 | De fiscus op bezoek Zesde druk

3 Sancties bij niet-nakoming van
de informatieverplichtingen
De fiscus op bezoek Zesde druk |
27

3.1 Algemeen
Uit de voorgaande hoofdstukken blijkt dat de fiscus volop in de gelegenheid is
om informatie te verzamelen. Maar wat gebeurt er nu als de belastingplichtige
weigert de gevraagde informatie aan de inspecteur te verschaffen? Het zou
de belastingplichtige mooi uitkomen als hij straffeloos onder zijn aangifteverplichting
uit zou kunnen komen of bij elke vraag die de inspecteur hem stelt
zijn mond zou kunnen houden. De belastingheffing zou dan ernstig worden
gefrustreerd. Zonder afdoende informatie kan er immers geen juiste heffing
plaatsvinden. Om er voor te zorgen dat de informatieplichtigen hun informatieplicht
ook daadwerkelijk zullen nakomen, heeft de wetgever een aantal sancties
in de wet opgenomen.
3.2 De sancties
3.2.1 Omkering van de bewijslast
Het niet, niet volledig of niet tijdig verstrekken van bepaalde gegevens en
inlichtingen, het niet ter inzage geven van boeken en bescheiden, het niet,
dan wel ondeugdelijk voeren van een administratie en het niet voldoen aan de
documentatieverplichting kunnen de inspecteur doen besluiten om een voor
bezwaar vatbare beschikking vast te stellen. In die beschikking (de zogenaamde
informatiebeschikking) wordt gesteld dat de belastingplichtige niet aan zijn
(informatie)verplichtingen heeft voldaan en wat de gevolgen zijn van het niet
nakomen van die verplichting. Tegen de afgegeven informatiebeschikking kan
de belastingplichtige bezwaar en beroep aantekenen waarmee de rechtmatigheid
van het informatieverzoek aan de rechter kan worden voorgelegd.
De rechter toetst vervolgens of het informatieverzoek rechtmatig is of niet.
Indien de rechter oordeelt dat het informatieverzoek onrechtmatig is, wordt
de informatiebeschikking vernietigd en wordt de belastingaanslag vastgesteld
zonder omkering en verzwaring van de bewijslast.
Indien de rechter oordeelt dat het informatieverzoek rechtmatig is, krijgt de
belastingplichtige de gelegenheid om alsnog de gevraagde informatie te
verstrekken. Omkering van de bewijslast treedt dan niet in tenzij sprake is van
misbruik van procesrecht door de belastingplichtige. Pas wanneer de informatie
alsnog niet wordt verstrekt en de informatiebeschikking onherroepelijk vast
komt te staan, kan de fiscus de belastingaanslag vaststellen met omkering en
verzwaring van de bewijslast. Het is belangrijk om te beseffen dat indien de
inspecteur geen informatiebeschikking afgeeft, omkering en verzwaring van
de bewijslast niet aan de orde komt.
Indien de inspecteur een aanslag oplegt met omkering van de bewijslast, dan
verkeert de belastingplichtige in een weinig benijdenswaardige positie. Het
gevolg is namelijk dat de inspecteur de opgelegde aanslag handhaaft als de
belastingplichtige daar bezwaar tegen aantekent, tenzij en voor zover de
inspecteur gebleken is dat deze aanslag onjuist is. Slaagt de belastingplichtige
niet in zijn bewijslast, dan blijft de aanslag overeind.
De bewijslast wordt niet alleen omgekeerd, de bewijslast wordt ook verzwaard.
Als een belastingplichtige onder de normale bewijslastregels de bewijslast
heeft, moet hij aannemelijk maken dat en in hoeverre de aanslag onjuist is.
28 | De fiscus op bezoek Zesde druk

Bij de omkering van de bewijslast wordt deze bewijslast verzwaard. Niet alleen
rust de bewijslast per definitie op de belastingplichtige (en dus niet op de
inspecteur), maar ook moet hij doen blijken (overtuigend aantonen) dat en in
hoeverre de aanslag onjuist is. Het enkel aannemelijk maken volstaat dus niet
meer. De belastingplichtige die er niets aan kan doen dat hij niet aan zijn
informatieverplichtingen heeft voldaan, kan in beginsel niet met omkering van
de bewijslast geconfronteerd worden. Wanneer de bewijslast reeds op de
belastingplichtige rust (zoals bij het claimen van een aftrekpost), zal het niet
voldoen aan de inlichtingenverplichtingen niet leiden tot omkering van de
bewijslast. Het feit dat de inspecteur de aanslag oplegt met omkering van de
bewijslast, betekent niet dat de inspecteur die aanslag naar een willekeurige
hoogte mag vaststellen. Hij moet de aanslag op een redelijk bedrag vaststellen.
Naast de belastingplichtige kunnen ook anderen gevraagd worden om informatie
te verstrekken aan de fiscus (zie 1.3.2.), bijvoorbeeld de administratie plichtigen
ten behoeve van de belastingheffing van derden (de zogenoemde derdenonderzoeken).
Het niet voldoen aan de informatie verplichting voor derden leidt
niet tot omkering van de bewijslast bij die derden. Ten aanzien van informatieverzoeken
in het kader van derden onderzoeken bestaat er geen mogelijkheid om
in bezwaar en beroep te gaan. Sinds 1 juli 2011 hebben administratieplichtigen
wel de mogelijkheid om een verzoek om kostenvergoeding in te dienen wanneer
zij van mening zijn dat een informatieverzoek waaraan zij inmiddels voldaan
hebben, onrechtmatig is. Mocht de fiscus dit verzoek afwijzen, dan kan de
administratieplichtige hiertegen bezwaar en beroep instellen.
Volledigheidshalve merken wij op dat los van het bovenstaande, de fiscus
de mogelijkheid heeft om informatie op te vragen langs de civiele weg.
Indien de rechter de fiscus gelijk geeft, kan het verstrekken van informatie
worden afgedwongen op last van een dwangsom.
3.2.2 De bestuurlijke boete
3.2.2.1 Algemeen
Nog een stap verder gaat het opleggen van de bestuurlijke boete. Het opleggen
van een boete is – grosso modo – gekoppeld aan de verplichting tot het doen van
aangifte. De belastingplichtige die niet of niet tijdig aangifte doet of door opzet
of grove schuld niet, dan wel onjuist of onvolledig aangifte doet, kan worden
geconfronteerd met een verzuim- of een vergrijpboete.
3.2.2.2 Aan wie kan een boete worden opgelegd
De verzuim- en vergrijpboetes kunnen als hoofdregel alleen worden opgelegd
aan de belastingplichtige. Met ingang van 1 juli 2009 kan zo’n boete ook worden
opgelegd aan een ander dan de belastingplichtige. Dit is het geval als die ander
als medepleger kan worden aangemerkt. Daarvan is sprake bij een bewuste en
nauwe samenwerking tussen de belastingplichtige en die ander (denk aan de
belastingadviseur) bij bijvoorbeeld het doen van een onjuiste aangifte. Daarbij is
tevens van belang dat de bijdrage van die ander (intellectueel en/of materieel)
van voldoende gewicht is. Als de belastingplichtige een rechtspersoon is zoals
een B.V. kan in voorkomend geval niet alleen een boete worden opgelegd aan de
B.V., maar ook aan haar directeur-grootaandeelhouder en andere werk nemers,
bijvoorbeeld de bedrijfsfiscalist.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
29

Per 1 januari 2014 kunnen ook bestuurlijke boeten worden opgelegd aan de
zogenoemde doen pleger, de uitlokkker en de medeplichtige indien sprake is
van opzet. Van doen plegen is bijvoorbeeld sprake indien een belastingadviseur
de belastingplichtige opzettelijk een onjuiste aangifte laat doen terwijl de
belastingplichtige zelf geen enkel verwijt treft. Voor uitlokking is vereist dat de
uitlokker een ander aanzet tot het begaan van een overtreding met gebruik van
een of meer uitlokkingsmiddelen zoals giften, beloften of misbruik van gezag.
Van medeplichtigheid is sprake als iemand hulp verleent bij een overtreding
(tijdens of voorafgaand) die door een ander wordt begaan. In dit kader kan een
aangiftemedewerker worden verweten dat hij bewust geen onderzoek heeft
ingesteld naar de zakelijkheid van bepaalde betalingen.
3.2.2.3 De verzuimboete
Het doel van de verzuimboete is een gebod tot nakoming van fiscale
verplichtingen ‘in te scherpen’. Voor het opleggen van deze boete is het
voldoende dat aan één of meer van deze verplichtingen niet is voldaan.
Bij afwezigheid van alle schuld wordt geen boete opgelegd.
Bij aanslagbelastingen (zoals de inkomsten- en de vennootschapsbelasting)
zijn er twee soorten verzuimen die kunnen leiden tot een verzuimboete.
Deze verzuimboete bedraagt maximaal € 5.278. Tot het opleggen van een
boete tot dat bedrag wordt alleen in een uitzonderlijk geval overgegaan,
bijvoorbeeld als de aangifte stelselmatig niet of te laat wordt ingediend.
Het niet of niet binnen de termijn doen van aangifte voor de aanslagbelastingen
wordt aangemerkt als een aangifteverzuim. De hoofdregel is dat in
beginsel ter zake van een aangifteverzuim de inspecteur een verzuimboete
oplegt van 7% van het wettelijk maximum, hetgeen neerkomt op een bedrag
van € 369. Dit is echter anders als het gaat om de aangifte vennoot schapsbelasting.
In het geval van een aangifteverzuim bij de vennootschapsbelasting
legt de inspecteur een verzuimboete op van € 2.639, 50% van het wettelijk
maximum. Indien de inspecteur een verzuimboete oplegt voordat de aanslag is
opgelegd, kan het alsnog indienen van de aangifte leiden tot een matiging van
de verzuimboete. De aangifte moet dan worden ingediend uiterlijk voordat de
inspecteur uitspraak op bezwaar tegen de boetebeschikking doet.
De verzuimboete wordt gematigd voor de inkomstenbelasting tot 1% van het
wettelijk maximum (€ 52) en voor de vennootschapsbelasting tot 5% van het
wettelijk maximum (€ 264).
Naast een aangifteverzuim kan ook voor een betalingsverzuim bij aanslagbelastingen
een verzuimboete worden opgelegd. Dit is het geval als de aanslag
niet, gedeeltelijk niet of niet tijdig betaald wordt. Deze verzuimboete wordt niet
opgelegd door de inspecteur, maar door de ontvanger. De ontvanger is namelijk
degene die constateert of de aanslag al dan niet (tijdig) is betaald. De verzuimboete
voor een betalingsverzuim bedraagt 5% van de niet, gedeeltelijk niet of
niet tijdig betaalde belasting met een maximum van € 5.278 1 en een minimum
van € 50.
1 Ten tijde van het schrijven van deze brochure (mei 2015) noemt de wettekst een lager maximum bedrag
van € 4.920. Voor het opleggen van de boete zou van dit bedrag moeten worden uitgegaan.
30 | De fiscus op bezoek Zesde druk

Ook bij de aangiftebelastingen (zoals de loonheffingen en de omzetbelasting)
kan een verzuimboete worden opgelegd voor zowel een aangifteverzuim als
een betalingsverzuim.
Van een aangifteverzuim is sprake als de aangifte niet, niet tijdig of onjuist
dan wel onvolledig wordt gedaan. In dat geval kan een verzuimboete worden
opgelegd van maximaal € 131. Daartoe wordt slechts overgegaan in een
uitzonderlijk geval, bijvoorbeeld doordat stelselmatig niet, te laat, onjuist dan
wel onvolledig aangifte wordt gedaan. Is dat niet aan de orde, dan bedraagt
deze verzuimboete 50% van € 131 (€ 65). Voor de loonheffingen gelden
andere bedragen. Daar bedraagt de boete maximaal € 1.319, en in een niet
uitzonderlijk geval 5% daarvan (€ 66). Voor een boete is geen plaats als de
aangifte alsnog, binnen 7 dagen na de datum waarop die had moeten worden
ingediend, wordt ingediend.
Een betalingsverzuim doet zich in de eerste plaats voor als het volgens de tijdig
ingediende aangifte verschuldigde bedrag niet, niet geheel of te laat wordt
betaald. Er wordt dan een boete opgelegd van 3% van de belasting die niet dan
wel te laat is betaald, zij het dat de boete minimaal € 50 bedraagt en maximaal
€ 5.278. Dit percentage van 3 geldt niet in een uitzonderlijk geval, bijvoorbeeld
als stelselmatig niet, niet geheel dan wel te laat wordt betaald. Er kan in die
situatie een boete worden opgelegd van maximaal € 5.278. Een betaling die
plaatsvindt binnen 7 dagen na de datum waarop uiterlijk betaald had moeten
zijn, wordt geacht een tijdige betaling te zijn tenzij de belastingplichtige het
voorgaande tijdvak of het voorgaande tijdstip in verzuim was met de betaling
voor dezelfde belasting.
Van een betalingsverzuim is in de tweede plaats sprake als er niet of te weinig
betaald is omdat er te weinig belasting is aangegeven, waaronder begrepen
de situatie dat er geen aangifte is gedaan omdat er ten onrechte niet om de
uitreiking van een aangiftebiljet is verzocht. In dat geval kan een verzuimboete
worden opgelegd van 10% van de betreffende belasting, welke boete minimaal
€ 50 en maximaal € 5.278 bedraagt.
Een betalingsverzuim doet zich in de derde plaats voor bij de zogenoemde
suppletieaangifte of voor de loonheffingen, bij het zogenoemde correctiebericht.
Via zo’n aangifte/bericht corrigeert de belastingplichtige zijn eerdere –
te lage – aangiftes. Als de suppletieaangifte/het correctiebericht minder dan
€ 20.000 bedraagt of minder dan 10% van het bedrag dat over de betreffende
periode al aan belasting betaald was, wordt geen verzuimboete opgelegd.
In alle andere gevallen wordt wel een verzuimboete opgelegd. Deze is 5% van
het verschuldigde bedrag, maar maximaal € 5.278.
Niet-nakoming verplichtingen
Per 1 januari 2010 wordt de niet-nakoming van een aantal verplichtingen
niet meer bestraft via het commune strafrecht, maar met een verzuimboete.
Het gaat om een aantal informatie- en administratieverplichtingen waarvan
de overtreding eenvoudig is vast te stellen.
Zo wordt aan de belastingplichtige een verzuimboete opgelegd als hij niet
binnen de voorgeschreven termijn aan de inspecteur verzoekt aan hem een
De fiscus op bezoek Zesde druk |
31

aangiftebiljet uit te reiken. Hetzelfde geldt wanneer hij de inspecteur tijdens een
controle niet toestaat kopieën etc. te maken van ‘gegevensdragers’ of hem de
toegang weigert. Tevens kan aan de werkgever een verzuimboete worden
opgelegd wanneer die zijn verplichtingen in het kader van de loonbelasting niet
naleeft, zoals het verstrekken van voor de belastingheffing relevante gegevens
van werknemers, het verstrekken van een jaaropgaaf aan de werknemer en
het vaststellen van de identiteit van de werknemer. Ook de curator kan met
een verzuimboete worden geconfronteerd. Dat is het geval als hij de fiscale
verplichtingen niet correct nakomt van degene die aan zijn zorg is toevertrouwd,
waaronder begrepen de failliet verklaarde persoon. Hetzelfde geldt voor de
vertegenwoordiger van een minderjarige, en tevens voor de erfgenamen en
de executeur die nalaten de fiscale verplichtingen van de erflater na te leven.
Verder kan aan een vennootschap een verzuimboete worden opgelegd wanneer
niet wordt voldaan aan de verplichting inzake het uitreiken van dividendnota.
Hetzelfde geldt voor de instantie die een prijs uitkeert en die verzuimt aan
de winnaar een nota uit te reiken waarop de ingehouden kansspelbelasting
is vermeld. Voorts kunnen ondernemers een verzuimboete opgelegd krijgen
wanneer zij niet voldoen aan de verplichting om facturen uit te reiken
met inachtneming van de eisen die de Wet op de omzetbelasting 1968 stelt.
Tenslotte kan een verzuimboete worden opgelegd aan degene die de
economische eigendom van een goed overdraagt en verzuimt om van die
overdracht melding te maken aan de inspecteur.
De maximale verzuimboete voor het niet-nakomen van de hiervoor genoemde
verplichtingen bedraagt € 5.278. Dit maximum zal uitsluitend worden opgelegd
in uitzonderlijke gevallen. In alle andere gevallen zal een verzuimboete worden
opgelegd van 50% van het wettelijk maximum, wat neerkomt op een bedrag
van € 2.639.
3.2.2.4 De vergrijpboete
De vergrijpboete is gericht op het bestraffen van handelen of nalaten waarbij
sprake is van opzet dan wel grove schuld. Een telfout of verschrijving valt hier
niet onder. De inspecteur dient de aanwezigheid van deze opzet of grove schuld
te stellen en te bewijzen. Het moet gaan om de opzet of grove schuld van de
belastingplichtige zelf. De kennis en wetenschap van een adviseur kunnen in
beginsel niet worden toegerekend aan de belastingplichtige. Dit kan echter
anders zijn als de belastingplichtige niet voldoende zorg heeft betracht bij het
kiezen van zijn adviseur. Voor de toerekening van de opzet of grove schuld van
een werknemer geldt in het algemeen dat deze sneller aan de rechtspersoon
wordt toegerekend als de werknemer hoog in de organisatie werkzaam is dan in
het geval het gaat om een werknemer die laag in de organisatie werkt. Ook in
dat geval kan wel een toerekening plaatsvinden maar dan zal de bewijslast van
de fiscus zwaarder zijn dan bij de werknemer met een hoge functie in de
organisatie. Zoals bij de verzuimboete, kan een vergrijpboete worden opgelegd
bij zowel aanslagbelastingen als aangiftebelastingen. Daarnaast kan een
vergrijpboete worden opgelegd voor het niet nakomen van de (actieve)
informatieverplichting die sinds 1 januari 2012 in de wet is opgenomen.
Deze vergrijpboete bedraagt in bepaalde gevallen maximaal € 5.278 en in
bepaalde gevallen maximaal 100% van het bedrag aan belasting dat als gevolg
van het niet nakomen van de informatieverplichting niet is of zou zijn geheven.
32 | De fiscus op bezoek Zesde druk

Sinds 1 januari 2014 kan de inspecteur een vergrijpboete opleggen als in
een verzoek om een voorlopige aanslag of in een verzoek om een herziening
van een voorlopige aanslag met opzet onjuiste of onvolledige gegevens of
inlichtingen zijn verstrekt. De vergrijpboete bedraagt maximaal 100% van de
belasting die ten onrechte is of zou zijn teruggegeven of ten onrechte niet is
of zou zijn betaald. Daarnaast kan sinds 1 januari 2014 de inspecteur een
vergrijpboete opleggen wanneer vanwege opzet of grove schuld niet, niet tijdig,
onjuist of onvolledig gegevens en inlichtingen worden verstrekt in het kader
van de internationale gegevensuitwisseling.
Bij aanslagbelastingen kan een vergrijpboete worden opgelegd wanneer de
aangifte opzettelijk niet, onjuist of onvolledig is gedaan. Ook het feit dat het
aan de belastingplichtige te wijten is dat de aanslag tot een te laag bedrag is
vastgesteld of anderszins te weinig belasting is geheven, leidt tot het opleggen
van onderhavige boete. De boete kan maximaal 100% van het bedrag van de
aanslag of de navorderingsaanslag belopen.
Een boete van 100% doet zich alleen voor ingeval van opzet en in een uitzonderlijk
geval, bijvoor beeld als er stelselmatig opzettelijk geen of onjuist dan wel
onvolledig aangifte wordt gedaan. Is daarvan geen sprake dan bedraagt de
boete bij opzet 50%. In het geval van grove schuld bedraagt de boete 25 %,
maar maximaal 50% in een uitzonderlijk geval.
Voor de inkomstenbelasting geldt dat de vergrijpboete maximaal 300% kan
bedragen als er opzettelijk of door grove schuld een te laag inkomen uit sparen
en beleggen (box 3) is aangegeven (bijvoorbeeld in geval van zwartsparen).
In het geval van grove schuld legt de inspecteur dan in beginsel een boete op
van 75% en in het geval van opzet een boete van 150%.
Het is mogelijk een vergrijpboete te ontlopen als de belastingplichtige alsnog
een juiste en volledige aangifte doet, dan wel de juiste en volledige inlichtingen,
gegevens of aanwijzingen verstrekt voordat hij weet of redelijkerwijs moet
vermoeden dat de inspecteur met de onjuistheid of onvolledigheid bekend is
of bekend zal raken (vrijwillige verbetering). Voor aanslagbelastingen geldt
dat binnen twee jaar na het indienen van de onjuiste aangifte vrijwillig moet
worden verbeterd. Indien de belastingplichtige na die twee jaar alsnog een
juiste en volledige aangifte doet, dan wel de juiste en volledige inlichtingen,
gegevens of aanwijzingen verstrekt, geeft dit aanleiding tot matiging van
de vergrijpboete.
Voor aanslagbelastingen geldt voor de periode van 1 juli 2014 tot 1 juli 2015
dat de vergrijpboete worden gematigd tot 30% wanneer een belastingplichtige
vrijwillig verbetert na verloop van twee jaar nadat het beboetbare feit zich
heeft voorgedaan. Vanaf 1 juli 2015 zal in die gevallen de vergrijpboete
worden gematigd tot 60%.
Ook mag een vergrijpboete niet worden opgelegd als sprake is van een
pleitbaar standpunt aan de zijde van belastingplichtige. Hiervan kan
bijvoorbeeld sprake zijn als uit rechtspraak en/of literatuur blijkt dat dit
standpunt verdedigd wordt.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
33

Voor aangiftebelastingen geldt dat een vergrijpboete aan de orde is als het
aan opzet of grove schuld van de belastingplichtige te wijten is dat de
verschuldigde belasting niet of niet tijdig is betaald. In dat geval kunnen
eveneens boetes worden opgelegd tot maximaal 100% van de alsnog
verschuldigde belasting. Voor wat betreft het toepasselijke percentage geldt
hetzelfde als voor de aanslagbelastingen.
3.2.2.5 Boete met betrekking tot renseigneringsplicht
De Wet op de internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen
wijst bepaalde belastingplichtigen aan die gehouden zijn automatisch
inlichtingen te verstrekken aan de fiscus met het oog op de uitvoering van
richtlijnen van de Raad van de Europese Unie of van andere regelingen van
internationaal en interregionaal recht tot het verlenen van wederzijdse bijstand
bij de heffing van belastingen. Zo is wettelijk geregeld dat bepaalde in
Nederland gevestigde vennootschappen uit eigen beweging de fiscus moeten
melden of zij voldoen aan de zogeheten ‘substance’-eisen. Indien deze
vennootschappen niet voldoen aan de inlichtingenverplichting kan een boete
worden opgelegd van de vierde categorie (dit is een boete met een maximum
van momenteel € 20.250).
Verplichte keuze verzuimboete/ vergrijpboete
In bepaalde situaties zou zowel een verzuim-als vergrijpboete kunnen worden
opgelegd, bijvoorbeeld in de situatie dat opzettelijk géén aangifte vennootschapsbelasting
wordt gedaan. De inspecteur moet in dat soort gevallen kiezen
welke boete hij oplegt. Dit is in beginsel een definitieve keuze: een eenmaal
opgelegde verzuimboete sluit het opleggen van een vergrijpboete voor
hetzelfde feit uit en omgekeerd. Indien het opleggen van een vergrijpboete
voor hetzelfde feit tot een lager boetebedrag zou leiden dan het opleggen van
een verzuimboete dan zal de inspecteur kiezen voor het opleggen van de
hogere verzuimboete. Sinds 1 januari 2012 kan de inspecteur een vergrijpboete
opleggen nadat reeds een verzuimboete is opgelegd, indien sprake is van
nieuwe bezwaren. De eerder opgelegde verzuimboete wordt verrekend met de
wegens hetzelfde feit opgelegde vergrijpboete. Verklaringen van de belastingplichtige,
de inhoudingsplichtige of derden kunnen worden bijvoorbeeld worden
aangemerkt als bezwaren. De bezwaren zijn nieuw indien zij bekend zijn
geworden na het opleggen van de verzuimboete of ten tijde van het opleggen
van de verzuimboete niet zijn onderzocht.
De hoogte van de verzuim- en vergrijpboetes is weergegeven in de volgende
schema’s. De boetes voor het niet nakomen van informatie- en
administratieverplichtingen zijn niet in de schema’s opgenomen.
34 | De fiscus op bezoek Zesde druk

Aangiftebelastingen
(o.a.) loonbelasting / omzetbelasting / dividendbelasting
Is er sprake van opzet
of grove schuld
Ja
Nee
Vergrijpboetes
Verzuimboetes
Aangifteverzuim Betalingsverzuim Vrijwillige verbetering
Loonbelasting
Overige
aangiftebelastingen
Grove schuld
Opzet
Niet of niet
binnen de
termijn, onjuist
of onvolledig
doen van
aangifte
Niet of niet
binnen de
termijn doen
van aangifte
Betalingsverzuim
in het
periodieke
betalingspatroon
(wel
juiste aangifte
gedaan)
Betalingsverzuim
wegens
onterecht niet
verzocht om,
geen of te late
aangifte
Alsnog
betaalde
belasting
minder dan
€ 20.000 of
dan 10% van
reeds betaalde
belasting
In alle overige
gevallen
Indiening/
betaling
binnen 7
dagen na
aangifte
nvt
nvt
Geen boete
Geen boete
Geen boete
tenzij in
voorafgaande
tijdvak in
verzuim
10% van de
verschuldigde
belasting tot
max. € 5.278,
min. € 50
Geen boete
Afhankelijk
van ‘soort’
betalingsverzuim
Elk (volgend
verzuim)
25%
50%
5% van
wettelijk
maximum
€ 1.319
50% van
wettelijk
maximum
€ 131
3% van de in
verzuim zijnde
belasting max.
van € 5.278,
min. € 50
10% van de
verschuldigde
belasting tot
max. € 5.278,
min. € 50
Geen boete
5% van de
verschuldigde
belasting tot
max. € 5.278
Uitzonderlijke
gevallen
(stelselmatig
verzuim)
Maximaal 50%
Maximaal
100%
Maximaal
100% van
wettelijk
maximum
€ 1.319
Maximaal
100% van
wettelijk
maximum
€ 131
Maximaal
100% van
wettelijk
maximum
€ 5.278
100% van de
verschuldigde
belasting tot
max. € 5.278
Geen boete
5% van de
verschuldigde
belasting tot
max. € 5.278
I
Dit schema bevat zoals elk schema een zekere mate van ruwheid. Aan dit schema kunnen daarom geen rechten worden ontleend.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
35

Aanslagbelastingen
inkomstenbelasting / vennootschapsbelasting
Is er sprake van opzet
of grove schuld
Ja
Nee
Vergrijpboetes
Verzuimboetes
Inkeerregeling
Boete bij
primitieve
aanslag
Boete bij
navorderings
aanslag
Aangifteverzuim
Betalingsverzuim
2 jaar na
vergrijp
Grove schuld
Opzet
Niet of niet
binnen
de aangifte
termijn
Te laat maar
voor uitspraak
bezwaar boete
Niet, gedeeltelijk
niet of niet
tijdig betalen van
de aanslag
Inkomsten
belasting
Geen boete
0%/30%/60% 2
25% 3
50% 3
7% van wettelijk
maximum
€ 5.278 (€ 369)
1% van wettelijk
maximum
€ 5.278 (€ 52)
5% van de
verschuldigde
belasting tot
max. € 5.278,
min. € 50
Vennootschapsbelasting
Geen boete
30%/60% 2
25%
50%
50% van wettelijk
maximum
€ 5.278
5% van wettelijk
maximum
€ 5.278 (€ 264)
5% van de
verschuldigde
belasting tot
max. € 5.278,
min. € 50
Uitzonderlijke
gevallen
(Stelselmatig
Verzuim)
Geen boete
Maximale
vergrijpboete
(100% of 300%)
Maximaal 50%
Maximaal 100%
Maximaal 100%
van wettelijk
maximum
€ 5.278
Maximaal 100%
van wettelijk
maximum
€ 5.278
Maximaal 100%
van wettelijk
maximum
€ 5.278
1. Het is mogelijk een vergrijpboete te ontlopen als de belastingplichtige binnen twee jaar na het indienen van de onjuiste aangifte alsnog een juiste en volledige aangifte doet,
dan wel de juiste en volledige inlichtingen, gegevens of aanwijzingen verstrekt voordat hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat de inspecteur met de onjuistheid of
onvolledigheid bekend is of bekend zal worden.
2. Afhankelijk van het moment waarop de inkeer plaatsvindt.
3. Ten aanzien niet-aangegeven box 3-inkomen (IB) geldt in geval van grove schuld een boete van 75% en in geval van opzet een boete van 150% en een maximale boete van 300%.
4. Ten tijde van het maken van dit schema (mei 2015) wordt in de wettekst een lager bedrag genoemd (€ 4.920). Er dient uitgegaan te worden van het bedrag dat wordt genoemd
in de wettekst.
I
II
Dit schema bevat zoals elk schema een zekere mate van ruwheid. Aan dit schema kunnen derhalve geen rechten worden ontleend.
Dit schema is opgesteld voor de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting. Voor andere aanslagbelastingen kunnen andere
uitkomsten gelden.
36 | De fiscus op bezoek Zesde druk

Boete en straf
Het is van groot belang dat boeteoplegging door de inspecteur een vorm van
strafvervolging is. In het Wetboek van Strafvordering is bepaald dat de
verdachte niet tot antwoorden verplicht is. Dit zwijgrecht houdt echter niet in
dat niemand aan zijn eigen veroordeling hoeft mee te werken. De bedoeling
van deze bepaling is eerder het beschermen van de verdachte in die zin dat
hij zichzelf niet hoeft ‘op te hangen’. Ook in het internationale recht is deze
bescherming uitdrukkelijk erkend. De informatieplicht van de belastingplichtige
kan dus conflicteren met dit zwijgrecht.
Als vuistregel kan worden aangehouden dat aan de informatieverplichtingen
moet worden voldaan zolang geen fiscale boete is opgelegd of verwacht kan
worden dat de inspecteur een boete gaat opleggen. In dat geval is geen sprake
van een zogenaamde ‘criminal charge’. Als wel een fiscale boete is opgelegd
of verwacht kan worden dat dat binnenkort zal gebeuren, kan de informatieplichtige
zich onder omstandigheden beroepen op een zwijgrecht.
Volgens de Hoge Raad moet daarbij een onderscheid worden gemaakt tussen
bewijs materiaal dat bestaat onafhankelijk van de wil van de belastingplichtige
en bewijsmateriaal waarvan het bestaan afhankelijk is van de wil van de
belasting p lichtige. De kwalificatie van materiaal als wilsafhankelijk dan wel
wilsonafhankelijk is verbonden aan de aard van het materiaal aldus de Hoge
Raad. In andere woorden, bepalend is of het materiaal in fysieke zin ‘bestaat’
onafhankelijk van de wil van de verdachte. De vraag is hoe dit oordeel past
binnen de huidige jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de
Mens. Volgens de Hoge Raad moet wilsonafhankelijk materiaal altijd aan de
Belastingdienst verstrekt worden. Daarop is het zwijgrecht niet van toepassing,
zelfs niet als dit materiaal in kort geding en onder dreiging van een dwangsom
wordt gevorderd. Met betrekking tot wilsafhankelijk materiaal (bijvoorbeeld
mondelinge verklaringen) geldt dat dergelijk materiaal afge dwongen mag
worden voor heffingsdoeleinden, maar niet voor het opleggen van een boete.
Als het materiaal toch gebruikt wordt voor het opleggen van een boete, zal de
belastingrechter daaraan gevolgen kunnen verbinden. Dit zou kunnen betekenen
dat de boete van tafel moet.
Bij een eventueel verhoor van de verdachte met betrekking tot de op te leggen
boete dient de verhorende ambtenaar overigens expliciet te wijzen op het feit
dat de verdachte niet tot antwoorden verplicht is. Dit heet de cautieplicht. Er is
sprake van een verhoor als de inspecteur in het kader van zijn voornemen een
boete op te leggen de belanghebbende in een directe confrontatie ondervraagt.
Van belang is dat voor de boeteoplegging de omkering van de bewijslast niet
geldt (het feit dat de aanslag is opgelegd met omkering van de bewijslast kan
wel een reden zijn om de boete te matigen). Zou het niet verstrekken van
informatie die van belang zou kunnen zijn voor de boeteoplegging bestraft
kunnen worden met de omkering van de bewijslast, dan zou het zwijgrecht van
de belastingplichtige bij de boeteoplegging slechts een dode letter zijn.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
37

3.2.3 Het anoniementarief
Zoals al in par.1.6 besproken, moet een werknemer zich identificeren. Indien
de werknemer daarnaast niet een gedagtekende en ondertekende verklaring
loon heffingengegevens bij aanvang van de werkzaamheden heeft overgelegd
aan zijn werkgever, dan moet de werkgever voor de loonheffing (de loonbelasting/premies
volksverzekeringen) het anoniementarief toepassen (52%
zonder toepassing kortingen). Daarnaast is de werkgever over het gehele loon
premies werknemersverzekeringen en premie Zorgverzekeringswet
verschuldigd zonder rekening te houden met de wettelijke premiemaxima.
Omdat sprake is van anonieme werknemers kan de ingehouden loonheffing in
de praktijk vaak niet in mindering gebracht worden in de aangifte inkomstenbelasting.
Toepassing van het anoniementarief is geen boete, maar is een
‘schriktarief’ voor het niet nakomen van een aantal wettelijke verplichtingen.
3.3 Strafrechtelijke sancties
3.3.1 Algemeen
Naast de hiervoor vermelde bestuursrechtelijke sancties kunnen ook strafsancties
worden opgelegd. Het strafrecht vormt het sluitstuk bij de handhaving
van de fiscale wetgeving, het ultimum remedium om de informatieplichtige
aan zijn verplichtingen te laten voldoen. Deze sancties zijn gebaseerd op het
reguliere strafrecht en hebben voor de belastingwet een nadere invulling
gekregen.
3.3.2 Strafbare feiten
In de belastingwet is met betrekking tot de informatieverplichtingen jegens
de fiscus een aantal handelingen strafbaar gesteld. Er wordt een onderscheid
gemaakt tussen overtredingen en misdrijven. Voor overtredingen geldt een
hechtenis of een strafrechtelijke boete. Op een misdrijf staat een straf rechtelijke
boete of een gevangenisstraf.
De overtredingen, genoemd in de belastingwet in verband met de
informatieverplichtingen jegens de fiscus zijn:
• Het niet dan wel onjuist of onvolledig verstrekken van inlichtingen,
gegevens of aanwijzingen.
• Het niet voor raadpleging beschikbaar stellen van boeken, bescheiden,
andere gegevensdragers of de inhoud daarvan.
• Het in valse of vervalste vorm voor raadpleging beschikbaar stellen van
boeken, bescheiden, andere gegevensdragers of de inhoud daarvan.
• Het niet voeren van een administratie overeenkomstig de door de wet
gestelde eisen (hieronder valt ook het niet voldoen aan de
documentatieverplichting).
• Het niet bewaren van boeken, bescheiden of andere gegevensdragers.
• Het niet verlenen van medewerking bij het inzichtelijk maken van de
gevoerde administratie.
• Het uitreiken van een onjuiste of onvolledige factuur of nota.
Het plegen van een van deze strafbare feiten kan worden bestraft met een
hechtenis van maximaal zes maanden of een geldboete van de derde categorie.
Deze boete kan maximaal € 8.100 bedragen.
38 | De fiscus op bezoek Zesde druk

Het opzettelijk niet nakomen van de hierboven genoemde overtredingen (met
uitzondering van de als derde genoemde overtreding) en het opzettelijk niet of
niet binnen de termijn doen van een bij de belastingwet voorziene aangifte
waardoor er te weinig belasting wordt geheven, zijn misdrijven waarop een
gevangenisstraf staat van ten hoogste 4 jaren of een geldboete van de vierde
categorie. De boete beloopt dan maximaal € 20.250 , maar, als dat hoger is,
kan ten hoogste eenmaal het bedrag van de te weinig geheven belasting als
boete worden opgelegd. Nog hoger zijn de op te leggen straffen als de
belasting plichtige opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte onjuist
of onvolledig doet, het als derde genoemde strafbare feit begaat (het in valse
of vervalste vorm voor raadpleging beschikbaar stellen van boeken, bescheiden
en andere gegevensdragers of de inhoud daarvan) of opzettelijk de betalingsverplichting
niet nakomt, indien het begaan van dat feit ertoe leidt dat er te
weinig belasting wordt geheven. Een gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren
of een geldboete van de vijfde categorie kan het gevolg zijn. De boete kan
maximaal € 81.000 (voor rechtspersonen € 810.000) belopen of, als dat hoger
is, ten hoogste eenmaal het bedrag van de te weinig geheven belasting.
Voorbeeld:
Bij een concern wordt
een verzwegen winst van
€ 1.000.000 geconstateerd.
De hierover verschuldigde
vennootschapsbelasting
bedraagt (grosso modo 25%
van € 1.000.000) € 250.000.
De maximale strafrechtelijke
boete beloopt in theorie
dan € 810.000, aangezien
dat hoger is dan eenmaal
het bedrag van de te weinig
geheven belasting (€ 250.000).
Er zal geen strafvervolging plaatsvinden wanneer alsnog juiste en volledige
informatie wordt verstrekt of medewerking wordt verleend voordat de
belasting plichtige weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat de Belastingdienst
hem op het spoor is. Er is geen mogelijkheid meer om tot strafvervolging
over te gaan als reeds voor hetzelfde feit een bestuurlijke boete is opgelegd.
Zoals al eerder uiteengezet, is het opleggen van een bestuurlijke boete reeds
aan te merken als strafvervolging; niemand mag tweemaal voor hetzelfde feit
vervolgd worden. Wanneer de strafvervolging eenmaal in gang is gezet heeft
de belastingplichtige, nu aan te merken als verdachte, het recht te zwijgen.
Hij moet wel dulden dat hem vragen gesteld worden, maar hij hoeft ze niet te
beantwoorden. Dit zwijgrecht moet de verdachte, bijvoorbeeld voor het begin
van een verhoor, worden medegedeeld (cautieplicht).
De fiscus op bezoek Zesde druk |
39

40 | De fiscus op bezoek Zesde druk
4 Fiscale strafvervolging;
FIOD

4.1 Algemeen
Binnen de Belastingdienst is de opsporing van fiscale en douanedelicten in
beginsel opgedragen aan de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD).
De ambtenaren van deze dienst hebben controlebevoegdheden uit de Algemene
wet inzake rijksbelastingen en de Douanewet, en algemene en bijzondere
opsporingsbevoegdheden uit het Wetboek van Strafvordering en de fiscale
wetgeving. Van opsporing is sprake wanneer de overheid een onderzoek instelt,
omdat de verdenking bestaat dat iemand een strafbaar feit heeft begaan.
Het opsporingsonderzoek vindt plaats om te kunnen beslissen of vervolging
van de verdachte(n) zal plaatsvinden wegens dat feit en om bewijsmateriaal
te verzamelen. Het opsporingsonderzoek kan er toe leiden dat het Openbaar
Ministerie tot dagvaarding van de verdachte overgaat bij de strafrechter.
Een andere mogelijkheid is dat aan de verdachte een zogenoemde straf beschikking
wordt uitgevaardigd, die onherroepelijk wordt als daartegen niet binnen
14 dagen verzet wordt aangetekend. Een onherroepelijke strafbeschikking staat
gelijk aan een veroordeling door de strafrechter en wordt geregistreerd in de
justitiële documentatie (strafblad).
De wet kent aan opsporingsambtenaren een aantal bevoegdheden toe om het
opsporingsonderzoek uit te kunnen voeren. Voor het uitoefenen van de
opsporingsbevoegdheden is vereist dat sprake is van een verdachte van een
strafbaar feit. Zodra iemand verdacht is en als zodanig wordt verhoord, dient
de opsporingsambtenaar hem ervan op de hoogte te stellen dat hij verdacht
wordt van een strafbaar feit en hem te wijzen op zijn recht om te zwijgen.
Opsporings- en controlebevoegdheden moeten goed van elkaar onderscheiden
worden. Bij de controlebevoegdheden is de belastingplichtige verplicht mee
te werken aan de controle, terwijl hij dat bij toepassing van opsporings bevoegdheden
in het algemeen niet is. In de fase van de opsporing is de belastingplichtige
tevens verdachte. De verdachte geniet speciale bescherming. Zo mag
hij bijvoorbeeld niet worden gedwongen tot het afleggen van verklaringen die
als bewijs in de strafzaak tegen hem gebruikt kunnen worden. Dit verklaart
waarom de opsporingsambtenaar de verdachte altijd moet wijzen op zijn
zwijgrecht, de zogenaamde cautie. De vraag welke informatie uit een belastingtechnisch
onderzoek gebruikt mag worden in een eventuele strafzaak of
omgekeerd en in hoeverre de informatieplicht tijdens de vervolging in stand
blijft, is ge compliceerd. Neem hieromtrent contact op met een deskundige.
Voor de vraag of een zaak voor strafrechtelijke vervolging in aanmerking komt,
zijn de Richtlijnen Aanmelding en Afhandeling Fiscale Delicten, douane- en
toe slagdelicten van belang. Daarin is neergelegd dat indien als gevolg van
opzet in de onderzochte periode een particulier € 10.000 of meer te weinig
aan belasting en/of premies heeft betaald, de zaak in beginsel in aanmerking
komt voor strafrechtelijke vervolging. Voor een onderneming ligt deze grens
op € 15.000. Bij de vraag of tot strafrechtelijke vervolging wordt overgegaan,
kan onder meer de maatschappelijke status van de verdachte (voorbeeldfunctie)
of recidive een omstandigheid zijn die de inzet van het strafrecht kan rechtvaardigen.
Wie eenmaal ter zake van een fiscaal delict als verdachte wordt
aangemerkt, zal intensief worden benaderd. De normale omgangsvormen zoals
bij een belastingcontrole worden niet langer in acht genomen.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
41

4.2 Dwangmiddelen
4.2.1 Algemeen
De opsporingsambtenaren van de FIOD hebben de beschikking over een aantal
dwangmiddelen.
Met behulp hiervan kan bewijsmateriaal worden vergaard met betrekking tot
vermoedelijk gepleegde fiscale of douanedelicten. Een aantal van deze dwangmiddelen
zal hieronder de revue passeren.
Voorbeeld:
Stel, de aanhouding geschiedt
maandag om 09.00 uur;
vanaf 09.30 uur volgt een
verhoor tot 15.30 uur, waarna
de verdachte om 15.30 uur
wordt voorgeleid aan een (hulp)
officier van justitie, die hem
dan tot donderdag 15.30 uur
in verzekering kan stellen.
Afhankelijk van de zwaarte
van het strafbare feit waarvan
de verdachte wordt verdacht,
kan hij langer vastgehouden
worden.
4.2.2 Staande houden, aanhouden, ophouden voor verhoor
en inverzekeringstelling
Het doel van het staande houden is het aanspreken en benaderen van een
verdachte om hem te vragen naar zijn naam en andere personalia. Het staande
houden kan slechts een korte beperking van de vrijheid opleveren.
Het doel van een aanhouding is het overbrengen van een verdachte naar de
plaats van het verhoor. In geval van heterdaadsituaties (ontdekken van het
strafbare feit terwijl het begaan wordt) is iedere burger bevoegd een verdachte
aan te houden om deze vervolgens over te dragen aan een opsporingsambtenaar.
Buiten heterdaad (de meeste fiscale en douanedelicten worden
buiten heterdaad opgespoord) zijn alleen opsporingsambtenaren bevoegd
tot aanhouding.
Wanneer een verdachte niet is aangehouden door een (hulp)officier van
justitie, dient hij te worden voorgeleid aan deze functionaris. Deze functionaris
toetst of de aanhouding rechtmatig is gedaan. Er dient overigens te worden
opgemerkt dat diverse FIOD-ambtenaren zijn aangewezen als hulpofficier
van justitie.
In geval van fiscale strafzaken is aanhouden voor verhoor slechts mogelijk
voor feiten waarvoor een voorlopige hechtenis mogelijk is; dat wil zeggen voor
de meeste fiscale misdrijven, zoals het bewust doen van een onjuiste aangifte
(zie par. 3.3.2). Een verdachte mag maximaal zes uur voor verhoor worden
vastgehouden, waarbij de periode tussen middernacht en negen uur ’s
ochtends niet wordt meegeteld. De periode waarin de verdachte wordt vastgehouden
voor verhoor wordt gebruikt om de verdachte te verhoren met
betrekking tot zijn vermoedelijke betrokkenheid bij het strafbare feit.
In principe komt de verdachte op vrije voeten als dit doel is gerealiseerd,
tenzij er een andere reden is om hem in verzekering te stellen. Voorafgaand
aan een verhoor dient een opsporingsambtenaar de verdachte te wijzen op
zijn zwijgrecht.
Vanaf het moment van inverzekeringstelling is de officier van justitie meer
betrokken bij het onderzoek. In deze fase krijgt de verdachte ook een advocaat
toegewezen, indien hij er zelf geen heeft. Inverzekeringstelling gebeurt ‘in
belang van het onderzoek’. Onder dit ‘belang’ valt bijvoorbeeld het nader
verhoren van de verdachte of het opsporen van een medeverdachte. De termijn
van inverzekeringstelling bedraagt drie dagen, maar kan in dringende gevallen
voor maximaal drie dagen door de officier van justitie worden verlengd.
Mogelijk kan op een inverzekeringstelling een voorlopige hechtenis volgen.
42 | De fiscus op bezoek Zesde druk

Slechts de rechter-commissaris of de rechtbank zijn bevoegd hiertoe te bevelen
op vordering van de officier van justitie.
4.2.3 Inbeslagneming en vordering tot uitlevering
Schriftelijk bewijs vervult een zeer belangrijke functie in fiscale strafzaken.
De mogelijkheid om documenten in beslag te nemen is dan ook van groot
belang in een strafrechtelijk onderzoek naar fiscale fraude. Het middel van de
inbeslagneming wordt dan ook met grote regelmaat toegepast. Onder inbeslagneming
wordt verstaan het onder zich nemen of gaan houden van een voorwerp
ten behoeve van de strafvordering. Vatbaar voor inbeslagneming zijn alle
voorwerpen die kunnen dienen om de waarheid aan het licht te brengen en alle
voorwerpen die veiliggesteld dienen te worden met het oog op later mogelijk
op te leggen sancties.
De ambtenaar die belast is met de opsporing van strafbare feiten is bevoegd
om alle ruimten te betreden en voor de hand liggende voorwerpen in beslag te
nemen. Het is de ambtenaar niet toegestaan een plaats stelselmatig en gericht
te onderzoeken op de aanwezigheid van voor inbeslagneming in aanmerking
komende voorwerpen, tenzij het een doorzoeking betreft (zie par. 4.2.5).
Het is dus belangrijk dat vertrouwelijke stukken nooit rondslingeren. Zorg dat
deze goed zijn opgeborgen.
Voorbeeld:
Het openen van één enkele niet
afgesloten muurkast, om hier
bijvoorbeeld een dossier uit te
halen, levert geen doorzoeking
op. Opent men echter alle
bureauladen dan wordt dit als
een doorzoeking aangemerkt.
Omdat de voorwerpen, veelal documenten, die de opsporingsambtenaar in
beslag zou willen nemen niet altijd voorhanden zijn, kan hij de uitlevering
daarvan vorderen. De betrokkene (de verdachte of een derde) is verplicht aan
deze vordering gehoor te geven. Het niet voldoen aan de vordering is een
strafbaar feit. Teruggaaf van de in beslag genomen voorwerpen vindt plaats als
deze voor het onderzoek niet meer nodig zijn. De belanghebbende kan zich
schriftelijk beklagen over de inbeslagneming of over het uitblijven van een
last tot teruggave. Dit klaagschrift behoort, indien de vervolging niet of nog
niet is ingesteld, te worden ingediend bij de griffie van de rechtbank van het
arrondissement.
4.2.4 Betreden van plaatsen en binnentreden in woningen
Opsporingsambtenaren hebben bij het opsporen van fiscale delicten toegang
tot elke plaats, voor zover dat redelijkerwijs voor de vervulling van hun taak
noodzakelijk is. Zij hebben daar geen speciale toestemming voor nodig.
Een kantoorgebouw bijvoorbeeld, mag door FIOD-rechercheurs zonder toestem
ming van de ‘bewoners’ worden betreden ten behoeve van de opsporing
van een fiscaal- of douanedelict. Bovendien kunnen zij in afwachting van
een door zoeking, maatregelen nemen ter voorkoming van het wegmaken,
beschadigen, enzovoorts van bewijs. Zo kunnen ze eisen dat alle medewerkers
in een bepaalde ruimte blijven of dat er geen telefoonverkeer meer mag
plaatsvinden. Voor het betreden van woningen, waaronder begrepen caravans
en hotelkamers, is daar een uitzondering op gemaakt.
De opsporingsambtenaar dient zich dan in beginsel vooraf te legitimeren en
het doel van de binnentreding mee te delen. Geeft de bewoner daarop geen
toestemming, dan is binnentreden in beginsel niet toegestaan, tenzij de
ambtenaar beschikt over een schriftelijke machtiging. Deze machtiging kan
slechts worden afgegeven door de procureur-generaal bij het gerechtshof of
de (hulp)officier van justitie. Bij FIOD-onderzoeken zal deze machtiging dus
meestal door een FIOD-medewerker zijn afgegeven.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
43

Voorbeeld:
Een woning mag niet worden
betreden tegen de wil van
de bewoner, tenzij de bewoner
toestemming geeft of de FIODrechercheur
een machtiging
heeft. Toestemming van
de bewoner wordt echter bij
toetsing achteraf door de
rechter snel aangenomen,
zeker als de opsporingsambtenaar
al binnen staat.
Sta een opsporingsambtenaar
dus altijd op de stoep te woord
of geef direct mondeling te
kennen dat hij buiten moet
blijven staan!
De opsporingsambtenaar is bevoegd zich bij de binnentreding door bepaalde
door hem aangewezen personen te laten vergezellen, bijvoorbeeld een
deskundige.
4.2.5 Doorzoeking
Tot inbeslagneming kan in een aantal gevallen slechts worden overgegaan na
een doorzoeking. Doorzoeking betreft het gericht en stelselmatig zoeken naar
voorwerpen die vatbaar zijn voor inbeslagname. De doorzoekingsbevoegdheid
van de opsporingsambtenaar is gekoppeld aan verschillende doelen.
In de eerste plaats kent de wet de doorzoekingsbevoegdheid van vervoermiddelen.
De bevoegdheid omvat het tot stilstand brengen en overbrengen
van het voertuig naar een geschikte plaats voor onderzoek en het doorzoeken
van het voertuig (uitgezonderd daarop aanwezige woongedeelten zonder
toestemming). Ook kent men de doorzoekingsbevoegdheid van de (hulp)officier
van justitie. De officier van justitie mag elke plaats (uitgezonderd een woning –
zonder toestemming – en kantoorruimten van bijvoorbeeld advocaten en
artsen) doorzoeken om voorwerpen in beslag te nemen. Bij dringende
situaties waarin niet op de officier van justitie kan worden gewacht kan deze
bevoegdheid ook door een hulpofficier van justitie worden uitgeoefend.
Van deze doorzoekingsbevoegdheden kan slechts gebruik worden gemaakt bij
ontdekking op heterdaad of verdenking van fiscale misdrijven. Doorzoeking kan
ook verricht worden onder leiding van de rechtercommissaris. Hij is bevoegd alle
plaatsen te doorzoeken, inclusief woningen. Hiervoor behoeft deze zelf echter
niet steeds ter plaatse aanwezig te zijn. De inbeslagneming van voor werpen
wordt wel door de rechter-commissaris verricht. In de praktijk laat hij, voor hij
het pand verlaat, zien aan een van de aanwezigen wat hij in beslag neemt. In dit
geval wordt de doorzoeking vaak door een groot aantal opsporings ambtenaren
uitgevoerd, eventueel vergezeld van geüniformeerde politie. Een dergelijke
doorzoeking laat meestal een grote indruk achter bij de aanwezigen.
Het stelselmatig onderzoeken impliceert dat het gehele pand wordt doorzocht,
en dat bijvoorbeeld kasten en bureauladen worden geopend en desnoods mogen
worden opengebroken. Wel geldt ook hier dat het belang van de fiscus moet
worden afgewogen tegen dat van de belastingplichtige. De doorzoeking kan bij
de verschoningsgerechtigden slechts worden aangewend voor zover deze
zonder schending van het beroeps- of ambtsgeheim geschiedt.
44 | De fiscus op bezoek Zesde druk

5 En als de fiscus
op bezoek komt…
De fiscus op bezoek Zesde druk |
45

Na alle theorie over de informatieverplichtingen en de sancties die op het niet
voldoen aan deze verplichtingen zijn gelegd, volgt hieronder een handzaam
overzicht van aandachtspunten en praktische tips.
Algemene aspecten:
• De gegevens uit de administratie dienen voor de controle in beginsel zeven
jaar bewaard te blijven (in de afzonderlijke heffingswetten kunnen afwijkende
termijnen zijn opgenomen).
• Het omzetten van gegevens van de ene gegevensdrager naar een andere
gegevensdrager is toegestaan. De omzetting van de gegevens moet echter
wel juist en volledig plaatsvinden. Dit luistert erg nauw. Neem hiervoor contact
op met een deskundige.
• Zorg ervoor dat de administratie goed geordend en toegankelijk is. Als regel
geldt dat de administratie binnen een redelijke termijn controleerbaar moet zijn.
• Geef bij zowel schriftelijke en telefonische vragen als bij vragen tijdens een controle
op uw kantoor slechts die informatie waarom uitdrukkelijk wordt gevraagd.
Let erop dat de informatie van belang moet kunnen zijn voor de belastingheffing.
• Zorg dat u aan de identificatieplicht van uw personeel kunt voldoen.
• In geval uit gedragingen van de inspecteur op te maken valt dat een bestuurlijke
boete zal worden opgelegd, kan gebruik worden gemaakt van het zwijgrecht
(voor zover het inlichtingen omtrent de boeteoplegging betreft). De belastingambtenaar
zal in dat geval vrijwel steeds (moeten) vermelden met welk doel
(heffing van belastingen of boeteoplegging) de vraag wordt gesteld. Opgemerkt
zij dat gegevens die onafhankelijk van de wil van de belastingplichtige bestaan
ook in het kader van de boeteoplegging moeten worden verstrekt.
• De belastingplichtige heeft ook een zwijgrecht wanneer hij wordt verdacht van
een strafbaar feit. Voorafgaand aan een eventueel verhoor dient de verdachte te
worden meegedeeld dat hij niet tot antwoorden verplicht is.
• Het beroeps- of ambtsgeheim van een verschoningsgerechtigde mag zowel
tijdens de normale controle als tijdens een strafrechtelijk onderzoek niet worden
geschonden.
Het bezoek van een controlemedewerker van de fiscus:
• Over het algemeen zal een controlemedewerker zijn komst (telefonisch) aankondigen
en de afspraak schriftelijk bevestigen. Vaak zal hij bij zijn aankondiging
al om informatie vragen die hij direct bij aanvang nodig denkt te hebben. Zorg
ervoor dat deze gegevens bij aanvang van de controle aanwezig zijn (bijvoorbeeld
wanneer zij elders zijn opgeslagen). Dit kan de werkzaamheden enkel
bespoedigen.
• Een controlemedewerker mag de aankondiging van zijn komst slechts in
bijzondere omstandigheden achterwege laten. Vraag in zo’n geval naar zijn
legitimatie en het doel van zijn komst. Wanneer u wordt verdacht van een
strafbaar feit heeft u namelijk zwijgrecht.
• Een controle ter plaatse vangt in het algemeen aan met een openingsgesprek.
Tijdens dit gesprek kunt u aangeven tot welk personeelslid de controle medewerker
zich kan richten met eventuele vragen, bijvoorbeeld over de werking van
de administratie. Breng de controlemedewerker en het aangewezen personeelslid
met elkaar in contact en maak duidelijke afspraken. Hiermee voorkomt u dat
de controlemedewerker vragen stelt aan andere leden van het personeel.
• Afhankelijk van de omvang van het bedrijf dient u de controlemedewerker een
werkruimte aan te bieden voor zijn werkzaamheden. Deze dient aan redelijke
eisen te voldoen.
46 | De fiscus op bezoek Zesde druk

• De controlemedewerker dient een verzoek om inlichtingen ondubbelzinnig
duidelijk te doen (individuele vragen met een individueel antwoord). Indien de
controlemedewerker bepaalde punten over het hoofd ziet, hoeft u hem daar niet
op te attenderen. De gevraagde informatie dient overigens wel van belang te
kunnen zijn voor de belastingheffing.
• De controlemedewerker heeft geen ‘snuffelrecht’. Hij is niet bevoegd om tegen
de wil van de ondernemer in zelf op zoek te gaan in bijvoorbeeld kasten, laden
en computers (bladeren in willekeurige mappen). Geef de controlemedewerker
daarom in het openingsgesprek bijvoorbeeld niet (of slechts beperkt) het recht
om zelfstandig stukken en dossiers uit kasten en archieven te halen.
• Laat geen belangrijke stukken en dossiers slingeren. De medewerker heeft
namelijk het recht om kennis te nemen van alles wat voor handen ligt.
• De controlemedewerker heeft het recht om kopieën, afdrukken en uittreksels te
(laten) maken van ter beschikking gestelde gegevensdragers. Het is aan te
bevelen om (waar mogelijk) een eigen kopie te maken, zodat u kunt bijhouden
waar de controlemedewerker zich mee bezig houdt.
• De verplichting boeken, bescheiden en andere gegevens ter inzage te verstrekken
geldt ook voor de privé-administratie van IB-ondernemers/directeur-grootaandeelhouders.
Het zij echter opgemerkt dat de administratie- en bewaarplicht
niet geldt voor de directeur-grootaandeelhouder, tenzij hij vermogens bestanddelen
aan zijn vennootschap ter beschikking stelt.
• Correspondentie met en adviezen van verschoningsgerechtigden, zoals
advocaten en notarissen, hoeven op grond van het verschoningsrecht niet ter
inzage te worden gegeven. Voorts behoeven op grond van het fair play-beginsel
stukken die ten doel hebben de fiscale positie van de belastingplichtige te
belichten of hem daaromtrent te adviseren, niet aan de fiscus verstrekt te
worden. Dit geldt ook voor feiten en beschrijvingen die in dergelijke stukken
voorkomen.
• Degene die een gebouw of grond in gebruik heeft, is verplicht de controlemedewerker
desgevraagd toegang te verlenen tot alle gedeelten van het
gebouw en alle grond, voor zover dat in het kader van het onderzoek noodzakelijk
is. De controlemedewerker mag echter geen ruimten en plaatsen
doorzoeken op de mogelijke aanwezigheid van bepaalde documenten.
De verplichting om toegang te verlenen geldt in beginsel op werkdagen van
8.00 uur - 18.00 uur. Hiervan mag men slechts afwijken voor zover waarnemingen
niet redelijkerwijs tijdens kantooruren kunnen worden gedaan.
• De verplichting om toegang te verlenen geldt niet voor de toegang tot woningen
(dit geldt zowel tijdens de normale controle als bij de opsporing van fiscale delicten).
Toegang is slechts mogelijk met toestemming van de bewoner, dan wel met
een speciale machtiging. De ambtenaar dient zich te allen tijde te legitimeren.
• De controlemedewerker mag zich laten vergezellen door een deskundige.
Deze moet zich kunnen legitimeren.
• Het slotgesprek vormt de afronding van een ‘normale’ controle. Slechts in
uitzonderlijke gevallen kan dit achterwege blijven. De fiscale gevolgen van de
bevindingen zullen hierin worden besproken. Uit in dit gesprek eventuele
bezwaren tegen de gang van zaken tijdens het onderzoek.
• Een opsporingsambtenaar mag in het kader van de opsporing van fiscale
delicten voor de hand liggende voorwerpen in beslag nemen of vorderen.
Vermenging van deze stukken met overige gegevensdragers kan tot inzagerecht
van de fiscus leiden.
De fiscus op bezoek Zesde druk |
47

EY | Assurance | Tax | Transactions | Advisory
Over EY
EY is wereldwijd toonaangevend op de gebieden assurance, tax, transaction en
advisory services. Met de inzichten en de hoogwaardige diensten die wij bieden,
dragen wij bij aan het versterken van het vertrouwen in de kapitaalmarkten en
economieën overal ter wereld. Wij brengen toonaangevende leiders voort die
door samen te werken onze beloften aan al onze stakeholders waarmaken.
Daarmee spelen wij een cruciale rol bij het creëren van een beter functionerende
wereld voor onze mensen, onze cliënten en de maatschappij.
De aanduiding EY verwijst naar de wereldwijde organisatie en mogelijk naar
een of meer lidfirma’s van Ernst & Young Global Limited (EYG), die elk een
afzonderlijke rechtspersoon zijn. EYG is een UK company limited by guarantee
en verleent zelf geen diensten aan cliënten. Voor meer informatie over onze
organisatie, kijk op ey.com.
Over Ernst & Young’s Tax Advisory
Het op niveau fiscaal brainstormen leidt tot het herkennen van de fiscale
mogelijkheden bij veranderingen. Zodoende kunnen er duurzame fiscale
strategieën worden ontwikkeld, die uw organisatie helpen om ambities te
realiseren. Ernst & Young’s Tax Advisory team is hiervoor het juiste
aanspreekpunt. Ons wereldwijde netwerk helpt u om belastinginefficiënties
te reduceren, fiscale risico’s te spreiden en kansen te benutten. Zo maakt
Ernst & Young het verschil.
Contact
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
Secretariaat Tax Advisory
Annemarie Woudenberg-Koolwaaij
+ 31 (0)10-406 88 27
annemarie.woudenberg@nl.ey.com
© 2015 Ernst & Young Accountants LLP.
Alle rechten voorbehouden.
ED 155010007
Deze publicatie bevat informatie in samengevatte vorm en is daarom enkel bedoeld als algemene leidraad.
Ze is niet bedoeld om te dienen als een substituut voor gedetailleerd onderzoek of voor het aanwenden
van een professioneel oordeel. Noch EYGM Limited, noch enig ander lid van de wereldwijde EY organisatie
kan aansprakelijk worden gesteld voor het verlies van iemand die handelde of die ervan afzag te handelen
ten gevolge van enige informatie in deze publicatie. Bij elke specifieke aangelegenheid dient steeds een
geschikte adviseur geraadpleegd te worden.
ey.com/nl