Meetsystemen

Meetsystemen: Meetprincipes
Ultrasone sensoren
12.2 Akoestische transducenten
Er bestaan vier typen akoestische transducenten: piëzo-elektrische, elektrostatische,
elektromagnetische en magnetostriktieve transducenten. Alleen de twee eerstgenoemde zijn
geschikt voor ultrasone toepassingen. De transductie-effecten zijn allemaal reversibel. Dit wil
zeggen dat een transducent als bron (zender) en als detector (ontvanger) kan dienen. Er zijn
systemen met een afzonderlijke zender en ontvanger, en systemen waarin één transducent
afwisselend als bron en als detector fungeert.
Vrijwel alle toegepaste transducenten kunnen worden beschreven met een trillend vlak. Elk deel
van dit vlak gedraagt zich als een akoestische puntbron. De geluidsintensiteit in een punt op een
zekere afstand van de transducent is te berekenen door de bijdrage van alle trillende punten van
dat vlak te sommeren. Afhankelijk van de plaats in de ruimte zullen sommige golven elkaar
versterken, en elkaar op andere plaatsen uitdoven (interferentie). Dit verklaart het verloop van de
axiale intensiteit in figuur 2.100.a en het gelobde richtingsdiagram van figuur 2.100.b.
P
Geluidsintensiteit
75°
60°
45°
30°
15°
Fresnelzone
Fraunhofer-zone
x
r² r² afstand tot plaat met straal r
a) 2λ λ ( λ = golflengte)
b)
Figuur 2.100: a) Verloop axiale intensiteit langs hoofdas en b) voorbeeld richtingsdiagram.
0°
Hoofdas
15°
Er treedt geen uitdoving meer op vanaf een afstand r 2 /λ langs de hoofdas. Het gebied binnen die
afstand heet Fresnel-zone (of nabije veld), het gebied daarbuiten de Fraunhofer-zone (of verre
veld).
Een belangrijke parameter is ook de bundelbreedte van de geluidsgolf. Figuur 2.101 geeft het
verband tussen bundelbreedte, afmeting van de zender en golflengte. Hoe kleiner de radiale
afmeting r van de transducent, of hoe groter de golflengte λ, des te meer gedraagt de transducent
zich als een puntbron (brede bundel). Een smalle bundel, wat vaak juist gewenst is in
verplaatsingsmeetsystemen, vereist een grote afmeting ten opzichte van de golflengte. Of
omgekeerd zal bij constante afmeting een smallere bundel ontstaan als de frequentie f (= c/λ, zie
later) hoger wordt, maar een afnemend bereik omdat de demping sterk toeneemt naarmate de
frequentie stijgt.
r² / λ
75°
60°
45°
30°
r
ϕ
tg( ϕ ) = λ / r
x
Figuur 2.101: Bundelbreedte ϕ in relatie tot afmeting r en golflengte λ.
Elektrostatische transducent
__________ - II.87 -
Johan Baeten