vandaag verschijnt de nieuwe brochure - Radio 4 concert agenda

A
Alphons
Diepenbrock
����������
pauze
César Franck
���������
vijfde concert A-serie
51e seizoen 25 februari 2012, 14.15-16.20 uur
Groot Omroepmannenkoor
Sigvards Klava ��������
Deniz Yilmaz
�������������
Leo van Doeselaar ����� �����
Radio Filharmonisch Orkest
Serge Baudo �����������������
Missa in die festo �������������������������������������� ���������
Kyrie
Gloria
Credo
Sanctus
Benedictus
Agnus Dei
Symfonie in d, opus 48 ���������
Lento - Allegro non troppo
Allegretto
Finale: Allegro non troppo

2
Uitzending Radio 4
EN TERUG LUISTEREN VIA
INTERNET
Uitzending Cultura24
NTR Podium
DOCUMENTAIRES EN CONCERT-
REGISTRATIES OP NEDERLAND 2
Deze NTR ZaterdagMatinee wordt rechtstreeks uitgezonden
op Radio 4. Via de ZaterdagMatinee-website kunt u
de opname terug luisteren.
➜ WWW.NTR.NL/ZATERDAGMATINEE
NTR Podium maakt van dit concert een televisieregistratie.
Deze registratie wordt live uitgezonden via het digitale
televisiekanaal Cultura24.
➜ WWW.CULTURA24.NL
zondag 26 februari 13.00 uur
Vorig jaar ontving bariton Henk Neven de Nederlandse
Muziekprijs. NTR Podium zocht hem op in Londen waar hij
voor de BBC-radio Schuberts ����������� opnam.
Verder een documentaire over het Requiem van Fauré
waarin dirigent Ed Spanjaard zijn liefde voor dit stuk
verklaart, bezoekers van het concert, waaronder Paul Witteman,
vertellen over hun persoonlijke herinneringen aan
deze compositie. Ook komen de solisten Henk Neven en
Ilse Eerens aan het woord.
Begin februari ging de dansfi lm Nol King Ruter van regisseur
Noud Heerkens en choreograaf/danser Ton Lutgerink
in première. Vlak voor zijn overlijden gaf Ton Lutgerink een
interview over deze fi lm, die vertelt over de laatste intieme
voorstelling van oud-danser Nol King Ruter.
maandag 27 februari 23.50 uur
Concertregistratie: Faurés �������. Radio Kamer Filharmonie
en Cappella Amsterdam o.l.v. Ed Spanjaard,
met Ilse Eerens (sopraan) en Henk Neven (bariton) (NTR
ZaterdagMatinee 14 mei 2011)
➜ WWW.NTRPODIUM.NL

A
vijfde concert A-serie
51e seizoen 25 februari 2012
Een werk dat “wel uniek is”
Beide werken van dit programma zijn
hier te lande toevalligerwijze in hetzelfde
jaar in de openbaarheid gekomen
– het ene in klinkende gedaante,
het andere in gedrukte vorm. De
Nederlandse première van Francks
Symfonie vond plaats op woensdag 22
januari 1896 in Den Haag, door het
Concertgebouworkest onder leiding
van Richard Hol. Amsterdam moest nog
geruime tijd op dit werk wachten, want
Titelpagina van de Missa in die festo
Mengelberg programmeerde voor de
daarop volgende zondag, 26 januari,
Francks symfonisch gedicht Le chasseur
maudit, geliefd bij dirigent en publiek.
Op de sierlijke titelpagina van de
uitgave van Diepenbrocks Missa voor
tenor, dubbel mannenkoor en orgel
staat weliswaar mdccclxxxxv aangegeven,
maar de uiteindelijke datum van
verschijning werd 20 oktober 1896. Tot
in het laatste stadium van het productieproces
had Diepenbrock wijzigingen
in zijn partituur aangebracht.
Pas twintig jaar na openbaarmaking is
Diepenbrocks ‘Mis voor een feestdag’ in
première gebracht. Over het hoe en
waarom is veel te zeggen, maar nu deze
compositie voor het eerst in lange tijd
wordt uitgevoerd door een professioneel
ensemble ligt het voor de hand om
vooral te spreken over de tijd van
ontstaan en over wat Diepenbrock voor
ogen stond bij het creatieve proces.
“Ik voel dat ik het kan”
Als kind van diepgelovige ouders, die
trouw op zondag naar de misviering in
hun parochiekerk gingen (de zogeheten
‘Fransche kerk’ aan Nieuwezijds Voorburgwal
te Amsterdam), was Diepenbrock
opgegroeid met de klanken van
3

4
Diepenbrock bewoonde een kamer aan de markt, op de achtergrond de Sint Jan
Johannes van Bree, Johannes Verhulst,
G.A. Heinze en J.J. Viotta. Maar die stijl
was hem steeds meer gaan tegenstaan.
Op twintigjarige leeftijd maakte hij
tijdens een festival in Münster kennis
met kerkmuziek waarin de voorschriften
waren toegepast van het Caecilianismus,
de beweging die een wederopbloei
beoogde van de liturgische muziek op
basis van de Palestrina-stijl. Ofschoon
aanvankelijk een warm voorstander
van de principes van de ‘Regensburger
school’, ging Diepenbrock al spoedig
inzien dat de composities die volgens
die regels geschreven waren in kwali-
teit en zeggingskracht ernstig tekort
schoten. Zelf wilde hij verder gaan dan
de Cäcilianer en moderne muzikale
middelen, in het bijzonder de vernieuwende
harmoniek van Richard Wagner,
in de kerkmuziek integreren.
Ten tijde van het schrijven van de mis
woonde Diepenbrock in ’s-Hertogenbosch,
waar hij in 1888 een aanstelling
had gekregen als leraar klassieke talen
aan het Stedelijk Gymnasium. In vrije
uren wijdde hij zich aan het componeren.
Daarbij was de imposante gotische
Sint Janskathedraal en de toen nog
bijna ongerepte, eeuwenoude buurt
COLLECTIE ODILIA VERMEULEN, LAREN

eromheen een bron van inspiratie. Na
in mei 1889 een Ave Maria voor mezzosopraan
en orgel te hebben geschreven
en in september Jesu dulcis memoria voor
bariton en piano (of orgel), begon
Diepenbrock het volgende jaar aan zijn
mis.
De titelpagina van het eerste manuscript
vermeldt 17 mei 1890 als aanvangsdatum
van dit werk. Aan een
studievriend vertrouwde Diepenbrock
toe wat hij met zijn compositie beoogde:
“Een betere mis maken dan die er
tot dusver voor mannenkoor bekend
zijn. Ik voel dat ik dat kan,
alleen duurt het heel lang. Ik voel
het oude, grandiose van die woorden
die als pilaren 20 eeuwen lang
in de gedachtecathedraal der
menschen hebben gestaan, dieper
dan een bataillon musici bij mekaar
en de emoties van mijn zeer religieuse
eerste jeugd, die nu zoo ver
achter me ligt, zijn groot en mooi
genoeg om dat gevoel nu nog tot
klank te doen worden.”
Aan ideeën ontbrak het hem niet, al
bleef de compositie soms geruime tijd
liggen. Nog jaren later herinnerde hij
zich: “Nooit heb ik met zoo’n overgave
en met zoo’n onbewusten tyrannieken
drang meer iets gemaakt.”
Gemeenschapskunst
In zijn artistieke ambities werd Diepenbrock
gesteund door zijn vriend, de
Bossche schilder Antoon Derkinderen
(1859-1925). Deze werkte aan monumentale
wandschilderingen met
voorstellingen van religieus-historische
gebeurtenissen in een antiquiserende
stijl (zonder perspectief) met allegorische
fi guren, zoals te zien in de kapel
aan het Begijnhof te Amsterdam. Van
het stadsbestuur van ’s-Hertogenbosch
kreeg hij opdracht de kruistochten te
visualiseren, en de stichting van de
stad in 1185. Net als veel andere kunstenaars
en intellectuelen van hun generatie
waren Diepenbrock en Derkinderen
vervuld van de idealen van
‘Gemeenschapskunst’. Zij ontwikkelden
en koesterden een religieus-geïnspireerde
variant waarin – conform het
romantische beeld dat men toentertijd
van de middeleeuwen had – een mystieke
religiositeit centraal stond die het
volk op hogere gedachten zou brengen.
Diepenbrock speelde Derkinderen zijn
muziek voor, en samen lazen zij Le
Latin mystique, een door Remy de
Gourmont samengestelde bloemlezing
van herontdekte teksten van kerkelijke
gezangen, hymnen en cantica.
Diepenbrock richtte zijn partituur in
voor vierstemmig mannenkoor (met
een achtstemmige divisering in het
Sanctus) en orgel, maar heeft ook enige
tijd met de gedachte gespeeld de
orgelpartij om te werken voor orkest.
Hij sprak er zelfs al over met de dirigent
van het koor van de Mozes en
Aäron-kerk, Bernard Zweers, die er
positief tegenover stond. Ook aan Henri
Viotta, oprichter en muzikaal leider
van de Wagnervereeniging en dirigent
van de zangvereniging ‘Excelsior’,
wilde Diepenbrock zijn werk gaan
tonen.
5

Op 23 juli 1891 voltooide Diepenbrock
de vroegste versie van de Missa. Twee
dagen later berichtte hij opgetogen aan
zijn ouders:
Eergisteren avond is de Mis afgekomen
en vandaag wordt zij in perkament
ingebonden. [...] Nu staat het
op het papier in een partituur van
94 bladzijden, en soms voel ik mij
heel gelukkig, dat tot stand te
hebben gebracht, en een werk te
hebben gemaakt dat wel uniek is. Al
is het als puur muziekwerk niet zoo
bijzonder, dat doet er niets toe. Het
is om de muziek alleen niet te doen.
Maar het unieke is dat het zielstoestanden
uitspreekt, die zeer zeldzaam
zijn in dezen tijd, en toch in
zijn techniek allermodernst.
Twijfels over de uitvoerbaarheid
Inmiddels had Diepenbrock zijn hoop
gevestigd op een uitvoering in het
Concertgebouw, waar het Maarschalkerweerd-orgel
in het najaar in gebruik
zou worden genomen. Maar een onderhoud,
begin augustus met J.A. Verheijen,
de organist die toezichthouder
was bij de bouw van het orgel, bracht
Diepenbrock in hevige twijfel over de
uitvoerbaarheid van de orgelpartij van
zijn mis. Verheijens opmerking “het
orgel verlangt minder chromatische
maar homophone schrijfwijze” hernieuwde
het idee de compositie om te
werken, maar nu voor gemengd koor,
orkest en orgel (in 1913 zou Diepenbrock
dit idee uitvoeren wat het Kyrie
en Gloria betreft – een versie die
Hendrik Andriessen een halve eeuw
6
“Het is om de muziek alleen niet te
doen. Maar het unieke is dat het
zielstoestanden uitspreekt, die zeer
zeldzaam zijn in dezen tijd, en toch
in zijn techniek allermodernst.”
Alphons Diepenbrock
later zou voltooien). Kort erna nam een
andere organist, C.F. Hendriks, tijdens
het doorspelen van de mis op het
Cavaillé-Coll-orgel in de Augustinuskerk
op het Rusland, deze twijfel juist
weer weg: “Dit heeft mij de zekerheid
gegeven dat het goed is. Het klonk
heerlijk.”
Des te ontmoedigender was de mening
van een autoriteit als Viotta. Enerzijds
had hij veel lof voor wat hij noemde
‘een grooten rijkdom aan polyphonie’,
die mede te danken was aan de onafhankelijke
beweging van de orgelpartij,
anderzijds had hij als man van de
praktijk een voor de auteur pijnlijke
conclusie in petto: “Ik vrees [...] dat uw
Mis meer een werk voor het oog dan

Diepenbrock in 1890, door Willem Witsen
voor het oor is.” In de zelfstandigheid
der stemmen zag hij een onoverkomelijk
probleem voor de koren in den
lande. Daarop liet Diepenbrock de
hoop varen zijn werk spoedig tot
uitvoering te kunnen brengen.
Toch verloor hij niet het geloof in zijn
compositie, mede dankzij een tweede
sessie met Hendriks. Een en ander is te
lezen in een brief die Diepenbrock
begin maart 1892 vanuit ’s-Hertogenbosch
aan zijn familie schreef:
Het zal wel een weemoedig genoegen
zijn als ik mischien op mijn
ouden dag deze jubelende muziek
nog eens hoor, die ik hier onder zoo
groote druk heb gemaakt. Ik was
zoo blij het weer eens te hooren; het
COLLECTIE ODILIA VERMEULEN, LAREN
is als een waterkruik in de zandwoestijn
van dit dorre leven, en ook
de vernietiging van mijn twijfel er
aan en de bevestiging dat het mooi
en groot is. O als U ’t eens hoorde,
het is wel wat vreemd en wrang,
maar er is niets dors en versletens
in; mischien zal ik nooit meer
zooiets kunnen maken.
Op 22 februari 1892 was Diepenbrock
begonnen aan een herziening van het
Credo en begin juli onderneemt hij
zelfs een eerste stap om tot uitgave van
het werk te komen. Hij stuurt een
gedeelte van de mis aan een uitgeverij
met het verzoek de kosten van gravure
en druk voor zijn partituur te laten
berekenen bij een van de gerenommeerde
graveurs in Leipzig. Derkinderen
zal de tekst van het titelblad
kalligraferen waarvoor Diepenbrock
een formulering ontwerpt die voor het
eerst de aanduiding “in die festo”
bevat. Een intekenactie had goede
respons: medio januari 1893 werd de
ondergrens gehaald van vijftig toezeggingen
à 10 gulden, waarop in april
1893 het contract kon worden getekend
met De Nieuwe Muziekhandel. Diepenbrock
is er heel blij mee: “Ik dacht niet
dat er van zou komen.” In juni wordt
een circulaire verspreid met de mededeling
dat de uitgave in het najaar
verschijnt.
Een ingrijpende revisie
Het zal echter geheel anders lopen,
omdat Diepenbrock op dat moment
besluit tot een grondige herziening,
waarbij hij het oorspronkelijk concept
7

veranderde. Naar voorbeeld van de
zestiende-eeuwse coro spezzato-praktijk
in de San Marco van Venetië splitste hij
het koor in twee helften die elkaar nu
eens afwisselen, dan weer in volle
achtstemmigheid klinken (naast het
Sanctus in een groot gedeelte van het
Agnus Dei) en op andere momenten
vierstemmig samengaan. In de vocale
partijen vereenvoudigde hij op veel
plaatsen de stemvoering
en vermeed hij de
hoge ligging. Ook de
orgelpartij onderging
opmerkelijke wijzigingen:
zo bracht Diepenbrock
op veel plaatsen
meer afwisseling aan
in het ritmisch verloop,
schreef hier en
daar tacet voor waar in
de eerste versie het
orgel nog meespeelde, maar vulde ook
korte passages aan in deze partij.
Diepenbrock kortte het Kyrie drastisch
in – van 111 naar 67 maten – en breidde
van het Benedictus juist aanzienlijk
uit: van 58 naar 80 maten. De meerstemmige
openingsregel van de oorspronkelijke
versie van Gloria en Credo
is geëlimineerd, om plaats te maken
voor een gregoriaanse intonatio (in de
liturgie te zingen door de celebrant).
Niet alleen het gehele Sanctus klinkt
een halve toon lager, dit geldt ook voor
de eerste 16 maten van het Agnus Dei.
In dit laatste deel schrapte Diepenbrock
bij de woorden “miserere nobis”
een letterlijk citaat van vier complete
maten uit het Gloria en liet hij ook het
8
“Nooit heb ik met zoo’n
overgave en met zoo’n
onbewusten tyrannieken
drang meer iets gemaakt”
Alphons Diepenbrock
Kyrie-thema dat hij in de eerste versie
van het Agnus Dei éénmaal gebruikte,
achterwege.
Een dergelijke algehele revisie betekende
uitstel van het productieproces.
In november 1893 levert Diepenbrock
de eerste twee delen voor gravure af, in
februari van het volgende jaar is de
omwerking van het Credo gereed.
Vervolgens ondergaat ook het Sanctus,
dat in de eerste versie
reeds achtstemmig was
opgezet, “de tyrannie van
het radeermes”. Diepenbrock
streeft ernaar dat
“er een luwe lenteadem
over gaat en alles zingender
en teederder wordt”,
zoals hij schrijft aan zijn
toekomstige vrouw,
Elisabeth de Jong van
Beek en Donk. Dit aspect
komt ook in de gedachtewisseling met
Derkinderen naar voren als hij zegt:
“Mijn Mis wordt heelemaal nieuw [...].”
In dit stadium van zijn ontwikkeling
ondervond Diepenbrock veel steun van
de in Luik woonachtige componist
Charles Smulders (1863-1934). Het
geregelde contact met deze geestverwant
gaf hem, de autodidact, het
gevoel niet langer in een isolement te
werken. Begin januari 1894 bracht
Diepenbrock enige dagen bij hem door.
Smulders was zo enthousiast over de
Missa dat hij beloofde stappen te
ondernemen om een uitvoering tot
stand te brengen.
Op 13 maart 1894 voltooide Diepenbrock
de resterende delen van de Missa,

maar de revisie van het werk was nog
allerminst afgerond, aangezien de
componist nog veel veranderingen
aanbracht in de drukproeven. Menige
ingrijpende correctie bracht de noodzaak
met zich mee de gravure van de
betreffende pagina geheel of gedeeltelijk
over te doen. Andere passages zijn
door retouches aangepast aan de
wensen van de componist.
Lang vóór verschijning van de uitgave
schonk Diepenbrock de autografe partituur
van wat hij dan als Missa solemnis
betitelt aan Smulders, met een opdracht
waarin hij hem “het morgenrood
van de toonkunst der XXste eeuw”
noemt. De steendruk met meerkleurige
decoratie van Antoon Derkinderen kan
worden aangemerkt als een exemplarische
vrucht van de ‘vereniging der
kunsten’.
Francks ‘bijzondere’ Symfonie
Evenzeer als Diepenbrocks compositie
in het Nederlandse muzikale landschap
van die dagen een vreemde eend
in de bijt was, gold dat voor de Symfonie
in d van César Franck binnen haar
context. In Frankrijk was het ongebruikelijk
een symfonie te componeren
gebaseerd op Duitse leest (zij het dan
in drie delen, zonder Scherzo) en met
invloeden van Wagner en Liszt. Francks
jongere collega”s Camille Saint-Saëns
en Vincent d”Indy ruimden in hun
symfonieën uit 1886 een belangrijke
plaats in voor het orgel respectievelijk
de piano. En de Symphonie espagnol van
Édouard Lalo uit 1875 is eigenlijk een
“gewoon” vioolconcert. Wel typisch
Frans aan de Symfonie in d is de cyclische
structuur die Franck consequent
doorvoerde: het thema waarmee het
eerste deel begint en dat er in allerlei
toonsoorten wordt uitgewerkt, keert in
de volgende terug. De kiemcel-gedachte
avant la lettre. In een partituur boordevol
sprankelende melodieën.
Ton Braas
Monument voor César Franck (1891) in Parijs
9

A
vijfde concert A-serie
51e seizoen 25 februari 2012
Diepenbrock - Missa in die festo
Kyrie
Kyrie eleison.
Christe eleison.
Kyrie eleison.
Gloria
Gloria in excelsis Deo.
Et in terra pax hominibus bonae
voluntatis.
Laudamus te.
Benedicimus te.
Adoramus te.
Glorifi camus te.
Gratias agimus tibi propter magnam
gloriam tuam.
Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater
omnipotens.
Domine Fili unigenite Jesu Christe.
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris
Qui tollis peccata mundi, miserere
nobis.
Qui tollis peccata mundi,
suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris,
miserere nobis.
Quoniam tu solus sanctus.
Tu solus Dominus.
Tu solus Altissimus, Jesu Christe.
Cum Sancto Spiritu, in gloria Dei
Patris. Amen.
10
Heer, ontferm U over ons.
Christus, ontferm U over ons.
Heer, ontferm U over ons.
Eer aan God in den hoge.
En vrede op aarde aan de mensen van
goede wil.
Wij loven U.
Wij prijzen U.
Wij aanbidden U.
Wij verheerlijken U.
Wij zeggen U dank voor uw grote
heerlijkheid.
Heer God, hemelse Koning, God almachtige
Vader.
Heer eniggeboren Zoon Jezus Christus.
Heer God, Lam Gods, Zoon van de
Vader.
Gij die wegneemt de zonden der
wereld, ontferm U over ons.
Gij die wegneemt de zonden der
wereld, aanvaard ons gebed.
Gij die zit aan de rechterhand van de
Vader, ontferm U over ons
Want Gij alleen zijt heilig.
Gij alleen de Heer.
Gij alleen de Allerhoogste, Jezus
Met de Heilige Geest, in de heerlijkheid
van God de Vader. Amen.

Credo
Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem,
factorem coeli et terrae,
visibilium omnium et invisibilium.
Et ex Patre natum ante omnia saecula.
Deum de Deo, lumen de lumine, Deum
verum de Deo vero.
Genitum non factum, consubstantialem
Patri: per quem omnia facta sunt.
Qui propter nos homines, et propter
nostram salutem descendit de coelis.
Et in carnatus est de Spiritu Sancto ex
Maria Virgine: Et homo factus est.
Crucifi xus etiam pro nobis: sub Pontio
Pilato, passus et sepultus est.
Et resurrexit tertia die, secundum
Scripturas.
Et ascendit in coelum, sedet ad
dexteram Patris.
Et iterum venturus est cum gloria,
judicare vivos et mortuos:
cujus regni non erit fi nis.
Et in Spiritum Sanctum, Dominum et
vivifi cantem.
Qui cum Patre et Filio simul adoratur,
et conglorifi catur, qui locutus est per
Prophetas.
Et unam sanctam catholicam et
apostolicam Ecclesiam.
Confi teor unum baptisma in remissionem
peccatorum.
Et expecto resurrectionem mortuorum.
Et vitam venturi saeculi. Amen.
Ik geloof in één God, de almachtige
Vader, schepper van hemel en aarde,
van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.
Vóór alle tijden geboren uit de Vader.
God uit God, licht uit licht, ware God
uit de ware God.
Geboren niet geschapen, één in wezen
met de Vader, door wie alles geschapen
is
Die voor ons mensen en omwille van
ons heil uit de hemel is nedergedaald.
Hij heeft het vlees aangenomen door
de Heilige Geest uit de Maagd Maria en
is mens geworden.
Hij is voor ons gekruisigd onder Pontius
Pilatus, heeft geleden en is begraven.
Hij is verrezen op de derde dag volgens
de Schriften.
Hij is opgestegen ten hemel, zit aan de
rechterhand van de Vader.
Hij zal wederkomen in heerlijkheid,
om te oordelen, levenden en doden:
en aan zijn rijk zal geen einde komen.
Ik geloof in de Heilige Geest, die Heer
is en het leven geeft.
Die tezamen met de Vader en de Zoon
wordt aanbeden, die gesproken heeft
door de profeten.
Ik geloof in de ene heilige katholieke
en apostolische Kerk.
Ik beleid één doopsel tot vergeving van
de zonden.
En ik verwacht de opstanding van de
doden.
En het leven van het komend rijk.
Amen.
11

Sanctus
Sanctus, sanctus, sanctus
Dominus Deus Sabaoth.
Pleni sunt coeli et terra gloria tua.
Osanna in excelsis.
Benedictus
Benedictus qui venit in nomine
Domini. Osanna in excelsis.
Agnus Dei
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,
miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,
miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi.
Dona nobis pacem.
12
Heilig, heilig, heilig
de Heer, de God der hemelse machten.
Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid.
Hosanna in de hoge.
Gezegend hij die komt in de naam des
Heren. Hosanna in den hoge.
Lam Gods, dat wegneemt de zonden
der wereld, ontferm u over ons.
Lam Gods, dat wegneemt de zonden
der wereld, ontferm U over ons.
Lam Gods, dat wegneemt de zonden
der wereld. Geef ons de vrede.

A
vijfde concert A-serie
51e seizoen 25 februari 2012
Uitvoerenden
Sigvards Klava
Sigvards Klava werd in 1992 chef-dirigent
en artistiek leider van het Lets
Radiokoor, nadat hij er al in 1987 was
komen werken. Als een van de meest
actieve koordirigenten van Letland
bracht Klava een groot aantal vocale
werken van zijn landgenoten in première.
Het Lets Radiokoor dirigeerde hij
bovendien in de belangrijkste concertzalen
van Europa, en bij de grote festivals
voor eigentijdse muziek. Hij maakte
ruim 20 cd’s met het koor en is een van
de oprichters en lid van de artistieke
raad van het eigentijdse-muziekfestival
Arena. Naast zijn werk met het Lets
Sigvards Klava
CATRIN MORITZ
Radiokoor doceert hij directie aan de
koorafdeling van de Letse Academie
voor muziek en het Koorcollege van de
Lutherse Kerk van Riga. In januari 2011
leidde hij het Groot Omroepkoor in De
Vrijdag van Vredenburg, in een programma
met Schnittke, Pärt en Rachmaninovs
Vespers. In 2000 kreeg Sigvards
Klava een onderscheiding van het Letse
kabinet van Ministers voor zijn succesvolle
promotie van de Letse muziek.
Serge Baudo
De Franse dirigent Serge Baudo studeerde
compositie en directie aan het Parijse
conservatorium. Hoewel hij aanvankelijk
meer componeerde, richtte hij zich
vanaf 1959 uitsluitend op het dirigeren.
Op verzoek van Herbert von Karajan
dirigeerde hij in 1962 Pelléas et Mélisande
in La Scala in Milaan. Ruim tien jaar
leidde hij vele producties bij het Festival
van Aix-en-Provence, met een repertoire
dat reikte van Mozart tot Debussy. Zijn
eerste grote contract was dat als vaste
dirigent van de Parijse Opéra, naast het
chef-dirigentschap van het nieuw
opgerichte Orchestre de Paris. Van 1970
tot 1988 was hij artistiek leider van het
Orchestre National de Lyon, waarmee
hij buitenlandse tournees ondernam en
13

14
Serge Baudo
dat hij tot de grootste artistieke hoogten
ooit bracht. In 1979 richtte hij in Lyon
het Berlioz Festival op. In 1987 dirigeerde
hij een productie van de complete
versie van Berlioz’ Les Troyens. Serge
Baudo gasteerde bij de Metropolitan
Opera, de Staatsoper Wien, het (Koninklijk)
Concertgebouworkest, de BBC, The
Philharmonia, de Wiener Symphoniker,
de symfonieorkesten van Moskou en
Leningrad, het London Philharmonic
Orchestra, het Yomuiri Nippon Orchestra,
het NHK (Tokyo), alsmede de grote
orkesten in Duitsland, Nederland en
Italië, de Praagse Filharmonie en het
Praags Symfonieorkest, waarvan hij
inmiddels eredirigent is, en sinds 2001
artistiek leider. Zijn discografi e, met
veel aandacht voor het Franse repertoire,
omvat opnamen met het London
Filharmonic, l’Orchestre de Paris,
l’Orchestre National de Lyon en de
Praagse Philharmonie. In recente jaren
dirigeerde Serge Baudo producties in
CATRIN MORITZ
Deniz Yilmaz
Berlijn, Leipzig en Brussel, en bij de
Gulbenkian Foundation (Lissabon) en
Radio Lugano. Bovendien werkte hij
samen met onder meer de Münchner en
Dresdner Philharmoniker. In Teatro
Colón in Buenos Aires maakte hij furore
met Honeggers Jeanne d’Arc au bûcher. In
december 2007 werd Serge Baudo, naast
Seiji Ozawa en Christoph Eschenbach,
uitgenodigd voor de viering van de
veertigste verjaardag van het Orchestre
de Paris. In De Vrijdag van Vredenburg
dirigeerde hij onder andere Ravels
Concert voor de linkerhand (met Nikolaj
Lugansky, 2011), en op 30 maart aanstaande
brengt hij in deze serie een
programma met Messiaen, Saint-Saëns,
Ravel en Debussy.
Eerder in de Matinee: Debussy Pelléas et
Mélisande (2009)
Deniz Yilmaz
Deniz Yilmaz werd geboren in Adana,
Turkije. Hij studeerde af aan de Afdeling
Opera van het Turkse Çukurova Conservatorium
en debuteerde als Alfredo in
de Opera van Mersin (Turkije). Van 2002
tot 2006 studeerde hij aan de Universität
der Künste in Berlijn bij Gabriele
Schnaut. Hij nam deel aan masterclas

Leo van Doeselaar
ses van Karen Armstrong, Krisztina Laki,
Francisco Araiza, Eva Randová, Thomas
Moser en Biserka Cvejić en de Internationale
Operastudio in Zürich. Ook
werkte Deniz Yilmaz met Raul Gimenez
in Barcelona. Hij won prijzen bij de
Dykowitch-competitie in Bulgarije en de
Hindemith-Preis en werkte met dirigenten
als Nello Santi, Adam Fisher, Eivind
Gullberg Jensen, Ingo Metzmacher en
regisseurs als Gian Carlo del Monaco,
Grischa Asagaroff, Jens-Daniel Herzog
en Hans Spoerli. Yilmaz is bovendien lid
van het Groot Omroepkoor
Leo van Doeselaar
Als organist, pianist en fortepianist
speelt Leo van Doeselaar een repertoire
dat enkele eeuwen omvat. Al meer dan
vijfentwintig jaar vormt hij een pianoduo
met Wyneke Jordans, speelt veel
kamermuziek en treedt op als liedbegeleider.
Daarnaast is hij professor aan de
Universität der Künste in Berlijn. Leo
van Doeselaar begon zijn orgel- en
pianostudie bij Gerard Akkerhuis in
Den Haag en studeerde vervolgens aan
het Amsterdamse Sweelinck Conservatorium
orgel bij Albert de Klerk en piano
bij Jan Wijn. Naast beide solistendiplo-
ERIC VEENHUIZEN
ma’s behaalde hij in 1979 de Prix
d’Excellence als organist. Hij verdiepte
zich in ‘historisch’ orgelspel, studeerde
bij André Isoir Frans orgelrepertoire en
volgde fortepianolessen bij Malcolm
Bilson en Jos van Immerseel. Als organist
van het Barokorkest van de Nederlandse
Bachvereniging werkte Van
Doeselaar samen met vele vooraanstaande
oudemuziekspecialisten. Hij verleende
zijn medewerking aan een groot
aantal Festivals voor oude muziek in
Europa en de Verenigde Staten. Naast
talrijke orgelopnamen omvat zijn
discografi e negen cd’s samen met
Wyneke Jordans. Als ‘huisorganist’ van
het Concertgebouw in Amsterdam
treedt hij veelvuldig op met gerenommeerde
orkesten, ensembles en solisten.
Hij verzorgde wereldpremières van
werken voor orgel en orkest van Tristan
Keuris, Sofi a Goebaidoelina en Wolfgang
Rihm. Hoogtepunten in 2011 zijn
orgelrecitals in Amsterdam (Concertgebouw),
Rotterdam (De Doelen) en
Leipzig (Gewandhaus), en solo-optredens
bij het Nederlands Philharmonisch
Orkest (Saint-Saëns). Daarnaast is Leo
van Doeselaar organist van het Van
Hagerbeer-orgel (1643) in de Pieterskerk
te Leiden. In 2007 werd hem in de Oude
Kerk in Amsterdam de Jan Pieterszoon
Sweelinckprijs uitgereikt vanwege zijn
betekenis voor de nationale en internationale
orgelcultuur.
Eerder in de Matinee: o.a. Janácek Glagolitsche
mis (2003 & 2011), werken van
Crumb en Mozart (met Wyneke Jordans,
2004)
15

Groot Omroepkoor
Het Groot Omroepkoor is met 74
vocalisten het grootste professionele
koor van Nederland. Vanaf de oprichting
in 1946 manifesteert het koor zich
in een breed repertoire, uiteenlopend
van barok tot en met eigentijdse muziek.
Het koor werkt in wisselende
bezettingen, afhankelijk van het uit te
voeren werk en de wens van de dirigent,
en is doorgaans te horen in de NTR
ZaterdagMatinee, de Vrijdag van Vredenburg,
Het Zondagochtend Concert
en concerten van de NTR in het Muziekgebouw
aan ’t IJ. De Braziliaan Celso
Antunes is chef-dirigent van het Groot
Omroepkoor sinds het seizoen 2008-
2009. Vaste gastdirigent is Michael
Gläser.
Samen met de omroeporkesten worden
in seizoen 2011-2012 in Vredenburg
Leidsche Rijn enkele grote vocaal-instrumentale
werken uitgevoerd, waaronder
Händels oratorium Solomon en Debussy’s
complete oratorium Le martyre de
Saint Sébastien, de Mis in C van Beethoven
en de Mis van Stra vinsky, uitgevoerd
met de Radio Kamer Filharmonie en
Philippe Herreweghe, Faurés Caligula
met Masaaki Suzuki en Mahlers cantate
Das klagende Lied, met het Radio Filharmonisch
Orkest onder leiding van
Markus Stenz. A capella is het koor
traditiegetrouw te beluisteren met een
rijk gevarieerd programma in de
Utrechtse Jacobikerk in het kader van
De Vrijdag van Vredenburg. Dit seizoen
staat onder meer een nieuwe mis van
Rautavaara op het programma.
Het Groot Omroepkoor is in de opera-
16
serie van de NTR ZaterdagMatinee in
vijf voorstellingen present met repertoire
dat varieert van Webers vroegromantische
opera Der Freischütz tot
Willem Jeths’ Hôtel de Pékin. De opera
L’Upupa und der Triumph der Sohnesliebe
van Hans Werner Henze beleeft in deze
serie zijn Nederlandse première. In
andere series van de ZaterdagMatinee
levert het koor zijn aandeel aan onder
meer Janáčeks Glagolitische mis onder
leiding van Jaap van Zweden, Diepenbrocks
Missa in Die Festo met chefdirigent
Celso Antunes en de Nederlandse
première van Rihms Quo me rapis
onder leiding van Thomas Eitler.
Het GOK is dit seizoen te gast bij het
Koninklijk Concertgebouworkest onder
leiding van achtereenvolgens Mariss
Jansons, Iván Fischer en Nikolaus
Harnoncourt. Met het Chamber Orchestra
of Europe onder leiding van Bernard
Haitink wordt Beethovens Negende
symfonie uitgevoerd in het Amsterdamse
Concertgebouw en in de Salle Pleyel te
Parijs.
Mede op initiatief van het Groot Omroepkoor
is de Eric Ericson Masterclass
voor jonge koordirigenten gestart. Sinds
2001 vindt deze Masterclass iedere twee
jaar plaats.
Op diverse cd-registraties schittert het
Groot Omroepkoor in een breed repertoire
met opnamen van onder meer
MacMillan, Keuris, Diepenbrock,
Mahler, Rossini, Wagner, Elgar, Rihm en
Poulenc.
➜ www.grootomroepkoor.nl
➜ volg het Groot Omroepkoor op twitter
(@grootomroepkoor) en facebook

Radio Filharmonisch Orkest
Het Radio Filharmonisch Orkest (RFO)
wordt gerekend tot de top van de
Nederlandse symfonieorkesten. Het
excelleert in een groot aantal genres en
onderscheidt zich in het Nederlandse
muziekleven door bijzondere en avontuurlijke
programma’s. Het merendeel
van de concerten van het RFO is te
beluisteren in de omroep series
NTR Zaterdag Matinee, De Vrijdag van
Vreden burg en Het Zondagochtend
Concert. Daarnaast maakt het orkest
zijn opwachting in o.a. de Robeco
Zomerconcerten en het Holland Festival.
Tot augustus 2012 is Jaap van
Zweden chef-dirigent van het RFO.
Daarna neemt Markus Stenz het chefdirigentschap
van hem over. James
Gaffi gan staat als vaste gastdirigent
minimaal vier keer per jaar voor het
orkest. Edo de Waart is als eredirigent
aan het RFO verbonden.
Het RFO voert in samenwerking met het
Groot Omroepkoor werken voor koor en
orkest uit, variërend van opera’s, missen
en oratoria uit de negentiende eeuw tot
meesterwerken van deze eeuw. Dit
seizoen zijn dat onder meer Ponchielli’s
La Gioconda, Puccini’s Tosca en Henze’s
twaalfde grote opera L’Upupa und der
Triumph der Sohnesliebe.
Het RFO speelt regelmatig werk van
Nederlandse componisten. Nieuwe
muziek van Peter-Jan Wagemans,
Richard Rijnvos, Robin de Raaff, Marijn
Simons, Otto Ketting en Jan van de
Putte wordt dit seizoen uitgevoerd,
naast premières van o.a. Wolfgang Rihm
en Sofi a Goebaidoelina.
In de serie NTR ZaterdagMatinee is het
RFO met regelmaat te beluisteren,
aangevoerd door onder anderen Reinberg
de Leeuw, Jaap van Zweden, Edo de
Waart, Bruno Bartoletti, Serge Baudo,
Markus Stenz, Ed Spanjaard en Pinchas
Steinberg.
Naast de vele concerten in de omroepseries
ontplooit het RFO activiteiten die
in belangrijke mate bijdragen aan de
internationale reputatie van het orkest.
Buitenlandse concerten vinden dit
seizoen plaats in de Keulse Philharmonie
met pianist Hannes Minnaar (winnaar
Koningin Elisabethwedstrijd 2010)
en in de Londense Royal Albert Hall in
de BBC Proms 2011. De live-opnamen
van Wagners Lohengrin, Die Meistersinger
von Nürnberg en Parsifal, die het orkest
onder leiding van Jaap van Zweden
maakte, zijn internationaal zeer goed
ontvangen. Daarnaast omvat de omvangrijke
plaat- en cd-catalogus van het
RFO legendarische opnamen onder
leiding van o.a. Leopold Stokowski,
Antal Doráti, Jean Fournet en Edo de
Waart. Cd’s met werken van hedendaagse
componisten als Jonathan Harvey,
Klas Torstensson en Jan van Vlijmen
werden onderscheiden met prijzen en
eervolle vermeldingen. Momenteel
wordt gewerkt aan een Sjostakovitsjserie
onder leiding van Mark Wigglesworth
en de complete symfonieën van
Bruckner onder leiding van Jaap van
Zweden.
➜ www.radiofi lharmonischorkest.nl
➜ volg het radio fi lharmonisch orkest
op twitter (@radiofi lhorkest) en facebook.
17

Groot Omroepmannenkoor
CHEF-DIRIGENT
Celso Antunes
VASTE GASTDIRIGENT
Michael Gläser
INSTUDERING PROGRAMMA
25.02
Sigvards Klava
18
TENOREN
Ambroč Bajec-Lapajne
Alan Belk
Ross Buddie
Kevin Doss
Eyjólfur Eyjólfsson
Boguslaw Fiksinski
Marc van Heteren
Gerben Houba
Peter-Paul Houtmortels
Matevzˇ Kajdiz
Marius Kwaks
Falco van Loon
Aart Mateboer
Ioan Micu
Matthew Minter
Geraint Roberts
Marten Smeding
Matthew Smith
Henk Vels
John Vredeveldt
BASSEN
Gert-Jan Alders
Joep Bröcheler
Math Dirks
Peter Duyster
Maté Fülep
Joep van Geffen
Geert van Hecke
Henk van Heijnsbergen
Daniël Hermán Mostert
Palle Fuhr Jørgensen
Itamar Lapid
Ludovic Provost
Menno van Slooten
Lars Terray
Luuk Tuinder
Hans de Vries
Nanco de Vries
Jan van Zelm
VASTE PIANIST
Ben Martin Weijand

Radio Filharmonisch Orkest
DIRIGENT
Serge Baudo
KOORDIRIGENT
Sigvards Klava
VIOOL
Bart Vandenbogaerde
Mitcho Dimitrov
Alexander Baev
Fred Gaasterland
Roswitha Devrient
Masha Iakovleva
Kerstin Kendler
Anna Korpalska
Pamela Kubik
Leonie Mensink
Theo Ploeger
Pieter Vel
Peter Weimar
Ankie van Ommeren
TWEEDE VIOOL
Casper Bleumers
Andrea van Harmelen
Sarah Loerkens
Esther de Bruijn
Michiel Eekhof
Annemarie van Helderen
Robbert Honorits
Esther Kövy
Dana Mihailescu
Renate van Riel
Nienke Teuben
Leonie Kleiss
ALTVIOOL
Frank Brakkee
Huub Beckers
Igor Bobylev
Connie de Dreu
Annemijn den Herder
Robert Meulendijk
Petr Muratov
Ewa Wagner
Arwen van der Burg
Annemieke Huls
CELLO
Michael Stirling
Anton Istomin
Wim Hülsmann
Harm Bakker
Mirjam Bosma
Crit Coenegracht
Anneke Janssen
Ansfried Plat
Arjen Uittenbogaard
CONTRABAS
Rien Wisse
Walter van Egeraat
Annika Hope
Edward Mebius
Stephan Wienjus
Eduard Zlatkin
FLUIT
Barbara Deleu
Adeline Salles
HOBO
Maarten Dekkers
Yvonne Wolters
ALTHOBO
Gerard van Andel
KLARINET
Arjan Woudenberg
Diede Brantjes
BASKLARINET
Sergio Hamerslag
FAGOT
Jos Lammerse
Birgit Strahl
HOORN
Petra Botma-Zijlstra
Toine Martens
Fréderick Franssen
Peter Janosi
TROMPET
Hessel Buma
Raymond Rook
CORNET
Hans van Loenen
Hans Verheij
TROMBONE
Jaume Gavilan Agullo
Peter Saunders
Wouter Iseger
TUBA
Bernard Beniers
PAUKEN
Bas Voorter
HARP
Ellen Versney
19

20
komende concerten in
zaterdag 3 maart, 14.15 uur
Concertgebouw Amsterdam
serie E
Een succesvolle, vroege Rihm
musikFabrik
Cappella Amsterdam
Emilio Pomárico ��������
Tomas Möwes �������
Daniel Kirch �����
Johannes Schmidt �������
����� Florianer Sängerknaben
Rihm Jakob Lenz
De kameropera Jakob Lenz schreef
Wolfgang Rihm in de jaren 1977-1978.
Het is een van zijn eerste werken voor
Emilio Pomárico
Rihm
Resonanz
het theater. Later muziektheater van
zijn hand werd veel abstracter en
conceptueler, maar Jakob Lenz is in
dramaturgisch opzicht nog vrij conventioneel;
het heeft bijvoorbeeld nog een
heldere verhaallijn. De Duitse schrijver
Lenz had in 1776 Goethe ontmoet,
maar hun vriendschap werd door de
dichtervorst verbroken, wat bij de jonge
Lenz een trauma veroorzaakte. Een jaar
later wordt paranoïde schizofrenie bij
hem vastgesteld. Georg Büchner beschreef
dit ziekteproces in zijn novelle
Lenz (1835), dat als uitgangspunt diende
voor Rihms muzikale psychogram. De
compositie is expressief en hard, vooral
door een orkestratie voor voornamelijk
slagwerk en blazers, en met maar drie
cello’s als strijkinstrumenten. Maar
toch kent Lenz’ waanzin ook etherisch
mooie refl ectieve momenten. (wb)
KLAUS RUDOLPH

zaterdag 17 maart, 13.00 uur
Concertgebouw Amsterdam
serie O
Een sprookje van een opera
Radio Filharmonisch Orkest
leden van het Groot Omroepkoor
Markus Stenz ��������
Edward Caswell ������������
Edith Haller
Martin Busen
Katharine Goeldner
�������
John Mark Ainsley
Wolfgang
���
Schöne
������������
Detlef Roth
Ashley
�����
Holland
�������
Maarten Engeltjes
�������
������������ �������
Henze L’Upupa und der Triumph der
Sohnesliebe ����������������������
In 2003 ging tijdens de Salzburger
Festspiele L’Upupa und der Triumph der
Sohnesliebe van Hans Werner Henze
(1926) in première. Het was de twaalfde
grote opera van deze nestor van de
Duitse muziek, die wereldfaam verwierf
met Der Prinz von Homburg en
The Bassarids. Voor L’Upupa schreef hij
een eigen libretto, dat hij baseerde op
een Arabisch sprookje uit de Syrische
stad Aleppo. Een vader heeft ooit de
Upupa, een prachtige vrouwtjeshop, in
zijn handen gehad, maar het diertje
ontkwam. Hij stuurt zijn drie zonen
erop uit om haar te zoeken, waarbij de
goede zoon niet alleen de strijd aanbindt
met alle beproevingen, maar ook
met zijn twee slechte broers. L’Upupa is
in veel opzichten een eenentwintigsteeeuwse
Zauberfl öte, vol sprookjesachtige
metaforen en vogelgeluiden,
waarin Henze zijn humanistische
boodschap van liefde en vergevingsgezindheid
verklankt in humoristische
en ontroerende melodieën. (wb)
Markus Stenz
CATRIN MORITZ
21

22
komende concerten in
De vrijdag van Vredenburg
Maria João Pires
vrijdag 9 maart, 20.15 uur
Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht
Maria João Pires & Frans Brüggen
Radio Kamer Filharmonie
Frans Brüggen ��������
Maria João Pires �����
Fauré Masques et bergamasques
Chopin Tweede pianoconcert
Haydn Parijse symfonie nr. 82 ‘L’Ours’
In Maria João Pires heeft Frans Brüggen
een gedroomde vertolkster voor
Chopins Tweede Pianoconcert. Bij een
eerdere samenwerking voelde iedereen
dat zich tussen dirigent en pianist iets
onbeschrijfelijks afspeelde. Iets met
magie en betovering. Een recensent:
“haar Chopin is boordevol hartstocht en
melancholie, maar ook elegant en nobel,
kristalhelder in de uitlijning en altijd
organisch en soepel van beweging.”
EDUARDO GAGEIRO
Frans Brüggen
vrijdag 16 maart, 20.15 uur
Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht
Andreas Staier & Frans Brüggen
Radio Kamer Filharmonie
Frans Brüggen ��������
Andreas Staier �����
Debussy/Ravel Sarabande et Danse
Mozart Pianoconcert nr. 17 in G KV 453
Beethoven Vierde symfonie
Lichtvoetig, kwinkelerend en afwisselend.
Het zijn maar enkele omschrijvingen
die van toepassing zijn op de
werken die het orkest, Brüggen en Staier
het publiek voorschotelen. Andreas
Staier, een van de meest vooraanstaande
pianisten van dit moment. Zijn opname
van het vanavond te spelen Pianoconcert
werd bekroond met een Diapason d’Or
en een Choc de la Musique, twee belangrijke
Franse onderscheidingen.
ANNELIES VAN DER VEGT

Radio 4
Concerthuis
VOCALE MUZIEK VAN ALPHONS DIEPENBROCK
Met het Radio 4 Concerthuis van
radio4.nl verandert uw huiskamer in
een concertzaal wanneer u dat wilt.
Natuurlijk zijn de eigen Radio 4
concertseries (de Vrijdag
van Vredenburg en de NTR
ZaterdagMatinee) volop aanwezig
in het Radio 4 Concerthuis. De
recente hoogtepunten, maar ook
de prachtige historische opnames
uit het rijke omroeparchief.
En ook alle concerten van het nieuwe
seizoen NTR ZaterdagMatinee
kunt u terugluisteren in het
Radio 4 Concerthuis. U kunt op
elk gewenst moment kiezen uit
het wisselende en altijd actuele
aanbod van ruim 100 concerten
en zelf uw concertprogramma
samenstellen. Of laat u verleiden
door de bijzondere highlights die
geprogrammeerd voor u klaarstaan,
voorzien van extra informatie en
aantrekkelijk gepresenteerd.
Alphons Diepenbrock beschouwde
zichzelf vooral als liedcomponist -
en is vooral een vocaal componist.
Neem een kijkje de Vocale Muziek
Zaal voor Diepenbrocks bekendste
vocale werken, Hymne an die
nacht nr. 1 en 2 en het Te Deum.
In het Radio 4 Concerthuis bepaalt
ú wat u wilt horen, in het door u
gewenste genre, wanneer u maar wilt.
➜ GA NAAR RADIO4.NL/CONCERTHUIS
23

VANDAAG VERSCHIJNT
DE NIEUWE BROCHURE
24
ABONNEMENTHOUDERS ONTVANGEN HEM AUTOMATISCH THUIS
INFO@ZATERDAGMATINEE.NL