B ER G W A N D ELEN - Op Pad

Tekst en fotografie Laurens Aaij
BERGWANDELEN
70
5 - 2008

Ten prooi aan
de Gredos
IN DE MADRILEENSE HUISBERGEN
Sierra de Gredos. In de zomer verzengend heet, in de
winter overladen met sneeuw. Op Pad doorkruiste dit
voorjaar de thuisbergen van de Madrilenen en stuitte
op steenmannen, verloren routes en toch nog wat
sneeuw. ‘Makkelijk? Nee, niet hier. Dit is de Gredos.’
5 - 2008 71

Planten, beesten en zon schreeuwen voorjaar,
maar de nacht brult nog ijs
Pasjes van drie centimeter maakt hij nu.
Van de bank naar het dressoir, van de jagerstrofeeën
tegen het gele bloemenbehang
naar het televisietoestel. De snelle,
korte pasjes van Julio Chamorro laten een
spoor in het hoogpolige tapijt. Elke dag
nog draagt hij trots het speldje van de
Sierra de Gredos op het revers zijn colbert.
‘Dit is het mooiste gebied. We hebben hier
alles,’ zegt de 103-jarige berggids.
Zevenentachtig jaar geleden waren de
haastige schuiffelpasjes nog reusachtige
stappen van een jonge man. Don Julio besloot
dat hij berggids wilde zijn in zijn
Sierra de Gredos. En hij werd het. De
overheid stelde hem aan als officiële parkwachter
en berggids. Prompt kreeg hij de
belangrijkste gast van Spanje: el rey. De
koning. ‘Rey Alfonso de dertiende hield
erg van jagen.’
En aardig mikken kon Alfonso ook. ‘Er
waren nog maar zevenentwintig gemsen
in dit gebied. Maar onderschat de dieren
nooit. Ze zijn listo.’
Jarenlang voerde Julio Chamorro de laatste
koning voor generaal Franco door het
Spaanse hooggebergte. ‘Waar hij het liefste
kwam? La Mira, ja en de Cinco Lagunas
of nee, de Laguna Grande ja daar
kwam hij graag. ¿Claro?’
TWEEDAAGSE
WANDELTOCHT
ROND CIRCO DE
GREDOS
DAG 1: La Plataforma – Refugio
Elola, 3 uur (bij slechte condities:
sneeuw en ijs), 500 m stijgen, 250
m dalen.
DAG 2: Refugio Elola – Refugio
Roncesvalles – Refugio Llano –
La Plataforma, 8 uur, 450 m dalen,
350 m stijgen, 150 m dalen.
‘Geen wonder dat die beesten allemaal
werden afgeknald.’
‘Hoezo?’
‘Kijk, daar.’
Een groep van achttien gemsen staart ons
vanaf een meter of vijftien aan. Waar wij
steunend en kreunend stijgen, huppelen
zij omhoog. Die Alfonso XII had het goed
bekeken. Per paard liet hij zich naar een
koninklijke hut brengen om van daaruit
te jagen. Vijfhonderd meter stijgen we tot
een col. Boven manshoge bremstruiken
ontvouwt zich daar het hart van de Sierra
de Gredos. El Circo de Gredos is niet alleen
het midden van dit gebied, het is ook
het ruigste een puntigste gedeelte van de
Gredos. Bergtoppen met sprekende namen
als El Sagrao, Los Tres Hermanito en
El Ventadero torenen boven een kraakhelder
meer uit. Het pad naar beneden is
makkelijk en duidelijk en komt tweehonderd
meter lager aan de oever van het
meer Laguna Grande. Daar kunnen we
kiezen tussen een met staalkabels beveiligde
rotspassage of springen van kei naar
kei over het meer. Ernst kiest dat laatste.
‘Gaat prima!’, zegt hij.
Aan de overkant ligt Refugio Elola. De
huttenwaard had ons door de telefoon
een geopend winterruim beloofd. Over de
hoogte van het plafond had hij niks gezegd.
Met één meter vijftig is het voor
twee boomlange wandelaars gezellig krap.
PAS OP JE HOOFD!
‘Die kant dus?’
Een vervaagd wit pijltje van een centimeter
of vijf hoog wijst naar het noorden.
‘Tja, het lijkt er wel op hè?’
Bij elke stap naar het noorden verandert
het landschap. Van rotsig bij het Laguna
Grande naar zompig aan de oevers van
IJskoud water en sneeuwvelden om te trotseren.
72 5 - 2008

De Feiten
HET GEBIED In de Sierra de Gredos kan het allemaal.
Van rotsklimmen tot mountainbiken en van huttentochten
tot rondwandelingen. Het gebied is van ongekende
schoonheid, zeker in het rustige voorjaar. De bergen zijn
er puntig, de hellingen steil.
DE TOCHTEN Tweedaagse bergwandeling + 1 dag bergfietsen.
ZWAARTE/MOEILIJKHEIDSGRAAD Behoorlijk inspannend
wandelen en fietsen. Geen moeilijke of gevaarlijke
passages, afgezien van oversteken over glibberige rotsen
in snelstromende beken en rivieren.
NAVIGEREN Zeer moeilijk door ontbreken van goede
kaarten en markeringen. Ervaring nodig.
BESTE TIJD Laat in het voorjaar, vroeg in het najaar.
ER NAAR TOE Vlieg op Madrid, van daaruit een bus of
huurauto naar Avila/Hoyos del Espino. In het gebied zelf
rijdt een bus over de hoofdweg, maar die brengt je niet
naar de start van wandelingen. Neem een taxi of huur op
het vliegveld al een auto.
OVERNACHTEN Campings volop! De berghutten zijn
vaak in de weekends open. Van juni t/m augustus ook
buiten de weekenden. In de dorpen zijn veel pensions en
hotelletjes.
MEER FEITEN www.oppad.nl
kleine uitlopers van het meer. Planten,
beesten en zon schreeuwen voorjaar, maar
de nacht brult nog ijs. Waar de kom van
het Circo de Gredos breder wordt, verdwijnen
de vage witte pijltjes. Hier begint
het speuren waar berggids Juan Fran al
voor had gewaarschuwd. ‘Kijk, Spanjaarden
die verdwalen liever, dan dat ze mij
meenemen. Buitenlanders zijn nog wel zo
handig. Het voornaamste probleem dat
we hier hebben, is het ontbreken van goede
kaarten. Ze hebben het al twee jaar
over een goede topografische kaart. Maar
of die er ooit komt...?’
Urenlang zoeken we ons pad aan de linkeroever
van rivier Garganta de Gredos.
Blokkenveld na blokkenveld, klauterpartij
na klauterpartij. Dan weer stuiten we op
een afgrond met kolkende rivier om vervolgens
na één enkele steenman het spoor
weer bijster te raken. Van boven leek de
route nog zo logisch: volg de linkeroever
tot de brug, steek over en klim over de
flank naar een hutje.
‘Ik word hier doodmoe van.’
‘Ik ook.’
‘GPS?’
‘Graag. Met een slok water, het begint
warm te worden.’
We puzzelen ons een weg naar de brug die
er toch werkelijk moet zijn. Hij staat op
de kaart. Na drie uur lopen hebben we een
paadje dat op een pad lijkt. De steenmannen
vinden we op onvoorspelbare plekken.
Hier vijf steenstapeltjes dicht op elkaar,
dan weer kilometers geen teken van
De heilige maagd in de straten van Hoyos del Espino.
‘Dit is het mooiste gebied’, zegt Julio Chamorro.
5 - 2008 73

‘Hombre mira. Makkelijke paden
zijn hier niet’
een route. Dan vinden we de brug, waarvan
de reling is beslagen met hoefijzers.
‘Wat is dat?’
‘Een hutje.’
‘Staat niet op de kaart.’
De Refugio Roncesvalles is aan de aandacht
van de kaartenmakers ontsnapt. Al
moet het ding al decennia op deze plek
staan. Vanaf hier is het nog zo’n driehonderd
meter omhoog naar Refugio Llano.
Maar steeds als het pad duidelijk lijkt, verdwijnt
het zonder aanleiding voor onze
voeten. Of het stopt pardoes aan de oever
de Gargante. Dan veranderen de bergen in
heuvels. Duinen lijken het wel. Tussen
wapperend gras stiefelen we door naar de
hut.
NO PROBLEMA
Huttenwaard José snapt niks van onze bedenkingen
bij de Spaanse kaarten. ‘Hombre
mira. Makkelijke paden zijn hier niet.
Dit is de Sierra de Gredos. Navigeren doe
je op je gevoel.’
Met zijn handen maakt José het duidelijk:
als een zalm die tegen de stroom in omhoog
zwemt. Het markeren van de routes
vindt hij ook maar overdreven. ‘Dat past
hier niet.’
José neemt ons mee de regen in. ‘Hier
naar beneden, een grote slinger en dan
een paar kleintjes. In vijf minuten ben je
beneden. No problema.’
DONDERPREEK
Hoyos del Espino ligt in het hart van de
Sierra de Gredos. Bijna elke tocht in het
zuidelijk deel van het gebied kun je vanuit
het dorp doen. Maar niet vandaag.
Vandaag is het feest in het bergdorp. De
heilige van Hoyos del Espino, La Venerable,
wordt ieder jaar op 14 mei vereerd
met een processie, een mis en vooral veel
feest. In de kapel houdt de pastoor een
donderpreek. Niet dat het de opgeschoten
jeugd in keurig pak ook maar iets kan
schelen. Op het balkon luisteren ze met
een half oor naar wat er beneden wordt
gepreekt. Liever lopen ze met elkaar te
geinen of spelen ze met een gevonden ornament
of olielamp. De heilige maagd
wacht in haar blauwe japon geduldig in
een de hoek voorin de kapel. Als de baar
met het beeld naar de kerk beneden is gedragen,
komt de baas van hotel Los Galayos
in gesteven shirt naar buiten met
vier reusachtige emmers vol sangria.
‘Hier, neem ook, er is genoeg!’ Een halfuur
later hebben honderdvijftig dorpelingen
drie vaten wijn op. ‘Zullen we wat
gaan eten?’
‘Lijkt me verstandig.’
FIETSTOCHT
NAVARREDONDA
DE GREDOS – GR10
9 uur, ongeveer 55 km.
Krap drie uur nadat ook de laatste inwoner
van Hoyos van feestzaal naar bed is
gestrompeld, zitten wij in het zadel. Na
Navarredonda de Gredos gaat het in duizelingwekkende
vaart naar rivier Rio Tormes.
Bocht na bocht maken we snelheid.
De GR-10 loopt een groot gedeelte langs
Rio Tormes. Het is een populaire, grotendeels
onverharde route voor ruiters. Een
groep van vijftien cavalleros houdt angstvallig
rechts als we nog altijd naar beneden
scheuren over nat geregend zand. Tot
de bergweg naar La Plataforma. ‘Goed.
Hier omhoog dus?’
‘Het is maar twaalf kilometer.’
Bij kilometer drie staan onze te kleine
huurfietsen in het allerkleinste verzet. Kilometer
zes brengt verlichting met een
kleine afdaling, maar bij kilometer zeven
smijten we de mountainbikes in de berm.
‘Twaalf kilometer zei je toch?’
‘Zoiets ja.’
‘Ik word hier zo moe van.’
Een jaszak vol landkaarten
Ga je wandelen in Spanje? Dan heb je een landkaart nodig.
Een Spaanse. En daar zit ‘m nou de kneep: Spaanse
landkaarten hebben de naam behoorlijk onnauwkeurig te
zijn. Op Pad ondervond dat aan den lijve. In onze jaszak
zaten drie verschillende kaarten van het gebied. Op de
ene staan wandelpaden ingetekend, maar zonder detail.
Nummer twee toont meer detail, maar geen routes. En de
derde (op vloeipapier gedrukte) topografische kaart is zó
vol met details dat wij er geen chocola van kunnen maken.
Bovendien missen broodnodige herkenningspunten
als hutjes, bosranden en meertjes. Advies: verzamel zoveel
mogelijk kaarten en neem ze allemaal mee de bergen
in. Vergeet vooral kompas en gps niet.
74 5 - 2008

Sierra de Gredos
met korting
Voor lezers van Op Pad heeft SNP een
8-daagse individuele wandelreis vanuit
twee hotels samengesteld. Daarbij
wandel je door de verschillende landschappen
van de Sierra de Gredos via
eeuwenoude, maar goed onderhouden
smokkelroutes en herderspaden. De
zuidkant, waar de wandeltocht tussen
de olijfboom- en wijngaarden begint,
is lieflijk en zonovergoten. De lucht
geurt er naar rozemarijn en de valleien
zijn begroeid met eiken- en kastanjebossen.
De noordhellingen zijn begroeid
met heidevelden en Spaanse
brem. Hogerop, tussen de imposante
rotspieken en ijskoude kaarmeren van
het Circo de Gredos, is het domein van
de Iberische Steenbok.
Reissom vanaf € 515,- p.p. (reiscode 321060). Op
Pad lezers ontvangen € 50,- korting p.p. Deze
aanbieding is geldig in 2008, mits geboekt voor 1
september 2008. Voor meer informatie en boekingen:
(024) 32 77 000, www.snp.nl/oppad. Graag
bij boeking aangeven dat u gebruik wenst te maken
van de speciale korting voor Op Pad lezers.
5 - 2008 75

‘Zie je die lammergieren daar boven
je? Die wachten tot er een fietsertje
het ravijn in dondert.
Een pas geasfalteerd weggetje takt zich
tussen kilometer zeven en acht af van de
bergweg naar Hoyos del Espino. Alleen de
eerste klim is steil. Dan gaat het verleidelijk
snel omlaag richting Navacepeda de
Tormes. ‘Kgggggggggt’, hoor ik achter me.
Net voor ik om kan kijken hoe Ernst slippend
uit een bocht schiet, rent vijf meter
voor me een vos de weg over. ‘Gaat het?’
‘Ik sta even te trillen geloof ik.’
‘Zie je die lammergieren daar boven je?
Die wachten tot er een fietsertje het ravijn
in dondert.’
OP GEVOEL
De drie oude mannen voor de dorpskroeg
van Navacepeda de Tormes kijken ons verdwaasd
aan. ‘¡Dale!’, brengt de kleinste
met wandelstok uit als we voorbij komen
in het kleinst mogelijke verzet. Maar overtuigend
klinkt het niet. Van dorp naar
dorp fietsen we tot we de GR-10 weer vinden.
Hier is de ‘tien’ geen vlak zandpad
meer, maar een drassige bende vol afgesleten
keien. We vloeken ons omhoog tot vissershutje
‘Refugio de Pesca La Hoya’. Hier
kunnen we kiezen: rechtdoor modderen
over de GR of linksaf omhoog over asfalt.
Het wordt linksaf. Hoe langer we fietsen,
hoe steiler het wordt. Het weggetjes slingert
door een surrealistisch landschap van
enorme keien en bloeiende brem. Eindelijk
zien we na weer een dal Hoyos del Collado
liggen. Niet veel later stappen we uitgeteld
door het met feestvlaggetjes
versierde dorp. De hotelbaas van Los Galayos
komt ons wapperend met twee A4-
tjes tegemoet. ‘Voor jullie. Hierin lees je de
oppad.nl
Download de pdf met praktische informatie
geschiedenis van La Venerable.’
‘Bedankt voor de interesse in ons dorp’,
staat er onderaan het handgeschreven relaas.
Of we nog een keer terug komen,
vraagt de schrijfster van het verhaal. Wie
weet, denken we.
‘Zullen we het dan wel weer iets hogerop
zoeken?’
‘Op gevoel zeker?’
`Precies.’
Zelf berg wandelen
in Sierra de Gredos?
Op onze website geven we aanvullende praktische informatie
over de heen- en terugreis, accommodatie, voorbereiding
en beschrijven we naast de in het verhaal genoemde
tochten nog 1 extra bergwandeltocht (die wij
niet konden doen omdat er te veel sneeuw op de kam
lag) én geven we extra informatie over de doorgaande
route GR10.
76 5 - 2008