Gegeneraliseerde angststoornis - GGZ-richtlijnen

17
Overige overwegingen
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Wijze en duur van toepassing
Exposure behandelingen
‗Piekeren‘ is naast de verhoogde arousal het meest centrale symptoom van GAS. In
sommige exposure behandelingen worden patiënten rechtstreeks, langs imaginaire weg,
blootgesteld aan hun piekerthema‘s, in andere exposure behandelingen worden zij
blootgesteld aan concrete ‗cue‘s‘ die het gepieker uitlokken. Aan de hand van een
angsthiërarchie worden angstwekkende situaties opgezocht. Dit kunnen concrete prikkels
zijn, maar ook de eigen zorgelijke gedachten ten aanzien van bepaalde onderwerpen. Door
deze situaties niet te vermijden maar erbij te blijven stil staan zal de patiënt ervaren dat de
angst op den duur daalt en dat volgende keren dezelfde situatie minder angst zal oproepen.
Het wordt daardoor steeds minder moeilijk de betreffende situaties de baas te kunnen. Aan
blootstelling kan responspreventie worden toegevoegd: het stapsgewijs nalaten van gedrag
dat geruststelling of angstreductie geeft (veiligheidsgedrag). In de verschillende overzichten
en meta-analyses komen de verschillende varianten van exposure bij GAS als een
effectieve behandelmethode naar voren.
Applied relaxation
Applied relaxation is een coping en relaxatietechniek die door Öst (1986) is ontwikkeld en
beschreven. Stapsgewijs leert een patiënt zich te ontspannen en dit uiteindelijk toe te
passen in angstverwekkende situaties. De eerste stap is het aanleren van progressieve
relaxatie, waarbij een patiënt leert spiergroepen aan te spannen en te ontspannen. De
tweede stap is het ontspannen zonder aan te spannen. De volgende derde stap is het leren
ontspannen met behulp van een woord (cue controlled relaxation), zoals ‗rustig‘, ‗ontspan‘ of
‗laat los‘. In de vierde stap van de training leert men dit te gebruiken in allerlei situaties,
zodat het gevoel van ontspanning kan generaliseren naar verschillende situaties op
verschillende levensgebieden. Bij de vijfde en laatste stap leert de patiënt de ontspanning tot
te passen in de moeilijke situaties zelf.
Cognitieve therapie
Cognitieve therapie bij GAS is, net al bij andere angststoornissen, gericht op de identificatie
en de bijstelling van disfunctionele cognities. Met name wordt daarbij aandacht besteed aan
de neiging van GAS-patiënten de kans op gevaar te overschatten en de ernst van mogelijke
‗rampen‘ te overschatten, terwijl de eigen mogelijkheden om daarmee om te gaan worden
onderschat. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van verbale uitdaging (‗Socratische dialoog‘) en
gedragsexperimenten. Voorts wordt gepoogd het voor GAS zo kenmerkende piekeren en
tobben te verminderen. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van ‗worry-exposure‘ (het
uitdenken van de mogelijke rampen en het genereren van een meer realistische visie
daarop) en de identificatie en bijstelling van zogenaamde ‗meta-cognities: opvattingen over
de eigen gedachten en het eigen gedrag (waaronder het piekeren zelf).
Gedragsexperimenten spelen ook hierbij een centrale rol. Resultaten van meta-analyses
(Hunot, 2007; Siev & Chambles, 2007) tonen niet overtuigend aan dat cognitieve therapie
meer effect sorteert dan meer gedragstherapeutisch georiënteerde interventies, waaronder