Concept Multidisciplinaire richtlijn Stoornissen in ... - GGZ-richtlijnen

5
10
15
20
25
30
4.3. Met welke laboratoriumtesten kan men acuut en chronisch alcoholgebruik aantonen
en wat is de gevoeligheid en specificiteit van de testen? Het gaat om de volgende
testen: Gamma-GT, ASAT, ALAT, CDT, urinezuur, MCV, alcoholconcentratie in bloed,
blaastest
Inleiding
Bij de diagnostiek van excessief alcoholgebruik, alcoholmisbruik of alcoholafhankelijkheid
door middel van laboratoriumonderzoek zijn een aantal overwegingen van belang:
- Om welke patiëntengroepen gaat het; denk aan de open populatie, in de eerste lijn, op de
eerste hulp of bij de verslavingszorg of opgenomen patiënten in een algemeen ziekenhuis?
- Gaat het om chronisch gebruik of juist om een (incidenteel voorkomende) forse alcoholinname?
- Gaat het om bevestigen van de klinische diagnose of om aantonen van alcoholgebruik in
een forensische context? Dit vraagt in de eerste situatie om een hoge sensitiviteit ter bevestiging
van een vermoeden en in de tweede situatie om een hoge specificiteit ter uitsluiting
van een vermoeden.
Laboratoriumdiagnostiek komt pas in aanmerking als de arts een vermoeden heeft op overmatig
alcoholgebruik bijvoorbeeld vanwege signalen genoemd in de vorige paragraaf, deze
vervolgens met de patiënt bespreekt en ter bevestiging aanvult met een vragenlijst. Het vervolg
is dan laboratoriumonderzoek ter vaststelling van een uitgangswaarde en mogelijk als
monitoring van het drinkgedrag na een interventie.
Bij het literatuuronderzoek voor de NHG-Standaard Problematisch alcoholgebruik (2005)
kwam als meest relevant voor de eerstelijn het artikel van Aertgeerts (2001) naar voren.
Een aanvullende literatuursearch voor de aspecten in de tweede lijn leverde een beperkt
aantal artikelen op betreffende de eerste hulp en over patiënten opgenomen op de interne
afdeling. De onderzoeken zijn van redelijke kwaliteit.
Tenslotte zijn alleen beschreven gamma-GT, ASAT, ALAT, koolhydraat deficiënt transferrine
(CDT), urinezuur, MCV en in het ziekenhuis ook de alcoholconcentratie in bloed of verkregen
via een blaastest. Over de osmol gap en concentratie van alcohol in urine werden geen betrouwbare
gegevens gevonden.
Bespreking literatuur
35
40
Diagnostiek van chronisch alcoholgebruik in de eerste lijn
Laboratoriumonderzoek zoals Gamma-GT, ASAT, ALAT, CDT, urinezuur, MCV heeft een
beperkte waarde bij de diagnose overmatig alcoholgebruik, alcoholafhankelijkheid of alcoholmisbruik.
In een dwarsdoorsnede onderzoek onder 1992 patiënten in 69 huisartsenpraktijken
bleek dat bepaling van MCV, gamma-GT, ASAT, ALAT, urinezuur en het CDTpercentage
geen van alle geschikt waren als screeningstest op alcoholmisbruik of –
afhankelijkheid vergeleken met de Composite International Diagnostic Interview. De eigenschappen
waren voor vrouwen slechter dan voor mannen (Aertgeerts 2001). Voor details zie
de tabellen 1 en 2.
50 Concept multidiscipliniare richtlijn stoornissen in het gebruik van alcohol, 2007