Concept Multidisciplinaire richtlijn Stoornissen in ... - GGZ-richtlijnen

HOOFDSTUK 7: COMBINATIES VAN MEDICAMENTEUZE BEHANDE-
LING EN PSYCHOSOCIALE INTERVENTIES
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Zijn combinaties van farmacotherapie en psychotherapie effectiever dan elk van deze interventies
apart?
Inleiding
Zijn combinaties van farmacotherapie en psychotherapie effectiever dan elk van deze interventies
apart? Zijn bepaalde psychosociale interventies beter te combineren met bepaalde
farmacologische interventies? Is de effectiviteit van bepaalde combinaties afhankelijk van de
fase van de behandeling of de ernst van de stoornis?
Gezien het feit dat alcoholafhankelijkheid en alcoholmisbruik het best te beschouwen zijn als
een bio-psycho-sociale stoornis, en gezien de beschikbaarheid van zowel farmacologische
en gedragsgerichte interventies die elk afzonderlijk slechts een beperkte effectiviteit hebben,
is te verwachten dat de behandeling met een combinatie daarvan effectiever is dan met enkelvoudige
interventies.
In het onderzoek naar de effectiviteit van medicijnen bij het voorkómen van terugval in gebruik
of bij het voorkómen van ongecontroleerd gebruik is naast het voorschrijven van medicatie
(of placeo) in vrijwel alle studies sprake van psychosociale begeleiding. In de studies
naar de effectiviteit van acamprosaat gaat het daarbij vrijwel altijd om een nietgeprotocolleerde
standaardbehandeling, terwijl het in de studies naar de effectiviteit van naltrexon
in veel gevallen gaat om een geprotocolleerde cognitieve gedragstherapie. Uit de
eerder gepresenteerde studies kan daarom geconcludeerd worden dat acamprosaat en naltrexone
niet alleen effectiever zijn dan placebo, maar ook dat deze middelen extra effect
hebben naast het mogelijke effect van de psychosociale begeleiding in deze studies. In een
vroege studie naar de effectiviteit van naltrexone bleek dit medicijn een duidelijk toegevoegde
waarde te hebben als het werd voorgschreven in combinatie met cognitieve gedragstherapie
(Anton et al., 1999). In een recente studie werd ook voor acamprosaat aannemelijk
gemaakt dat het als aanvulling op cognitieve gedragstherapie en extra bijdrage levert aan
het percentage abstinentie (Feeney et al., 2002).
Tegelijkertijd kan door de gebruikte methodologie in gerandomiseerde en placebogecontroleerde
effectstudies studies niet met zekerheid worden vastgesteld of deze medicijnen
ook werkzaam zouden zijn zonder psychosociale begeleiding. In de bijsluiters wordt
daarom vermeld dat deze medicijnen een aanvulling vormen op de psychosociale behandeling
van patiënten met een stoornis in het gebruik van alcohol. Een belangrijke empirisch
vraag blijft daarbij of de genoemde psychosociale begeleding ook daadwerkelijk nodig is en
of bepaalde vormen van psychosociale begeleiding de voorkeur verdienen.
Acamprosaat en psychosociale begeleiding
Voor het beantwoorden van deze vragen ten aanzien van acamprosaat zijn thans 6 studies
beschikbaar, 4 RCTs en 2 naturalistische studies.
In de studie van de Wildt et al. (2002) werden 248 ambulante alcoholisten random toegewezen
aan acamprosaat alleen, acamprosaat plus een minimale interventie (3x20’) of aan
acamprosaat plus een korte cognitieve gedragstherapeutische interventie (7x60’). Er kon in
104 Concept multidiscipliniare richtlijn stoornissen in het gebruik van alcohol, 2007