Angststoornissen - Vereniging EMDR Nederland

PANIEKSTOORNIS MET OF ZONDER AGORAFOBIE
4.2 Psychologische en psychotherapeutische interventies
4.2.1 Keuze en verantwoording van de literatuur
Op Psychinfo (=Psychological Abstracts) en Pubmed (=Medline) is gezocht op panic
disorder and behavior therapy respectievelijk cognitive therapy respectievelijk cognitive-behavior
therapy respectievelijk psychotherapy. Hetzelfde is gedaan voor agoraphobia.
Waar dat de verheldering diende is gebruik gemaakt van aanvullende, niet systematisch
gezochte literatuur.
4.2.2 Inleiding
Er bestaat veel onderzoek naar de effectiviteit van psychologische interventies bij
agorafobie en bij agorafobie met paniekaanvallen, zoals deze ziektebeelden respectievelijk
in de DSM III en de DSM III-R werden omschreven. Uit meta-analyses blijkt dat
exposure in vivo voor deze stoornissen de meest effectieve psychologische interventie
is. Vanaf 1994 (DSM IV) wordt agorafobie beschouwd als een complicatie van paniekstoornis.
In de behandeling komt deze veranderde visie tot uitdrukking in een meer
benadrukken van de behandeling van paniekaanvallen.
Uit het onderzoek komt in zijn algemeenheid naar voren dat exposure in vivo en verschillende
soorten paniekmanagement effectief zijn.
4.2.3 Exposure in vivo (EV)
4.2.3.1 Effectiviteit
Wetenschappelijke onderbouwing
Deze behandeling is uitgebreid onderzocht in een groot aantal gerandomiseerde gecontroleerde
studies. Doorgaans vindt zo’n zestig tot tachtig procent van de behandelde
patiënten baat bij exposure in vivo (Barlow, 1988; Emmelkamp, Hoogduin &
van den Hout, 2000). Daarbij is met name het gunstige effect op vermijding ondubbelzinnig
aangetoond. Het effect van exposure in vivo op paniek is minder goed gedocumenteerd.
Over het algemeen wordt de behandeling met exposure in vivo goed verdragen. Drop
out percentages liggen doorgaans tussen de tien en de twintig (Barlow, 1988; Emmelkamp
et al., 2000). Er zijn geen bijwerkingen bekend.
Conclusie
Niveau 1
Het is aangetoond dat exposure in vivo effectief is bij de
behandeling van de paniekstoornis met agorafobisch vermijdingsgedrag.
A1 (Van Balkom, Nauta & Bakker, 1995; van Balkom et al.,
1997; 1998; Clum et al., 1993; Cox et al., 1992; Mattick et
al., 1990)
Overige overwegingen
Hoewel exposure in vivo, met name in het verleden, vooral is onderzocht bij vrouwelijke
patiënten, is het waarschijnlijk dat de methode effectief is voor een brede doelgroep,
dus ook voor manlijke patiënten. Ook wanneer sprake is van relatieproblemen
of van comorbiditeit met andere psychische stoornissen is dat doorgaans geen reden
om paniekstoornis met agorafobie niet meteen te behandelen met exposure in vivo.
Verschillende verklaringen worden gehanteerd voor het werkzame mechanisme achter
exposure in vivo. Wat deze verklaring ook is, doorgaans streeft men naar daadwerkelijke
herhaalde en langdurige blootstelling aan concrete agorafobische prikkels, totdat
de angst voldoende is afgenomen.
49