Angststoornissen - Vereniging EMDR Nederland

PANIEKSTOORNIS MET OF ZONDER AGORAFOBIE
4.1.3.3 Lange termijn
Wetenschappelijke onderbouwing
De volgende SSRI’s zijn op lange termijn onderzocht: citalopram, fluvoxamine, paroxetine.
Er is ongecontroleerd onderzoek verricht tot 24 maanden (1-3). In deze studies
wordt de oorspronkelijke dosering aangehouden. Niet onderzocht is of een lagere
dosering ook effectief blijft. Er is bij de SSRI’s geen systematisch onderzoek verricht
naar de gevolgen van staken van de medicatie.
Conclusie
Niveau 1
Het is aannemelijk dat de SSRI’s citalopram, fluvoxamine,
paroxetine op lange termijn effectief blijven.
A2 Lecrubier et al; A2 Lepola et al; C Holland et al
Overige overwegingen
In de klinische praktijk blijken alle SSRI’s bij langdurig gebruik effectief. Op basis van
klinische ervaring zou overwogen kunnen worden na een jaar de dosering te verminderen.
Ook blijkt hier dat sommige patiënten op de lange termijn met een lagere dagdosering
uit kunnen komen. Dit wordt in de klinische praktijk bepaald door de dagdosering
van de SSRI’s stapsgewijs te verlagen, en het effect van deze verlaging na 12
weken te evalueren. Wanneer de klachten van de patiënt in remissie zijn gebleven na
deze verlaging, kan de dagdosering opnieuw een stap verminderd worden. Bij een
deel van de patiënten blijkt een langduriger onderhoudsbehandeling noodzakelijk. Bij
afbouwen van een SSRI kunnen onthoudingsverschijnselen optreden, die kunnen lijken
op de symptomen van de paniekstoornis, zoals angst, gespannenheid, duizeligheid
en tremoren, maar ook paresthesieën, prikkelbaarheid, slaapstoornissen en
gastro-intestinale verschijnselen worden gemeld. Deze onthoudingsverschijnselen
dienen onderscheiden te worden van die van een recidief van de paniekstoornis. Onthoudingsverschijnselen
ontwikkelen zich in het algemeen binnen enige uren tot dagen
na het verminderen of stoppen van de medicatie, terwijl een recidief over het algemeen
weken tot maanden na dosisreductie of staken ontstaat. Bij het eerste is het
beleid: uitleg geven en expectatief, zonodig de afbouw iets vertragen; bij recidiveren
van de paniekstoornis is het beleid: weer terug naar die dosering waarop er geen verschijnselen
van de paniekstoornis waren en langer doorbehandelen.
Ondanks het optreden van SSRI-onthoudingsverschijnselen bij te snel afbouwen
spreekt men bij de SSRI’s niet van gewenning en verslaving, omdat in tegenstelling
tot bijvoorbeeld de benzodiazepinen, bij de SSRI’s geen sprake is van psychische afhankelijkheid
(‘craving behaviour’).
Aanbeveling
Nadat SSRI’s na 6 weken effectief gebleken zijn, wordt de patiënt langdurig
doorbehandeld. De dagdosering wordt in eerste instantie minimaal
een jaar gehandhaafd, en kan daarna zo mogelijk worden verlaagd. Dit
wordt langzaam, in stappen van drie maanden gedaan, waarbij eventuele
terugval goed in de gaten gehouden moet worden. Ook dient de patiënt
gewaarschuwd te worden voor onthoudingsverschijnselen. Deze dienen
onderscheiden te worden van recidiefklachten van de paniekstoornis. Bij
onthoudingsverschijnselen is het beleid: uitleg geven en expectatief, zo
nodig de afbouw iets vertragen maar wel continueren; bij recidiveren van
de paniekstoornis is het beleid: weer terug naar die dosering waarop er
geen verschijnselen van de paniekstoornis waren en langer doorbehandelen.
40