Angststoornissen - Vereniging EMDR Nederland

DIAGNOSTIEK
objecten of situaties (specifieke fobie), negatieve beoordeling door anderen
(sociale fobie), alle mogelijke narigheid die het leven kan vergezellen
(gegeneraliseerde angststoornis), herbelevingen van een traumatische gebeurtenis
(PTSS) een ernstige lichamelijke ziekte (hypochondrie) of dwanggedachten of -
handelingen (obsessief-compulsieve stoornis);
• de invloed van de klachten op het sociale functioneren, zoals het vermijden van
bepaalde situaties of activiteiten.
Hulp wordt vooral gevraagd wanneer de angststoornis ernstig interfereert met het
functioneren van de betrokkene op belangrijke levensgebieden als werk, relatie en
sociale contacten. De hulpvraag ontstaat meestal als de tot dusver gehanteerde copingstrategieën
tekort blijken te schieten. De hulpvraag kan afkomstig zijn van de
betrokkene zelf maar ook van diens systeem. Het functioneren van mensen met
angststoornissen is vaak belastend voor hun systeem dat als geheel sterk kan worden
beperkt in het normale functioneren of sterk compenserend moet optreden.
De behandelaar dient cliënten serieus te nemen en ze voldoende tijd te geven om hun
verhaal te vertellen. De behandelaar moet kijken naar de samenhang tussen psychische
en lichamelijke klachten. De behandelaar moet zich realiseren dat cliënten vaak
erg lang met klachten rondlopen en hier sterk onder lijden.
Een angststoornis kan zwaar wegen in het leven van een cliënt. Vaak is er ook sprake
van lichamelijke klachten. Psychische klachten grijpen vaak sterk in het dagelijkse
leven in en kunnen het zelfvertrouwen van cliënten sterk ondermijnen. Door onbegrip
en schaamte over de klachten durven cliënten zich vaak niet te uiten. Hulpverleners
kunnen cliënten ondersteunen door aandacht te schenken aan de individuele beleving
van de problemen, begrip te tonen voor de ervaren lijdensdruk en door de onzekerheid
over de juistheid van de hulpvraag weg te nemen.
Tijdens de diagnostische fase is het belangrijk dat cliënten hun eigen verhaal kunnen
vertellen en er niet uitsluitend naar klachten en symptomen wordt gekeken. Ook is
het van belang na te vragen of de cliënt extreme dorst heeft (i.v.m. mogelijke suikerziekte)
en/of buiten adem is juist bij traplopen en/of fietsen (i.v.m. hartfalen). De
gevolgen van de angststoornis dient voor meerdere levensgebieden, zoals werk en
relatie, te worden besproken. Voorts dienen de cliënten de mogelijkheid te hebben om
de diagnose te toetsen, bijvoorbeeld via een second opinion, door contact met lotgenotenorganisaties
of door voorlichting over de stoornis.
Wanneer het moeilijk blijft om de kans op een angststoornis in te schatten, kan
gebruik worden gemaakt van vragenlijsten.
3.4.2 Screeningsinstrumenten
Short Mood Scale (Goldberg et al 1988)
Deze korte vragenlijst omvat angst en depressie. Ze begint met een reeks van 4 vragen
over angst; bij twee postieve antwoorden gaat men door naar 5 vervolgvragen.
Een totaalscore boven 5 wijst meestal op een angststoornis. Er zijn tevens 4 startvragen
over depressie. Bij een positief antwoord op een of meer gaat men door naar 5
vervolgvragen. Een totaalscore van 3 of meer wijst doorgaans op een depressie. Dit
korte instrument is geschikt om in een huisartspraktijk een screening uit te voeren.
Hierna dient verder doorgevraagd te worden om tot een diagnose te komen.
INSTEL-screen (Tiemens et al 1995)
Op basis van bovenstaande Goldberg vragenlijst is voor Nederland een verbeterd
screeningsinstrument ontwikkeld voor depressie en gegeneraliseerde angst in de eerste
lijn. Eerst wordt met twee vragen gescreend op psychisch onwelbevinden, vervolgens
op depressie, en daarna op angst. Het gemiddeld aantal te stellen vragen is bij
gelijke voorspellingskracht minder dan de helft van het aantal bij de Goldberg-lijst.
Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL: Terluin 1998)
De 4DKL is een vragenlijst bedoeld voor de eerste lijn waarmee de dimensies depressie,
angst, distress en somatisatie gemeten worden. De bedoeling is om angststoornissen
en depressie te kunnen onderscheiden van de typische eerstelijnsdiagnose
‘overspanning’ of ‘surmenage’. De Angstschaal meet irrationele en diffuse angsten en
29