Angststoornissen - Vereniging EMDR Nederland

DIAGNOSTIEK
3 Diagnostiek
3.1 Inleiding
Voor dit hoofdstuk van de richtlijn is het diagnostisch proces dat wordt toegepast bij
angststoornissen vertaald in een viertal uitgangsvragen, die relevantie hebben voor
de verschillende in de praktijk werkzame hulpverleners. De uitgangsvragen zijn:
• Welke angststoornissen kan men onderscheiden en welk onderscheid heeft relevantie
voor de klinische praktijk?
• Wat zijn de gevolgen van angststoornissen voor het functioneren in levensgebieden?
• Welk diagnostisch instrumentarium is beschikbaar in de verschillende settingen om
zowel de verschillende niveaus en vormen van angststoornissen vast te stellen, als
de factoren op te sporen die het ontstaan, voortbestaan, verdwijnen en terugkomen
van angststoornissen bepalen.
‘Diagnostiek’ is niet ‘een eenmalige vaststelling’, maar een herhaalde activiteit die
leidt tot werkhypothesen waar steeds weer nieuwe –diagnostische- informatie aan
toegevoegd kan worden die vervolgens weer kan leiden tot aanpassing van het behandelplan.
Hoewel in het dagelijkse spraakgebruik de term ‘angst’ meestal betrekking heeft op
een gevoel heeft de term ‘angst’ in de wetenschappelijke literatuur betrekking op verschillende
aspecten: het subjectieve gevoel van angst; gedachten rond gevaar; lichamelijke
veranderingen zoals een versnelde hartslag en motorische activiteit zoals
wegvluchten of om hulp roepen. Vaak is angst een nuttige emotie omdat angst een
reactie is op dreiging en een anticipatie op gevaar. Angst helpt dan om tot relevante
handelingen over te gaan. Het onderscheid tussen normale/nuttige en abnormale
angst heeft niet te maken met de aard van de reacties, maar met het feit dat de
angstreacties optreden terwijl er objectief gezien geen gevaar dreigt.
In de twee meest gebruikte classificatiesystemen voor psychische stoornissen (de
DSM-IV van de American Psychiatric Association en de ICD-10 van de World Health
Organisation) is het gemeenschappelijk kenmerk van de groep van angststoornissen
dat er sprake is van angstige reacties die bovenmatig zijn doordat de persoon angst
vertoont in de afwezigheid van gevaar of de mate van angst in geen verhouding staat
tot de mate van reëel gevaar. Hiernaast is van belang dat deze angstige reacties de
persoon hinderen in zijn sociaal of beroepsmatig functioneren. De in de ICD-10 onder
de rubriek neurotische, stressgerelateerde en somatoforme stoornissen genoemde
angststoornissen komen sterk overeen met de in de DSM-IV onderscheiden angststoornissen.
De indeling in de DSM-IV is in deze richtlijn als uitgangspunt genomen.
3.2 Welke angststoornissen kan men onderscheiden en welk
onderscheid heeft relevantie voor de klinische praktijk?
In de DSM-IV worden de volgende angststoornissen onderscheiden:
• paniekstoornis met en zonder agorafobie (PS)
• sociale fobie (SF)
• enkelvoudige fobie (EF)
• obsessief-compulsieve stoornis (dwangstoornis) (OCS)
• gegeneraliseerde angststoornis (GAS)
• posttraumatische stressstoornis (PTSS)
• acute stressstoornis (ASS)
• angststoornis ten gevolge van een algemene lichamelijke aandoening
• angststoornis ten gevolge van middelengebruik
23