Angststoornissen - Vereniging EMDR Nederland

SPECIFIEKE FOBIE
etc.). Uitgezonderd de bloed en letselfobieën, die volgens sommigen tot een specifiek
fysiologisch reactiepatroon van de patiënt zouden leiden, maakt men in de behandeling
doorgaans geen onderscheid tussen de verschillende soorten fobieën. Wel bestaat
er een doorgaande discussie over de plaats en behandeling van ‘aangeboren’, ‘prepared’
of ‘niet-aangeleerde’ fobieën. Men veronderstelt dat aan deze fobieën niet of
nauwelijks leerervaringen ten grondslag liggen, terwijl men aanneemt dat dit bij de
meeste andere specifieke fobieën wel het geval is. Voor de behandeling maakt het
echter niet veel uit of een fobie al dan niet ‘prepared’ is. In beide gevallen kan de reactie
op de fobische prikkel afnemen ten gevolge van herhaalde en langdurige blootstelling
aan die prikkel.
Twee soorten interventies zijn op effectiviteit bij specifieke fobieën onderzocht: exposure
in vivo en (in veel mindere mate) cognitieve therapie.
9.2.3 Exposure in vivo
9.2.3.1 Effectiviteit
Wetenschappelijke onderbouwing
Er bestaan geen meta-analyses over psychologische interventies bij specifieke fobie.
Er zijn wel diverse RCT’s en enkele reviews. Exposure in vivo blijkt daarin de meest
effectieve psychologische interventie te zijn voor specifieke fobieën in het algemeen
(Barlow, 1988; Andrews, Crino, Hunt et al., 1994; Emmelkamp, Hoogduin & van den
Hout, 2000; Craske & Rowe, 1997).
Voor een aantal specifieke fobieën zijn RCT’s uitgevoerd, voor andere soorten specifieke
fobie niet. Het meeste gecontroleerde onderzoek is gedaan bij bloed, injectie- en
letselfobie, bij verschillende dierfobieën, met name spinfobie en slangenfobie, bij
claustrofobie en bij hoogtevrees. Bij één soort specifieke fobie, ruimtefobie (angst
voor grote open ruimtes), is in casuïstisch onderzoek gevonden dat exposure in vivo
mogelijk geen effect heeft (McNally, 1997).
Conclusie
Niveau 1
Exposure in vivo is effectief bij de behandeling van specifieke
fobieën in het algemeen.
A1 Craske, 1999; Craske & Rowe, 1997;
A2 Brown, Hertz & Barlow, 1992; Emmelkamp, Hoogduin &
van den Hout, 2000
Overige overwegingen
Bij de behandeling van specifieke fobieën wordt voorafgaand aan exposure over het
algemeen geruststellende informatie verstrekt over de objectieve gevaren die aan het
fobisch object zijn verbonden. Exposure in vivo zelf wordt dikwijls in combinatie toegepast
met andere interventies. Vaak gaat het om coping die de patiënt leert toepassen
in de fobische situatie middels ‘modelling’.
Met name bij de bloed-, letsel en injectiefobie lijkt het zinvol om exposure te combineren
met ‘applied tension’, een methode waarbij de patiënt zijn spieren aanspant om
zo een ongewenste snelle bloeddrukdaling te voorkomen bij confrontatie met de fobische
prikkel. Bij dierfobieën is het gebruikelijk de patiënt eerst voor te lichten over de
objectieve gevaarlijkheid van het betreffende dier. Ook leert de patiënt in dergelijke
behandelingen, voorafgaande aan en tijdens exposure, dikwijls passende omgangsvormen
aan ten opzichte van het betreffende dier. Cognitieve coping met behulp van
positieve zelfverbalisaties lijkt de effecten van exposure in vivo doorgaans niet te verhogen
(Emmelkamp et al., 2000). Of andere vormen van cognitieve therapie de effecten
van exposure in vivo kunnen versterken is vooralsnog onduidelijk (Craske, 1999).
165