Angststoornissen - Vereniging EMDR Nederland

POSTTRAUMATISCHE STRESSSTOORNIS
8.2 Psychologische interventies bij posttraumatische
stressstoornis (PTSS)
8.2.1 Keuze en verantwoording van de literatuur
Er is gezocht in Medline/Medscape (psychotherapy; meta-analysis; PTSD: cognitive
therapy; behaviour therapy). Voorts is gebruikgemaakt van het recent verschenen
Effective Treatments for PTSD: Practice guidelines from de International Society for
Traumatic Stress Studies (ISTSS; Foa, Keane & Friedman, 2000). Waar nodig is gebruik
gemaakt van aanvullende niet systematisch gezochte literatuur.
8.2.2 Inleiding
In de ISTSS ‘guidelines’ wordt een omvattend overzicht gegeven van het onderzoek
naar de behandeling van PTSS 2 . Het onderzoek is beoordeeld op basis van zeven criteria
(Foa, Keane & Friedman, 2002, p. 10/11). De zeven criteria vormen de ‘gold
standard’. De ISTSS criteria zijn daarmee in feite strenger dan die van het CBO welke
door de werkgroep worden gehanteerd. Door het bestaande onderzoek te beoordelen
tegen de achtergrond van deze criteria kan worden vastgesteld in hoeverre een bepaalde
behandeling beschikt over wetenschappelijk ondersteuning. In de ISTSS guidelines
krijgen op basis hiervan de verschillende behandelingen een ‘rating’, lopend van
A (bewijs is gebaseerd op gerandomiseerd, goed gecontroleerd onderzoek bij individuen
met PTSS) tot F (bewijs is gebaseerd op recent ontwikkelde behandelvormen die
niet zijn onderworpen aan klinische of wetenschappelijk toetsing) (zie Foa, Keane &
Friedman, 2000). In deze bijdrage wordt in hoge mate gebruik gemaakt van de aldus
verzamelde gegevens.
De vier jaar geleden verschenen meta-analyse naar de behandeling van PTSS van Van
Etten en Taylor (1998) is eveneens een belangrijk basisdocument. Reviews van de
PTSS literatuur zijn nergens in tegenspraak met de conclusies van de ISTSS en van
Van Etten en Taylor (1998). Waar zinvol worden resultaten van onderzoek dat door
het tijdstip van publicatie niet in deze bronnen zijn opgenomen kort genoemd.
Het heeft tot eind jaren tachtig geduurd voor de eerste effectonderzoeken in de literatuur
verschenen. De eerste twee studies hadden betrekking op (een vorm van) gedragstherapie
(i.c. systematische desensitisatie en bio-feedback) en Eye Movement
Desensitization and Reprocessing (EMDR). In de periode daarna werden verscheidene
behandelvormen min of meer op hun effectiviteit onderzocht. Voorbeelden zijn: cognitieve
gedragstherapie (CGt), Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EM-
DR), psychodynamische therapie, hypnose, en groepstherapie. Tot dusver is verreweg
het meeste onderzoek gedaan naar CGt en EMDR. Niet alleen overtreft het onderzoek
naar deze behandelingen die van de overige in kwantitatief opzicht; ook kwalitatief is
het betreffende onderzoek veelal superieur.
Volgens de guidelines van de International Society for Traumatic Stress Studies gelden
momenteel CGt en EMDR als ‘treatment of choice’ bij de behandeling van PTSS.
CGt ontving dan ook een ‘A-rating’ van de ISTSS; EMDR verwierf een A/B-rating. Andere
vormen van psychotherapie zijn kwalitatief en/of kwantitatief vooralsnog onvoldoende
onderzocht om aanspraak op een dergelijke beoordeling te kunnen maken.
Ook volgens een meta-analyse naar de behandeling van PTSS (Van Etten en Taylor,
1998) zijn CGt en EMDR het best en meest uitgebreid onderzocht. CGt en EMDR bleken
effectiever dan wachtlijst, non-specifieke behandeling (zoals relaxatietraining en
‘counseling’) en placebo. Rechtstreekse vergelijking van CGt en EMDR leverde wisselende
resultaten op. In één studie bleek IE effectiever dan EMDR (Devilly & Spence,
1999). In andere studies bleek EMDR effectiever (en vooral efficienter), bijvoorbeeld
2
In de ‘guidelines’ wordt niet alleen gerapporteerd over behandelmethoden waarnaar kwalitatief voldoende,
gecontroleerd onderzoek is verricht. Ook behandelmethoden waarvan bekend is dat zij in de
praktijk veelvuldig worden toegepast maar (nog) niet zijn onderzocht zijn beschreven en waar mogelijk
beoordeeld. In onderhavige bespreking van de literatuur zijn deze bespiegelingen achterwege
gelaten.
151