Angststoornissen - Vereniging EMDR Nederland

SAMENVATTING VAN ALLE ADVIEZEN IN DEZE RICHTLIJN
1.2 Behandeling
Met betrekking tot de behandeling van angststoornissen werden de volgende uitgangsvragen
geformuleerd:
(1) Welke interventies zijn te onderscheiden en hoe efficiënt zijn deze binnen de verschillende
niveaus van angststoornissen?
(2) Welke combinaties van interventies zijn er mogelijk binnen de verschillende niveaus
van angststoornissen en wat is de onderlinge afhankelijkheid?
(3) Wat zijn de concrete criteria voor de indicatiestelling van de verschillende interventies
binnen de verschillende niveaus van angststoornissen?
Bij het beantwoorden van deze vragen heeft de werkgroep er expliciet voor gekozen
om typen van interventies te onderscheiden los van de vraag welke professional deze
interventie conform de wet BIG mag en kan uitvoeren. Bij de behandeling van angststoornissen
werden de volgende groepen van interventies onderscheiden: (a) farmacotherapie;
(b) psychologische en psychotherapeutische interventies; (c) ondersteunende
interventies.
Farmacotherapie en psychologische interventies zijn primair gericht op het terugdringen
van de angststoornis en bovendien geldt dat deze interventies afhankelijk van de
angststoornis een verschillende inhoud kunnen hebben. Voor de ondersteunende interventies
geldt dat ze primair gericht zijn op het verminderen van individuele beperkingen
en participatieproblemen in het maatschappelijk leven. Deze interventies zijn
veelal generiek en niet specifiek op een bepaalde angststoornis gericht.
Op grond van deze onderverdeling zullen allereerst de drie uitgangsvragen in hun
onderlinge samenhang ten aanzien van farmacotherapeutische en psychologische interventies
worden besproken. Hierna zullen de uitgangsvragen ten aanzien van de
ondersteunende interventies aan bod komen.
1.2.1 Farmacotherapeutische en psychologische interventies
In de richtlijnen van de werkgroep worden per afzonderlijk angststoornis de hierbij
toegepaste farmacologische en psychologische interventies besproken. Bij die angststoornissen
waarbij vergelijkend effectonderzoek of onderzoek naar het effect van
combinatiebehandeling voorhanden was, wordt dat eveneens besproken. Op basis van
de aldus systematisch verzamelde empirische gegevens in combinatie met de in de
werkgroep aanwezige of door de werkgroep geraadpleegde kennis en ervaring werd
een behandeladvies opgesteld. Hieronder worden per stoornis de belangrijkste behandelstappen
genoemd. Meer in het algemeen geldt dat bij iedere wijzigingsstap binnen
farmacotherapie wordt geadviseerd psychologische behandelingsmethoden te overwegen
en vice versa. Bij twijfel over diagnose, eventuele comorbiditeit of bij therapieresistentie
wordt geadviseerd tijdig een specialist (psychiater of psycholoog) te consulteren.
Wanneer uiteindelijk blijkt dat zowel farmacotherapie als psychologische interventies
geen of onvoldoende resultaat opleveren wordt verwijzing naar een gespecialiseerde
tweede- of derdelijns setting zinvol geacht en indien ook dit geen of onvoldoende
verbetering oplevert begeleiding volgens het handicapmodel.
Paniekstoornis
Bij de behandeling van de paniekstoornis adviseert de werkgroep bij paniek en een
ernstig comorbide depressie om primair met medicatie te behandelen. Een serotonerg
tricyclisch antidepressivum (TCA) en een selectieve serotonineheropnameremmer
(SSRI) blijken even effectief. Op grond van tolerantie en veiligheid spreekt de werkgroep
een voorkeur uit voor SSRI's als eerste keuze preparaat, gevolgd door TCA's,
voor zover er thans inzicht bestaat. Aangezien de keuze voor een van beide groepen
farmaca mede gebaseerd is op basis van bijwerkingen, comorbiditeit en comedicatie
kan naar de mening van de werkgroep in sommige situaties echter gemotiveerd worden
afgeweken van deze voorkeur voor SSRI's en kan de behandeling gestart worden
met TCA's gevolgd door SSRI's. Wanneer er sprake is van een paniekstoornis met
ernstige of matig ernstige agorafobie adviseert de werkgroep de volgende stappenvolgorde:
(1) een SSRI plus exposure; (2) een ander SSRI plus exposure; (3) clo-
10