Landelijk Basisprogramma Angststoornissen - GGZ-richtlijnen

Hoofdstuk 5
GGZ preventie
GGZ preventie
“Het zoveel mogelijk voorkomen van ernstige angststoornissen en het versterken van de
geestelijke gezondheid in het algemeen.”
A Preventie in zorgprogramma’s
B Wat is de plaats van preventie in het basisprogramma angststoornissen?
C Regionaal bepaalde aspecten
A Preventie in zorgprogramma’s
De meeste GGZ programma’s die de afgelopen jaren ontwikkeld zijn, beginnen op het moment dat de cliënt
in de tweedelijns GGZ binnenkomt, en richten zich daardoor op hulpvragers met meer ernstige psychische
problematiek. Veel minder aandacht ging uit naar de omschrijving van het preventieve aanbod. Er is wel een
groeiend aanbod van landelijk gerichte preventieve programma’s. (60)
Er worden binnen preventie vier vormen onderscheiden:
■ Universele preventie is gericht op de algemene bevolking of een deel daarvan dat niet geïdentificeerd
wordt aan de hand van een specifiek risico. Een interventie is gepast als het voor iedereen wenselijk is
en de kosten ervan laag zijn. Bijvoorbeeld een mediacampagne voor de hele bevolking.
■ Selectieve preventie is gericht op diegenen bij wie het risico op het ontwikkelen van een psychische stoornis
aanzienlijk groter dan gemiddeld is, zonder dat die personen al symptomen hebben. Dit kunnen ook
mensen uit de omgeving van iemand met een (meer ernstige) angststoornis zijn.
■ Geïndiceerde preventie is gericht op individuen die niet voldoen aan de diagnostische criteria voor een
psychische stoornis, maar die al wel beperkte symptomen hebben voorafgaand aan de stoornis.
■ Zorggerichte preventie is gericht op mensen die een psychische aandoening hebben volgens de DSM-IV criteria.
Doelen zijn het voorkómen van terugval, herhaling en comorbiditeit. Zorggerichte interventies kunnen
ook gericht zijn op de mensen in de directe omgeving van degenen met een stoornis.
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen GGZ preventie en geestelijke gezondheidsbevordering. Geestelijke
gezondheidsbevordering gaat primair om het versterken van de geestelijke gezondheid van mensen, bijvoorbeeld
door het vergroten van hun competentie in het omgaan met problemen, het versterken van sociale
steunstructuren, of het bevorderen van een positief zelfbeeld. Het lijkt daarmee op universele preventie,
maar mist de gerichtheid op het voorkómen van ernstige psychische problemen die universele preventie
gemeen heeft met de andere vormen van GGZ preventie. (53)
B Wat is de plaats van preventie in een basisprogramma angststoornissen?
In dit basisprogramma angststoornissen worden zowel het preventieve aanbod, de hulpverlening in de eerste
lijn en de hulpverlening in de gespecialiseerde GGZ beschreven. Dit sluit aan bij het in de inleiding beschreven
model, waarin de geestelijke gezondheid en daarmee ook de geestelijke gezondheidszorg als een continuüm
beschouwd worden.
Risico– en beschermende factoren
GGZ preventie werkt volgens de risicobenadering: interventies zijn bedoeld om risicofactoren te verminderen
of beschermende factoren te vergroten. Preventieve interventies zijn met name zinvol voor paniekstoornissen,
gegeneraliseerde angststoornissen en sociale fobieën (53).
In de literatuur wordt weinig onderscheid gemaakt tussen de risicofactoren voor depressie en de risicofactoren
voor (de meeste) angststoornissen. De risicofactoren voor beide aandoeningen zijn een combinatie van sociale,
Landelijk Basisprogramma Angststoornissen 33