Landelijk Basisprogramma Angststoornissen - GGZ-richtlijnen

gezond of volwaardig gezien te worden. Elke sterke emotie of uitlating wordt dan gekoppeld aan de ziekte. Het
is voor de persoon met de angststoornis vaak moeilijk de problemen een plaats te geven en om te gaan met
een veranderd zelfbeeld. Aanvaarden dat je kampt met een ziekte en functioneert met beperkingen is voor veel
mensen erg moeilijk. Het sombere levensbeeld heeft een negatieve invloed op de toekomstverwachtingen.
De hulpvraag in de eerste lijn (54, 64)
De huisarts, de eerstelijnspsycholoog en algemeen maatschappelijk werk kunnen een actieve rol vervullen bij
de opsporing van de eigenlijke hulpvraag, diagnostiek en behandeling van angststoornissen. De meeste mensen
met een angststoornis zullen de huisarts niet spontaan over hun angsten informeren. Het herkennen van
angststoornissen is moeilijk. Een huisarts kan aan een angststoornis denken bij:
■ frequent spreekuurbezoek voor wisselende en onderling niet samenhangende klachten,
■ aanhoudende aspecifieke klachten of problemen, zoals gespannenheid, prikkelbaarheid, labiliteit, concentratieproblemen,
lusteloosheid of slaapproblemen,
■ toename van ziekteverzuim,
■ aanhoudende functionele lichamelijke klachten waarbij de persoon nauwelijks of slechts kortdurend
gerustgesteld kan worden, vooral bij onbegrepen duizeligheid en hartkloppingen zou een huisarts aan
een angststoornis kunnen denken,
■ verzoek om slaapmiddelen of kalmerende middelen,
■ alcohol - of drugsproblemen,
■ depressie,
■ een traumatische gebeurtenis in de voorgeschiedenis,
■ opvallende veranderingen in het functioneren door verminderde professionaliteit of door vermijdingsgedrag.
Naar schatting zoekt ongeveer 75% van de mensen met een angststoornis hulp in de eerste lijn. Daarvan
wordt ongeveer 40% als angststoornis herkend en van dat aantal wordt ongeveer 25% doorverwezen naar de
tweede lijn. Het merendeel van de personen met een angststoornis wordt dus buiten de tweede lijn behandeld,
terwijl een groot aantal van de angststoornissen niet wordt herkend (61). Dat komt voor een groot
deel door de presentatie van de klachten.
Het blijkt dat veel hulpvragers met een angststoornis de huisarts niet consulteren voor angst of vermijdingsgedrag,
maar voor gespannenheid, hyperventilatie of lichamelijke klachten. Uit onderzoek is gebleken dat de
kans op het niet herkennen van de angststoornis in de huisartspraktijk samenhangt met de ernst van de
gepresenteerde lichamelijke symptomen. Hoe ernstiger de symptomen zijn, hoe groter de kans op het niet
herkennen van de angststoornis. Daarnaast schamen mensen zich om over hun angsten te praten. Het is van
belang dat de huisarts hiervoor begrip toont, omdat anders het vermijdingsgedrag kan toenemen, wat kan
lijden tot een toename van angst en eenzaamheid. Dit samen leidt tot ‘onderdiagnostiek’ van angststoornissen.
In de huisartsgeneeskunde kan dit in belangrijke mate verklaard worden door:
■ de presentatie van somatische klachten door de cliënt met een angststoornis
■ de onbekendheid van de cliënt met angststoornissen
■ het feit dat de gepresenteerde klachten door aanwezigheid van psychosociale problematiek en/of lichamelijke
ziekten begrepen kunnen worden;
■ de moeite die het huisarts en cliënt soms kost om aanwezige problematiek psychisch of psychiatrisch te
benoemen.
Angststoornissen hebben onbehandeld een chronisch beloop, maar ongeveer 25% geneest spontaan. Op een
behandeling reageert ongeveer 70% van de cliënten goed (5). Er is evenwel kans op recidiven en bij sommige
mensen zullen de angstklachten chronisch als achtergrondruis blijven bestaan, soms met ernstige invaliderende
consequenties.
Landelijk Basisprogramma Angststoornissen 25