Landelijk Basisprogramma Angststoornissen - GGZ-richtlijnen

Vaak generen mensen zich om met hun klachten naar buiten te treden. Om een persoon met angst klachten
goed te kunnen behandelen moet een professionele analyse (diagnostiek) van de klachten en symptomen
gemaakt worden. Dat is geen eenmalige gebeurtenis, het zal meerdere keren herhaald moeten worden om
nieuwe informatie te krijgen en daarmee het behandelplan bij te kunnen stellen.
Hulpvragen op de levensgebieden
Bij het helder krijgen van de hulpvraag worden de problemen of klachten geïnventariseerd op verschillende
levensgebieden. Mensen met een angststoornis ervaren niet altijd op alle gebieden problemen. Welke problemen
ervaren worden is erg afhankelijk van het type angststoornis. Een cliënt met een enkelvoudige fobie zal
bijvoorbeeld maar op enkele onderdelen van leefgebieden problemen ervaren, terwijl iemand met een obsessieve-compulsieve
stoornis op vele leefgebieden met de stoornis geconfronteerd zal worden (20).
■ Psychisch functioneren
In de acute fase van een angststoornis zijn hulpvragers vaak extreem gespannen, angstig, somber en onzeker.
Vaak ontwikkelen zij façadegedrag om schuldgevoelens en schaamte te verbloemen en als extreme
poging zich staande te houden. In deze fase nemen somatische klachten en de zorgen die de hulpvrager zich
hierom maakt een centrale rol in. Dit uit zich onder andere in veelvuldige bezoeken aan huisarts en EHBO.
Het evenwicht tussen draaglast en draagkracht is verstoord. Dit kan zich uiten in overactiviteit of juist tot
niets komen. Hulpvragers hebben vaak last van concentratieproblemen of sufheid. Dit belemmert normale
handelingen zoals autorijden of lezen. Door dit alles ontstaat vervreemding van anderen. Er is geen ruimte
voor iets anders dan problemen. De omgeving beleeft deze problemen vaak anders dan de hulpvrager.
■ Sociaal functioneren
Angstige mensen hebben de neiging afstand te nemen van anderen. Zij gaan contacten vermijden en leiden
een teruggetrokken leven, zowel in geestelijke als lichamelijke zin. Na een tijdje ontbreekt een divers en
geïnformeerd netwerk. Vaak kennen hulpvragers hun buren niet of nauwelijks. Ook familie of naasten zijn
niet goed meer op de hoogte van problemen. Het onderhouden, vinden en aangaan van intieme relaties kan
moeilijk zijn. Veel hulpvragers hebben problemen in de relaties met hun ouders en hun eigen kinderen.
■ Lichamelijke symptomen en seksualiteit
Lichamelijke symptomen komen vrijwel altijd voor bij angststoornissen. Klachten als een kloppend of bonzend
hart, versnelde hartslag, zweten, trillen of beven, gevoelens van ademnood, het gevoel te stikken. etc.
Verder kunnen er bijvoorbeeld concentratieproblemen optreden en spierspanningsklachten. Er kan sprake
zijn van een verstoord dag- en nachtritme, bijvoorbeeld: slaapproblemen, ‘s ochtends niet op kunnen staan
of juist vroeg wakker worden en problemen met seksualiteit (vooral een verminderd libido).
■ Dagstructurering, werk en opleiding
Het zelf aanbrengen van een goede dagstructuur kan grote problemen opleveren. Op tijd opstaan en de dag
doorkomen is zonder hulp soms onmogelijk. Een angststoornis kan ook problemen op het werk of op school
tot gevolg hebben. De omgang met collegae of medestudenten verloopt moeizamer. Concentratieproblemen
kunnen het werk of de studie belemmeren.
■ Woonomgeving
Het behouden en verkrijgen van geschikte woonruimte kan een probleem zijn, vooral wanneer verlies van
werk en inkomsten aan de orde is. Mensen kunnen daarnaast kampen met praktische problemen in de huishouding,
bij de administratie, bij het boodschappen doen, het naar buiten gaan en bij de verzorging van
kinderen en dieren.
■ Cliënt zijn en zingeving
Mensen met een angststoornis worden in hun normale functioneren belemmerd door reacties van anderen op de
problematiek. Sommigen hebben het gevoel door hun omgeving na een periode van angst nooit meer als
24 Landelijk Basisprogramma Angststoornissen