Landelijk Basisprogramma Angststoornissen - GGZ-richtlijnen

stoornis, een obsessieve compulsieve stoornis, een gegeneraliseerde angststoornis of hypochondrie (10).
In het Nemesis onderzoek had 46% van de mannen en 57% van de vrouwen met een stemmingsstoornis in
hun leven een geschiedenis van angststoornissen. De meerderheid van de respondenten met zowel angst- als
stemmingsstoornissen, kreeg de stemmingsstoornis volgend op de angststoornis. De stemmingsstoornis was
in dat geval het gevolg van de angststoornis (59).
Persoonlijkheidsstoornissen
Voor zover onderzocht, geldt dat een aanzienlijk percentage van cliënten met angststoornissen tevens voldoet
aan de DSM criteria van een persoonlijkheidsstoornis van het C-cluster. Tot dit cluster, ook wel het
‘angstige cluster’ genoemd, horen de mensen met een ontwijkende, afhankelijke of obsessieve compulsieve
persoonlijkheidsstoornis. Er is echter geen duidelijk (statistisch) verband gevonden tussen een specifieke
vorm van persoonlijkheidsstoornis en een specifieke angststoornis.(61)
Middelen afhankelijkheid
Angststoornissen treden frequent op samen met ernstig misbruik en/of afhankelijkheid van verslavende
en/of verdovende middelen. Uit het NEMESIS onderzoek bleken 2,6% tot 5,5% van de mensen met een angststoornis
ook te voldoen aan de criteria voor drugsafhankelijkheid, en 4,5% tot 18,8% aan alcoholafhankelijkheid.
Ook komt afhankelijkheid van benzodiazepinen vaak voor.
Middelenafhankelijkheid komt veel voor in combinatie met PTSS. Daarvoor worden in de literatuur (39) twee
verklaringen gegeven. Enerzijds kan het zijn dat mensen zichzelf door hun verslaving in gevaarlijke situaties
brengen, anderzijds wordt middelengebruik door patiënten vaak ervaren als klachtenreducerend.
Onthoudingsverschijnselen veroorzaken arousel, wat de PTSS-symptomen versterkt. Hierdoor is het vaak erg
moeilijk om het middelenafhankelijkheid te doorbreken.
Seksespecifieke aspecten
Angststoornissen komen ruim twee keer zoveel voor bij vrouwen als bij mannen. Dit geldt voor de paniekstoornis,
agorafobie, enkelvoudige fobie en de gegeneraliseerde angststoornis (5). Sociale fobieën komt
anderhalf keer zoveel voor bij vrouwen dan bij mannen (51). De obsessieve-compulsieve stoornis komt ongeveer
evenveel voor bij vrouwen als bij mannen. Hoewel vrouwen relatief gezien een lagere levensprevalentie
hebben voor traumata, hebben vrouwen na het meemaken van een dergelijke schokkende gebeurtenis, twee
en een half keer zoveel kans op een PTSS dan mannen (5).
Tabel 3 maandprevalentie (1.000 personen) van angststoornissen NEMESIS.
Man
Vrouw
Obsessieve-compulsieve stoornis 3 2
Gegeneraliseerde angststoornis 6 10
Paniekstoornis 8 22
Enkelvoudige fobie 31 80
Sociale fobie 28 47
Agorafobie 6 14
BRON: BIJL ET AL 1997
In de diagnostiek en de behandeling van angststoornissen dient aandacht besteedt te worden aan seksespecifieke
aspecten. Hieronder worden een aantal hiervan genoemd. (63)
Vrouwen
■ de late gevolgen van vroege traumatische gebeurtenissen (incest, mishandeling)
■ generationele aspecten (moeder-dochter relatie)
■ maatschappelijke positie (opleiding, werk, combinatie werk en gezin)
Landelijk Basisprogramma Angststoornissen 21