Wim Cox filmt Venlo en Maastricht - Limburgs Museum

1.
Wim Cox filmt Venlo en Maastricht
Reclamefilms voor Venlose en Maastrichtse winkeliers, stadsfilm Venloo en processiefilm
Venloo bidt te Genooi
1935-1936
Films van Wim Cox, muziek o.a. van Wiel Conen
Tijdsduur: 50 min.
Beschrijving:
Dit programma bevat ludieke reclamespots voor de Venlose firma’s Langen-Driessen, Citax,
Lunchroom de Kroon en Schoenenzaak Moderne (1935-1936), verder de reportage Venloo bidt te
Genooi over een sacramentsprocessie in september 1935, de prachtige stadsimpressie Venloo
(1936), en reclamefilms voor de Maastrichtse bedrijven Molenaar-Panis (Gasfornuizen en
Kinderwagens), Woningverhuurbedrijf Claessens, Sampermans autobanden, Mukens likeur en gebak,
Drogisterij en verfhandel Henfling en Kruidenier Pieters Teuwen (1935).
1

2.
Zuiderboeren
Een documentaire over agrarisch Limburg anno 1938
Opnames Alex Roosdorp (1938), regie Guillaume Dohmen (1984), productie Limburgs
Museum (2003)
Tijdsduur: 50 min.
Beschrijving:
De film die regisseur Guillaume Dohmen maakte in 1984 schetst een beeld van het agrarisch leven in
Limburg aan de vooravond van de tweede wereldoorlog. Op het hoogtepunt van de economische
wereldcrisis was de situatie van de Limburgse boeren en tuinders niet bepaald rooskleurig. De
Limburgse Land en Tuinbouw Bond (LLTB) bood verlichting in de noden door steunmaatregelen en
door belangenbehartiging via de bondsafdelingen. Ondanks de barre economische omstandigheden
was er toch ruimte voor technische innovatie en verbetering van het landbouwonderwijs. Het was de
periode waarin de eerste mechanisering zijn intrede deed, en ook werden voortdurend
experimenten gedaan om te komen tot gewasverbetering. Het dagelijks leven van de boeren- en
tuindersgezinnen had zijn eigen ritme en structuur, waarbij de katholieke kerk zijn invloed - ook via
de LLTB - sterk deed gelden.
Het Limburgse platteland anno 1938 wordt op authentieke en levendige manier in herinnering
geroepen door deze film, die vrijwel geheel is gebaseerd op het schitterende archiefmateriaal dat
Alex Roosdorp heeft vervaardigd. Deze cineast uit Deventer trok in de jaren 1938-1939 door Limburg
en legde in opdracht van Landbouwbelang het dagelijks leven en werken van boerengezinnen vast.
De films van Roosdorp laten ons een uniek tijdsbeeld en een gedetailleerde schets van de agrarische
gemeenschap zien.
Interessant is ook dat de film zich uitstrekt over de hele provincie. Zo zien we opnames van de
Hoosterhof in Beesel, een rozenkwekerij in Steyl, de ontginning van de Peel, de
Landbouwhuishoudschool in Posterholt, slachterij Limco in Weert, het Landbouwhuis in Roermond,
de glastuinbouw bij Venlo, sacramentsdag in Asselt, etc.
2

3A
Vastelaovend in Venlo…en verder weg
Deel 1: 1926 - 1959
Compilatieprogramma
Tijdsduur: 58 minuten
Uitgebreid tweedelig programma van films over vastelaovend met veel recent (2011)
verworven materiaal en enkele klassiekers die al eerder in de collecties waren opgenomen.
Centraal staat de viering in de gemeente Venlo, waarbij kortje uitstapjes naar hoogburchten
van de vastelaovend elders in de provincie. In dit deel de jaren 1926 – 1959.
Toelichting op het programma:
Grote inspiratiebron voor de Limburgse carnavalsviering is altijd Keulen geweest Als eerbetoon
starten we met beelden uit 1926, vervaardigd door Werner Mantz. De oudst bekende beelden
van vastelaovend in de huidige gemeente Venlo zijn afkomstig uit Tegelen en laten de optocht
zien die op 20 februari 1928 door de straten trok. De cameraman stond bij de Sint-
Martinuskerk en filmde onder meer de Amerikaanse Worstkeuken, de prijswinnende wagen
van de Tegelse slagersvereniging. Prins Carnaval was Theo Thijssen. Tijdens de vastelaovend
van 1930 trok een historisch geïnspireerde optocht door Venlo. Het evenement was niet
georganiseerd door Jocus, maar door de plaatselijke VVV en middenstand. Banketbakker Ger
Lamers was amateurfilmer en heeft uitvoerig de vastelaovend van 1939 in beeld gebracht. In de
Tweede Wereldoorlog waren carnavalsactiviteiten verboden maar in privésfeer werd het feest
wel gevierd. Fotograaf-cineast Hub. Leufkens uit Heerlen filmde zijn kinderen die zich met
krantenpapier hebben uitgedost. Het carnaval in Venlo van 1947 is vereeuwigd door kapper
Michel Sax. We zien beelden van de grote optocht die door de Lomstraat trekt. Ze worden
afgewisseld met beelden van de Boerebroelof. De Jocusprins is Hans I Franssen, de eerste
naoorlogse hoeëgheid. Verder zijn te zien Bertus Hummel, Toeën Schrijnen, Jan Geeraedts en
Max Munnich. De huizen aan de Lomstraat zijn gedeeltelijk verwoest tengevolge van de
bombardementen. Uit hetzelfde jaar 1947 komt het filmverslag uit het Zuid-Limburgse
Mechelen. Prins Johan I Botterweck wordt thuis afgehaald voor de optocht, die gevolgd wordt
bij de kerk en op Schweiberg. Pie Pans filmde een jaar later in Maastricht toen stadsprins
Leonardus Kalbeskianus I de scepter zwaaide. We tonen beelden van een bezoek aan een
dampend café De Blokhut. De beelden van de optocht in 1949 in Stein zijn van Johannes
Cleuren. De bekende Tegelse fotograaf John Schweitzer maakte een prachtige film over de
carnavalsoptocht in 1955, door een besneeuwde Grotestraat, Spoorstraat en Schoolstraat en
opnames van het Kaetelgerich. Harry van den Kerkhoff was een Limburger die naar Amsterdam
was verhuisd. Maar met vastelaovend was hij terug op zijn geboortegrond. In de jaren 1956 tot
1960 filmde hij in Venlo, Tegelen en Blerick. Hub. Leufkens was rond 1955 in Kerkrade. Enkele
toeschouwers kijken toe vanuit raamopening naast winkelpand van Leo Buck & Zn. Harmonie
Bleyerheide zorgt voor de muzikale noot bij feestelijke en kleurrijke optocht. Aansluitend zien
we beelden van de boerebroelof in Venlo van 1955 in kleur gefilmd door Dré Brenneker. In de
carnavalsoptocht in Geulle van omstreeks 1959 trekt een wagen mee die verwijst naar de
onafhankelijkheidsstrijd in de Congo en de populaire leider Lumumba. Tot slot van het eerste
programmaonderdeel worden opnames vertoond van de boerebroelof in Venlo van 1959
georganiseerd door voetbalclub VVV. Gijs Nass is bruidegom, Tiny Dinnessen-Schreurs is bruid.
3

3A
Vastelaovend in Venlo…en verder weg
Deel 2: 1960 - 1980
Compilatieprogramma
Tijdsduur: 67 minuten
Uitgebreid tweedelig programma van films over vastelaovend met veel recent (2011)
verworven materiaal en enkele klassiekers die al eerder in de collecties waren opgenomen.
Centraal staat de viering in de gemeente Venlo, waarbij kortje uitstapjes naar hoogburchten
van de vastelaovend elders in de provincie. In dit deel de jaren 1960 – 1980..
Toelichting op het programma:
Het tweede filmluik start met carnaval in Heerlen begin jaren zestig door de ogen van de uit
Slovenië afkomstige ondernemer en amateurfilmer Joseph Kurnig. Een aparte plaats in het
totaal van de Limburgse vastelaovend neemt Velden in met zijn Gekke Maondaag. We zien een
verslag van amateurfilmer Thei Rieter uit 1962. Het damestrommelkorps uit het buurdorp
Lomm opent de optocht. De onderwerpen in de optocht hebben betrekking op de plannen voor
gemeentelijke herindeling (met het dorp Arcen), de crematie in 1961 van de stoffelijke resten
van Sovjetleider Josef Stalin, de heersende mond- en klauwzeerepidemie en de kwestie Nieuw
Guinea. Over het Oelesrieék in Tegelen heerste in 1962 Wim I, Wim Cup. De optocht en
boerebroelof zijn gefilmd door Wiel v/d Hoop en Mieke v. Tuën. Omstreeks 1960 filmde de uit
Leiden afkomstige ingenieur van Rijkswaterstaat Limburg, Hans Zuurdeeg in Maastricht. Het
jaar 1969 is legendarisch vanwege de sneeuwval. In Venlo werd de optocht uitgesteld tot
halfvasten. In Maastricht ploeterden de carnavallisten door de sneeuw. De opnames zijn van
respectievelijk J. Schreven en – opnieuw - Werner Mantz. Vervolgd wordt met de dorpsjeugd
van Itteren die zich vermaakt tijdens het carnaval van omstreeks 1970 en die gefilmd werd door
Jeu Scheepers. Op de lagere school Pius X in Blerick maken leerlingen carnavalsmaskers en
versieringen. De opnames uit 1973 zijn van lerares Veronie Nijholt-Geurts. In Meerlo wordt een
potje gemengd en verkleed voetbal gespeeld tijdens carnaval 1972 door leden van
jongerensoos Merlin, de film is opgenomen door Merlin-oprichter en latere journalist René
Poels. In Beringe is het bouwen van een carnavalswagen gefilmd en zien we flitsen van de
optocht in 1977, met verwijzingen naar de zaak Menten en de Lockheed-affaire. De opnames
zijn van Sjraar van Horen. Een van de meest opmerkelijke zaken in de Venlose vastelaovend is
de verandering van karakter van de boerebroelòf. Op de beelden uit de jaren vijftig is het nog
een spontaan, nauwelijks georganiseerd volksfeest. De dames zijn nog heel eenvoudig gekleed,
de meeste heren zijn gestoken in een blauwe kiel met daarop een rode zakdoek
bijeengehouden met het hulsje van een lucifersdoosje. Als Huub Mans in 1977 voor Van
Gewest tot Gewest in Venlo staat, is de boerebroelof al het chique en strak geregisseerde feest
zoals we dat nog steeds kennen. Tot slot van de filmmiddag gaan we nog eenmaal naar Beringe,
waar in 1980 de kinderboerebroelof wordt gevierd. Bruid is Inge van Horen, dochter van de
filmmaker Sjraar van Horen. De finale beelden komen weer uit Venlo en laten de optocht van
1980 zien, gefilmd door J. Geeraedts
4

4.
Jongeren in Limburg 1969 & 1979
Twee documentaires waarin jongeren de hoofdrol spelen.
Tijdsduur: 60 min.
Beschrijving
Een tevreden roker is geen onruststoker
Johan Rienstra / 1969 / zwartwit / 30 minuten
Documentaire annex voorlichtingsfilm over softdrugsgebruik in Nederland, die vijfendertig jaar na
dato een frappant tijdsbeeld geeft van het leven in woongemeenschappen. De film bevat een
opname in een woongemeenschap in Het Stenen Huis in St. Geertruid, waar Noud van den
Eerenbeemd uitleg geeft over hun leefwijze
Bitterzoet
Theo van Enckevort, Jef de Rooij / 1979 / kleur / 30 minuten
Speelfilm over het dagelijks reilen en zeilen in jongerencentrum Walhalla in het Noordlimburgse
Sevenum.
5

5.
Koninginnen in Limburg
Compilatieprogramma met officiële en niet-officiële film- en tv-reportages van koninklijke
bezoeken aan Limburg uit de periode 1927 tot en met 1995. In dit feestelijke programma
reizen we met de koninklijke familie zowel door de tijd als door de gehele provincie.
Tijdsduur: 60 min.
Bevat de volgende opnames:
- Tweedaags bezoek koningin Juliana en prins Bernhard aan Limburg, april 1950
(Polygoonreportage)
- Bezoek prinses Juliana aan de mijn Maurits in Geleen, 1948 (Polygoon)
- Tweedaags bezoek koningin Juliana mijnstreek 1966 (NTS Journaal)
Fragmenten: Franciscusoord Houthem, Centrum vakopleiding oud mijnwerkers, DAF fabriek;
Provinciehuis Maastricht met optreden Maastrichter Staar
- Bezoek Prins Bernhard aan proefboerderij Hoosterhof in Beesel, 1938 (Alex Roosdorp)
- Opening Julianakanaal, koningin Wilhelmina en prinses Juliana, in 1935 (Profilti)
- Bezoek koningin Juliana aan LLTB afd.Posterholt, waar haar Limburgse producten worden
aangeboden, 1952 (Pie Pans)
- Vijftigjarig jubileum staatsmijnen met bezoek prins Bernhard aan Heerlen, 1952 (Polygoon,
Hub. Leufkens)
- Kranslegging op Memorial Day 1946 en 1947 op het oorlogskerkhof van Margraten, prins
Bernhard, koningin Wilhelmina, ambassadeur Baruch, generaal McNarney (Hub. Leufkens,
Johannes Cleuren)
- Onthulling verzetsmonument op Zwartbroekplein in Roermond door prins Bernhard, in
bijzijn van Mgr. Lemmens en Mgr. Hanssen, 1951.(Louis Bär)
- Onthulling standbeeld Petrus Regout voor Sphinx aardewerkfabriek op Boschstraat in
Maastricht, door prins Bernhard, 1965 (Polygoon)
- Opening nieuwe raadhuis Heerlen van architect Frits Peutz door prinses Juliana in 1948
(Hub. Leufkens)
- Koningin Wilhelmina bezoekt voor het eerst bevrijd Venlo, 23 maart 1945 (John Fernhout)
- Bezoek Wilhelmina aan de staatsmijn Maurits in Geleen, 1927 (Otto van Neijenhoff?)
- Opening nieuwe haven Venlo door Prins Hendrik, 1930 (Polygoon)
- Koningin Beatrix opent nieuwe ziekenhuis (Sint Maartensgasthuis) in Venlo, 1984 (Venlose
Smalfilmclub)
- Koninginnedag 1995 in Eijsden en Sittard (NOS)
Aankomst koningin Beatrix in Eijsden en Sittard, presentaties van Bielemannen, de
schutterij,diverse historische groepen, een boerderijproject.
6

6.
Bevrijding
Themaprogramma waarin authentieke propagandafilms van na de bevrijding van Noord-
Limburg zijn te zien in combinatie met een terugblikkende documentaire over dit
onderwerp.
Tijdsduur: 65 minuten
Beschrijving:
Venlo 1945 (De Puinfilm)
Baer Thiery, Dré Brenneker / 1945 / zwartwit / 21 minuten
Documentaire over het door geallieerde en Duitse bombardementen in het najaar van 1944 zwaar
getroffen Venlo.
Noord helpt Zuid
producent onbekend / 1945 / zwartwit / 5 minuten
Film waarin een oproep wordt gedaan om de wederopbouw van het door de oorlog zwaar getroffen
Noord-Limburg met geld en goederen te ondersteunen, of door zelf mee te helpen met het ruimen
van puin en de herstelwerkzaamheden.
Limburg bevrijd 50 jaar
Herman Haenen / Video Limburg / 1994 / 40 minuten
Documentaire over de bevrijding van Limburg na de Tweede Wereldoorlog, gemaakt in opdracht van
het provinciebestuur. Veelal uniek historisch filmmateriaal uit diverse bronnen uit de periode
september 1944 tot mei 1945 wordt afgewisseld met interviews in 1994, waarin ooggetuigen
herinneringen ophalen. Het authentieke beeldmateriaal is opgenomen in onder meer Maastricht,
Heerlen, Sittard, Roermond, Montfort, Venray, Venlo en Mook.
Met commentaar van Huub Mans.
7

7.
Leve de koning (= Venlose Reuzen)
Over het Akkermansgilde en de geschiedenis van het gildenwezen in Venlo.
Tijdsduur: 45 minuten
Beschrijving:
Documentaire uit 1974 gemaakt in opdracht van het Akkermansgilde in Venlo over de betekenis van
dit gilde tegen de achtergrond van de geschiedenis van Venlo. In het eerste deel komen aan bod de
relaties van het gilde met de kerk, de betekenis voor de handel en de functie van het Akkermansgilde
als schuttersgilde voor de Franse tijd. Het tweede deel gaat over het Akkermansgilde in de twintigste
eeuw, en de deelname aan het Oud Limburgs Schuttersfeest. Met commentaar van de Venlose
journalist Cor Deneer.
8

8.
Pinkpop: the first quintet (1970-1974)
Prachtige compilatie van amateuropnames uit de beginjaren van dit festival.
Tijdsduur: 60 minuten
Beschrijving:
Super 8 filmbeelden die Ruud van Wersch en enkele filmvrienden maakten van de eerste edities van
het Pinkpopfestival in Geleen. Het deels authentiek opgenomen geluid is anno 2004 opnieuw onder
de beelden gezet. Naast sfeeropnames op het terrein veel optredende bands: Golden Earring (1970).
CCC Inc., Supersister en Fleetwood Mac (1971), Focus en Mungo Jerry (1972), Sjef van Oekel,
Wishbone Ash, Alquin, Collin Bluntstone, Fairport Convention, Jeff Beck en Stealers Wheel (1973),
Rory Galagher, Cockney Rebel, Steeleye Span, Fungus en Status Quo (1974). In dat laatste jaar stond
ook de legendarische Captain Beefheart op het podium. Het optreden van dit absolute cultfiguur en
een van de echte legenden van de popmuziek is het enige dat ooit live op beeld is vastgelegd.
9

9.
Schutters
Themaprogramma met twee documentaires, die op geheel verschillende wijze het
schuttersfeest in beeld brengen.
Tijdsduur: 75 minuten
Beschrijving:
De rode leeuw van Limburg
Hay Janssen. Geert Tomlow / 1977 / kleur / 60 minuten
Documentaire over het Oud Limburgs Schuttersfeest in het Belgische Niel-bij-As en in Schaesberg. De
schutters worden in hun dagelijkse omgeving geïnterviewd over hun drijfveren. Verder vertelt de film
over de voorbereidingen van het OLS, en is er aandacht voor rituelen en geschiedenis rondom dit
festijn.
Gronsveld: drie eeuwen traditie
productie NFI / ca. 1949 / zwartwit / 15 minuten
Prachtige reportage over het schuttersfeest in Gronsveld. Al eeuwenlang wordt dit festijn door
Schutterij Sint Sebastiaan in stand gehouden. De Jonkheid speelt een belangrijke rol in de
voorbereidingen van het feest, maar de kerk is minstens zo aanwezig. Het hele dorp trekt er
uiteindelijk enthousiast op uit om mee te gaan in de processie. We zien in uiterst authentieke
beelden een aantal aspecten van deze lange traditie, vlak voordat de jaren zestig dergelijke
gebruiken een heel ander karakter geven.
10

10.
Sentimental Journey (=Vakantie in de jaren dertig)
Sfeervol programma waarin het vakantiegevoel van de jaren 1930 centraal staat, maar
waarin ook de dreigende oorlog op de achtergrond aanwezig is.
Archiefopnames Ghiel Meulenberg (1932-1940) / muziek Robert Weirauch (2000) /
productie Limburgs Museum.
Tijdsduur: 30 minuten.
Beschrijving:
Compilatie van oude vakantiefilms uit het filmarchief Limburgs Museum, aan elkaar gesmeed door
nieuw gecomponeerde muziek van Robert Weirauch. De toeschouwer kijkt dertig minuten lang mee
over de schouder van de Heerlense ondernemer en amateurcineast Ghiel Meulenberg. De beelden
laten ons op bijzondere wijze een tijdsbeeld van de periode 1932-1940 zien: we komen bijvoorbeeld
te weten hoe de familie van de filmer de vrije tijd doorbracht, op welke manier zij reisde, welke
kleding meeging, hoe ze over straat flaneerde en door de natuur wandelde, en natuurlijk: waar de
reis naar toe ging. Vaak waren dat de Alpen, maar hun eerste op film vastgelegde buitenlandse
vakantie was naar Berlijn en Potsdam. Dat was in 1932, vlak voor de brand in de Rijksdag. Enkele
jaren later maken ze een trip naar München, waar de filmer en zijn broer pardoes getuige zijn van
een naziparade. Maar er zijn ook prachtige opnames uit Volendam en winterse beelden van een
dagje Vaals. En passant zien we hoe het gezin zijn blik richt op taferelen die toen grote exotische
waarde leken te hebben: de pinguin in Artis net zo goed als het kleutertje in klederdracht op een
Volendamse klinkerweg. De nazi-parade maar ook een sacramentsprocessie in Wenen. Dan zijn deze
voor het familie-album bedoelde films ineens de getuigen van een ander verhaal, de opmaat tot
dramatische historische gebeurtenissen bijvoorbeeld. Aan het eind van de rit - het is dan januari
1940 - zit de familie warm en droog in de Heerlense huiskamer en observeert het vertrouwde
straatleven in sfeervolle winterbeelden. Een opname die nu voor ons haast exotisch is. Sentimental
Journey is een muzikale en filmische reis met wisselende gemoedsstemmingen. Met elk nieuw
reisdoel krijgt het muzikale thema een andere gedaante.
11

12.
Licht uit de mijn
Themaprogramma met drie films uit het Limburgse mijnbouwverleden. Bewerking van het
gelijknamige programma dat het Limburgs Museum in 2002 samenstelde voor de 100-jarige
jubileumviering van DSM.
Tijdsduur: 90 minuten
Beschrijving:
La Houille
Indrukwekkende bedrijfsfilm uit 1925 van de mijn Willem Sophia in Spekholzerheide. De film gaat
van bovengronds naar ondergronds, volgt het productieproces en laat de kijker aan het einde weer
daglicht zien. De mijnbouwterreinen en installaties worden imposant in beeld gebracht, en er is veel
aandacht voor het handwerk en de rol van paarden ondergronds.
De zwarte stroom
“Zuid-Limburg. Overvloedig is er de oogst, want vruchtbaar is er de grond.” Met deze woorden
begint de documentaire De Zwarte Stroom over het Limburgs Staatsmijnenbedrijf uit 1952. We zien
beelden van wuivend koren, een molen, een boerin die de was afhaalt en een jongen en meisje die
elkaar liefkozen tussen het koren. Daarbij klinkt het geluid van een tuba die een mars oefent. Het
platteland ten voeten uit, in krachtige beelden samengevat. Maar de “vruchtbare grond” uit het
commentaar is ook de bodem ónder de akker. Die bevat immers delfstoffen die zo overvloedig
oogsten, dat een omschakeling heeft plaatsgevonden van een zuiver agrarische naar een steeds
meer industriële samenleving in Limburg. Maar nog steeds leven boeren en mijnwerkers in harmonie
naast elkaar, zo gaat het commentaar verder. Pas na zes minuten komt de eerste mijn in beeld. Dan
kijken we naar een typische mijnkolonie, en vervolgens zien we hoe mijnwerkers afdalen de diepte
in. In de zestig minuten die volgen wordt het productieproces getoond, maar ook gaan we regelmatig
weer bovengronds om het dagelijkse leven te volgen. De door regisseur Umberto Bolzi in opdracht
van Staatsmijnen gemaakte documentaire ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan is een perfecte
combinatie van propagandafilm, productiefilm en cultuurhistorisch document. Boeiend is de
maatschappelijke en religieuze context rondom het mijnwerkersleven, die uit deze film spreekt.
Vijftig jaar Staatsmijnen
De officiële (Polygoon-)reportage van de feestelijke viering van het jubileum in mei 1952. Prins
Bernhard is eregast bij een receptie in het stadhuis van Heerlen. Verder onder andere een
wielerwedstrijd in Hoensbroek en een vliegfeest op de luchthaven van Beek.
12

13.
Zuid-Limburg, land van orchidee en nachtegaal
(= Hub. Leufkens filmt Zuid-Limburg)
De laatste documentaire van fotograaf, cineast en uitgever Hub. Leufkens (1894-1962).
Tijdsduur: 40 minuten
Beschrijving
“It’s a wonderful world” zou het motto kunnen zijn van deze voorstelling. Niet alleen met verwijzing
naar de klassieke kerst-smartlap-film van Frank Capra, maar ook omdat het Limburg van Leufkens
zo’n idylle is, een wondere wereld, het paradijs bijna.
De opnames zijn gemaakt tussen 1938 en 1962, en tonen – in kleur - het Zuid-Limburgse heuvelland
en zijn bevolking in volle pracht en eigenheid. We zien een wereld die wordt bevolkt door
eenvoudige mensen met een in lange tradities geworteld gedachtegoed. Mensen die van feesten
houden maar die ook diep religieus zijn. De film volgt het leven in Limburg gedurende de seizoenen.
Opnames van landschappen en boerenhoeves, kastelen en zonovergoten dorpjes worden
afgewisseld door beelden van terugkerende tradities als de Mariaprocessie en de Heiligdomsvaart in
Maastricht, de oogsttijd met zijn eigen feesten en processies, het ambachtelijk bakken van vlaaien
tijdens de najaarskermis, het Oud-Limburgs Schuttersfeest en een processie door de velden. De
actualiteit krijgt ook even een plaats, met beelden van het bezoek van koningin Juliana aan Heerlen
in 1948.
Verder straalt de film door de beeldkeuze, de muziek en het commentaar precies datgene uit wat
Limburg voor Leufkens tot zo’n goed, mooi land maakte. We moeten Leufkens’ film ook zien in de
tijdgeest van de jaren vijftig: met de oorlog net achter de rug was een film als deze dé uiting van het
pastorale en het harmonieuze waar misschien wel veel behoefte aan was. Zoals het
Polygoonjournaal in die jaren het reclamemiddel bij uitstek was voor de wederopbouw, zo
verkondigde de film Zuid-Limburg. Land van orchidee en nachtegaal een meer terughoudende
mening.
Leufkens, die autodidact fotograaf en filmer was, zag het medium film als directe uiting van zijn
romantische geest. Met veel gevoel voor filmpoëzie en symboliek laat hij in Zuid-Limburg de
seizoenen in elkaar overvloeien. Het commentaar –gesproken door Jan Borkus– mag dan gedateerd
klinken, de opvatting die de film weergeeft mag voor de huidige generatie misschien ouderwets
overkomen, maar de film als geheel straalt een grote schoonheid uit.
13

14.
Levensgang
Propagandafilm voor de RK Bond voor Groote Gezinnen.
Productie: Zuiderfilm, 1938
Tijdsduur: 37 minuten
Beschrijving
Propagandafilm in opdracht van de R.K. Bond voor Groote Gezinnen. Deze organisatie behartigde de
belangen van het grote katholieke gezin in Nederland en exploïteerde voor dat doel onder andere
een steunfonds voor uitkeringen bij noodgevallen. De beeldtaal van de film verwijst expliciet naar de
katholieke normen en waarden ten aanzien van kinderrijkdom. Zo worden moeders van grote
katholieke gezinnen vergeleken met moeders van gezinnen, waarin door geboorteregeling minder
kinderen voorkomen. De film is grotendeels opgenomen in Venlo en directe omgeving.
14

16.
Boerinnenleven
Opnames Alex Roosdorp (1938-1939) / muziek Ton Verhiel (2004) / teksten Frits Criens
(2004), gezongen door Anja Bovendeaard
50 minuten
Beschrijving:
Schitterende, geconserveerde filmbeelden van cineast Alex Roosdorp uit de jaren vlak voor de
tweede wereldoorlog vormen de basis voor deze voorstelling. Roosdorp trok in de jaren 1938-1939
door Limburg en legde in opdracht van de Limburgse Land en Tuinbouwbond het dagelijks bestaan
van boerengezinnen vast. Ook leven en werken van agrarische vrouwen in heel Limburg zijn
vastgelegd in schitterende zwartwit- en kleurenopnames. Zo zien we opnames van de
Landbouwhuishoudschool in Posterholt, augurkenteelt in Baarlo, vlaaibakken in Slenaken, de
Centrale Boerinnendag in Roermond, een afdelingsvergadering van de boerinnenbond in Heythuyzen
en de sacramentsprocessie in Asselt aan de Maas. Maar ook beelden uit de privésfeer van
boerengezinnen in Melick en Weert, het werk op de boerderij en een bezoek aan het
consultatiebureau.
De beelden zijn teruggebracht tot een programma van 50 minuten, en voorzien van aanstekelijke
filmmuziek en liederen van componist Ton Verhiel uit Landgraaf en auteur Frits Criens uit Haelen. In
die liederen komen de positie van de boerin en het spanningsveld waarmee ze in haar gezin en
werksfeer te maken heeft, duidelijk naar voren. Daarbij speelt het rooms-katholicisme op de
achtergrond voortdurend een rol. De toeschouwer ziet de beelden op het doek, en op de
geluidsband klinkt de stem van zangeres Anja Bovendeaard die wordt begeleid door een
muziekensemble (accordeon, saxofoon, dwarsfluit, slagwerk en keyboard). Zij brengen de voor de
beelden geschreven liederen ten gehore. De combinatie film, muziek en liedteksten leidt tot
verrassende, ontroerende, ludieke en nostalgische momenten.
15

18.
Propagandafilms voor mijnwerkers en agrariërs
Twee documentaires die staan voor de fundamenten van het economisch leven in Limburg
rond 1960, de steenkolenmijnbouw en de agrarische sector. De documentaire Mens en Mijn
en Wie sjoen oos Limburg mot blieven.
Tijdsduur: 75 minuten
Beschrijving:
Mens en mijn
Oskar Film / 1963 / camera: Bert van Munster / regie: Max Fischer / 34 minuten / zw en kleur /
commentaar: Fred Emmer
De verzorging van de mijnwerker van wieg tot graf, daarom draait het in de indrukwekkende
propagandafilm Mens en Mijn uit 1963. Dat klinkt heel anders dan het inkopen van zorg en het
beleggen in je levensloop. De documentaire, gemaakt in opdracht van de Nederlandse Katholieke
Mijnwerkersbond, geeft een beeld van het werk en sociaal leven van de mijnwerker en de wijze
waarop zijn belangen en die van zijn gezin behartigd worden door deze bond. Na een introductie
over de zetel van de bond in Heerlen wordt aandacht besteed aan de verschillende functies die de
bond voor mijnwerkers vervult: juridische bijstand, pensioen en huisvesting voor oud-mijnwerkers,
en sociaal-economische zorg bijvoorbeeld door woningbouw en uitkeringen. De religieuze grondslag
van de bond verbindt de mijnwerkers binnen de rooms-katholieke geloofsgemeenschap. Door
opleiding, verbeterde arbeidsvoorwaarden en goede levensomstandigheden wordt de mijnwerker
geëmancipeerd. Mens en Mijn was in vormgeving en muziek (Jurriaan Andriessen) een waagstuk: een
moderne verbeelding van de met tradities vervlochten mijnwerkerscultuur. Een waagstuk ook,
omdat slechts twee jaar later de mijnsluitingen in gang werden gezet.
Wie sjoen oos Limburg mot blieven
1957 / camera: Pie Pans / regie: Piet van der Ham / 40 minuten / kleur / commentaar: Wim Povel
De Onderlinge Verzekerings Maatschappij (OVM) was gelieerd aan de Limburgse Land- en Tuinbouw
Bond (LLTB). In de zogenaamde OVM-film wordt aan agrariërs uitgelegd waarom het zo belangrijk is
zich tegen natuurschade in te dekken. De informatie over de voordelen van de OVM wordt echter
schitterend ingekaderd in het vertrouwde Limburgbeeld van akkers, weilanden, carréboerderijen en
gezellig samenzijn op de hof. Zich bewust van de doelgroep, hebben de makers zich geen moderne
filmische vormgeving veroorloofd. Wel is in de verhaalopbouw en het gebruik van bijvoorbeeld closeups
duidelijk gekeken naar de mijnbouwfilms uit de jaren vijftig.
16

19.
Maastricht en Zuid-Limburg 1946-1975
Een verzamelprogramma met zelden vertoonde films en filmfragmenten uit het Limburgs
Film en Video Archief. Een uur lang van de ene verrassing in de andere.
Tijdsduur: 55 minuten
Rondrit door bevrijd Mergelland
maker onbekend / ca. 1946 / 5’00 / kleur / geen geluid
Uit particulier bezit komt deze curieuze reportage die een Amerikaans militair maakte van een
autorondrit door Luxemburg, Eupen-Malmédy en het Zuid-Limburgse heuvelland. Wilde hij met deze
film het thuisfront laten zien in welke contreien hij zijn plicht vervuld had in het laatste oorlogsjaar?
In dat geval was het goed opletten voor de kijker, want ofwel door een camerastoring ofwel door een
vluchtige, toeristische blik, slaagt de film erin het beeld niet langer dan drie seconden stil te houden.
Ook voor de moderne toeschouwer een duizelingwekkende ervaring, mede doordat de film in een
beroerde staat verkeert (losgelaten emulsie en cracquelée). Vandaar dat de keuze voor dit
programma is beperkt tot shots uit de hele film.
Reclamefilm Bauduin Macaroni, Maastricht
maker onbekend / ca. 1950 / 7’30 / zwartwit / geluid
Het aanzetten tot het eten van deze niet-traditioneel Limburgse deegwaren gaat in deze film gepaard
met een kijkje in de fabriek.
Wandelingen in Maastricht
Edmond Hustinx / 1960 / 4’45 / kleur / toegevoegde muziek
De Maastrichtse industrieel Hustinx was in zijn filmhobby vooral fotograaf. Uit deze film zijn scènes
gekozen waarin Hustinx de Maastrichtenaren in het dagelijkse (straat-)leven observeert. Film en
fotografie lopen hier door elkaar.
Ceylon Fietsbanden, Maastricht
maker onbekend / ca. 1950 / 9’10 / zwartwit / geluid
Reclamefilm van deze eveneens in Maastricht gevestigde fabriek.
Bezoek aan Charles Eyck in Schimmert
Edmond Hustinx / 1968 / 5’00 / zwartwit / geen geluid
Hustinx en Eyck waren bevriend, en dat is te zien in deze familiaire reportage gemaakt op huis
Ravensbos in Schimmert.
Limburg een ander gezicht
Joop van Essen / Cefima Film / 1969 / 22’00 / kleur / geluid
Promotiefilm voor Limburg, gemaakt in opdracht van het provinciebestuur. Voornaamste doel van
deze sterk op Europa gerichte film is het werven van industrieën voor vestiging in Limburg. De film
geeft enerzijds een beeld van economische facetten van de provincie, met de chemische industrie,
de glas- en papierindustrie, het veilingwezen, verkeerswegen, scheepvaart, handel en luchtvaart.
Anderzijds is er globale aandacht voor steden en landschappen, tradities als carnaval en het Oud
Limburgs Schuttersfeest, evenementen als het Wereld Muziek Concours, het kunstonderwijs, cultuur
en gezondheidszorg.
Portret van kunstenaar Hans Truijen
Fred van Aubel / 1975 / 6’00’ / kleur / geluid
Filmcollage van flarden privéfilms, werkopnames in het atelier in Klimmen, voorzien van een
psychedelische muziekband.
17

20.
Bronsgroen en anders zwart. Limburg in films van Hub. Leufkens en
tijdgenoten
productie Limburgs Museum (2006) ism Jan Besselink en Wiel Kusters / muziek Marc
Perrone, Appelation Controlée, Robert Weirauch
Tijdsduur: 52 minuten
Beschrijving:
De schitterende kleurenfilms van de Heerlense fotograaf en cineast Hub. Leufkens uit de jaren 1938-
1948 vormen de basis voor deze documentaire. Kleuren die in zestig jaar nauwelijks verschoten zijn,
en na recente conservering nog meer pracht vertonen. Deze opnames laten een Limburg zien zoals
Leufkens het graag zag: als een pastoraal landschap bevolkt door eenvoudige mensen. We zien onder
meer sfeerbeelden op en rond een boerenhoeve in zomer en winter, een schuttersfeest in Wessem,
de Sterre-der-Zee-processie en de Heiligdomsvaart in Maastricht. De makers van Bronsgroen en
anders zwart hebben hier andere beelden van Limburg naast, of soms tegenover, geplaatst. De
actualiteit, het stads- en dorpsleven in Noord-Limburg, voorlichtings- en journaalfilms maar ook het
zware werk honderden meters onder de (Zuid-Limburgse) bodem komen we in Leufkens’ films niet of
nauwelijks tegen. Door de wisselwerking met zwartwitfilms van dit “andere” en het
“(steenkool)zwarte” Limburg, blijft “het bronsgroen” bescheiden. Hoewel de film ook laat zien dat er
authenticiteit en kracht schuilen in de stereotype kleurenbeelden van het boerenleven: Limburgers
aan de koffietafel in de boomgaard, uit de hand een stuk vla etend, één grote familie. Een Limburg
dat doet denken aan Italië. Een Limburg dat voorgoed voorbij is.
De drie lagen in de film hebben elk hun eigen waarden en betekenissen. En het is de dichter Wiel
Kusters die als verteller dit Limburg, met zijn vertrouwde én zijn exotische kanten, voor de
hedendaagse kijker inzichtelijk en voelbaar maakt. Enerzijds geeft hij heldere interpreterende
commentaren, met nu en dan een kwinkslag, anderzijds biedt hij nuttige historische informatie
wanneer beelden daarom vragen. Het gebruik van ondersteunende muziek en andere klanken geeft
extra duiding en samenhang.
Bronsgroen en anders zwart is een film met (Limburg-)gevoel die de toeschouwer ruimte geeft om
mee te kijken naar Limburg en de Limburgers in de jaren 1920 tot 1960.
18

21.
Weerzien in 2007: kennismaking met onbekende Limburgse filmbeelden
Een beknopte selectie van films uit de collecties van het Limburgs Film en Video Archief die
het Limburgs Museum in 2007 toegankelijk heeft gemaakt. Voorzet voor een jaarlijks
terugkerend programma waarmee we het publiek een kijkje gunnen in collecties die
voorheen verborgen waren.
Tijdsduur: 60 minuten
Beschrijving:
Valkvreugde
Toeristische wervingsfilm uit de jaren 1950, gemaakt in opdracht van Autotouringcarbedrijf De Valk.
De film volgt een koppel dat elkaar in de bus leert kennen onderweg van Zuid-Limburg naar andere
mooie oorden in de Belgische Ardennen. Op ludieke wijze is verbeeld hoe de inspirerende omgeving
het gesprek en het vlammetje tussen de twee aanwakkert. Een heer biedt het tweetal enkele malen
een snoepje aan waar zij natuurlijk steeds minder belangstelling voor hebben. De film zonder geluid
vertelt zijn verhaal via de beeldmontage. Door dergelijke grappige intermezzo’s blijft de aandacht
gevangen.
Marken in kleur in 1939
Prachtige opnames uit 1939 in kleur van een ijsfeest op het eiland Marken, gefilmd door Heerlenaar
Hub. Leufkens aan wiens leven en werk het Limburgs Museum in 2006 ruim aandacht besteedde. We
kunnen ons vergapen aan beelden van een auto op de bevroren Zuiderzee (IJsselmeer). Verder
dansende en musicerende inwoners in klederdracht en jongens en meisjes die hun schaatskunsten
vertonen in poëtische panorama-opnames.
Schuttersfeest Grubbenvorst
Reportage van Hay Janssen en Geert Tomlow over het Sint-Jansschieten in Grubbenvorst op 28
augustus 1978, gedraaid in de klassieke Van Gewest tot Gewest-stijl. Het dorp telde toen 4500
inwoners en 45 verenigingen. We zien de harmonie Sint-Joseph in optocht, het inzegenen van de
feestdag en het eerste schot door burgemeester Steegmans. De titel schutterskoning van 1978 wordt
behaald door schutter Sjraar Baltussen.
Opblazen Lange Jan en Lange Lies in Heerlen
Een indrukwekkende amateur-reportage van het opblazen van de Lange Jan en de Lange Lies in 1976,
de twee hoge schoorstenen van de in 1971 gesloten steenkolenmijn Oranje Nassau I. Op 16 augustus
1976 werd eerst de Lange Lies opgeblazen. Vijf dagen later volgde de Lange Jan met zijn 135 meter,
maar dat verliep niet volgens plan. De schoorsteen raakte een hoogspanningsleiding en kwam op een
leegstaand kantoorgebouw terecht. De film laat onder meer de enorme toeloop van nieuwsgierigen
zien, al dan niet met film- of fotocamera. Ook valt de geringe beveiliging en de chaos op het
kaalgeslagen terrein op. Iedereen begeeft zich op de puinhopen, het terrein is geen gesloten gebied.
Op een gegeven moment zien we NOS-programmamaker Hub Mans die enkele omstanders
interviewt voor zijn programma Van Gewest tot Gewest.
Trajecta 1985
De productie Kijk Limburg, een leidraad voor visuele vormgeving, gemaakt in het kader van de grote
kunstmanifestatie Trajecta 1985 in Maastricht. Een educatief opgezette rondgang langs de vele
disciplines van tentoongestelde kunst van diverse makers. De film is gemaakt in opdracht van
stichting Trajecta door Studio 80 en Herman Haenen, die beide aan de wieg stonden van de
audiovisuele industrie in Limburg en die met hun producties ver vooruit liepen op de regionale
19

televisiestations in onze provincie. Kijk Limburg is afkomstig uit het omvangrijke beeldarchief van
Herman Haenen dat in bezit is van het Limburgs Film en Video Archief.
20

22.
De torens zullen zingen
Documentaire van Hub. Leufkens uit 1941 over de instellingen voor armen-, zieken- en
zwakzinnigenzorg, opgericht vanuit het gedachtegoed van priester Jozef Savelberg. Met
reportages uit heel Nederland. In Limburg is onder meer gefilmd in Heel, Koningslust en
Heerlen.
Tijdsduur: 47 minuten
Beschrijving:
De Heerlense kunstenaar Hub. Leufkens (1894-1962) werkte als fotograaf veelal in opdracht van
organisaties, bedrijven en particulieren, maar films maakte hij meestal op eigen initiatief. De kosten
voor het maken van een film konden erg hoog oplopen, toch wachtte hij niet totdat iemand hem de
opdracht gaf om de camera ter hand te nemen. Aan het eind van de jaren dertig bijvoorbeeld, toen
er sprake was van de zaligverklaring van pater Jozef Savelberg (1827-1907), besloot Leufkens een film
te wijden aan de goede werken van deze Heerlenaar. De torens zullen zingen, een zevenenveertig
minuten durende zwart-witfilm met geluid, was een eerbetoon aan Jozef Savelberg en zijn
volgelingen, de Kleine Zusters en Broeders van de Heilige Jozef. Leufkens wilde een breder publiek
kennis laten maken met de kernactiviteiten van de congregaties: verpleging, onderwijs,
bejaardenzorg, de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap en huishoudelijk werk. Hij
maakte de film op eigen initiatief, maar vroeg de stichtingen die voorkomen in de film naderhand per
brief om financiële steun. Met enige moeite kon hij de oversten van de Kleine Zusters en Broeders
van de Heilige Jozef overtuigen van de waarde van het filmisch document; hij haalde hen over zijn
werk financieel te ondersteunen.
Op 1 oktober 1941 stelde hij, in Huize St. Franciscus bij de Looiersstraat in Heerlen, het resultaat voor
aan een publiek van genodigden.
De torens zullen zingen is een bijzonder authentiek document dat schokkend het verschil duidelijk
maakt tussen toen en nu. De zorg die tegenwoordig ingekocht wordt met persoonsgebonden
budgetten, was destijds een vanzelfsprekende taak die de geestelijkheid voor zichzelf zag weggelegd.
Wat de film verder zo boeiend maakt is om te zien hoe liefdevol de vele bewoners van allerlei
soorten tehuizen worden verzorgd door de congregatiezusters. Dit onderwerp komt nauwelijks voor
in de Limburgse filmcollecties over die periode. Het hoofdthema van de film wordt ingeleid door de
van Leufkens bekende pastorale verbeelding van het Limburgse landschap en de bevolking.
De geheel door muziek begeleide documentaire bevat op enkele scènes na geen gesproken woord,
de informatie wordt in beeld toegelicht. Vanwege het feit dat de originele geluidsband van de film
slijtage vertoonde, zijn sommige muziekpassages in 2007 opnieuw aan de film toegevoegd.
21

23.
De kleine middenstand in het dorp
Filmprogramma over een bijna verdwenen fenomeen: de kleine middenstand in het dorp.
Tijdsduur: 45 minuten
Beschrijving:
De DORPSWINKEL VAN TRUUS EN PIET THIESSEN in Meerlo sloot op 1 juli 1979 zijn deuren. Honderd
jaar lang had de zaak een belangrijke sociale functie vervuld voor de lokale gemeenschap. Journalist
René Poels maakte een pakkende filmreportage van dit voor Meerlo trieste moment. Met de
beperkte middelen van een super 8 camera, ingemonteerd historisch fotomateriaal, wat
interviewtjes, sobere muziek en eigenhandig ingesproken commentaar weet hij de sfeer goed te
treffen.
De tweede film op het programma is de reclamefilm ZO WERKT DE SPAR uit 1954, gemaakt door de
Amsterdamse firma Mirror Film, onder regie van Joop van Essen. De film markeert de overgang van
het kleinschalige, particuliere en lokale winkelbedrijf naar de zelfbedieningswinkel of buurtsuper,
waarvan de eerste al in 1932 werd opgericht. De boodschap van deze voorlichtingsfilm met
gespeelde scènes was om winkeliers die nog zelfstandig inkochten te winnen voor de Inkoopcentrale
De Spar.
Tenslotte de bijzondere animatiefilm UITVERKOCHT van animatiefilmers Marie-José van der Linden
en Gerrit van Dijk. UITVERKOCHT is een ode aan de grotendeels verdwenen kleine middenstand. Aan
de hand van één dag zien we het leven voorbijtrekken van een middenstandsgezin in het katholieke
Brabant. Een dorpswinkel stond voor sociale contacten, lange werktijden, minimale
inkomsten en gezamenlijke verantwoording: het hele gezin werkte mee in de winkel. De film brengt
in een originele en authentieke vorm het thema voor het voetlicht. Filmbeelden uit de collectie van
het Limburgs Film en Video Archief dienden mede als inspiratie voor enkele van de tekeningen. Sinds
de première van UITVERKOCHT in 2006 reist de film wereldwijd langs festivals en culturele centra en
werd hij meermaals bekroond.
22

24.
Themafilms ‘Dit Dorp’
1. Veranderend landschap
Van Peelontginning tot de aanleg van de snelweg A73: een impressie van de vele
gedaanteveranderingen van het Noord- en Midden-Limburgse platteland in de twintigste eeuw.
Lengte film: 6’00’’
2. Dorpsleven
De dorpssamenleving werd decennialang verbonden door de rooms-katholieke kerk.
Welvaartstoename in de jaren zestig van de vorige eeuw zorgde ook in de dorpen voor een versnelde
modernisering waardoor de verschillen met de stad langzaam kleiner werden. Daarmee gepaard ging
de ontkerkelijking waardoor het geloof meer en meer op de achtergrond raakte.
Lengte film: 6’00’’
3. De vrouwen van het dorp
De traditionele rolverdeling in plattelandsgezinnen betekende voor vrouwen intensieve arbeid, dag
in dag uit.
Lengte film: 5’30’’
4. De komst van het geld
Het samenbrengen van financiële middelen als investering voor de gezamenlijke welvaart in dorpen
kreeg vorm in de coöperatieve boerenleenbanken. Dit filmpje laat de ontwikkeling zien van de bank
bij de kassier aan huis tot de Rabobanken die in nieuwe kantoren werden gevestigd.
Lengte film: 6’00’’
5. Jeugdcultuur
In navolging van hun leeftijdgenoten in de stad, onttrokken ook jongeren op het platteland zich aan
de bevoogdende rol van de kerk. Deze vrijheidsdrang leidde bijvoorbeeld tot de oprichting van
zelfbestuurde jongerencentra en popfestivals zoals in het Noord-Limburgse Meerlo.
>> Iets over parallel met liedje van Sonneveld?
Lengte film: 3’00’’
6. Populariteit van dialectmuziek
Terugblik op het landelijke doorbraakmoment van de dialectband Rowwen Hèze in 1992. Dit tv-item
uit de serie Van Gewest tot Gewest laat zien hoe deze band geworteld is in de samenleving van het
Noord-Limburgse dorp America.
Lengte film: 3’00’’
23

25.
Weerzien in 2008: kennismaking met onbekende Limburgse filmbeelden
Een beknopte selectie van films uit de collecties van het Limburgs Film en Video Archief die
het Limburgs Museum in 2008 toegankelijk heeft gemaakt.
Tijdsduur: 60 minuten
Beschrijving:
1. De beste weg
Voorlichtingsfilm van Eddy Poncin gemaakt omstreeks 1947, bedoeld om jongeren op het rechte pad
te houden. De film, met medewerking van het Voogdijgesticht St. Joseph in de Maastrichtse wijk
Heer, bevat een gespeelde verhaallijn over een jongen die in de na-oorlogse maatschappij dreigt te
ontsporen. De filmtitel komt terug in een tussentekst: ‘De jeugd is een probleem en na de oorlog is
dit probleem zeker niet dichter bij een oplossing gekomen, daarom is het moeilijk de gederailleerde
jeugd de beste weg te wijzen.’ De opnames zijn gemaakt in Maastricht, onder meer van Huize St.
Joseph en een kermis.
Film verworven uit particulier bezit.
2. Introductie voor 14-jarigen bij Philips Heerlen
Werving van 14-jarige meisjes voor assemblagewerkzaamheden in de Philipsfabriek in Heerlen in
1969 en 1970. De meisjes hadden net de huishoudschool afgesloten en kregen de kans op een baan
in dit bedrijf, dat zich toen vooral richtte op de productie van versterkerbuizen voor radio- en
televisietoepassingen. Behalve de rondgang door het bedrijf en tests in vingervlugheid en motoriek
tonen deze bijzondere reportages ook beelden uit de ‘levensschool’ bij de Philipsdependance in de
wijk Heer in Maastricht. De meisjes zijn daar bezig met handvaardigheid en oefenen in huishoudelijk
werk. De films werden gebruikt tijdens voorlichtingsavonden in het bedrijf waar ouders ervan
werden overtuigd dat Philips de juiste werkgever voor hun dochters was. Saillant kenmerk van deze
opnames, bezien vanuit het perspectief van 2008, is het rookgedrag.
Film verworven van de Philipsvestiging Heerlen.
3. Familiefilm van het gezin Goossens in Venlo
Soms liggen eenmaal verworven films lange tijd in depot, om pas veel later ontdekt te worden. Zo
ook met deze korte opname die ooit moet zijn meegekomen met een filmreportage van het bezoek
van koningin Wilhelmina aan Venlo op 22 oktober 1925. De beelden van hare majesteit hebben lange
tijd dit kleine familiefilmpje overschaduwd. In 2008 hebben we het originele brandbare (nitraat)
materiaal afgevoerd voor beheer elders, en is van een eveneens aanwezig duplicaat een digitale
kopie gemaakt. De kwaliteit van het origineel was nog voortreffelijk. Daardoor kunnen we nu laten
zien hoe Maurice Goossens, directeur van de enveloppenfabriek Bontamps en
brandweercommandant in Venlo, zichzelf en zijn gezin voor de camera zet op die heuglijke dag in
oktober 1925. Ze poseren voor hun woning en in de tuin aan de Kaldenkerkerweg. Wie precies de
camera bediende, is onbekend. Mogelijk is de opname in opdracht gemaakt van het Venlose
Pollaktheater waar ook de reportage van Wilhelmina moet zijn vertoond..
4. Verkeer op de St. Servaasbrug in Maastricht
Ook de oorsprong van deze korte shots is onbekend. We zien wandelaars en paard-en-wagens op de
St. Servaasbrug in Maastricht, ergens tussen 1910 en 1920. De beelden zijn gevonden in het archief
van Rijkswaterstaat en aan het LiFVA overgedragen. Het nitraatmateriaal is vervolgens gedupliceerd
en gedigitaliseerd.
5. Kunstschilder Frans van den Berg in Thorn
24

De film was al bekend maar is onlangs uit particulier bezit verworven. Frans van den Berg schildert in
1974 in zijn woning in Thorn een portret van Ingrid, dochter van een bevriend echtpaar. Cineast Jef
de Rooij was erbij en legde het tafereel vast. Van De Rooij vertoonde het Limburgs Museum eerder
ook andere films.
6. Voetbalwedstrijd tussen SV Maurits en RKSV Heer
Sport in oorlogstijd, deze wedstrijd tussen landskampioen SV Maurits uit Geleen en de Maastrichtse
ploeg uit de wijk Heer in 1942. De wedstrijd werd gespeeld in het oude stadion van Maurits aan de
Ringovenstraat in Geleen. De speeldatum van deze wedstrijd is vooralsnog niet bekend. De beelden
komen uit een reportage van de bouw van het nieuwe Mauritsstadion aan de Henri Hermanslaan,
dat in 1949 zijn poorten opende.
Opnames afkomstig uit particulier bezit,
7. Flitsen van het Wereld Muziek Concours Kerkrade
Ongemonteerde opnames van optredens van marching- en showbands tijdens het WMC van 1966, in
prachtige kleuren. De beelden lagen om onbekende reden altijd in de historische bedrijfsfilmcollectie
van DSM.
25

26.
Werner Mantz: fotograaf … en filmer
De filmbeelden van fotograaf Werner Mantz (Keulen 1901 – Eijsden 1983) waren nooit
buiten zijn gezin vertoond, totdat ze in 2008 werden overgedragen aan het Limburgs Film en
Video Archief. Het komt maar zelden voor dat in een klap zoveel visueel bronnenmateriaal
van een kunstenaar wordt aangetroffen, waarbij in dit geval zowel het gezinsleven als de
omgeving in beeld gebracht zijn. Een selectie uit in totaal 200 films die de fotograaf naliet,
was in 2009 te zien in een tentoonstelling van het Limburgse fotowerk van Mantz.
Dit programma bevat een korte documentaire over Mantz en twee bijzondere voorbeelden
van zijn eigen films.
Tijdsduur: 46 minuten
Beschrijving:
1. Sonne und wolken machen oft mehr an einem Bild als ich. Portrait des
Architekturfotografen Werner Mantz
Documentaire uit 1982 over leven en werk van Werner Mantz, met name over diens werk
voor Keulse architecten. Ook wordt aandacht besteed aan de periode na zijn definitieve
vestiging in Maastricht in 1938. De documentairemakers Per Schnell en Erika Fehse
bezoeken Werner en Grete Mantz in Eijsden.
2. Enkele dagen na de bevrijding van Maastricht
Op en rond 18 september 1944 filmt Werner Mantz Amerikaanse militaire activiteiten rond
de Meerssenerweg in Maastricht en een bezoek van prins Bernhard aan Maastricht. Ook
beelden van opgeblazen bruggen, de zinkwitfabriek, een Amerikaans kamp bij villa
Mariënwaard aan de Meerssenerweg en feestende Maastrichtenaren.
3. Reis naar Texel
Charmante reportage van een reisje vanuit Maastricht naar Texel in 1948. We volgen
Werner, Grete en hun kinderen Paul en Charlotte in de trein, in Amsterdam, tijdend de
overtocht vanuit Den Helder en op Texel, waar Mantz behalve het gezin ook het landschap
en dagelijks leven van de lokale bevolking in beeld brengt. Koningin Juliana en Prins
Bernhard bezoeken het eiland eveneens. De van oorsprong zwijgende film is in 2009
voorzien van omgevingsgeluiden.
Productie: Limburgs Museum (2009)
Beeldmateriaal: Limburgs Film en Video Archief; Per Schnell Filmproduktion
Tijdsduur: 46 minuten
26

27.
Samurai in Space: Shinkichi Tajiri
film van Paul Cox (2011)
Kunstenaar en filmer ontmoetten elkaar voor het eerst in Berlijn. Shinkichi Tajiri kende de
films van Paul Cox en sprak hem erover aan. Uit de ontmoeting in Berlijn groeide een
vriendschap en die resulteerde in een prachtige, verstilde documentaire.
Tajiri kijkt terug op zijn lange leven en vertelt er openhartig over. We volgen Shinkichi Tajiri
op zijn levenspad. Van het kind dat in 1923 werd geboren in een Japans-Amerikaans gezin
tot de kasteelheer, wereldburger en bevlogen kunstenaar op leeftijd.
Tijdsduur: 50 minuten
Engelstalige versie
27

28.
De wereld van Tajiri:
film van Ben Verbong (1971)
Documentaire over Tajiri, zijn werk en omgeving op kasteel Scheres in Baarlo.
Voorfilm bij ‘Samurai in Space’ van Paul Cox.
Tijdsduur: 14 minuten
28