Inhoud - Limburgs Museum

Inhoud
Inleiding 2
Museumles 3
• Doelgroepen
• Doelen
• Opzet
• Voorbereiding op school
Op school 4
• Begrippenlijst/Opdracht topografie
• Lessuggestie – Gewoon of vreemd?
• Lessuggestie – Vooroordeel of feit?
• Lessuggestie – Tolerantietest
• Lessuggestie – Jouw familieverhaal
Achtergronden 7
• Inhoud van de expositie
• Vertellers
• Aansluiting bij vakgebieden
• Literatuur
• Educatieve projecten
• Websites
Bijlagen 10
Werkbladen 1 t/m 4
1

Inleiding
Migratie en integratie zijn de afgelopen jaren niet uit het nieuws geweest. Het wekt soms de indruk
dat migratie iets van de laatste tijd is. Dat is natuurlijk niet zo. Limburg heeft vanwege zijn ligging en
politieke positie al eeuwenlang te maken met de komst van mensen van elders. Vooral migranten uit
buurlanden Duitsland en België komen en gaan in een continue stroom. Vanaf de tweede helft van de
twintigste eeuw komen ook veel migranten uit Midden-, Oost- en Zuid-Europa, Turkije en Noord-
Afrika naar Limburg. In het kader van het project ‘Kleur Bekennen’ heeft het Limburgs Museum de
afgelopen jaren onderzoek gedaan naar Limburgse migratiegeschiedenis, met de focus op de 20e
en 21e eeuw, en bijbehorend erfgoed verzameld. Naast onder meer een uitgebreide website (www.
kleurbekennen.nl) omvat het project ‘Kleur Bekennen’ ook de educatieve expositie ‘Een karavaan van
komen en gaan’.
In ‘Een karavaan van komen en gaan’ komen de gevolgen die migratie op Limburg heeft gehad, en nog
steeds heeft, aan bod. Portretten van diverse migranten en hun kinderen geven inzicht in hoe migratie
hun leven heeft beïnvloed en hoe ze zichzelf staande hebben gehouden. De bezoeker leert ook
meer over de sociaal-economische en politieke factoren die een rol spelen bij het ontstaan van migratiestromen.
Speciaal voor jongeren tussen 11 en 14 jaar is een museumles ontwikkeld. Op diverse
plekken in de expositie zijn actieve, educatieve spellen geplaatst.
Een sluitend antwoord op het migratie- en integratievraagstuk kan de museumles niet geven.
Wél willen we leerlingen kritisch laten nadenken over dit vraagstuk en over hun eigen beeldvorming
en houding ten opzichte van diverse groepen migranten. Uiteindelijk hopen we dat leerlingen zien dat
migranten, net als zijzelf, dromen hebben, keuzes maken en hopen op een goede toekomst.
Om dit te bereiken zien we graag dat de museumles een onderdeel vormt van een uitgebreider
lesprogramma. Deze handleiding biedt leerkrachten lessuggesties, achtergronden en werkbladen die
gebruikt kunnen worden als voorbereiding en/of afsluiting op school.
Dit project is mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van de Steunstichting Limburgse Allochtonen (SLA).
De provincie Limburg financiert het Limburgs Museum.
2

Museumles
Doelgroepen
Primair onderwijs, groep 7/8
Voortgezet onderwijs, 1e en 2e jaars VMBO/Havo/VWO
De museumles zal worden aangepast aan de leeftijd en het niveau van de groep.
Doelen
De leerlingen
• maken kennis met diverse migranten en met de migratiegeschiedenis van Limburg;
• ervaren hoe het is om als nieuwkomer naar Limburg te komen en kunnen zich spelenderwijs
verplaatsen in een ander door het maken van keuzes;
• ontdekken dat een eerste indruk of een vooroordeel niet altijd klopt en worden geconfronteerd
met hun eigen tolerantie.
De inhoud van de museumles sluit tevens aan bij de kerndoelen voor het primair- en voortgezet
onderwijs (oriëntatie op jezelf en de wereld; domein mens en maatschappij, kerndoel 38).
Verder past het project zeer goed bij de opdracht die scholen hebben gekregen om aandacht te
besteden aan actief burgerschap en sociale integratie.
Opzet
De klas wordt bij aankomst welkom geheten door een museumdocent. Deze verzorgt een korte
inleiding over het thema. Vervolgens gaan de leerlingen zelfstandig aan de slag met een opdrachtenboekje.
Door middel van een roulatiesysteem bezoeken ze verschillende onderdelen in de expositie
en maken hier schriftelijke vragen over. Ze bekijken korte filmpjes, originele objecten, foto’s en
kaarten. Daarnaast voeren ze met behulp van interactieve spellen diverse opdrachten uit, waarbij ze
hun mening toetsen of keuzes maken. De rol van de leerkracht en museumdocent richt zich vooral
op enthousiasmeren en stimuleren.
Meer informatie over de inhoud van de expositie staat onder het kopje ‘Achtergronden’.
Duur: 75 minuten
Na afloop van deze activiteit evalueert de museumdocent samen met de groep enkele onderdelen
en vertelt hen over een migrant met een bijzonder verhaal. Welke vragen zouden ze deze persoon
stellen? De museumdocent neemt de groep mee naar de educatieve ruimte elders in het museum,
waar ze deze persoon écht ontmoeten. De museumdocent leidt een gesprek tussen de groep en de
verteller. Naast het verhaal dat hij of zij vertelt, spelen eigen ervaringen en verhalen van de leerlingen
ook een belangrijke rol tijdens dit gesprek. Gaandeweg komen de leerlingen er achter dat het verhaal
eigenlijk óók over hen zelf gaat: over hun eigen dromen, normen, houding en gedrag.
Meer informatie over deze vertellers staat onder het kopje ‘Achtergronden’.
Duur: 45 minuten
Voorbereiding op school
De leerkracht verdeelt de groep in tweetallen. Bij een oneven aantal wordt een groepje van drie
gevormd. Voor een goed verloop van de museumles maakt de leerkracht de leerlingen bekend
met de betekenis van de begrippen op werkblad 1 en maken ze de bijbehorende topografische
opdracht. Daarnaast is het wenselijk aan te sluiten bij diverse vakgebieden (zie ‘Achtergronden)
en/of de overige lessuggesties en bijbehorende werkbladen in deze handleiding te gebruiken naar
eigen inzicht en mogelijkheden. De lessuggesties bieden ruimte voor persoonlijke inbreng en individuele
keuzes van de leerkracht.
3

Op school
Begrippenlijst/opdracht topografie (minimale voorbereiding)
Duur: 30 minuten
Benodigdheden:
• Werkblad 1 voor alle leerlingen
• Bosatlas
• Kleurpotloden rood, blauw, geel, groen, paars, grijs en oranje.
Omschrijving:
Migratie bestaat al zolang de mens bestaat. Onze voorouders bewogen zich veertigduizend jaar
geleden langzaam vanuit Afrika naar Europa, op zoek naar een beter leven. Ook nu nog zijn mensen
op zoek naar meer geluk, veiligheid en welvaart. Maar inmiddels hebben we landen, grenzen, migratiebeleid,
paspoorten etc.
• Na een korte inleiding deelt de leerkracht kopieën van de begrippenlijst uit en neemt de
begrippen door met de groep.
• De leerlingen maken de topografie opdracht. Antwoorden: rood=Italië, Turkije, Marokko,
Spanje; geel=Irak, Sierra Leone; blauw=Afrika; groen=Canada, de Verenigde Staten, Australië
en Nieuw-Zeeland; paars=Polen; grijs=Duitsland, België; oranje=Suriname, Indonesië.
• Nabespreking: Hoeveel nationaliteiten zitten er in deze klas? Waar komen de ouders/grootouders
van leerlingen vandaan?
Lessuggestie – Gewoon of vreemd? (voorbereiding of afsluiting)
Duur: 20-30 minuten
Benodigdheden:
• Werkblad 2 voor alle leerlingen
Omschrijving:
Wat in de ene cultuur ‘gewoon’ is, vindt men in een andere cultuur ‘vreemd’. Dat is heel normaal. Het
hoort bij mensen en groepen. Mensen behoren tot allerlei groepen die allemaal hun eigen groepskenmerken
hebben. Wat je ‘gewoon’ vindt, hangt sterk van je opvoeding af.
• De leerlingen maken werkblad 2 en vullen in of ze de bewering ‘gewoon’ of ‘vreemd’ vinden.
De leerkracht maakt in de tussentijd een tabel op het schoolbord, waarin vervolgens geturfd
wordt hoe de klas denkt over deze beweringen. Naar aanleiding van de uitslag kan een discussie
plaatsvinden. Bijvoorbeeld: “Met mes en vork eten is voor veel mensen vreemd. Men
eet met stokjes (China) of soms met de hand (Afrika).”; “In Nederland eet men rauwe vis
(haring)”; “In Japan vinden mensen het vies om in bad te gaan, worden cadeaus nooit uitgepakt
waar de gever bij is en vermijdt men lichamelijk contact bij een eerste ontmoeting.” Of:
“In Saoedi-Arabië beschouwt men de linkerhand als onrein. Naar iets wijzen is onbeleefd.”
En: “In moslimlanden dragen veel vrouwen een hoofddoek en eet men geen varkensvlees.”
Gaandeweg zal de conclusie geformuleerd worden: Wat de één gek vindt, is voor een ander
heel normaal. Dat komt omdat je de gewoonten van een ander niet kent.
• Eventueel kan de leerkracht de groep vervolgens de opdracht geven om zélf nog een voorbeeld
te verzinnen van iets dat voor hem of haar gewoon is, maar voor een ander vreemd.
Dit kan streekgebonden zijn, bepaalde familiegebruiken etc.
• Ook kunnen ze iets bedenken dat opa en oma vroeger deden, maar dat tegenwoordig
vreemd gevonden wordt.
4

Lessuggestie – Vooroordeel of feit? (voorbereiding of afsluiting)
Duur: 20 minuten
Benodigdheden:
• Werkblad 3 voor alle leerlingen
Omschrijving:
Sommige Nederlanders staan negatief tegenover de komst van immigranten. Voor een deel komt
dit door de vooroordelen die ze koesteren. In het hoofd van ieder mens zitten vooroordelen. Ze
zijn aangeleerd en dienen ter bescherming tegen het vreemde of onbekende. Je kunt immers niet
iedereen zomaar vertrouwen. Maar vooroordelen kloppen vaak niet of zijn maar voor een deel waar.
Als een eigenschap voor één mens geldt, wil dit nog niet zeggen dat het voor de hele groep geldt.
Meestal hebben vooroordelen te maken met onbekendheid. Pas wanneer je iemand leert kennen, kun
je over een vooroordeel heen stappen. Een feit is echter altijd waar.
• De leerlingen vullen op werkblad 3 in of de bewering een vooroordeel of een feit is.
• Na afloop bespreekt de leerkracht de beweringen. De leerlingen zullen merken dat het
belangrijk is om de bewering goed te lezen: “Sommige Belgen kun je niet vertrouwen.” (feit)
is anders geformuleerd dan: “Belgen kun je niet vertrouwen.” (vooroordeel)
Antwoorden: 1 = vooroordeel, 2 = vooroordeel, 3= feit, 4=vooroordeel, 5=feit, 6=vooroordeel,
7=feit, 8=feit, 9=vooroordeel, 10=feit.
• De leerlingen bedenken vervolgens zelf een vooroordeel. Hebben ze ooit te maken gehad
met vooroordelen? Hebben ze ooit iemand leren kennen waarover ze van tevoren een vooroordeel
hadden? Klopte dit met de werkelijkheid?
Lessuggestie – Tolerantietest (voorbereiding of afsluiting)
Duur: 20-30 minuten
Benodigdheden:
• Werkblad 4 voor alle leerlingen
Omschrijving:
Soms zeggen of doen mensen iets waar je het niet mee eens bent. Wanneer je deze mensen toch
respecteert noemen we dat tolerant. Dat hoeft dus niet te betekenen dat je het ook met hen eens
bent! Tolerantie betekent verdraagzaamheid. Maar tolerantie heeft ook grenzen.
Bijvoorbeeld: jouw buurman draait tot diep in de nacht keiharde muziek. Wanneer hij dit één keer
per jaar doet, op zijn verjaardag, vind je dat geen probleem. Dan ben je tolerant. Maar wanneer hij dit
elk weekend doet, kun je dat niet meer tolereren! Je gaat naar hem toe en zegt er wat van.
• De leerlingen maken werkblad 4, de tolerantietest.
• Na afloop bespreekt de leerkracht de uitslagen.
Lessuggestie – Jouw familieverhaal (voorbereiding of afsluiting)
Duur: 10 minuten klassikaal, 180-220 minuten zelfstandig (thuis), 30 minuten klassikaal.
Benodigdheden:
• Materialen voor het maken van een collage, zoals gekleurd papier, lijm, stiften, foto’s etc.
Omschrijving:
De leerlingen onderzoeken of er in hun eigen familie mensen te maken hebben gehad met migratie
Ze maken hier een werkstuk over. In het werkstuk zit een stamboom, het familieverhaal rondom de
migratie en een kaart van de wereld, waarin ze aangeven om welk land het gaat.
5

Het werkstuk kan verder ingevuld worden met foto’s, tekeningen, documenten etc.
Deze opdracht kan eventueel in groepsverband gemaakt worden, indien blijkt dat sommige kinderen
geen familieleden hebben die ooit geëmigreerd zijn. Het Limburgs Museum biedt scholen de
mogelijkheid om, in overleg, de werkstukken tijdelijk te exposeren in het museum.
• Stap 1: de leerlingen maken een stamboom van hun eigen familie (drie generaties). Ze schrijven
bij iedere persoon zijn of haar geboorteland erbij. Zijn er familieleden verhuisd naar een
ander land tijdens hun leven? Bij deze personen schrijven ze ook de naam van het nieuwe
land.
• Stap 2: de leerlingen bereiden een interview voor met één of meerdere personen.
De antwoorden op de vragen verwerken ze tot een kort familieverhaal (ongeveer A4). De
leerkracht stimuleert de leerlingen bij het bedenken van geschikte vragen voor een interview.
Het is aan te raden om de onderdelen die aan bod komen in de expositie aan te houden als
structuur:
De droom - Waarom wilde deze persoon migreren? Wat was zijn of haar droom? Welk
beeld had hij of zij van het migratieland?
De reis - Hoe was het afscheid? Hoe verliep de reis?
De werkelijkheid - Waar kwam de persoon terecht? Hoe vond hij of zij het leven in een
ander land? Had hij of zij spijt van de migratie?
• Stap 3: de leerlingen verzamelen foto’s, landkaarten, (kopieën van) documenten etc. die te
maken hebben met dit verhaal. Ze kunnen eventueel ook zelf tekeningen maken.
• Stap 4: de leerlingen stellen zelf een werkstuk samen, bijvoorbeeld een poster of een boekje
met daarin alle onderdelen en verzamelde informatie.
• Stap 5: De leerlingen presenteren hun familieverhaal aan de rest van de klas.
6

Achtergronden
Inhoud van de expositie
‘Een karavaan van komen en gaan’ is een interactieve expositie. In de zaal komen drie onderdelen aan
bod, die zich onderscheiden door een afwisselende, aantrekkelijke vormgeving. Bij ieder onderdeel
horen drie korte filmpjes waarin migranten (of hun kinderen) hun ervaringen met de bezoeker delen.
Deze verhalen worden ondersteund met objecten, foto’s en educatieve spellen.
Onderdeel 1: De droom
Vanwege zijn centrale ligging is Limburg van oudsher een migrantenprovincie. Er wonen relatief veel
Belgen en Duitsers. In loop van de twintigste eeuw trekt Limburg ook migranten aan uit landen als
Polen, Italië, Turkije en Marokko. Het gaat meestal om gastarbeiders die via officiële wervingsakkoorden
in de mijnen of industrie gaan werken. Maar ook gelukszoekers, gezinshereniging en politieke
omstandigheden liggen ten grondslag aan migratiestromen naar deze provincie. Er trekken ook mensen
weg: vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw emigreren veel Limburgers naar Canada, Nieuw-
Zeeland of Australië.
Er zijn dus verschillende redenen waarom mensen naar Limburg komen of er juist vertrekken. Elke
migrant heeft een eigen verhaal en verschillende verwachtingen van zijn of haar leven in het nieuwe
land. Ze hebben allemaal dromen. Wat migranten bindt, is de hoop op een gelukkige toekomst voor
zichzelf en eventuele (klein)kinderen.
Onderdeel 2: De reis
Op zoek naar een beter leven bewegen mensen zich over de hele wereld. Aziaten stappen in een
vliegtuig en arriveren vaak nog dezelfde dag op Schiphol. Oost-Europeanen komen veelal bepakt en
bezakt per auto vanuit hun herkomstland of nemen de bus. Afrikanen beproeven hun geluk in een
gammele vissersboot richting ‘Fort Europa’.
Voor ons is reizen inmiddels heel gewoon. We stappen in de auto, de trein of het vliegtuig en reizen
comfortabel van de ene plek naar de andere. Vroeger was dat anders. De vervoersmogelijkheden
waren beperkt. Reizen was niet voor iedereen vanzelfsprekend. Nederlanders vertrokken per boot
richting Australië of Nieuw-Zeeland. Zo’n reis naar de andere kant van de wereld duurde vaak vele
maanden.
Onderdeel 3: De werkelijkheid
Eenmaal aangekomen in Limburg, is de werkelijkheid voor veel immigranten vaak anders dan de
verwachtingen. Ze worden geconfronteerd met migratiebeleid, strenge regels en vooroordelen. De
term ‘inburgeren’ staat de laatste jaren hoog op de politieke agenda. Een paar decennia geleden was
inburgeren echter géén ‘hot item’. Men ging er toen vanuit dat de meeste migranten, vaak gastarbeiders,
weer terugkeerden naar hun herkomstland.
De laatste jaren voert de overheid een strenger migratiebeleid, mede onder invloed van partijen als
de LPF en de PVV. Immigranten uit moslimlanden en asielzoekers zijn onderwerp van felle discussies.
Cijfers wijzen echter uit dat sinds 2004 de meeste immigranten uit Duitsland, het Verenigd Koninkrijk,
België, de Nederlandse Antillen en Polen komen. De reden van migratie is vooral werk, gezinshereniging
of gezinsvorming en studie. Slechts een klein gedeelte vraagt asiel aan. Ook de komende jaren
zullen vooral onze eigen buurlanden de grootleveranciers van migranten zijn.
7

Vertellers
Het museum heeft een afwisselende poule van migranten en kinderen van migranten samengesteld
die een belangrijke rol spelen tijdens de museumles. Samen vormen ze een afspiegeling van de diversiteit
aan migranten in Limburg. De groep bestaat uit personen van uiteenlopende generaties, herkomst
en (culturele) achtergronden. Ook de reden van migratie is voor veel personen verschillend. Bij de
selectie is daarnaast gekeken naar de inhoud van hun verhaal en de kwaliteiten van de verteller om
een groep leerlingen te boeien. Tijdens de eerste twee maanden van 2010 stuurt het museum alle
deelnemende scholen een lijst met daarop de informatie over deze poule van vertellers. U kunt op
deze lijst zien welke persoon is ingedeeld bij de museumles van uw klas(sen). Het is uiterlijk twee
weken van tevoren mogelijk om in overleg met het museum een andere dag te kiezen, om zo een
verteller te treffen die beter aansluit bij de samenstelling van uw groep of de inhoud van het lesprogramma
op school.
Aansluiting bij vakgebieden
Voor het primair onderwijs kan de inhoud van de museumles aansluiten bij de vakgebieden Aardrijkskunde
(wonen, migratie, landen, bevolking, culturele gebruiken), Levensbeschouwing (normen en
waarden, omgaan met elkaar), Mens en Samenleving (burgerschap) en Geschiedenis (tijdvak televisie
en computer, vanaf 1950).
Voor het voortgezet onderwijs is vooral aansluiting bij het vakgebied Maatschappijleer.
Methoden/thema’s:
• Actua, methode maatschappijleer, leerjaar 1; thema’s vmbo: ‘opvoeding en cultuur’, ‘beeldvorming
en vooroordelen’; thema havo/vwo: ‘pluriforme samenleving’;
• Mundo, mens en maatschappij voor de basisvorming, leerjaar 1 en 2; thema’s ‘waar kom je
vandaan?’ en ‘migratie’.
Educatieve projecten
Lesmateriaal dat eventueel gecombineerd kan worden met deze museumles:
• Gaan! Of niet gaan?; educatieve modules over migratie in Europa (Paradox, 2008)
Meer informatie: www.go-no-go.nl;
• Diverse producten van Stichting Vredeseducatie, zoals Cd-rom ‘Tolerantietest’ en het praktijkboek
‘Respect’. Meer informatie: www.vredeseducatie.nl;
• Mundial in de klas; diverse lespakketten over andere culturen. Meer informatie: www.mundial
productions.nl.
Literatuur
Ter verdieping kunnen leerkrachten onderstaande boeken raadplegen in het informatiecentrum van
het Limburgs Museum. Kijk voor openingstijden op www.limburgsmuseum.nl.
• Nieuwkomers, nakomelingen, Nederlanders. Immigranten in Nederland 1550-1993; Jan Lucas
sen, Rinus Penninx (Het Spinhuis, 1994);
• Van over de grens. Gids voor lokaal historisch onderzoek naar immigratie in Nederland;
Annemarie Cottaar, Jan Lucassen en Leo Lucassen (Cahiers voor regionale geschiedenis en
volkscultuur, Utrecht, 1998);
• Molukkers in Nederland; Henk Smeets (Moluks Historisch Museum, 1992);
• Dari laut Maluku naar de Maas. 55 jaar Molukkers in Venlo-Blerick; Sjeng Ewalds (2008);
• Voor brood en vrijheid. Honderd jaar Polen in Zuid-Limburg 1900-2000; Frans Wojciechow
ski (Historische Reeks Parkstad Limburg 2, 2000);
• Mijnwerkers. Verhalen om te onthouden; Wim Nijsten, Jos Bours en Marlies Hautvast (Link/
Nijmegen, 1990);
• Met de buik het brood achterna. Mijn Sloveense geschiedenis; Milena Mulders (Aksant, 2009).
8

Websites
• www.kleurbekennen.nl Website van het Limburgs Museum, met onder meer informatie over
migrantengeschiedenis in Limburg;
• www.kennislink.nl Bevat een dossier over ‘migratie’;
• www.anno.nl Het zoekwoord ‘migranten’ levert diverse resultaten op van artikelen over dit
thema, vooral geschikt voor leerlingen;
• www.schooltv.nl Diverse filmpjes over migranten, vooral geschikt voor leerlingen (zoekwoord
‘migranten’);
• www.hetgeheugenvannederland.nl De zoekwoorden ‘migranten’ en ‘migratie’ leveren diverse
bronnen (beelden) op over dit thema.
9

Bijlagen
10

Migrant Iemand die tijdelijk of voor altijd in een ander land wil gaan wonen.
Werkblad 1
Begrippenlijst
Immigrant Iemand die vanuit het buitenland in Nederland komt wonen. De meeste immigranten in Limburg
zijn Duitsers en Belgen.
Emigrant Iemand die een land verlaat om in een ander land te gaan wonen. In de tweede helft van de twintigste
eeuw vertrokken veel Nederlanders naar Canada, de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland en Australië.
Migratie Emigratie (verlaten) en immigratie (binnengaan) van personen tussen verschillende landen.
Arbeidsmigrant Iemand die naar een ander land verhuist om daar te werken.
Kennismigrant Iemand die naar een ander land verhuist om daar zijn of haar kennis in te zetten. Hiermee
worden vaak migranten met een hoge opleiding bedoeld.
Economische migrant Iemand die naar een ander land vertrekt om daar een beter inkomen, en hopelijk,
een beter leven te krijgen. Vaak sturen economische migranten geld dat zij verdienen naar familie thuis. Deze
migranten komen tegenwoordig vooral uit arme, Afrikaanse landen. In de jaren zestig waren het vooral gastarbeiders
uit Italë, Turkije en Marokko die als economische migrant naar Nederland kwamen.
Seizoensmigrant Iemand die tijdelijk verhuist naar een ander land om daar te werken. Zij doen vaak werk
dat alleen in een bepaald seizoen gedaan kan worden, zoals asperges steken of het plukken van fruit. In Limburg
doen veel Polen dit werk.
Legale migrant Iemand die met toestemming van de regering mag komen wonen en werken in een land.
Legaal betekent ‘met toestemming’.
Illegale migrant Iemand die zonder toestemming aan te vragen in een land gaat wonen. Deze mensen worden
ook wel ‘illegalen’ genoemd.
Mensensmokkelaar Iemand die mensen tegen betaling helpt om illegaal van het ene naar het andere land te
gaan.
Herkomstland Het land waar een migrant oorspronkelijk vandaan komt.
Remigrant Iemand die terugkeert naar zijn of haar herkomstland.
Asielzoeker Asiel betekent letterlijk ‘veilige plaats’. Wie asiel krijgt, heeft bescherming van de regering. Je krijgt
asiel of je kunt het aanvragen als het gevaarlijk is om in je eigen land te blijven. Het duurt vaak een hele tijd
voordat je officieel asiel krijgt. Tot die tijd ben je een asielzoeker en mag je wonen in een asielzoekerscentrum.
Vluchteling Iemand die huis en haard verlaat omdat het leven daar onmogelijk is geworden. In 2009 kwamen
veel vluchtelingen uit oorlogsgebieden, zoals Irak of Sierra Leone. De persoon verhuist, migreert, naar een plek
waar zijn leven niet bedreigd wordt. Vaak worden de begrippen ‘asielzoeker’ en ‘vluchteling’ door elkaar gehaald.
Iemand is pas officieel een ‘vluchteling’ als zijn of haar verhaal beoordeeld is als ‘vluchtverhaal’. Ze krijgen dan
asiel en mogen dus zeker blijven.
Uitgeprocedeerd Een asielzoeker die een asielprocedure heeft doorlopen, maar waarvan de aanvraag is afgewezen.
Hij of zij krijgt dan geen asiel. Er is geen mogelijkheid om opnieuw een aanvraag in te dienen.
Vreemdelingenwet Wet die voorschrijft hoe met asielzoekers en illegale migranten moet worden omgegaan
in een land. Ook is hierin vastgelegd welke rechten deze personen wel of niet krijgen.
(z.o.z.)
Kopieerblad bij de expositie ‘Een karavaan van komen en gaan’ - Limburgs Museum

Integratie Daarmee wordt bedoeld ‘het opnemen in een geheel’. In de samenleving wordt het woord vaak
gebruikt als het gaat om het laten samensmelten van verschillende bevolkingsgroepen (culturen) in een land,
bijvoorbeeld door ze dezelfde taal te laten spreken of dezelfde normen en waarden te laten hanteren.
Gastarbeider In de tweede helft van de twintigste eeuw hadden West-Europese landen een tekort aan arbeiders.
Zij vroegen daarom aan werkelozen uit andere landen om te komen werken. Ze kwamen op uitnodiging
werken, zij waren te gast. Gastarbeiders kwamen uit armere landen zoals Italië, Spanje, Turkije en Marokko.
Men dacht toen dat de gastarbeiders na een paar jaar weer terug zouden keren naar hun eigen land. Maar veel
gastarbeiders bleven hier en lieten hun familie overkomen.
Gezinshereniging Het laten overkomen van een echtgenote of echtgenoot en eventueel kinderen uit het land
van herkomst. Het doel is om het gezin weer bij elkaar te brengen.
Gezinsvorming Het laten overkomen van een (toekomstige) echtgenote of echtgenoot uit het buitenland of
uit het land van herkomst. Het doel is een nieuw gezin te vormen.
Kolonie Een land of gebied dat onderdeel of eigendom is van een Europees land. Kolonisering vond plaats tussen
de 16e en 20e eeuw. Nederlandse koloniën waren bijvoorbeeld Indonesië en Suriname. De meeste koloniën
zijn inmiddels zelfstandig geworden.
Opdracht topografie
Kleur de juiste landen in met de bijbehorende kleur.
Rood = in de tweede helft van de twintigste eeuw kwamen veel gastarbeiders uit deze landen
Geel= de meeste vluchtelingen van nu komen uit deze landen
Blauw = veel economische migranten van nu komen uit dit continent
Groen=veel Nederlanders emigreerden vroeger naar deze landen
Paars=veel seizoensarbeiders komen uit dit land
Grijs=de meeste ‘buitenlanders’ in Limburg komen uit deze landen
Oranje=voormalige koloniën van Nederland
Zet een pijltje bij het land (of de landen) waar je ouders geboren zijn.
Vergelijk de resultaten met de rest van de klas.
Wie heeft migranten in de familie?
Kopieerblad bij de expositie ‘Een karavaan van komen en gaan’ - Limburgs Museum

Werkblad 2
Gewoon of vreemd?
Wat in de ene cultuur ‘gewoon’ is, vindt men in een andere cultuur ‘vreemd’. Dat is heel
normaal. Het hoort bij mensen en groepen. Mensen behoren tot allerlei groepen die allemaal
hun eigen groepskenmerken hebben. Wat je ‘gewoon’ vindt, hangt sterk van je opvoeding af.
Wat vind je van onderstaande beweringen?
Schrijf er achter: gewoon of vreemd.
Met mes en vork eten.
Geen varkensvlees eten.
In bad gaan.
Aan kinderen vertellen dat er een paard op het dak loopt.
Opa of oma woont in een bejaardentehuis.
Vijf keer per dag bidden.
Een cadeau uitpakken waar de gever bij is.
Een hand geven tijdens een eerste ontmoeting.
Rauwe vis eten.
Naar iets wijzen met de linkerhand.
Een stel dat niet getrouwd is krijgt een kind.
Een hoofddoek dragen.
Een Chinees jongentje ontmoet Sinterklaas.
Roermond, 1975
Kopieerblad bij de expositie ‘Een karavaan van komen en gaan’ - Limburgs Museum

Werkblad 3
Vooroordeel of feit?
Nederlanders zijn gierig, vluchtelingen zijn profiteurs en Surinamers kunnen goed voetballen.
Deze beweringen noemen we vooroordelen. In het hoofd van ieder mens zitten vooroordelen.
Ze zijn aangeleerd en dienen ter bescherming tegen het vreemde of onbekende. Je kunt
immers niet iedereen zomaar vertrouwen. Maar vooroordelen kloppen vaak niet of zijn maar
voor een klein deel waar. Als een eigenschap voor één mens geldt, wil dit nog niet zeggen dat
het voor de hele groep geldt. Meestal hebben vooroordelen te maken met onbekendheid.
Pas wanneer je iemand leert kennen, kun je over een vooroordeel heen stappen.
Een feit is echter altijd waar.
Zet achter iedere bewering: vooroordeel of feit.
1 Vrouwen kunnen niet autorijden.
2 Wie gepest wordt, lokt het zelf uit.
3 Sommige werkelozen willen liever niet werken.
4 Wat in de krant staat is altijd waar.
5 De meester heeft niet altijd gelijk.
6 Limburgers houden van vlaai.
7 Oude mensen zijn soms slecht ter been.
8 Er zijn Belgen die je niet kunt vertrouwen.
9 In een huwelijk bij moslims zijn mannen de baas.
10 Iemand die veel sport heeft meestal een goede conditie.
Kopieerblad bij de expositie ‘Een karavaan van komen en gaan’ - Limburgs Museum

Werkblad 4
Tolerantietest
In jouw stad of dorp wonen veel verschillende mensen. Mensen van diverse leeftijden of uit
verschillende culturen. Mensen die een andere mening hebben of die anders doen dan jij.
Soms ben je het niet met hen eens. Wanneer je deze mensen tóch respecteert, noemen we
dat tolerant.
Tolerantie betekent dus verdraagzaamheid. Maar iedereen heeft grenzen aan wat hij of zij
kan verdragen. Bijvoorbeeld: jouw buurman draait tot diep in de nacht keiharde muziek.
Wanneer hij dat één keer per jaar doet, tijdens zijn verjaardag, vind je dat geen probleem.
Dan ben je tolerant. Wil hij elk weekend op die manier van muziek geniet, dan kun je dat niet
meer tolereren. Je gaat naar hem toe en zegt er wat van.
Hoe tolerant ben jij? Vul de test eerlijk in.
Je staat op de roltrap in een warenhuis. Voor je staan twee oudere dames stil. Eigenlijk zou je snel
willen passeren. Wat doe je?
A (2) Ik probeer me er langs te wurmen.
B (6) Ik wacht rustig tot ze bovenaan de trap zijn. Haastige spoed is zelden goed!
C (3) Ik erger me en al zuchtend wacht ik tot ze bovenaan de trap zijn.
Jouw leraar vertelt dat hij homoseksueel is en samenwoont met een vriend. Wat vind je daarvan?
A (6) Ik vind het goed dat hij dat gewoon zegt.
B (4) Ik doe gewoon tegen hem, maar na school roddel ik erover met vrienden.
C (1) Ik heb liever geen les meer van hem.
Je trakteert je vriendin Fatima met een grote doos bonbons. Ze bedankt je, maar zegt dat ze de
bonbons niet wil hebben, omdat er alcohol in zit. Dit is verboden volgens haar geloof. Wat doe je?
A (4) Je blijft vriendelijk glimlachen, maar van binnen ben je gekwetst.
B (3) Je wordt kwaad en zegt: “Nou, geef ze dan maar terug, ik eet ze zelf wel op!”
C (6) Je snapt dat sommige mensen hun geloof en bijbehorende regels heel strikt
nemen en accepteert dit.
Je neef heeft zich een lelijk, rood punkkapsel laten aanmeten. Wat vind je daarvan?
A (5) Ik vind het niet mooi, maar wel stoer dat hij zich durft te onderscheiden.
B (3) Ik vind het dom. Het is toch geen gezicht?
C (4) Ik lieg en zeg dat ik het mooi vind.
Op televisie hoor je een imam van een moskee zeggen dat een man onder bepaalde omstandigheden
zijn vrouw mag slaan. Wat vind je daarvan?
A (2) Belachelijk, wat is de islam toch een achterlijke cultuur.
B (5) Hij roept op tot geweld en dat mag niet. Gelukkig denken veel moslims
er niet zo over.
C (8) De imam komt uit een andere cultuur waar mensen anders over dingen
denken. Dat moeten we respecteren.
Kopieerblad bij de expositie ‘Een karavaan van komen en gaan’ - Limburgs Museum

Je vrienden roepen racistische opmerkingen over Joden tijdens PSV-Ajax. Wat doe je?
A (3) Niets, dit hoort toch gewoon bij voetbal?
B (6) Ik laat merken dat ik het niet leuk vind en spreek ze erop aan.
C (4) Niets, maar ik schaam me rot.
Het is een hete zomerdag. Je zus van vijftien gaat zwemmen met haar vriendinnen. Ze draagt een
heel kort rokje en een naveltruitje. Hoe reageer je?
A (4) Je zegt: “Is dit niet wat te bloot?” Verder doe je niks.
B (3) Je wordt kwaad en vertelt het aan je ouders. Zij moeten het verbieden!
C (6) Je doet niks. Dit soort kleding is toch normaal met deze hitte?
Je krijgt nieuwe buren. Het is een gezin uit Somalië. Wat vind je daarvan?
A (5) Geen idee, ik zal eerst moeten kennismaken om te kijken of het leuke
mensen zijn.
B (7) Ik vind het fantastisch! Het is toch interessant om met andere culturen in
aanraking te komen?
C (3) Ik zou liever zien dat ze in een andere buurt gingen wonen.
Je gaat voor het eerst eten bij de familie van je Chinese buurjongen. Er liggen geen mes en vork,
maar stokjes. Hier kun je niet mee eten! Wat doe je?
A (8) Je laat niets merken en stuntelt gewoon door. Je had toch niet zo’n honger!
B (5) Je vraagt vriendelijk of ze ook mes en vork hebben.
C (2) Je ergert je. Waarom liggen er geen mes en vork? We zijn toch in Nederland?
Je beste vriendin besluit om een hoofddoekje te gaan dragen vanwege haar geloof. Wat doe jij?
A (1) Ik verbreek de vriendschap. Ik schaam me om met haar gezien te worden.
B (4) Ik vind het belachelijk dat ze dit doet en spreek haar daarop aan.
C (5) Ik maak me er niet druk om. Dat moet ze toch zelf weten?
Sommige buitenlanders krijgen asiel. Dat betekent dat ze hier mogen wonen. Wat vind je daarvan?
A (5) Mensen die gevaar lopen in hun eigen land moeten we helpen.
B (8) Iedereen moet kunnen wonen in het land dat hij of zij zelf wil.
C (2) Nederland is van de Nederlanders.
Uitslag
Tussen 63 en 73 punten?
Jij bent super tolerant! Jij komt op voor mensen die gediscrimineerd worden en bent erg geïnteresseerd in andere
culturen. Het is natuurlijk heel goed dat je veel respect hebt voor anderen. Maar ook aan tolerantie zitten
soms grenzen. Probeer af en toe te bedenken waar jouw grenzen liggen. Moet je eigenlijk alles pikken?
Tussen 52 en 62 punten?
Jij bent tolerant. Jij respecteert mensen voldoende en laat ze in hun waarde. Maar je vindt ook dat je in sommige
situaties kritisch moet zijn. Aan tolerantie zitten ook grenzen en soms vind dat je voor jezélf moet opkomen.
Tussen 41 en 51 punten?
Jij bent soms tolerant. In sommige situaties kun jij zeker respect opbrengen voor anderen. Maar soms ook niet!
Dit hangt af van de situatie en de bevolkingsgroep (bijvoorbeeld homo’s, ouderen of buitenlanders). Bedenk hoe
dit komt. Spelen vooroordelen misschien een rol?
40 of minder punten?
Jij bent niet erg tolerant. Jij komt vooral op voor jezelf en dat is in sommige situaties natuurlijk prima. Maar vaak
gaat dit ten koste van anderen. Probeer jezelf eens wat vaker te verplaatsen in een ander persoon. Want als je
geen respect hebt voor anderen, verwacht dan ook geen respect terug.
Kopieerblad bij de expositie ‘Een karavaan van komen en gaan’ - Limburgs Museum