Noten, Literatuur.pdf - Vijfeeuwenmigratie.nl
Noten, Literatuur.pdf - Vijfeeuwenmigratie.nl
Noten, Literatuur.pdf - Vijfeeuwenmigratie.nl
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
NOTEN<br />
TENCELEIDE GELEIDE<br />
I. Voor een ~~n goed g~ overzicht ovcorzicht van Voln de belangrijkste l~n k stl' (vooral sociaal-psychologische) soci~~l- log i sch~) Jilen literatuur<br />
over dit onderwerp, verwijzen wij naar lIa~r Theoretische Tlltoftflscl!e modellen modrlltll ter IV" verklaring vtrkl"rlllg van "an<br />
[uur<br />
etnocentrisme rfllortfJlrislNt van Vln Felling e.a. (1986:( 11,186: 14-33). Daarin leggen de auteurs uit hoe h~ mensen<br />
i"-groupt in-groups en out-groups oul'gro ups vormen, vorult'n, C'll en een (cmoecntris.hc) (etnocentrische) ideologie construcren construeren om de<br />
meerderwaardigheid van V;1Il de eigen en de minderwaardigheid van de andere groep te<br />
rechtvaardigen. De begrippen positieve positic\-c en negatieve neg~ cvc attitude, attitude. alsmede alsmt'de de rol van<br />
stereotypen en vooroordelen daarin. daarin, worden dOOf door hen, . met verwijzing v('rwijzing naar 11;1;;l.r internationale<br />
literatuur, uitgebreid behandeld. brhanddd.<br />
int("marionale<br />
1. 2. Dat begrip bt-grip definiëren we als het gl.'hccl geheel van opvau opvattingen illgen en overtuigingen ovC'rw diJt dat .. aan an het<br />
streven van een groep zin geeft en het tevens rechtvaardigt, re(hfva~ rdigt, en dat voor de- aanhangers<br />
ervan boven iedere ioocre- twijfel verheven ve-rbe-vm is (zie De Ik Jager ge-T en Mok 1983: 19113: :2.16). 216). Dit wil<br />
overigens niet zeggen dat die- ideologie altijd zal u i bestaan uit een C'CI1 samenhangend reldbeeld; rddb«ld: "lIericl allerlei tegenstrijdigheden tegenstrijdighf'den vinden er eveneens ('Cf! een plaats pla"fs in.<br />
3. Zie voor een overlÎcht overzicht van nn de wetenschappelijke discussies op dit terrein t('rrein Discrimina<br />
DiJcr;m;u
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
invloed hun omstandigheden uitoefenen u;toefenell op de beelden die zij hebben gevormd over<br />
Nederlandse normen nonnen en gedragingen, gedugingen. en 'het Nederlandse karakter' in het algemeen. algemet:ll.<br />
Het ministerie van v;an wvc kon zich bij de voorbesprekingen ook vinden in ons pleidooi<br />
om deze groep bij het onderzoek te betrekken. Wij voerden daarvoor een drietal<br />
dri~tal<br />
redenen aan: ~an: hun hUil redelijk tot goede: economische e:conomische positie alhier, het specifieke migratieperspectief<br />
(gerepatrieerd onder onJer druk ·van externe omstandigheden) en de mensie. memie. Alleen bij deze groep, groep. zo dachten d3chten wij, wij. kunnen de in de jaren vijftig verzamelde<br />
onderzoeksgegevens (van onder meer De repatriëring uit uisludo/laië Indonesië (1957) en Ex EX"<br />
tijdsdi<br />
(1966)) (1966» worden vergeleken met gegevens van nu (uit door ons te houden interviews).<br />
Onze mening was dat de conclusies van deze vergelijkende: studie zo "Zo meer reliëf<br />
zouden krijgen. Die mening zijn wij nog altijd toegedaan. De praktische uitvoering<br />
van een dergelijk onderzoek bleek bl«;k evenwel niet mogelijk, omdat omdOIr al ~ I<br />
het oorspronkelijke:<br />
interview- en documentatiemateriaal documentatienuteriaal uit de jaren vijftig en zestig inmiddels is<br />
vernietigd. Vandaar Vanda
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
nelijk) of usi (vrouwelijk) genoemd. Nog oudere mannen en vrouwen vrouwcn worden<br />
aangesproken :nngcsproken met mer 'oom' respectievelijk respcclicvelijk 'tante'. 'taIlI"'. Leden van dc de middengencutic generatie gebruiken<br />
tegenover ouderen weer wt"C"r de aansprcdaermcll aanspreektermen bung blmg en cu mi. usi. In deze aanspreektitels<br />
ligt een gedragscode gcdragscodev:l11 van gehoorzaamheid gehoorzaamhcid (dtugar-tiC/tjilflm) (dengar-dengaran) en cn eerbied (kehormatan)<br />
mllto/!) tegenover oudere personen besloten (Van (ValJ Wijk 1985: [98S: 27). ol7).<br />
(lUJhI'<br />
8. Met de belofte van een e.:n terugkeer tcrugkeer na zes ZC'S maanden lOt tot een ttnjaar. Of de Nederlandse<br />
NedcrbndsC'<br />
:mtorÎteiten autoriteiten zo'n belofte werkelijk hebben gedaan. gedaan, daarover d:larover lopen de meningen uiteen<br />
(zie 0.:1. o.a. Manuhutu 1987= 198T 432-434). 43.l-43.Ü. Hetzelfde geldt voor het min of meer afgedwongen<br />
dicnsrbc\'el. dienstbevel. Volgens de dc Nederlandse NrderlJndsc regering rcgenng was WlS overkomst O~'erko m naar nnr Nederland<br />
de slechtst denkbare oplossing. Wat de waarheid w~lrheld ook moge zijn, oudere Molukcckerken<br />
zijn er cr vast v:1.St van VlIJ overtuigd dat rij zij met mct valse beloften naar Nederland Nederbnd verscheept<br />
zijn (zie Bartels Bands 1986: 29). Deze Del
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
in opdracht van viln de gemeente: of C
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
mende Ill(:nde vreemdelingenhaat; vreemddmg(:nh;w: e. co. de vergrote v~rgTOt ... werkloosheid werldoosho:id onder ond(:f Molukse jongeren,<br />
jong~ren,<br />
wat een b(:oadrukking benadrukking van de grOl:psbioding groepsbinding tot tOt gevolg g~volg heeft; heeft: f. de d~ marginalisering<br />
van grote groepen g r oc~n jongeren door drugsgebruik drugsgehruik e.d. I!.d, Ook is wel gezegd dat de<br />
activiteiten activiteitcu van Molukse stichtingen stichnngell tot ennncipatorische emancipatorische tendensen lendell5en onder jong(:r~ jongere<br />
Molukkers Molukken hebben geleid. Zie de nog uog te Ie verschijnen studie van Bartels Barr(:ls naar satieprocessen sali(:processm ond(:r onder Molukkers in m Nederland, Nederland. waarin wurm hij uitvoerig op dit dil onderwerp<br />
iugaat. ingaat.<br />
sociali<br />
34. Zie ZIe Siwabessy en Van Wijk over owr gemengde huwelijken huwdijkcn in Woerden Woerdell en Culemborg<br />
(19116). (1986).<br />
)5, 35. De indeling in positieve en negatieve negalÎl've eigewichappcn eigenschappen van \'10 Nederlanders en Molukkers<br />
is ontl(:end ontleend aan de d~ doctorallscriptie doctoraalscriptie van Ed Vandermeulen Vanderm(:ulcn over de d(: Molukse<br />
gemeenschap in Gennep Gmn~ (1986).<br />
36. ]6. Zie de oratie van Hofstede (1987). (1987), die signaleert dat dal het begrip 'volkskarakter'<br />
tegenwoordig als 'nationale cultuur' cuhuur' door dOOf het leven gaat. ga,lt. Zie ZIe voor vOOr een bondig<br />
overzicht van de o<strong>nl</strong>\vikhlingcn ontwikkelingen op dit dir gebied M M. . Brouwer, 'Nationaal 'Nationa;t! karakter en<br />
stereotypen' sterC'Otypen' (1986).<br />
37. Zie Zi~ de d~ bundel Vreemd Vrttflld glJpllis gespuis (198?) (1987) van de Anne Amle Frank. Stichting, StiChting. waarin wurm een etn vijftiental<br />
artikelen artikd('n over ov~r beeldvorming beeldvormmg ten aanzien :f~nzll'n<br />
van groepen grOl'pt'n nieuwkomers niellwkont('!'S door de<br />
el'uwtll eeuwen heen hetn is IS opgenomen, gebaseerd op een !'en groot grOOl aantal uitee<strong>nl</strong>opende bronnen.<br />
b ro<strong>nl</strong>l~n.<br />
38. Zie Hagendoorn (1986: 130-139) ovcrd over de .. verschillende v .. ~chillenck meetmethoden van stereotypenpeil,<br />
vooroordelen en etnocentrisme.<br />
U('Teoty<br />
39. In zijn dissert;lI;e dissertatie over Zeljbeleving Zrljbdev;"Jl en rn identiteit ideUlittil van IIDU }ollgrren jongeren uil uit etnische ell/isc"e minderheden mindalltdelJ<br />
(1988: 13, , 236) 216) wijst wijSt M M. . Verkuyten V(:rkllytcn erop dat d,1rt een ~~n door beleidsmedewerkers bdeidsme
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
dam, Rotterdam, RCOl/trdam, Den Ot" Haag Hallg en ril Utrecht Utrtclll (1981). Verder verwijzen wij naar our de paragraaf<br />
par;tgn~f<br />
over gemengde huwdijken huwelijken in het he! hoofdswk; hoofdstuk over de beeldvorming van Turken in<br />
Nederland.<br />
.<br />
45. .. H .. Een relativerende opmerking is hier ('vell evenwel wd op haar hnr plaats, want veel leden van v~n de<br />
Molukse MolukSt' di[e elite, .. gestUdeerd, gestudeerd, het Nederlands machtig, m.lehrig, en door hun werk veel con[acteiten<br />
onderhoud('nd onderhoudend met mer Nederlanders, zijn rijn nu juisi juist gemengd gehuwd. ..<br />
Molukse<br />
mannen m('t met Nederbndse Nederlandse vrouwen welteverstaan.<br />
46. .. Tot deu deze conclusie komen ook Siwabcssy Siwabessy en Van Wijk in hun eerder :Ioangclllalde<br />
aangehaalde<br />
contac<br />
artikel over gemengde huwelijken onder Molukkers. Zij menen hierin een ging te [e zien van de veronderstelling verondersrelling die in Amerikaans Amtrikaans en ell Brits onderzoek op dit<br />
rerrein terrein is gefomwleerd geformuleerd, , namdijk namelijk dat gemengde huwelijken huwdijken duiden op een hoge<br />
weerleggÎng<br />
mate Olate van v:lon unp~ssing aanpassing van de immigrant immignnr aan de ontvangende same<strong>nl</strong>eving.<br />
sam~eving ..<br />
47. 41 .. Zie voor een beschrijving, tevens uitleg van dit ritueel, riwetl, de roman Onder Ondtrdt de J"ttUIil sneeuw een ttU<br />
Indisch 'Hdisdr graf van de Molukse schrijver Frans Lopulalan (1985: :;8) 58) ..<br />
48. Zie over dit onder'o\"erp onderwerp p. 9J 93 e. v.<br />
49. Zie p. 81 c e.v. .. over familiezin versus individualisme.<br />
individu,disme.<br />
so. 50. In een gC$prek gesprek met de Nederlandse onderzockerJusws onderzoeker Justus Veenman werd deze interpretatiprt'tlIrie<br />
gerelativeerd. .. N:Ioar Naar zijn zeggen sronden stonden de eerste CAz-npponen cAz-rapporten in de jaren<br />
vijffig vijftig juist bol van \'~n<br />
de morele verontwaardigmg verontwaardiging Q over .... de wijze waarop sommige<br />
Molukkers 'samenbokten' 'samenhokten' zonder officieel getrouwd te zijn. Daarmee voldeden ze<br />
mter<br />
zeker niet aan de Nederlandse, christelijk geïnspiret'rde geïnspireerde moraal van .... die dagen.<br />
..<br />
jl 5 I. .. Of dat in bepaalde Nederlandse NederlandS
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
voor een deel klasse-bepaald, kbsse--hl"paaJd, hoewel de doo~nee doorsnee Molukker het hel nooit in die termen<br />
zal uI formuleren.<br />
SR 58. . Zie Roelandt l"n en Veenman, Vccuman, Minderheden Mil,duh~deJI in lu Nederland. Ntdt'l'faIiJ . Positie PCI$irie in iu 111'1 het ouderlflijs onderwijs (1988:<br />
74).<br />
59. In het hl"tonderZOl"k onderzoek van Van Esch Es-eh e.a. (198]: (1983: 17, ' 18,46) IR. ,,6) wordtbevesrigd bevestigd dat dal Molukse<br />
kinderen k.inderen in hoofdzaak protestants-christelijke prott5tl1nts-chriuelijke scholen schoku bezoeken. bezoekC'll.<br />
60. Zie over dit dil onderwerp Het Ht'llInborgCIIlill.·1I1 verborgen talent. Milieu Milil'u, , schoolkeuze Jcl!(lolktllu en til schoolgeschiktheid<br />
JcJt no/gtsehlktJlt itJ<br />
door Van Heek Hee.k. e.a. e.~.<br />
(1968: 152-239). l P·l39).<br />
61. Over de inhoud mhoud van die taallessen tlIallessen is eveneens eVl"necns een ren discussie gaande. g~ande. Van de keergedachte kttrgedachte uit geredeneerd zouden louden de kinderen de dC' Bahasa Indonesia moeten moelen leren,<br />
omdat die du: ual taal nu op p de Molukken wordt gesproken. gC'sproken. Dat is echter niet de taal laai<br />
terug<br />
die de ouderen hier in Nederland Nederllnd spreken. Om met hen te kunnen communÎcl"ren<br />
communiceren<br />
'lOU zou het hel zogenaamde pasar-Maleis, pas2T-Malels. dat dilt evenwel geen gten geschreven traditie trllditie kent, geleerd<br />
moeten moelen worden.<br />
62. De ma/al, matah rumah, nmrah. clan, is een verwantschapsgroep verwlll1tschapsgroep van mensen die langs de manne<br />
m:mnelijke<br />
lijn van vlin een gemeenschappelijke gemeenschilPpclijke voorouder afstammen. Een gezin is de kleinste klcinste<br />
eenheid l"enheid binnen een dan clan (zie Van Wijk 1985= 198.5: 217-218). ZI7·u8).<br />
63. Onbngs O<strong>nl</strong>angs is het hrt Landelijk Steunpunt Educatie Edutalte Molukkers opgericht, dat zich met mrt<br />
name bezighoudt beZighoudt met het ondersteunen ondrrsteunen van mensen die werkzaam wcrkzum zijn lijn in het onderwijs<br />
in eigen taal ta:.r.1 en cultuur (OETC). (Ob'C) .<br />
64. Penninx (198S: (1988: 128) uS) vindt dat deze conclusie gerelativeerd gerelativttrd dient te worden, wordl"n, aangezien<br />
zowel de redenering rl"denering als de hoeveelheid materiaal m aler i~al<br />
van het door Molony en<br />
Pech/er PechIer (1982a (198u en b) uitgevoerde onderzoek weinig oVl"rtuigend overtuigend zijn. lij D.<br />
65. 65· Zie Penninx Penmme 1988: 1988; 56-58. 56--58 .<br />
66. De in ilJ Nl"derland ederland aanwezige Molukkers zijn overwegend van protestantsen protestantselI huize.<br />
Ze behoren tot de Gerl"dja Geredja Indjili lndjili Maluku M~luku (CIM), de Evangelisch Molukse Molukst· kerk, en<br />
tOl tot de Geredja Protestan Prott5tan Maluku (CPM). (crM). Ongeveer 5 procent is rooms-katholiek;<br />
rooms-katholiek:<br />
deze Molukkers zijn afkomstig omsug van de Kei-eilanden Kei-t'rbnden en van Tanimbar T~n i mbu (Rinsampessy<br />
1984: 198,,: 23, 23. De problematiek, probltn,,"il"k, 1978: 19,9: 25). 2S). Ol\gevecr Ongeveer 2 ol procent belijdt de islamitische islllmitische<br />
godsdienst. Een telling van vlln de leden led",n van kerkgenootschappen keekgenootschappen door het Bouwburo<br />
Molukse kerkgebouwen (1984: 2) kwam op 70 procent prOttnt cIM-leden, GlM· lcdcn, 24 :q procent rige rise protestants-christelijke protestams-christelijke stromingen, stromingeIl, 4 " procent islam-belijders en 2 procent prOCl"m<br />
ove<br />
rooms-katholieke l" leden.<br />
67. Ontleend aan het basismateriaal b»ismaterraal van Tuynman-Kret Tuynman-Krer (zie bijlage). .<br />
68. Zie Marilah Mari/all 23 (1984: 77-84) 77·84) over Molukse vertellingen rondom deze figuur.<br />
69· 69. Huur- Huur· en l"n woningbouwkwesties womngbollWkwl"sties hebben in het verleden lil al verschillende vl"TSchiliende malen aa<strong>nl</strong>eiding<br />
gegeven tot grote grOlt: problemen in de contacten tussen de Nederlandse Nederlmdse overheid<br />
en bepaalde (soms k1cine) kleine) groepen Molukkers. Er hoeft alleen maar gedacht gl"dacht te re<br />
worden aan de confrontaties met de politie. politie, zoals lo~ls in Vaassen (1981) (19/11) en Capelle Capdie aan un<br />
den Ijssel (eind '83, '83. begin '84). ·S,,). De naderende naderendl" ontruiming van het laatste I~ats {e Molukse<br />
kamp, Lunetten Luneuen bij Vught, Vught. zal naar n.aar sommigen zeggen zeSilt'n eveneens op grote weerstand \\'eersland<br />
van Molukse zijde gaan stuilcrr. stuiten. Hoe groot het hel aantal Molukkers is dat zich daad· daad<br />
werkelijk zal verzetten verzettt'n (en (ell zich in het lu:r verleden verledell verzette), verteul"), is l"venwd evenwel niet nit'! bekend. bek
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
73. De D~ resultaten result:llen van yan het onderzoek onderzork van Y31l Tuynman-Kret Tuynman-Krct (1985: 244-245) 244~2'S) geven gcvt't1 overi<br />
oyerigens<br />
aa<strong>nl</strong>eiding a:lnk1ding om de d~ houdbaarheid houdb3uhcid van die stelling in twijfel twijfc!lc te trekken. tri.'kken. Geconcentreertrcerd<br />
wonen wQnen vervult t voor veel ved Molukkers een f't!n positieve functie. funCTie. Zij kunnen,:.roJs als zij<br />
daar prijs op stellen, stdlc::n, terugvallen op de geborgenheid r genh~d van V;lll de woonwijk en de daar d;lar<br />
Geconcm<br />
aanwezige 3;1nwezige voorzieningen. Bovendien vormt de in UI veel woonwijken heersende hf't! rscnde onderlinge<br />
solidariteit solidaritdt voor Voo[ velen een steun in În de rug bij het gemeenschappelijke<br />
emancipatieproces.<br />
em;1ncipatieproccs.<br />
74. 14. Een aardig a;1rdig detail deDil dat in deze context conteJo.:l verschillende ve-rschiUOlde malen O1;1lel'l naar nau voren is gebracht, is<br />
dat d~t in Molukse woningen, in tegenstelling tot die van Nederlanders, altijd foto's fow's van<br />
familie staan $(;Ial1 en aan de wand hangen, alsmede een aantal unt;ll andere voorwerpen waarmee<br />
de band met de Molukken tot uitdrukking wordt gebracht. Het idee bestaat bestiat dat<br />
Nederlanders Nederbnders veel minder hechten hechtell aan foto's, waar wur Molukkersjuisl juist graag allerlei<br />
gebeurtenissen voor het nageslacht nagC'Slacht vastleggen, . waaruit ook de enorme opkomst<br />
van videoprodukties videoprodukdes van trouw- en doopfeesten en dergelijke dergelijkc wordt verklaard. verkb.ard.<br />
Wordt dus enerzijds gewezen op de drang tot conserveren, anderzijds wordt ter let<br />
verklaring vcrklaring hiervan het belang dat dal Molukkers:lllll aan uiterlijk uitcrlijk en uiterlijk uit~rl ijk vertoon hech<br />
hcchten<br />
genoemd. Of dit nu zo specifiek Moluks is, kan men zich overigens in 111 gemoede:<br />
afvragen. :lfvugen. Wij vermelden v~ t'lden het hel hier, hier. omdat sommigen migen het hct als een verschil noemden. nOC'mdrn.<br />
75. 75· Zie Zi~ ook Van V:ln Wijk 1985: 19115: 178.<br />
76. Hoewel Hoewe.l dominees doml<strong>nl</strong>!e5 soms ~orns eveneens t'venccns hun invloed schijnen te doen gelden in iu bestuurlijke<br />
functies functÎrs bij stichtingen.<br />
77. Zie ook Veenman, Veellman, met medewerking van Mual-Bakarbessy Mu~l-B~karbd$y (1986: 71, 72), 12), die in Ul<br />
hun probleeminventarisatie problt't:mmventuiSJtie onder Molukse MolukS(: ouderen hebben laten l~ten zien llCf1 dat de meeste medtc:.<br />
Molukkers Molukk~n huisvesting hUlsvesUllg in bejaardenoorden bc:.ja:lrdenoorden inderdaad afwijzen. Hoewel HOC'wd enkele e:ukde<br />
geïnterv1ewden geïnterviewden zich voorzichtig uitlieten uitlielen over de voorwaarden voorw33 rden waaronder wnronder huisvesting<br />
in een bejaardenoord b~jurdenoo eventueel acceptabel acuplabel :zou zijn, zijn. liet het merendeel merendec:1 van de<br />
Molukse ouderen onomwonden weten welen de bejaardenoorden te beschouwen als ah de<br />
slechtst denkbare ('Hollandse') oplossing van het verzorgingsvraagstuk van ouderen.<br />
Hiermee verwoorden zij dc de meest gangbare opvatting in Molukse kring, ook<br />
wat de jongeren betreft. De weerzin tegen legen verhuizing naar n~a r een ren bejaardenoord is<br />
mede mcrl~ daaruit .naruit te verklaren. v~rkbren .<br />
Niettemin werd reeds in 1967 1$)61 door dOOf Molukse bejaarden<br />
een tehuis Salahutu te tc Vaassen V:lassen opgC'richl. opgericht. In 1977 werd dit tehuis door gebrek g~brc k aan<br />
belangstelling bdangslclling gesloten. gt'Jlot~n. Verschillende V~rschil1cndc Molukse ouderen oudcren zijn toen ondergebracht oudergebraclu in In<br />
het 'Indische' Huize Raffi. Met ingang van november 1985 is dit bejaardenhuis bejandenhuis met mei<br />
dertig verzorgingsplaatsen verzotgingsplaalSL'tl door wvc bestemd voor ouderen die tot tor de Molukse<br />
bevolkingsgroep behoren (zie Bijl 1986: 23). Z3 78. Veenman Veenrnan en Mual-Bakarbessy constateren in genoemd onderzoek onderzoà eveneens dat de<br />
traditionele Molukse normen nonnen met betrekking hetrC'kking tot tOt de verzorging ven:orging van ouderen minder<br />
bij de huidige omstandigheden zijn zUn gaan passen, waarbij komt dat de jongeren meer<br />
open zijn komen kOIl\~n te Ie staan U'a~n voor westerse westeTSe opvattingen. Een E~n van de gevolgen is dat<br />
door het voortleven van v:ln d de ~ oorspronkdijke oorspronkelijke norm nOW1 binnen de eigen ~ gemeenschap de<br />
neiging bestaat beslaat om de problemen van ouderen te bagatelliseren ofzclfs zelfs te tC ontkennen.<br />
Tegelijkertijd kan bij een aantal oudC'ren ouderen worden waargenomen wa~rgellomc n<br />
dat de verwachtingen<br />
jegens de eigen cigcn kinderen en de eigen gemeenschap ge<strong>nl</strong>l'Cnschap minder minde.r hoog zijn<br />
geworden en dat meer eigen initiatief initiaricfwordt ontwildcc:1d. ontwikkeld. Er is met m~ t andere woorden<br />
5pnk~ sprake van een 'overgangsfase', wurin waarin oudi.' oude normen langzaam languam hun ge1dingskucht<br />
geldingskracht<br />
verliezen, verliezCll. zonder dat daarvoor duidC'lijke, duidelijke, algemC'C'n algemeen geacceptN'rde geaccepteerde nieuwe nomlOl normen<br />
in dc de plaats zijo zijn gekomen (1986: 6". 64, 65). Op de beeldvorming heeft he~ft d~zeolltwik.keling<br />
vooralsnog vooulsnog dus weinig uitwerking,<br />
deze ontwikke<br />
uitwerking.<br />
J318<br />
IS
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
79. Eén Efn van onze informanten vroeg zich af of er tussen het formeel formccl 3fd~gen afdragen van vIn<br />
kostgeld door Nederlandse Nrderbndse en de verwachte verwaChte financiële final1ci1':l{' ondersteuning ondeTSt{'uning door Molukse<br />
kinderen in de puktijk praktijk eige<strong>nl</strong>ijk wel zo'n groot verschil bestaat. bestaa!.<br />
:k). 80. Ook dit is geen bij uitst('k uitstek Moluks verschijnsel. Het Ht't doct doet zich in iedere besloten beslmen<br />
gemeenschap voor \'oor (zie bijvoorbeeld bijvoorbct-ld M. de Vries 1987 ov('r over Turkse meisjes). t.os). Zoals<br />
een met een Molukker getrouwde Nederlandse inform~ntc informante tegen een Molukse<br />
interviewer intrrviewl'r zci: zei: 'Ik kom kOOl uit een nes!. nest, een dorp. dorp, waar w~ar het ook heel gewoon gl'woon is dat<br />
kinderen tOt tot ze gaan trouwen bij hUil hun ouders thuis blijven wonen. En ik noemde lIocmdl' dl' de<br />
buren ook aJlcmaaJ allemaal 'oom' en 'tante'. En als ze problemen hadden, dan hielpen we wc ze,<br />
dat wu was niets nic-ts bijzonders. bijzonders, hoor. Dat is gewoon zo als Je je in een gemcenschotp gemeenschap woont WOOnt<br />
waar iedereen icdl'recn elkaar kent en aJ al gcner:lries generaties bij cJka3t elkaar woont. Dan is het één grote<br />
familie. Daar is niks Moluks ~an aan. . En dat herken herkelilk ik heel hed sterk bij jullie. Dat D~tj\lll jullie d~1 dat<br />
nog Stt."Cds steeds doen, komt natuurlijk ook omdat er een sterke concentratie eonccntratie is van<br />
Molukkers in een bepaald bep.<strong>nl</strong>d gebied. gcbied.' '<br />
81. 8 I. Ook hier dringt zich onmiddellijk de parallel plr;!llel mrt met grote groepen Nederlanders Nederbnders op. In<br />
hoevl.'rre hoeverre die opstelling sp
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
de meegebrachte culturele traditie tradine van Molukkers behoor!. behoort, stond volgens sommige<br />
infOrnunten informanten van Mout Mour buiten kijf(1986: 149).<br />
98. Negers in Amerika domint'ren, domineren, ond~nks ondanks hun veelal veebl lage bge sociaal-economische afkomstkomst.<br />
immt'rs immers ook in talloze sporten (boksen, atletiek, American foolb~II): football); zie E.<br />
Casnmore, Cashmore, Black B/ack SIUI(/SIIICII sportsmen (198z) (1982) over dit onderwerp.<br />
99. Van Praag ([98J: (1983: 74) concludeert udtcrt in zijn vergelijkende studie studit' naar de resultaten van<br />
Nederlands Nederbnds opinicondt'floek opinieonderzoek dat tussen 1966 en 1981 de tolerantie in Nederland<br />
zo'n 40 procent is gedaald. Sindsdien subiliseert stabiliseert zicn zich dat percentage. pcrcenQgc.<br />
100. Bouwen Nelissen constateren in hun nun Crl/lvlige Gevoelige ",j'rstir$_ kwesties. Ervaringen Erlll,ri"j"" van 1'1111 migra/rle" migranten<br />
mrt met discriminatie d;str;mi/latie (1988: 101) dar dat het. door hen hl'u bestudeerde onderzoeksmateriaal ondefZoeksm:neriaal niet nier<br />
weerspreekt dat migranten, miguntt'll, wanneer walmeer het om economische afhankelijkheid gaat,<br />
dus wanneer de verdeling van schause schaarse goederen de inzet is, is. et'rder eerder op hun rechten<br />
staan en minder geneigd zijn lijn conflicten te vermijden dan wanneer warmeer er immateriële<br />
zaken in hel het geding zijn.<br />
101. Zie Bouwen m Nelissen Nelisso:n 1988: 5j. 55.<br />
102. OV!'f Over de gevoelens van V",ilJ mmderwaardigheid minderwaardigheid bij gekoloniseerde volkeren door dOOf de<br />
opstelling van de kolonisator koloniUlor is o.a. geschreven geschre\'en door F. Fanon, fanon. Zwarte ZW"T/!' huid, /IUW, blanke bltlHke<br />
mad.:trs maskers (19831, (19832), en H. Hoetink, Hoctink. De D~ gt'sp/mll gespleten. sonrfll/('lI;rrg same<strong>nl</strong>eving in 111 het "~I Caribisch Caribisc/r gebied gtbied<br />
(1962).( 1!~62).<br />
103. Zie hiervoor de omvangrijke vallgrijke nog te verschijnen studie van BarteIs, Barrels, die de socialisatie<br />
van Molukkers in Nederland tot onderwerp heeft. nteft.<br />
104. Bouwen Nelissen Nelissell constateren cotlstatt'ren in hun studie naar de ervaringen van migranten migullIen met<br />
rit'<br />
discriminatie dat d~( dt'Zc deze op zichzelf;r.1 al een cen vrij vrIJ grote ontvankelijkheid Qntvankelijkheid voor natie n:aticnaar naar 'ras' vertonen. vcrlon!'ll. Met Ml.'t name migranten mignmen uit uirde voormalige koloniën, waarde<br />
samt'<strong>nl</strong>eving same<strong>nl</strong>eving - aldus de onderzoeksters onderzoekstcrs- - in belangrijke hcl:lngrijke mate male op basis van kleur was<br />
georganiseerd, zouden ertoe erroe neigen een negatieve bejegening bejegenmg door autochtonen in<br />
discrimi<br />
termen tennen van biologische verschillen verschill('n te Ie verklaren v~'rkbren (1988: 82). Zij voegen daar dauop p. 83 8J<br />
aan toe dat de biologische verklaring van discriminatie discrimillatie vooral voor~l geuit ~lÎt wordt wordr door<br />
maatschappelijk maatschappdijk minder mindcr succesvolle migranten. migrlllrc.n.<br />
DEEL Il. U. CHINEZEN<br />
I. 1. In de studie van Pieke over De Ot positie positir van ,'all de dl' Chinezen CI,;nfzrtr in Nederland l\'rderlo (1988: ([988: 63,64) 64) wordt<br />
uitgegaan van de schatting van V~lI het totaal tQla31 aantal ~Ialllli Chinezen in ill Nederland door het<br />
Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut In~tituut (NIDI). Dit stelt stdt hun aantal tussen<br />
de d~' 40.000 en 51.000. jl.ooo.<br />
2. Daarnaast is er natuurlijk de bekende bch'1lde vooroorlogse Chinese gemeenschap, die voornamelijk<br />
uit "Zeelieden zeelieden bestond. ~1I;md. Deze Dele bevolkingsgroep bc:volkingsgrot'p had een vlottend '1low.~nd karakter brakter en<br />
werd dus gekenmerkt gl-kmmcrkl door een korte verblijfsduur. 'Ierblijfsduur. Zij vestigde zich tieh in eerste t'Crsre instantie<br />
vooral rond Katendrecht Kalcndrecht in Rotterdam Rottcrdam en in lil mindere mate male in Amsterdam nenbantammerstraat). nenbant:lm mcrstra~t).<br />
Uit de schaarse gegevens gegcvt'ns die over deze dele periode beschikbaar<br />
(Bin<br />
zijn, "Zijn. kan bn worden afgeleid afgdl'id dat de omvang van \'an de groep !;roep in die tijd rijd ongeveer 1.000 à :.<br />
1. [. 500 joo bedroeg (zie Voets en Schoorl Schoor! 1988: 19t1 8: 61).<br />
3· 3. Pieke (1988: 63-64) heeft hedt uitgerekend hoeveel hoc\'eel personen in In Chinese restaurants werken<br />
en komt uit op ruim 10.250, 2jO. ofwelj8 58 procent van '1all de feitelijke fcirelijkc beroepsbevolking.<br />
4. Dat we bij deze getallen steeds met schattingen moeten moeren werken, wordt veroorzaakt veroor"Z:lakt<br />
door: door. a. het feit dat Nederland geen gcm bevolkingsstatistiek bcvolkmgssmisriek kent op basis van etnische emische<br />
groepen; grOC'pcl1; b. het feit feil dat Chinezen ChllleZO:ll over uitee<strong>nl</strong>opende nationaliteiten IlJlion~litellen beschikken. Veel<br />
321 J2I
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
van Molukkers: a. het hel leggen van v;tn contact verloopt vaak moeizaam (een sollicitatiebrief<br />
schrijven wordt bijvoorbeeld als lastig ervaren); b. gedurende de sollicitatiegesprekketiegC5prekkell<br />
doen zich verschillende vcrsdüllende problemen voor Voof in de communicatie; c. der wordt het gesprek bemoeilijkt bemocilijkt door taalproblemen; d. ook ontstaat onLSDat bij een aantal<br />
jongeren nogal eens irritatie over vragen betreffende onderwerpen die .. als Is pij<strong>nl</strong>ijk<br />
worden ervaren (RMS, drop-out-gedrag); drop-lIul-ged~g e. c. mannen krijgen bovendien, meer dan<br />
vrouwen, te maken met mer verschillende- vormen van v~n vooroordeel en discriminatie.<br />
discrimiuatie.<br />
92. Over de in sommige opzichten andere opvattingen van Molukkers over het belang<br />
van sport en spel-en en wat daar in organisatorisch opzicht mee me-e samenhangt u.mellh~ngr - gaat de<br />
verdN<br />
dissertatie van G. Mout, MIl/rllw Maluku Muda ,IJI/da onderweg. Eigen Ergrrr cultuur rrr/nmr en ril minderheidspositie miudtrhridspolitit bij<br />
ten een Molukse Molukst sportvereniging Jportllfrrmigil/g (1986).( L986).<br />
93. Vandaar ook dat wordt getegd gezegd dat Molukkers die buiten de geme('uschap gemeenschap (zijn<br />
gaan) wonen er cr andere- andere, voorstellingen op nahouden over de Nederlandse maatschappij. Ze SI"laU staan er middenin en moeten vechten v('duel} om te tc overleven. overlcvell. Als zij gediscrimineerd<br />
of buitengesloten worden, bijvoorbeeld bijvoorbl"("ld in Amsterdam, kunnen ze niet n.iet<br />
.. atsclilppij.<br />
onmiddellijk terugvallen terogvallcn op de eigen groep. Ze moeten moctell zich waarmaken. w~"rmakcn. Dus vindt<br />
politieke organisatie plaats pl:l.lLts cn en aansluiting alnsluiring bij anderé: andere op actie "cric gerichte et<strong>nl</strong>sche etnische groepen.<br />
",n.<br />
94. . In zijn proefschrift over de voetbalclub Maluku Muda legt Mout eveneens een l'Cn<br />
relatie met 'hcr 'het onvoldoende onvoldOc.'nde aansluiting kunnen vinden bij de Nederlandse same<strong>nl</strong>eving'.<br />
Een nnta] aantal spelers, sinds lang bng werkloos en cn deels tijdelijk onder arrest ge<br />
grO
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Chinezen hebben geen Chinees paspoort p~spoort (nog~l (nogal wat Chinezen uit Hongkong zijn<br />
bv. houder van een Brits BritS paspoort) of zijn genaturaliseerd en derhalve niet als<br />
zodanig terug te vinden in de statistieken van het CBS. Daar DaAr komt komr bij dat dar een onbekend<br />
aantal Chinezen illegaal ilkg~al in ilJ Nederbnd Nederland verblijft. v{'rblijft. Vandaar dat de seh~nin schattingen<br />
nogal uitee<strong>nl</strong>open. uitee<strong>nl</strong>open, Zie voor het meest aetuele actuele en uitgebreide overzicht van de<br />
diverse toegepaste toegepaSte berekeningswijzen Demografische Demo,~ ri!fisrhr ontwikkeling oir/wikkeling en 1'/1 samenstelling saml:',ull'lIing VOII van<br />
de Chinese C/,illl:'s/:, ~l!olkitrg bevolking in Nederland Neder/mld door Voets VoctS en Schoor! Schoorl (19~8). (1988) .<br />
5. j. Tor Tot 1977 kon hun emigratie overigens alleen via Hongkong Hougkongen il1egaalplaarsvinden.<br />
illegaal plaatsvinden.<br />
Sinds 1976, na de val van v:m de Bende van Vier, Vier. is de cm emigratiepolitiek i grati~'politiek<br />
van China<br />
minder st.rak strak geworden. Met name de Zhejiangers profiteerden hiervan, omd:.t omdat zij zij<br />
niet, zoals zo~ls Kantonezen, via Hongkong konden emigreren. In 1978 is het hel emigratieverbod<br />
uit China zelfs geheel opgeheven en is ook de houding tegenover retour<br />
n'tourmigranten<br />
versoepeld. \'ersoepcld. Vanaf die tijd is de voordien moeizame gezinshereniging op<br />
gang gekomen.<br />
6. Ó. Een in In vergelijking met andere migrantengroepen migrantengroepcn opvallend gegeven gegevell is dat in de<br />
periode 1957-1975 prccies precies J.894 3.894 personen met de nationaliteit van de Volksrepubliek<br />
zijn genaturaliseerd geuaturaliseerd tot Nederlander (zie Voets en Schoorl 1988: l988: 17)' 17).<br />
7. Zie Pieke 1988: [9118; 70.<br />
8. Pieke (1988: 77) 7;) schar schat de gemiddelde werkloosheid tussen de 17 en 25 procent. Als<br />
tie"erbod<br />
oorzaken oorz~kcn hiervan hiervallnOCmt noemt hij: a. de uitstoot van oudere restaurantkoks, rtstaur:mtkoks. die vervangen<br />
worden door jongere en sterkere krachten kuchten (structureel); b. de crisis in het Chi'lese Chinese<br />
restauramwezen. restaurantwezen, die de laatSte laatste jaren ook leidt tQ[ tot een (in absolute termen geringere)<br />
werkloosheid ondetjongeren onder en bedienend bedimend personeel (coIYunnureel).<br />
(conjunctureel).<br />
9. Zie Pieke (1988: 107-II [07-111) I) voor een eCII kritische weergave van de discussie over dit<br />
onderwerp.<br />
10. JO. Benton Bemon en Vermeulen, De Dl' Clu"lIe Chinezen .. un (1987: (1987= 13) [J) merken hierbij op dat de nale n:.tle banden niet noodzakelijkerwijs de Chinese regionale bindingen verzwakken.<br />
transnatio<br />
Het komt voor dat bv. een Zhejianger wel contacteIl contacten heeft met anderen uit zijn<br />
streek, ook:.tl al wonen deze' in i'n een ander dec\ deel van Europa, maar niet met K:mtollczen<br />
Kantonezen<br />
in zijn eigen woonplaats. woonplaaTS.<br />
II 1 I. . Pieke merkt merkl in zijn studie (19888:: 80) owr over dit onderwerp op: 'Dit -argwnent argument heeft<br />
voor dejongerc jongere werklozen volgens ons zeker enige rcaliteitswaarde, realiteitswaarde, zeker gezien<br />
ook het grote aantal a nt~l<br />
werkloze jongeren die. die, al dl dan niet met lJlet t"én een uitkering, zwu zwart t<br />
werk verrichten. verrichten, Voor de oudere werklozen geldt dit echter niet. Voor hen ben is er geen<br />
werk meer, meer. of zij nu zwart willen werken wcrkL"ll of niet.' '<br />
12. Kagie 1983b: [98Jb: 22. u.<br />
13. I). Kagie 1983b: 198Jb: 27. 2.7.<br />
14. Zie Pieke (1988: 12-15) owr over de ideologie iJeolosi~· van kettingmigranten kettingJ"nigr'lIltc.'1l en c.'n de JoJcllI sojournermentaliteimenUllteit<br />
van Chinelen: Chinezen: het idee dat migratie migratÎe slechts tijdelijk is en tot dod doel hL-efr heeft in<br />
het bUÎte<strong>nl</strong>and buite<strong>nl</strong>and voldoende geld Te te sparen om als weJgestdd welgesteld persoon naar m~r de thuisgc<br />
gemeenschap<br />
terug te keren. Of men in werkelijkheid nu wel of niet terugkeert, de<br />
houding ten opzichte van het verblijf in het migratieland migntiel~nd wordt volgens hem in<br />
nJcr<br />
sterke mate male door deze mentaliteit bt'paald. bepaald.<br />
IS. IS· Kagie 1983b: 198Jb: 17· [7.<br />
16. I (j. Er ontstaat ontst~at em een pool PO(! / van werklozen dit· die niet gekwalifiet.'Crd gekwalificeerd zijn voor het (tegenwoordig<br />
noodzakelijke) noodz~kclijk e) betere restaurantwerk. resTaur~llIwerk.<br />
Een van Piekes Pit"kes ge.ïmerviewdell geïnterviewden stelde een<br />
cursus voor die opleidt voor het Nederlandse Nederl~ndse bedrijfsleven, wanr want aan ~an de uitbreiding<br />
van v~n het rcsraurantwczen restaurantwezen is duidelijk een eind gekomen. De twintigers komen nog<br />
wel aan de slag. Die zijn sterk, vlug en bereid veel te slikken. Zij dit.' die ouder zijn dan 45<br />
S<br />
322
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
jaar, ZÜn zijn bnsloos. kansloos. Dus zouden die ,:ursuss"n cursussen zich moelen moeten richtm richten op de midckngrol'groep<br />
van ]o 30 tOl tot 45jaar. 4S 17, 17. Het bn kan geen kwa3d kwaad erop te wijn'Jl wijzen dat dit voor Vl'e! veel (bag (laag opgeleide) Nederbndse<br />
Nederlandse<br />
midden<br />
ouders ongetwijfeld eveneens geldt.<br />
t8. 18. Dit Dil was ahhans althans het eerste dll[ dat een delegatie van Nederlandse leerkrachten opviel die<br />
de docentenkamers van scholen in Hongkong ~kong bezocht t- (GrocnCll (Groenen en bndsberger<br />
Landsberger<br />
1986: 83).<br />
19. 19· Zie Groenen en Landsberger 1986: 8J. 83.<br />
20. Pieke (1988: 89) wijst er in zijn s<strong>nl</strong>die studie op d~t dat de ,lfw(:gmg afweging van Chinezen in de<br />
Nl.-derlandse Nederlandse situatie zich met nanw name tOéSpitsl toespitst op d" de hoeveelheid werk die zij een kind<br />
in het restaurant van de familie mocte<strong>nl</strong>aten moeten verrichten. De Oe arbeid van hun kinderen<br />
is immers gratis en vervult eell een cruciale functie binnen de strategie van het eigen<br />
ondernemerschap. Vooral in tijden van economische economische crisis kalI kan het onderwijs van<br />
her het kind dan in de knel komen. Zij die de minstl' minste resultaten behalen op school. school,<br />
moeten het meeste in het n:str.lll Luo luo Manhu3 Manhua (1981: 423), 4.1.3), geciteerd in Benton en Vermeu<br />
Vcrmeu·<br />
len (1987= (1987: IS). Ij). Zij vermelden vt'rmdden tevrns tevens de twee belangrijkste bel~ngrijkste christelijke organisaties<br />
3ni s~ties<br />
onder Chinezen, Chinezen. te weten de Overseas Christian Chrisrian Mission Missîon te Amsterdam en de<br />
Stichting Evangelische Evangdische Zending onder de Chinezen Chinezt'1l in ill Europa te Rotterdam.<br />
29. 29· Volgens Van Dale D.,lt (iie ie herziene hef'ZÎene druk, dmk. 1984: 1
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
door een UIS arts die in de Chinese gemeensch~p gemeenschap een goede naam heeft. Uit hel het onderzoek<br />
bleek verder dat ruim 77 procent van d de .. geënquêteerdrn geënquêteerden (zijzelf ofhun familieleden)<br />
voor het verkrijgen van medische hulp naar Hongkong of China is teruggeweest.<br />
Als reden voor deze terugkeer werd vaak de taal genoemd. De ;l.ndere andere<br />
lOek<br />
redenen zouden bijna llllemaal allemaal zijn samen te vatten onder de Iloeml."r: noemer: meeT meer vertrou<br />
vérITO\jwen<br />
ill in de medische hulp in her het land van herkomst (p. 17).<br />
] 31. L Voor Chinezen zijn dat voedseldiëten diëten en genceskr;l.chtige geneeskrachtige kruiden. Uit onderzoek is<br />
een zeer veelvuldig gebruik van Chinese. Chinese, hoofdzakelijk op kruiden gebaseetde, gebaseerde,<br />
medicijnen geblekeu. gebleken. Bijna $j 85 procent van de geënquêteerdt:n geënquêteerden zei deu deze te gebruiken<br />
(Vriezen 1985: 24).<br />
]2. Vriezen (1985: J8) 28) over dit onderwerp: 'Het bestaan van verschillende geneeswijzen<br />
mast naast e1bar elkaar doet denken aan de houding ten opzichte van rdjgie, religie, namelijk tolerantie<br />
en toepasbaar indien nodig. Gebleken is dat religieuze genezers. genezers, rituelea, rituelen, Chinese<br />
traditionele geneeskunst en wt'Sterse westerse geneeskunst aJle alle hun eigen referentiekader<br />
hebben, maar dal dat deze niettemin op logische wijze gecombineerd worden en in<br />
verschilJendt' verschillende stadia van de ziektt' ziekte beproefd. ..'<br />
33. . Zie Vriezen (t985: (1985: 19-35), t9-35). die uitgebreid ingaat op de wrijfpunten tussen behandelaars,<br />
behandeling en patii!llten patiënten en ook de oorzaken daarvan probeert aan te geven.<br />
Jol.. 34. Door Nederlandse artsen voorgesehrcven voorgeschreven diëten, waarbij geen rekening is gehouden<br />
met dit evenwicht. evenwicht, worden d dan ~ n ook door Chinese p~ticnten patiënten dikwijls niet nagevolgd<br />
(Vriezen 1985: 25) 2$). .<br />
)j. 35. Zie Khoe Soe Khiam 1951: 19j1: 26.<br />
)I'i. 36. Pieke (1988: 43) wijst erop dat de socilile sociale structuur van overzeese Chinese gemeenschappen<br />
uit een hiërarchie van groepen bestaat. bestaat, die elkaar als de ringen van een ui<br />
omsluitcn, omsluiten, met het individu zelfin het middelpunt. De basis hit'rvan hiervan is de gebondenheid<br />
die wordt gevoeld met de familie en de (oorspronkelijke) woonplaats. Hij wijSt wijst<br />
er vervolgens op dat veel culturen dergelijke loyaliteiten op basis van verwantschap<br />
vcrwantschdp<br />
en streek van herkomst kelU1en. kennen. Typisch Chinees is de formele fonnelc groepsvorming. groepsvorming, die<br />
tOt tot uitdrukking komt in de aanwezigheid van leiders en verenigingen die de leden<br />
van grncpen groepen organiseren. org~niserc/l.<br />
De org~nisacie organisatie op basis van deze loyaliteiten schijnt ook<br />
verrassend vl.'rrassend flexibel te Ie zijn.<br />
37. Aldus Chung Chwl-por Chun-por 1984: 9.<br />
311. 38. Pieke Pit'ke (1988: 3 I) wijst wijSt erop dat het belangrijkste streven van Chinezen in Nederland Nederlalld<br />
is het vergroten van de welstand en status van de familie fumilie en dadrmee daarmee van zichzelf. richzc.lf. De<br />
kinderen maken van dat streven onderdeel uit en hun rol hierin is vierledig. . Ten<br />
eerste helpen ze de ouders met zaken dk die contact met Nederlanders en ell Nederlandse<br />
instanties betreffen. Ten tweede dragen dngen ze zr bij aan de familie-economie familiC'-ecollomie door, wan<br />
vJanneer<br />
dat nodig is, mee te helpen in het restaurant. Ten derde verhogen ze ~e dr de status St3ruS<br />
van de familie en verzekeren ze haar r van een toekomstig inkomen door goed te<br />
presteren prt'Slt:ren op school. En ten teil vierde zijn ze ZI! de dr garantie voor VOO t hun ouders dat deze dC2e een<br />
verzorgde en 'mooie' oude daghebbt'n hebben in de schoot van de familie. Het problematische<br />
van deze houding, aldus Pieke, wordt pas duidelijk als we wc ons realiseren dat dit<br />
alles wel dient te gebeuren terwijl l de kinderen kjnderen zich ondergeschikt blijven houden<br />
aan de ouders en zij, op sociaal en cultureel eul niveau, niet nirt werkelijk wrrkdijk deel gaan ga~n uitma<br />
ultm:lken<br />
van de Nederlandse Ncderbndse maatschappij.<br />
39. In hun hlln onderzoek naar onder meer gemengd Chinees-Nederlandse huwelijken in<br />
Amsterdam constateerden Vellinga en Wolters al in 1966 (p. 118) J 18) dat de denkbeelden<br />
op dit punt duidelijk uitee<strong>nl</strong>iepen uitet<strong>nl</strong>iep.::n tussen de partners. parrners. Eén geïnterviewde Nederlandsevroulalldse<br />
zei er r r het hel volgende volgrllde over: 'Tot eenjaar ofzeven verwent hij ze. Op Ncder<br />
hun<br />
324
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
zevendejnr jaar moeten ze werken, leren, leren. lezen. Hijzelf HIjzrif stond toen tocn hij zes zeSJaaf jaar " was ..-as al lJ op<br />
de rijstvelden, rijsrvddeu, dat dlt was wu dur daar heel ht'1.'1 gewoon.'<br />
40. Dat deze dl.'ze situatie sirultie voor Voot kinderen kmderen van Vln de tweede {,,'!«de generatie geut""l"lne spanningen sp~nningcn oplevert, oplevert. constateert<br />
ook Pieke Pit""ke (1988: (19S8: 3l). 32). Zij doorlopen hun schoolopleiding geheel of gedeelte<br />
gededtelijk<br />
l:1n aan Nederlandse scholen schokn en hebben dlnrdoor daardoor dagelijks dagdijks contact t~ct<br />
met Nederlan<br />
Nederbnders<br />
en hun cultuur. Het resultaat resultalt is d~t dat in sommige sommIge gevallen gevlJlen een conflict ontstaat ontstalt<br />
tussen tuSSC'll de eisen van Vlll de oudns ouders en die van VlUI de dC' same<strong>nl</strong>eving waarin wa.uin de kinderen opgroeien.<br />
Het meest frequent frequem rijzen conflicten over het moeten meewerken met'wC'rkC'll in het<br />
rcstaur~nt. restaurant. Indien lndiC'll geconfronteerd met mC't de keuze kC'uze tussen ttJs~n het hel openhouden van "'In het<br />
restaurant restlluflm en de vrijheid vrijhl!id van hun kinderen kiezen ouders meestal meC'Stal voor het eerste. eerstC'. De<br />
kinderen kmderen worden dus niet onder alle aJlC' omstandigheden tot een rtn schoolcarrière $choo1carrière zet. Dat is én afhankelijk lfh;mkclijk van het econormsehe economische tij én van de behaalde behaaldl.' resultaten tot<br />
aangezeI.<br />
d~t dat moment. De kinderen met de beste resultaten zullen meer kansen bnsen krijgen dan<br />
degenen die het minder goed doen: doen; die zullen eerder in het restaurant te werk<br />
worden gesteld. gesreld.<br />
41. . Pieke (1988: 40) merkt hierover op dat d~1 een in zijn ogen gunstig neveneffect van zo'n<br />
maatregel m~3ltegd zou zijn lijn dat dl! het Chinezen van v~n de tweede generatie meer ruimte geeft om<br />
zelf een definitie te ontwik.kelen ontwikkelen van v"n hun Chinees-zijn, ChUlees-zijn, wat WOl! hij als een un belangrijke belangrijk.e<br />
voorwaarde voorw~arde beschouwt voor hun leven als 'Nederlandse Chinezen in Nederland'.<br />
42. Dit is volgens Pieke (1988: (11)88: 40) ook de belangrijkste bdangrijkste reden voor de opkomst van het<br />
Chineestalige onderwijs in Nederland. Ouders signaleren sig<strong>nl</strong>lerC'n dat er iets iels mis is in de<br />
relatie met hun kinderen, kinderen. maar wijten dit aan de invloed mvloed van de Nederlandse tuur, lUur, in plaats plnts van aan factoren f~ctoren die te IC maken mllken hebben met mei een moderne stedelijke:<br />
omgeving in een geïndustrialiseerd g6I\dustri~liSC"C rd land in het hel algemeen. 111gemeen. Deze Dele invloeden doen zich<br />
momenteel, hoewel op een C'en minder dramatische dTlllllatische manier, manier. ook in China zelf gelden,<br />
zeker in Hongkong. Ook daar krijgen kinderen vandaag de dag modern mode:rn onderwijs, onderwijs.<br />
worden ze le opgeleid voor beroepen die in het geheel gehed niet passen p~ssen in het economische<br />
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
46. 10 In baar haar mede op een t:nqurrc enquête g~b:aseerd~ gebaseerde onderzMk onderzoek naar Chinezen en de Nederlandse<br />
gezondht'idnorg gezondheidszorg merkt Vriezen Vnezen (1985: (198s: J8) 38) over del( deze onderwerpto onderwerpen op: 'Tegen<br />
aori-
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
3· Zie Tuynman-Kret en Koopman 1984: 42.<br />
4· 4. Zie Penninx 1988: 205-210.<br />
5· Zie de Minderhedennora Minderhedennota (1983) en Penninx Pcnninx (19~8 (1988:: 49). 49), die zich onder meer baseert<br />
bas~rt<br />
op Jonker jonker e.a. c.a. (1973) en Kerkhoven (1976).<br />
6. Wordt een geïnterviewde geciteerd uit Zeeland, Zeeland. dan is de uitspraak ontleend aan het<br />
basismateriaal van Tuynman~Kretcll Tuynman-Kret en Wuertz. Wuert'Z.. Is de gdnterviewdc geïnterviewde llfkomsrig afkomstig uit een<br />
andere provincie, provmcie, zoals in dit geval. geval, dan is het h"1 citaat ontleend Ol~tlcelld aan het basismateriaal<br />
van Vln Tuynman-Kret en Koopman (zÎe (zie bijlage).<br />
.<br />
7. 7· Dit voorbeeld is zonder meer illustratief. Op bijna alle kampen wordt worde melding<br />
gemaakt van voortdurende politiecontrole.<br />
8. Bij een begrafenis begufenis of andere familiegebeurtenis mag men langer, soms veertien<br />
dag':l1 dagen blijven staan. Kennissen moeten sneller weg.<br />
9· Verslag Vmlag der Staatscommissie (1913:: 93).<br />
10. Dit registratiesysteem, dat was ondergebracht bij het ministerie van VBIl Justitie, justitie. is in<br />
1983, 198), met mei als argument privacy-overwegingen, op aandrang van de pSP psp vernietigd.<br />
I!. 11. In 1909 t909 warent'r er 817 I 7 wagens, wagens. die werden werdell bewoond door 3984 personen, persouen, terwijl in<br />
19302261 woonwagens woonw~gells met 10.795 bewoners werden werJeu geteld (Volkstellingen 1909 [909<br />
en 1930).<br />
12. Il. Daarvóór 'hadden de gemeenten. gemeenten, vanwege het ontbreken van een (.oen wettelijke regeling,<br />
zoved zoveel mogelijk geprobeerd woonwagens woomv3gens te weren of althans na een kort<br />
verblijf weer door tL' te sture11. sturen.<br />
13· IJ. Ook Sijes e.a. , (1979: 135-14°) [35-140) vergeleken in hun boek Vervolging Vtrllo~'liug van lIau ;.;igemwrs zigeuners in ;'1<br />
Nedultllld Nederland I940-I945 /940-1945 het woonwagenbeleid woollwagenbcleid van de DuÎtsers Duitsers met mer dat van nu en<br />
vonden geen principieel verschil. wrschil. Deze aantijging stuitte op heftig verzet van de<br />
zijde van het ministerie van CRM, ÇRM, dat in een persbericht (Vrij Nederland, 26 mei 1979)<br />
zei deze vergelijking grievend gricvcnd te vinden voor parlement, p3rlement, rijks-, provinciale en<br />
gemeentelijke overheden en allen die bij het woonwagenbeleid betrokken zijn geweest,<br />
met name n.;lme voor diegenen die in de oorlog zélfhct zélfhet sJac;htoffer slachtoffer van V;1l vervolging<br />
waren geweest.<br />
14· L.A. van Doorn Doom 1940: 453-456, 469-472, 469-"472, 485-4S8, 485-488, 5°1-5°4. 50 1-504.<br />
15· IS· Tussen 1941 en 1943 [943 werden diverse verzoeken van procureurs-generaal aan de<br />
secretaris-generaal van het her ministerie van vall Justitie gericht om tot tOl eonCclltrJtie concentratie van Vlm<br />
woonwagenbewoners woonw~geJlbewoncrs over te gaan (De Geei Goei 1984: 198.;: 44).<br />
16. Van deze subcommissie maakte de al eerder genoemde L.A, L.A. van Doorn deel uit,<br />
evenals ambtenaren van de vnschillcnde verschillende ministeries en vertegenwoordigers van<br />
particuliere p3rtieuliere orgJnisJties organisaties en gemeenten.<br />
17. 17· Dit Die punt heeft het overigens niet gehaald. De woonwagenwet van 1968 19ó8 bevat ge~1l geen<br />
trekverbod, maar beperkt wel dl' de bewegingsvrijheid bew~gingsvrijheid van v:ln woonwagenbewoners Wool1wll.genocwone.rs [Ot tot<br />
het absolute ~bsolule minimulll. minimum.<br />
18. 111. De opdeaeht opdracht werd verleend door het ministerie van Maatschappelijk Werk op advies<br />
van dc de werkgroep Woonwagenwerk. Woonw~genwerk. In deu deze w.:rkgroep werkgroep hadden vertegenwoordigers<br />
van particuliere en kerkelijke organisatil$. organisaties, alsmede ambtenaren bten~ren van het ministerie<br />
van Maatschappelijk M~atschappdijk Werk Zitting zitting Oeurgens Ueurgens 1987: 37-38), 37-38). Op dit KSKI-ondcrzoek<br />
baseerde ].H.A. j. Wernink Wcmink zijn dissertatie W,,,,"wagcuUtJl!lIlItr Woonwagenbewoners. •. Sociologisch 0on<br />
11-<br />
KSKI-onder<br />
dt'r
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
21. , Zie De Goei ly8.r 1984: 52.<br />
22. Crul e.a. 1982: 22.<br />
lJ. 23. Om het bcl.:id beleid een wetenschappelijke fundering te geven werd het KSKI benaderd om<br />
een sot.i.ologisch sociologisch onderzoek te vcrrichten. verrichten. Er werden evenwel nauwelijks enquêtes<br />
gehouden onder de leden van de groep zelf, alleen onder 'hen die door het dagelijks<br />
werk de woonwagenbevolking woollwagenbevolking van nabij kennen' (De Goei 198+ 1984: 51). SI).<br />
24. Een van de uitzonderingen hierop is her het kamp fJm IJmond. De woonwagenbewoners<br />
daar zijl1 zijn zeer tevreden: 'De iuspraak inspraak was geweldig. We hebben e.r er zelf een hoop ~an aan<br />
gedaan. Nu hebben ben we eindelijk wat wcwildell. we wilden. Volgens mij bm kan het niet beter. We<br />
zijn cr er op alle punten bij betrokken gewt'Cst. geweest. Ik heb geluisterd en meegewerkt, want<br />
ik wilde wetcn weten waar ik terechtkwam' (Crul e.a. 1982: 43).<br />
25. Zie voor verdere verd
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
deze verschuiving verschuIVing in terminologie.' voor het eerst worden waargenomen: terwijl lerwijl in<br />
het wetsontwerp nog sprake is 15 van v;ln 'kamp', 'kamp'. wordt in de uiteindelijke wet de term u~rm<br />
'centrum' 'centmm' gebezigd (De Goei Goci 1984: 19,t~ :<br />
55). Onder woonwagenbewoners zelf worden<br />
overigens beide benamingen (nog) gehanteerd; geh:llllcerd; de voorkeur voor de ene dan d;Ul wel de<br />
andere term verschilt \'erschilt per centrum.<br />
33. H. Waar het gaar gaat om veranderingen verandc.'ringen in m de houding van woonwagenouders tegenover<br />
het onderwijs aan hun kinderen, kinderen. is uit onderzoek gebleken dat, dar. hoewel het nut van<br />
lager onderwijs tegenwoordig wel wordt ingezien, ingezien. de houding ten opzichte van het<br />
voortgezet onderwijs nog steeds weinig wemig positief positirfis is (Timmermans 1984: ...; 37). 37)·<br />
34. 1 .... Zie Bouwen Nelissen, Nelissen. Gevoelige Gl!votiige kwesties kUItstiet (1988: (1988; 57-76) 57-'76) voor een behandeling van de<br />
verschillende 'reacties van migranten op het verschijnsel vc.'fsrhijnscl discriminatie.<br />
discriminnie.<br />
35 ]5.. Slechts SI«:hts 15 procent van de woonwagenbewoners werkte in 1978 19711 in loondienst (De<br />
Voogd I979: 1979: 43)· 4]).<br />
36. ]6. Crul e.a. 1982: 73. 7J.<br />
37. 17. In I978 1978 leefde 80 procent procrnt van v;m de woonwagenbewoners woonwagenb('wollt'rs van een bijstandsuitkering<br />
(De (Ot' Voogd I979: 1979: 57). j7).<br />
38. 18. Zie Penninx 1988: 202. ;w.z.<br />
39. ]9. Als A woonwagenbewoners het over 'wonen' \VOllCll' hebben, hrbben, dan wordt daar altijd mee mre<br />
bedoeld: wonen in ecn een huis.<br />
40. Tuynman-Kret m al1~ Kreren en Koopman (1984: (1984-: 229) 129) wijzen w1JUIl erop ...-rop dat woonwagenbewoners wool1w~g("nbcwone r s ook<br />
uit angst voor gedwongen gedwongrn verplaatsing weleens eens (lijdelijk) (tijdelijk) hun toevlucht tOC"vlucht nemen nemL'Il tot<br />
het ht-t wonen in een t-Cn huis.<br />
.<br />
. 41. Crul e.a. I982: 1982: 20.<br />
4-l. 42. Hoewel HOC"wei vóór voor de Tweede Twt-Cde Wereldoorlog ook allerlei maatregelen nuatrt-gden werden wrrrlen genomen<br />
om het h('t leven van woonwagenbewoners woonwagmbewonet\ te t(' reguleren, ligt ligr de breuk met het hel vrije vrijt<br />
verleden voor de ouderelI ouderen !Och toch rond dir die tijd.<br />
43. Dat zieh zich op woonwagenkampen ook heel hed wat ·burenruzic.'$' 'burenruzies' voordoen, wordt wel<br />
a;lIlgestipr. aangestipt, maar niet op het moment dn dat men zijn mening over burgers fC"ll ten best(' beste<br />
geeft.<br />
44. 4-4-. In dit verband dient erop gewezen te worden dat dt'"ze deze houding te maken kan k~J1 hebben<br />
met m('t het her feit t dal dat veel woonwagenmannen woonwagennunnen niet nirl meer handelen en vemen. venten. Vroeger Vroegrr<br />
droegen vrouwen regrlmatig regelmatig hun steentje ~teel11Je bij. . Nu u hoeft dar dat nil'! niet m('cr. meer.<br />
4-5. 45 . Niet Nict alleen door woonwagenbewoucrs, woonwagenbewoners, ook in de literatuur wordt regelmatig onderscheid<br />
gemaakt tussen 'echte' woonwagenbewoners (ook wel wd 'reizigers' genoemd)<br />
en burgers dit' die na de Tweede Wereldoorlog Wrreldoorlog in ttn een woonwagen zouden zijn<br />
gun gaan wonen (uit woningnood of. of, zo wordt ook wel bewt'erd. beweerd, om criminele prak<br />
~<br />
tijken uit te O(:[('nen). oefenen). Als we 111 in deu deze studie over burgers spreken, doden doelen we niet op<br />
deze laatste Cltrgorie, categorie, maar op de burgers die 10 in huizen wonen.<br />
,,6, 46. Van n de" Woestijne 1984: 6.<br />
047. Het is de vraag in hoeverrt' hoeverre dit 'wegloophuwelijk' nog op grote schul schaal voorkomt.<br />
Tuynman-Kret ynman~ K en Koopman (1984: (I984: 189) 1119) wijzen erop dat hrr het in Rotterdam in 1983 t98J<br />
nog gangbaar was.<br />
48. Schrover 1984: t984: 65.<br />
49. Tuynman-Krrt Tuynman-Kret en Koopman (1984: (I984: 229) vermelden vc:rmdden nog rrn een tw~tal tweetal redenen: r('dellen: het is<br />
goedkoper 0111 om in een wagen 11.' te wonen wo<strong>nl</strong>"n en het is gemakkelijkrr gemakkelijker - althans voor ec.'ll een<br />
woonwagenbewoner- - om aan een wagen Ie te komen dan aan een nuis. huis.<br />
so. 50. Waarheid IVllllrlltid 1982: 1981.: 17-18.<br />
S 51. I. Voor alle duiddijkheid: duidelijkheid: men iç is ht't het er niet over eens of de discnminatie discriminatie door burgers<br />
nu wel of niet minder is geWOlden. geworden. Over de discriminatie door de overheid b"taat bestaat<br />
329
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
geen verschil van mening: 'Maar we wc worden wordell wel altijd door hogerhand gediscrimineerd'<br />
(geinterviewde (geïnterviewde uit Zeeland). .<br />
52. jl. Als je huis Imu op wielen wie/nt staat, staal, documentaire 1984.<br />
53 5j. . Van deze beschuldiging bc:schuJdigmg zijn overigens vooral zigeuners het slachtOffer slachtoffer geweest.<br />
Door de overeenkomst in woonvorm is het her voor burgers waarschij<strong>nl</strong>ijk niet steeds<br />
mogelijk een onderscheid tussen beide bcide groepen te maken, waardoor de stereotypen<br />
over de ene groep automatisch worden toegepast op de andere.<br />
54. Er worden echter eveneens geluiden gehoord dat men op de- kleine centra centu sterker het<br />
idee "heeft als individu behandeld te worden en minder als een van de vele woonwagenbewoners<br />
(Tuynman-Kret en Koopman 1984: 195).<br />
55. SS. Zie M. van Wanrooy (van het Landelijk Platform Pilitform van Woonwagenbewoners in<br />
Amersfoort) in het artikel van Max M.1oX Paumen P.1oumen in de NRC /liRe van v~n 14 november 1987 en in<br />
hctlPw het LPW informatieblad no. Ivan I decembetlllovember december/november 1987 J987 over deze incidenten.<br />
56. j6. Voor de goede orde: de ondcno.eksge-gevens onderzoeksgegevens waar WUf wij ons in deze SlUdie studie op baseren<br />
hebben betrekking op de periode vóór 1987. In april apriJ van datjnr jaar werd het woonwa<br />
Wilgenbewoners<br />
echter mogelijk mogdijk gemukt gemaakt hun wagens en inboedel inboedd weer te verzekeren, verzckcren,<br />
zij het met als voorwaarde dat dit onder toezicht van de gemeente zou plaatsvinden.<br />
plaatsvmden.<br />
57· 57. Crul e.a. 1982: 198.z: 55 'iS..<br />
58. In het vorige hoofdstuk is overigens op het tegenovergestelde gewezen: er zijn :rijn<br />
namelijk ook woonwagenbewoners die zeggen datzij vroeger, toen tocn zij meer contacten<br />
onderhielden met burgers, veel meer last ondervonden ondcrvonden van discriminatie. Die Dit'<br />
mensen ffit"llSen ervaren de relatie rd~tic met burgers tégenwoordigjuist als prettiger.<br />
DEELIV. . TURKEN<br />
I. 1. In Sadik Yemni, Yemni. De Ot ijz ij'uren eren snavel mailt! (1987)..<br />
2 J. . Hierbij moet worden opgemerkt dat de situatie in werkelijkheid werkelijkhtld vaker omgekeerd omgekee.rd<br />
is: Turkse vrouwen spreken slechter Nederlands dan hun man.<br />
3· l. Zie het hoofdstuk over remigratie, remigratie. paragraaf 'De' ecnte eerste generatie'.<br />
4. Voorlopige cijfer 1987, 1987. Statistisch Sl(lfistÎJch z.lllkIJock akboek I987: 1987: 66.<br />
5. j. De leefsituatie lufiituat;e van Turken Turkt'! en til Marokkanen Maf/Jkk.wm in iu Nederland N,Jrrla"J I984, '984, deel:: 2: 21.<br />
6. Turkse vrouw die met een Nederlander is getrouwd; getrouwd: ontleend aan u n het basismateriaal<br />
van Ri~vanoglu-Bilgin e.a. (zie bijlage). bijb 7. Zie ook Van der Vleuten 198T 1987: 25-26. 2j-26.<br />
8. Zie bijvoorbeeld de Twentsche T."'''ltsr'', Courant Cou,.au' van 31 november 1987.<br />
9. Zie ook M M. . de Vries 198T 1987: I III-I!.l. I I-I 12.<br />
10. Vrouw; ontleend aan nn het basismateriaal van RiFanoglu-Bilgin Ri,vanoglu-Bilgin e.a. e.:I.<br />
I 11. I. Zie M. de Vries 1987, 1987. o.a. 204, 205. lOS.<br />
12. Il. Ontleend aan het basismateriaal van Van Schelven (zie bijlage).<br />
13 '].. Man; olllleend ontleend aan het basismateriaal basismatenaal van RiFanoglu-Bilgin Riivanoglu-Bilgin e.a.<br />
14. Zie ook M M. . de Vries 1987: '9liT 88-90. 88""90.<br />
15. IS , Roelandt en Veenman Veenmilll (1988: 72) tonen op grond van literatuuronderzoek aan dat<br />
Turken hierin niet ofnauwe!ijk5 nauwelijks verschillen van Nederlandse ouders. Hierbij moet<br />
overigcllS overigens wel worden opgemerkt dat uitsluitend de mening van Turkse Turhe ouders is<br />
gepeild en er een verschil bestaat tussen wat men zegt en wat men doet. Zo heeft heefi<br />
51~eh slechts t s een kwart van Viln d~ de Turkse ouders van de jongens die door Van Schelven zijn<br />
ondervraagd cr er cbadwerkelijk daadwerkelijk iets voor vOQr over om zijn kinderen door te laten leren.<br />
16. Zie ook Roelandt Roehndt en Veenman (1988: : 72). 7.2). M. de Vries (198T (1987: 77) constateert ronsmeert dat de<br />
))0 33°
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
meest" meeste ouders hun dochta dochter wel tO(' toestaan su~n de middelbare school te bezoeken. Ook<br />
Ri~ RiFanoglu-Bilgin v:moglu-Bilgin e.a. (1986: 54-57) laten llen zien dar dat wcliswaar weliswaar mindl'r minder mosjes meisjes dan<br />
jongcns jongens voon voortgezet onderw':)s onderwijs volgen, mau maar dat dit niet m in alk alle gev;/,lIen gevallen komt komr doof' doordat<br />
hun ouders hl11 hen hierin bclcmmerC'll. belemmeren. Voor dl' de volledigheid: in Turkije geldt cm een<br />
du<br />
algemene leerplicht voor kinderen tussen dc de 7l'ven zeven l'1l en twaalfjur jaar (P"ters (Peters 1982: 206).<br />
17. Of dit in wl'rkcl werkelijkheid ijkhcid ook gebt·urt gebeurt, . is nog maar maat helemaal de vraag. De cijfers van<br />
de ondl'rwijsdedname onderwijsdeelname in Turkije wijzen n~mclijk namelijk uit dat jongens veel vaker d~n dan<br />
ml"isjes meisjes «'n een vervolgopleiding volgen. Zie bijvoorbeeld Vlug (1985: 23-24).<br />
18. Ontleend aan het basismateriaal v:m van Ri~vanoglu-Bilgin ~v3n
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
weken daarna w,;im;i (7, 14 en 20 september) 5Cptember) verschillende felle reacties re~ctics op deze stellingname.<br />
n 37. Zie ook Ri~vanoglu-Bilgin Ri~Yal1oglu-Bilgil1 e.a. c.a. (1986: 68).<br />
Jli. 38. Er is al vaker op gewezen dat de doclslellingCJl doelstellingen van \';111 het 05TC OETC geen geell verband (meer) (mttr)<br />
houden met een locn mogelijke remigratie, remigntle, maar m~~r veeleer veelect zijn gericht op ontplooiing van<br />
allochtone kinderen kindercu in i/1 de Nederlandse maatschappij. m~atschapp Toch benadrukken de ouders, ouders.<br />
juist met het oog op een mogelijke mogcJijke terugkeer, (etugkeer, voortdurend het belang van OETC. OI!l·C.<br />
J9. 39. Ontleend aan het basismateriaal b.asismatcriul van vau De Vries.<br />
040. Omll'Clld Ontleend aan het hel basismateriaal van V,IIl De Vries.<br />
.<br />
41. . p . De Hoop en ell Swennc Swenne (1988: (19811: 3). 33) .<br />
42. In de Turksejongerenonderzoeken Turksejongcrenouderzoeken van Van Schelven en cn De Vries werd deze gefingeerde<br />
naam, om redenen van privacy-bescherming, privaey-bescht'rming, gegeven gt'gcven aan een kleine stad in<br />
het midden van Nederland.<br />
43. . Een extreem en tragisch tngiseh voorbeeld voorbedd hiervan wordt gegeven gegevell in de Duitse documentairt;j,;n.'<br />
'Warum habe ich ieh meine ffi\.'ine Tochter getörrt' getötet' (L983). (1983). In deze dcze film vertelt een Turkse<br />
doeumen<br />
vader v~der hoe hoc zijn dochter, die same<strong>nl</strong>eefde met ~n een Duitse jongen en cn weigerde deze te<br />
trouwen, hem in ill de Turkse gemeenschap te schande maakte. Hijzelf raakte hierdoor hIerdoor<br />
volkomen volkomrn geïsoleerd; grhol~rd; niet me! alleen in Duitsland, maar mau ook in Turkije, want de geruchten<br />
verspreidden zich snel. Om aan a~n de enorme enormt' druk (roddel, economische rconomischc boycot boyrot<br />
e.d.) van zijn zijll landgenoten J:lIldgenotrn te ontkomen, zag hij zich uiteindelijk genoodzaakt zijn ZÛn<br />
dochter te vermoorden.<br />
vermoordc.'ll.<br />
44. Ontleend aan het basismateriaal van Ri~vanoglu-Bilgin Ri,vanoglu-Bîlgin e.a. C.a.<br />
·u. 45. De Turkse meisjes uit het heconden.ock onderzoek van M. de dl' Vries Vties (1987) zeggen, op één rén na, m, 11et' nee<br />
tegen een ~n huwelijk met een Nederlander. Drie van de zeventien hierover Inerover ondervraagde<br />
Turkse wksemelsjcs meisjes in hetonderzock onderzoek Klassegenoten Kltlsstgmortll (Danze.a. I987b) 1987b) zeggen een<br />
huwelijk met een Nederlander Nrderlander niet uit te sluiten. In ln het Turksegezinnen-ondenoek<br />
gezinnen-onderzoek<br />
van Ri~vanoglu Ri~v~noglu-Bilgin - e.a. (1986) geven p 32 ouders antwoord amwoord op de vraag naar hun hUil<br />
mening memng over Qvrr een ecu gemengd huwelijk: j 5 zeggen uggen dat een dergelijk huwelijk voor hun<br />
dochter dochtér tot de mogelijkheden behoort (2 daarvan stellen slelJrll wel wd bepaalde eisen eÎlien aan UI1 de<br />
toekomstige tOekomstige echtgenoot); e
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
51. Ontleend;!.;!.n aan het basismateriaal van Van Schelven.<br />
S2. 52. Ontleend uaan n het basismul'riul basismateriaal van Ri,vanoglu-6ilgin Ri~vanoglu-Bilgin c.a. e.a.<br />
B. 53. OOntleend lldeend;un aan het basismateriul basismateriaal van Van Schelven.<br />
54. 54· Zie ook M M. . de Vries (198T [44). 144), die hctZclrde hetzelfde zegt.<br />
H. 55. OOntleend aan het basismateriaal van RÎ~vanoglu Ri~vanoglu-Bilgin - gin c.a. e.a.<br />
56. Het IS is misschien goed er hier op te wijzen dat ook Nederlanders (nog steeds) niet<br />
staan tejulchell juichen als hun kind een relatie met een Turk aangaat en dat zij op dit punt<br />
wellicht niet vcel veel van Turken wverschillen.<br />
r5chilkn.<br />
"57. 57· Ontlecnd Ontleend aan het basismateriaal van Van Schelvçn. Schelven.<br />
58. In hun rapport W"km Werken eu en ~"r8m zorgen constateren Bouwen Nelisscn Nelissen (1986: 14)) 143) dat<br />
Turkse vrouwcn vrouwen cr er minder moeite mee hebben hun tJken taken binncm- binnens-en buitenshuis te<br />
combiner{'l1 combineren dan NederiJndse Nederlandse C,'II en Marokk:unse Marokkaanse vrouwen. Zij werken meestal veertig<br />
uur per weck week en drageJl dragen bovendien de volledige verantwoordelijkheid voor het<br />
huishouden en de kinderen. Nederlandse vrouwen dauentegen daarentegen k1C'Zen kiezen vuk vaak voor<br />
een deeltijdbaan (een keuze die Turkse vrouwen zich fin:allciecl financieel meestal niet kunnen<br />
veroorloven), omdat zij bun hun rol als moeder C1\ en huisvrouw belangrijker vinden dan<br />
wc die als werkn('cmstcr. werkneemster. Bouwen "11 Nclisscn Nelissen merken overigens ook op dat Nederlandse<br />
mannen wel iets vaker dan hun buite<strong>nl</strong>andse seksegenoten de stOr- stof- or of theedoek Ier ter<br />
hand nemen, maar dat vrouwen nog steeds het he! meeste werk verrichten en dat de<br />
verantwoordelijkheid voor hel het hl\i huishouden lJd~'n in ieder geval bij hen hl'n berust (po (p. .p 41).<br />
59. Eén Etn geïnterviewde Turkse man merkte overigens op lbt dat cr er ook eell een gunstige kant zit<br />
aau aan het feit dat de Nederlandse vrouw vruuw de huishoudkas beheert: Wil dan kunnen mannen<br />
het geld tenminste niet in het care café "crdnnken verdrinken of veq;okken, vergokken, zoals bij Turken wel<br />
gebeurt (Ri~vanoglu-Bilgin Ri~\lalloglu-Bilgin e.a. 1986). .<br />
60. Ontleend a:all aan het basismateriaal b:asi!tmateriaal \'an van Van Schelven.<br />
61. De mccste meeste Turkse jongens geven te kennen wt dat zij toch het hl't liefst met ttIl een maagd in<br />
het huwelijk treden. Dat betekem betekent d~t dat zij met een l'Cn Turkse zullen !touwen, trouwen, want een<br />
Nederlandse maagd is in hun ogen een contradicuo contradictio in terminis. Ohoals Of zoals een Turkse T jongen het verwoordde: \lC"fwoordde: 'In Nederland zijn cr er geen echte meisjes; meisjes: het zijn vrouwen, vrouwen.<br />
gebruikte' (onderzoek Van Schelven).<br />
62. 6:. Zie ook M. de Vries (1987: 150-158).<br />
63. 6]. In het onderzoek van Van Schelven zeggen l:eggen I 11 I van de 15 IS ongehuwde jongens dat zij<br />
een relatie met c('n een Nederlands meisje hebben h eb~n (gehad).<br />
64. Ontleend aan het h"t basismateriaal basismatenaal van De Vries.<br />
65. Zie ook het onderzoek van Sieval Sie\la1 naar T1:aar de houding van Turkse T vrouwen tegenover<br />
anticonceptie
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
71,. 72. Zie voor een uitgebn:ide uitgebreide analyse van dit fenomeen ft'nomeen M M. . de Vries 1987.<br />
73. 7j. Ontleend aan un hef het basismateriaal van RiFanoglu-Bligin Ri~vanoglu ·BJjgin e.a.<br />
74. H. Ontleend aan het bet basismateriaal van Van Schelven.<br />
75. 75· Zie ook M. de Vries (19117: (198T II3, lIJ. II4). 114).<br />
76. Ontleend aan het basISmateriaal basismateriaal van Ri§vanoglu-Bilgin RI$vaJloglu·Bilgin e.a.<br />
77. De Turkse vrouwen en meisjes in het onderzoek van M. de Vries wijzen er ov('ngens<br />
op dat d(' de omgang tussen tusscn Turken in Turkije veel hartdijker hartelijker en gezelliger gezdliger is dan<br />
die tussen Turken in Nederland. Zij verklaren dit door erop te wijzen dat de migranten<br />
hier uit verschillende streken in Turkije komen en daardoor andere gewoonten<br />
overi<br />
heblx-n, hebben, die een goede relatie rd:ttie nogal eens in de weg w('g staan (1987: 93-98).<br />
78. Het aspect van de ollbegrensde onbegrensde gastvrijheid. gastvrijheid, dat wil zeggen iu in tijd (Turken nemen<br />
altijd de tijd voor hun hUil bezoek, hoe h~ lang het ook blijft), in ruimte (het hele huis staat mat<br />
ter beschikking van het bezoek; bezoek: crn een bezoeker kan rustig in de keuken k('uKcn iets it·ts te: eten<br />
halen hillen als l Is hij trek trC'k heeft) en in de hoeveelheid voedsel (voor gasten zal zill men altijd<br />
zoveel mogelijk gerechten op tafel zetten). zetten), werd verschillende: malen benadrukt. In<br />
Turkije loopt de gastvrijheid onder invloed LIlv\ocd van de economische recessie en de<br />
dilannC
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
van bestaand best':land materiaal, m:neri:l.al, dat niel niet speciaal- - hoewel hO('wd het onderwerp wel vaak va~ k aan de<br />
orde kwam kw~m - op de arbeidsmarkt betrdtking betrekking had. Onze (olleg'" collega Frank .auijs, Buijs, die<br />
momenteel bezig be-zig is met een ondenoek onderzoek onder Turbejongens Turkse en hen expliciet heeft heen<br />
gevrugd gevraagd naar hun ideeën over NederlandS(' Nederlandse werkgevers en collega's, colleg", constateert constatttft<br />
evenwel hetzelfde (mondelinge mededeling).<br />
mededrling).<br />
95. Ook Buijs vertelde ous ons dat tijdens zijn interviews regelmatig wordt opge[nerkt; opgemerkt:<br />
'Let '~t wel. wel, ik heb het over dir die ene werkgever wrrkgever en ik wil daarmrt daarmee niet zeggen dat alle<br />
Nederlandse werkgevers zo ZQ zijn.'<br />
96. Ontleend aan genoemd gellOO11d onderzoek van Buijs. BmJ5.<br />
97- 97. Zie Chorus, De Nederlander Ntdtrhmdrr uilt?'IUk uiterlijk til en ;'Ulrr/ijk innerlijk (l96j). (1965).<br />
98. . Ontleend aan het basismateriaal b3sism a tc r ia~1 van Van Schel\'e'n. Schelven.<br />
99. Zie ook RiFanoglu-Bilgin Ri$v3.noglu ~ e e.a. .... 1986: 128 t:n en M . de' Vries 1987: 12j, 125, 129, 1l9. 130. lJO.<br />
100. Ri~vanoglu-Bilgin Riivanoglu-Bilgin c.a. e.a. 1986: 124.<br />
101. Ontleend OI1tleend aan het buÎsmaterÎaal basismateriaal van V21\ Ri~vanoglu-Bilgin Ri~vanoglu-Bîlgin e.a.<br />
102. Zie ook Vermeulen Vtrmeulcn 1984: 147.<br />
103 10J. . De DI' situatie si/IIII/ir vangeremigreerde vtm gtrtmi.'l,urde Tllrksf Turksejongeren jongtrrll (1987: 18), ] De Dc Hoop en Swenne (1988: (f988:<br />
70) en Eigen Eigtll "lIard haard is iJ goud waard? JjJa/lfd? (1987: 16).<br />
104. Zie ook: de paragraaf paugnaf 'Het Nederlandse onderwijs en Turkse kinderen'.<br />
105 10j. . Zie De Dt lima/llt situatue vangeremigreerde lIall grrtmigretrdf Turku Turksejongeren jOl/gUttr (1987: 17) en De Hoop en Swenne<br />
(1988: 67).<br />
.<br />
106. Zie Waarom W
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
houding van \';In de individuele indIviduele leraar dan met eventuele regels voor geremigreerden<br />
gcremigreerden<br />
binnen het Turkse onderwijssysteem.<br />
onderwljssyslcem.<br />
I 111 I I ., Voor het volgen van universitair universiuir onderwijs in Turkije moet een toelatingsexamen<br />
worden afgelegd. Aan de hand van het aantal behaalde punten wordt vervolgens<br />
bepaald wat iemand mag studeren. Door de beperkte toelating toelning en het grote aantal .u.nul<br />
gegadigden vallen velen vekn af. In ln 1983- 198j-19841984 werden er van de Je circa 600.000 aspirantstudenten<br />
slechts 70.000 (11,6 1,6 procent) op de universiteiten toegelaten. toegelaten, Er zijn veel<br />
commerciële comrnercit'le (dus prijzige) cursussen curSUSien om aankomende studenten op het centrale cent<strong>nl</strong>e<br />
toelatingsexamen tocbtingscxamen voor te re bereiden. Zie Handboek Hmrd/Jock remigratie rI'IuigflllÎt (I98T (1987: 7.48).<br />
I [12. Dit gold ook al in lIJ Nederland, waar wnr Turkse meisjes zich z.ich evenmin evenmjn al te vrij konden<br />
gedragen. Sommigen ervaren derhalve niet zoveel verschil, anderen vinden het in<br />
Turkije veel strenger. Uiteraard Uiteraud is datmedeafh.mkdijk afhankelijk van desueek. streek, desud stad ofhet ofhel<br />
dorp waar zij in Turkije terechtkomen.<br />
113. J. Bookelman Bookdman en Creussen 1986: 87. 87,<br />
II4. I r4. Zie ook Santing (1911T (1987: 90) go). .<br />
II5. 1 r De lezer kzer dient hierbij wel te bedenken dat in rn de grote steden Sleden uiteraard meer voorzieningen<br />
zijn en - :llthaus althans in de moderne wijken - meer bewegingsvrijheid bewegtngsvrijheid voor<br />
meisjes. meIsJes.<br />
116. Zie onder meer De Hoop en t11 Swenm' Swenne (1988:: 55) S5) en Eigen E;gttlllllllrá haard is irgouJ goud waard? Ut/frml? (1987:<br />
17).<br />
117. Hierin wijken ze overigl'ns overigens nauwelijks af ~f van Turkse meisjes in Nederland. Zie<br />
Brassé BrassE 1985: 59-'78 59-78. .<br />
II8. 118. Dit Dil is in tegenspraak Icgenspralk met wat M M. . de Vries (1987: 167) te horen kreeg krttg van \';In Turkse'<br />
meisjes meisJcs in Nederland. Ne'derland. Die zeiden ze-iden namelijk dat dal men in de Sleden steden in Turkije volgens<br />
de laatste blitste mode gekleed gaat.<br />
II9. 11 Zie De Hoop l'n en Swenne 1988: [988: 36-37. ]6-J7.<br />
120. Het Hel Vrije Vrijt Volk, 12 september 1987.<br />
121. . Het is de vraag vra:lg in hoeverre nocve'rre de.1'urkse. Turkse pers peTS een rol heeft gespeeld bij deze beeldvormingover<br />
het Westen. Volgens de turkoloog rurkoloog D. Koopman, Koopman. die momenteel onderzoek<br />
verricht naar ruar di. dit onderwerp. onderwerp, wordt de westerse wereld regelmatig als uiterst<br />
verdorven afgeschilderd.<br />
122. Waarom W
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
BIJLAGE<br />
Zoals aan ~all het begin begiu van deze studie slUd;e werd vermeld, is IS in dit onderzoek gebruik gemaakt gemaftijd van 6 (j tot tOt ruim 70 jaar.<br />
Werkwijze: We-rkwijze: met de- informanten infonmme-n zijn in de perioden oktober 1982, 1982. januari j."lonu."Iori 1983, 1983. en<br />
februari rebruari tot en met juni 1984 ... informele gesprekken gevoerd (gemiddelde duur 3 à 4 ... uur).<br />
Voorts Voon s vond langdurige participerende puticiperende observatie plaats. pluts.<br />
Onderzoeker: F. Siwabessy. Siwabe-ssy.<br />
Thema: het gemengde huwelijk. huweJijk. Onderzoek afgesloten. afgeslott'n. Rapportage wordt verwacht.<br />
Onderzochte groep: 30 ]0 Molukkers, kers, onder wie verschillende echtparen, echtparen. in Culemborg.<br />
Werkwijze: open interviews, intervieWl, gevoerd in 1982 19~:l en 1983. 198J. Voorts vond langdurige participerende<br />
observatie plaats.<br />
pl~~ls.<br />
337
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Ooderzod;c-r: Onderzoeker: G. Mout.<br />
The.ma: Thema: relatie. Molukse cultuur en de wijze wij~ van Molukse sportbeoefening sport~oeferilllg en -organisatietit.<br />
Dit onder.wek onderzoek he-eft!Ot heeft tot ('("IJ een proefschrift prodschrift geleid, getiteld MaluJm Maluku Muda MIldIJ otldrntJtg. onderweg. Eigen Eigetl<br />
-Qrgani~<br />
cultuur CU/WUT etl en minderhtidspositit minderheidspositie bij ft" een Mallllm Molukse sportvereniging sporlllNtfligiug (1986).<br />
' Onderzochte groep: tien<strong>nl</strong>len tientallen Molukse betrokkenen bij de Barneveldse- voetbalclub<br />
Maluku Muda, door middel van (spontane) ge-sprekjC"S gesprekjes e-11 en (langdurige) interviews.<br />
...... Werkwijze: wijle: een lC"eronderlock leeronderzoek in 1973-1974, [973-1974, participerende obsen'atie observatie van septe.mber september<br />
1974 tot september 1975 5 en van oktober 1977 tot eind 1978, waaraan tot medio 1981 1 nog<br />
het een en ander is toegevoegd. Twee ordners met (vcld)aantekeningell (veld)aantekeningen en verslagen van<br />
de interviews zijn tijdelijk afgestaan voor het beeldvormingsonderzotk.<br />
beeldvormingsonderzoek.<br />
Onderzoekster: Onderzoeksl('r: M M. . Tuynman-Kret.<br />
Thema: de woonsituatie. woonsituatie, het woonbeleid woonbdeid en de woonervaringen en -wensen van Molukkers.<br />
Het onderzoek is afgesloten en heeft gere.sulteerd geresulteerd in het rapport De lli !tuiJlitSliug$silutJlit<br />
van Ilall Molukkers Molllkkm jll in Nederland Neder/Olld (1985).<br />
Onderzochte groep: 50 Molukkers Molukktrs in de ge-mcenten gemeenten Zwolle, Nijverdal Nijverd~l en Moordrecht,<br />
huisvestingssituatie<br />
en 25 vertegenwoordigers v~n van 10 Molukkergemeenten.<br />
Molukkergemee<strong>nl</strong>en.<br />
Werkwijze: schriftelijke enqué"te enquête in 57 Molukkergemeenten. Interviews met "Venegenwoordigrrs<br />
van ra 10 van v;m dt.ozc deze gemeenten over de. achtergronden van het beleid. Casestudies<br />
in 3 Molukkergemeenten, Molukkergemeellten, met als doel te aehtC'Jhalcn achterhalen hoe hO( de Molukkers hun<br />
woonsituatie eryarcn ervaren en wat hun problemen problenu:n en wensen vertegenwoordigers<br />
zijn.<br />
CKlN15ZEN<br />
CIDNEZEN<br />
Onderzocker: Onderzoeker: F.N. Pieke, met als coördtn;ltor coördinator E.B. Vermeer.<br />
Thema: de positie van Chinum Chinezen in Nederland. De resultaten rbultaten ervan zijn vastgelegd V2stge1egd in het her<br />
rapport nppon De Dr positie posilit van dt de Clliueun Chinezen 111 in Nederland N~lltrlalld (1988), (1988). verspreid door het Documentatiecentrum<br />
voor het Huidige Chin:! China van het hel Sinologisch Instituut van de d!': Rijksuniversiteit<br />
Leiden.<br />
Rijksulllversitelt<br />
Onderzochte gn;!ep: groep: 14 '-4 sociaal werkers r kcr~ die veel ved erv,uing ervaring hebben met Chinezen en Chinesnes!':<br />
leiders. Daarnaast lijn zijn 441!':den leden van v:m 25 aj Chinese huishoudens geinterviewd.<br />
geïnterviewd.<br />
Chl<br />
Werkwijze: We.'rkwijze-: het kwalitatieve gedeelte.' van het onderzoek is gebaseerd op interviews.<br />
Daarnaast D.urnaast is, is. met assistentie van verschillende terzake trrzake kundige onderzoektn. onderzoekers, f'en een ustal zestal<br />
deelondenoekingen deelonderzoekingen ged,un gedaan naar de demografische dcmog r ~fische siruatie situatie van Chinezen, hun positie in<br />
de horeca, hOfec:J. de werkloosheid, schoolloopbanen. schoolloopbanen, CITO-toetsscoru CITo-toetsscores e-n en huisvesting huisv~"ting van Vln Chi<br />
ehj..<br />
nezen.<br />
WOONW WOQNWACENBEWONERS<br />
AGENBEWONERS<br />
Onderzoekers: M. Tuynman-Kret en F. Koopman.<br />
Thema: evaluatie van het sinds 1977 '977 door de overheid gevoerde kleine renrn-be.Jeid. centra-beleid. De<br />
resultaten van Vln het onderzoek :zijn vastgelegd in het r.lppOrt rapport Woonwagenbewoners lVooliwagtllbelllolltrS weer ,,'eN'<br />
verplaatst. l'I~rplotJtst. Het H ~t klein€' kleine crutra·beltid centra-beleid ;11 in de praktijk Ilrak/ijlt (1984).<br />
Onderzochte groep: het onderzoek werd uitgevoerd ODder onder de drie direct betrokken<br />
partijen: woonwagenbewoners woonwagrnbewonen (210). (2ra), beleidsvoerders (103) en omwonenden (152).<br />
Werkwijze: het onderzoek werd we-rd uitgevoerd in de periodt periode april 1982 tot en met februari<br />
1984, waarbij de onderzoekers "Zich zich richtten op de gebieden Ve<strong>nl</strong>o, Ve<strong>nl</strong>o. IJmond, IJmond. West<br />
JJ8
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Noord-Brabant, Noord-Drabant, Zwolle en Rotterdam. Woonwagenbewoners ....'
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Onderzoekster: Onderlockster: M. de Vries.<br />
Thema: de oriénutÎe oriëntatie van ~l Turkse Turk.se jonge vrouwen. Het onderzoek. is ;afgesloten en de<br />
resultaten ervan zijn vastgelegd in Ogen o.~CII in je jf rug. ,.u~!? Turkse TurJm meisjes mfisjc$ en ftl jrmgf jonge vrouwen vrouw", in i"<br />
Nederland Nfderll1 ud (1987). (19S7).<br />
Onderzochte groep: 25 lj Turkse vrouwen en meisjes in de. leeftijd van 16 tot 25 Jaar. jaar.<br />
Onder hen bevonden zich zowel scholieres, scholieres. studentes en (al dan niet gehuwde) gchuwde) werkenden<br />
of werkzoekenden als full-time huisvrouwen.<br />
Werkwijze: de gegevens werden verzameld verumdd tussenjanuari 1984 en maart 1985. 198j. Afgezien MgezlCl\<br />
van allerlei informele i.nformde comaCtel1 contacten is met ieder van de informantes gemiddeld ruim 71 uur<br />
gesproken. ge'5proken. In totaal tOt
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
LITERATUUR<br />
Ambonezen Amboll~ztn in bi Nederland NtJrr!o"d (1959). Rapport van IIDII de dl' commissie lDllimmit ingesteld urgesltld bij besluit Ms/uit van llnn de dl' minister minisUf<br />
van I'/lll Maatschappelijk M/Jotsrlrapptlijk Werk, Wtrll, d.d. à.tI 24 sf'l'umbrr september 1957. '957. 's-Gravenhage: 's-Crll\'cll.lugc: Staatsdrukkerij- Sta:usd<strong>nl</strong>kkerij~ en<br />
uitgevers uitgcycrsbWrijf bedrijf.<br />
Amersfoort, Amersfoort. ].M.M. j.M.M. van (1971) De Dl' sociale Jooalt positie pOS./I' 11011 var/ de dl' Molukkers Mall/kl/trs in rn Nederland. Ntr/N'/or,J. 's '5-<br />
Gravenhage: Gravenhagc: Staatsuitgeverij.<br />
Sta;lIsuitgeverij.<br />
Amersfoort, ].M.M. j.M.M. van (1974) Immigratie fmmigrorlt en (tI minderheidsvorming. miu,ltrlidd!vorming. Een elI! ilIralyit analyse van ".." de<br />
Nedtrlo/ldstsiwa"t' Nederlandse situatie I945-I973. f94J-/97J, Alphen aan den Rijn: Samsom.<br />
Baker, V.]. V.J. (1983)( Wooden Wooi/eu shoes sllots and o"d baseball mUf/Mil bats. blm. A study smdl' of oJ sociocultural sociQcullllrill integration illleSrfllio,1 of oJ<br />
Americans AmtricallJ;1/ in The J'hr Hague. Hag/lt. Leiden.<br />
Bartels, Bands, Dieter Dierer ([986) (1986) Can C .. n the train min ever be bc slOppcd stopped again? Developments Dc\'c1opmcms in the Ihe Moluccan<br />
community in the Netherbnds Netherlands before bdore and afler ter the thc hijackings. Indorlfsia, lllt/outs;a, no. 41<br />
(april) p. 23-45. 2]-.U .<br />
Benton, Senten. Gregor & Hans Vermeulen Vermeulcn (red.) (1987) De Ot Chil/t.:trl. Chinezen. Muiderberg: Muiderbe;rg: Coutinho. Coutlllho.<br />
Berg, Harry van den & Peter Peler Reinsch Reinsdi (198J) (1983) Racisme Rarismt in i" srlloo/botktll. schoolboeken. Hetgladde Htf gladdt ijs van/Ilf<br />
het<br />
UltSttrs westers gelijk. ft/ijk. Amsterdam: SUA.<br />
Bijl, Bijl. E.J. (198S) (1985) Woomvagtllbelrid Woonwagenbeleid til en waouwagtlll'rlluw. woonwagenvrouw. Het Htl Uloor1!lIagttlbt/dd;1I woonwagenbeleid in Nederland Neder/alld<br />
gedurmde gedurende dt de periode ptrioJr 1900-I984: 1900-1984' gev41/gell gevolgen VUil var/ hrl het overheidsbeleid Iwrrhtrdsbtlfid I'II0r voor dt de positie posWt IIUII van dt de<br />
UlllolUvogrllllnullv. woonwagen vrouw. Rijswijk: Ministerie Minister;\! van \'an wvc, Hoofdafdeling Documentatie en<br />
Bibliotheek, Bibliotheek. Afdeling literatuuronderzoek (wvc-literatuurrapport teratuurrappon 28). 111).<br />
Bijl, Bijl. E.]. E.J. (1986) Molukse Mo/ubt bejaarden b,jlUWlcu i/1 ju dt dejaren jartn ,ufluig. tachtig. De problematiek pl'oblrtflariek van VIIII de IIt ouder wordende wordend!'<br />
mens ,Hens ill in dt de Molubtgtmee,u(/,ap Molukse gemeenschap als ib, één vlm van dl' de out/su oudste tll/isclle etnische groept" groepen in ill Nrdrrll11111 Nederland sil/ds sinds de<br />
Twudt Tweede lVereld,;wr/og. Wereldoorlog. Rijswijk: Ministerie "all van wvc (wvc-liteuluurnpport (wvc-literatuurrapport 33). Hl.<br />
Bookelman, Bookdman. R. & R. n. Creusscll Creussen (1986) Erlkele Et/kelt rtiJ reis Turkije. Tw-kfJt. Een Etll vtrsla,~ verslag ovtr over dr de remigratie rtmigrar;t I'a/I van<br />
Turkse TI/rb" V'OIlI4'tll. vrouwen. Doctoraalscriptie culturele antropologie Rijksuniversiteit Utrecht.<br />
Boon, Martin & Gerjo Kok (19/l.4) (1984) De mociz.lIne moeizame strijd tegen vooroordelen. vooroordd~n. Intermediair ll/lmlltdlllir<br />
20, 20. J7 37 (14 september) p. 25-27.<br />
Boukema, Boukema. Dick, Du:k, Maaike Hajef Hajer c.a. e.a. (red.) (191IS) (1985) Wij"/lebbffl hebben MollJkst Molukse killnerl'll kinderen op school. sclwol.<br />
Een Et/I lumdrtikiu9 handreiking voor d( de Ittrkrarht. leerkracht. Hoevelaken: Christelijk Pedagogisch Studiecentrum.<br />
Bouw. Bouw, C~rolicn Carolien B: & Caricn Carien Nelisscn Nelissen (1986) Werktou Werken ~/J en zorgen. zorgtIl, E~u Een vergelijkend IItrgrlijketrd olldtr::otk onderzoek<br />
'lII"r naar dr de QrbtiJsvJlarillgell arbeidservaringen Ildll van Turbe, Turkse, MllrQkknamr Marokkaanse til en Ntdtr/dlldjt Nederlandse IlrOI/UlfII. vrouwen. Den Haag:<br />
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.<br />
Bouw, Carolicil Carolien & Carien Ndisscn Nelissen (1988) Gtvotligt Gevoelige kwtstitJ. kwesties. Ervaringen Errlarillgm 11/111 van migr/llJ/t/1 migranten<br />
/I,tl met diJln·mIllQlir. discriminatie. Rijksuniversiteit Rijksuni"Cfiitelt Leiden, Ll'iden. CelUrum Centrum voor Ond~n:oek Onderzoek van Maatschappelijke<br />
Tegenstellingen (cO.\IT-llIlg1V'" (coMT-uitgave 26).<br />
.<br />
Brassé, Brusé. Paul (1985)Jonge JOlijt ",isr,mftll migranten NI en 1111/1 hun vrijt vrije tijd. Hrt Het sporl- sport- til en vriJtlijdsged,,,g vrijetijdsgedrag V/ll/ van JOllgt jonge<br />
34 1
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
T'ITkm Turken til en MarokkmItIl Marokkanen in EiNd/'OVftl Eindhoven til en Dordrecht. Dcm/red'l. Universiteit UnIVersiteit van VlD Amsterdam, AmsterdJm, stituut voor Socille Sociale Geografie (Publikatie I5). IS).<br />
Brouwer, MUIen Marten (/986) (1986) Nation
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Duijker, Ouijker, H.C.]. H.C.). & N.H. frijda Frijda (1960) National Nariolttll character rI/anma and "a/hl,,,,1 national stereotypes. s/ut o/ypes. A trend<br />
UpOrl report prepared prtpurtd Jor for tilt the International JII/erna/jonal Union of oJ Scientific S,iemifir Psychology. Psycl!o{ogy. Amsterdam. .<br />
Ehrlich, Howard]. HOw.trd J. (1973) Til The t lIXi/J1 social psychology ps)'tlI/Jlogy of oJ prejudice. prtJIIJ,(t. A systematic sysltma/ir /lrrart/ical theoretical review rt.VÎtUl<br />
a"J and propositional praposi/ioll<strong>nl</strong> ;,lIIfnmry inventory of oJ ,h(' the American Amtrira/r socilll social psychological psydwlogicoll SII/d}' study oJ prejudice. prtj,wiet. New Nl"W<br />
York:John York:Jolm Wiley. Wilry.<br />
Eigen Eigm haard is goud waard? U/"ard? (1987) Project Projttl remigratie wlugr"rrt TI/rkst Turksejongeren: JOl/gtU It: verslag ,'eN/ug orji!l1tl1l{trtis oriëntatiereis naar /Illar<br />
Turkije Turkijr in ill Je de periode ptriode 18 I,~ juli-j uli-2] 23 augustus auguSlus 1987. Zwolle: Provinciale Remigratiecommissisir<br />
Overijssel. Ovrrijssel.<br />
Elich, JH. ].H. (1987) Aan Aall dt de ('/lr ene kant, kalll, amr aan de rit andere /lll/leu kant. ka/ll. De Or tllligrmjr em igratie va" van Nederlanders Ntdrrlmult rs naar /Iaaf<br />
Remigr.uie
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Heerikhuizen, Heerikhmun, Bart van (1980) Sooologen Sociologen 111 in de jaren dertig ell en veertig v«mg over hel het Ntdtrlandse<br />
volkskarakIer volkskarakter. . AmJurdauu Amsterdams Soci%lisch Sociologisch Tijdschrift ijdschrifr 4. 4, p. 6.$3-676. 643-676.<br />
Neder<br />
Hendrik, Hendrik. H.K. (197S) Ambonezen ttlllbo"e .. uII ,." in Ntdn/ll"d. Nederland. Vreemden, Vrwndtll, nuwr maar geen gttn vreemdelingen. Ilrttmdt/ingm. Scriptie<br />
De Horst, Horst. Driebergen.<br />
Drieberge-n.<br />
Heus, X~ndra Xandra de &.& Deniz Ince Inee (1986) Ttrllg Terug Il(/(/r naar 'huis '/ruis elJ en h(//Ird'. haard'. Verslag Vmlilg VIlII van hel het ollderzoek onderzoek<br />
gedllllIl gedaan OIIJU onder Tllrks Turkse ~ remigranten rt'migramm 111 in Konya f(11J1Yil ren Il omgevillg. omgeving. Doctoraalscriptie DoclOraalscripne Universiteit<br />
Umversiteit<br />
v:ln van Amsterdam. . Blokker.<br />
Hoek, Hoek. A. van der (1981) (1987) De lsl/lJflitju Islamitische lre Molukse Malukse gemeenschap gemttl!1clwp til en haar leider leldj'( Imam Jmllm Achmad A.tllmlld<br />
TOIl. Tan. Doctoraalscriptie Rijsuniversiteit Leiden.<br />
Hoetink, Hoelink, H. (1'}62) (1962) De lligtSplettll gespleten 5Ilmtlr/tll;/lg same<strong>nl</strong>eving ill in het lIer Cilribistll Caribisch gebied. Bijdrage Bijdrilgt la' tot de dt sociologie socill/ogit<br />
der dtr rasrelaties rasreilltirs in ill gesegmenteerde gtugmemurdt maatschappijen. maa/SClrappijell. Assen: Van Gorcum.<br />
Hofstede, G«rt Geert (1987) Gevolgen Gello/gell van /'/111 het Nederlanderschap. NeJer/andcrscilap. Gezondheid, GrzolldlwiJ, recht en ril fCOllcml;r. economie.<br />
Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het hoogleraarschap hooglcranschap in de Vergelijkende<br />
Vcrgdijkt'l1de<br />
Cultuurstudies van Organisaties en van het bijzonder hoogleraarschap in het bet Internationaal<br />
Management Managt'ment aan de Rijksuniversiteit Limburg, Faculteit de-r der Sociale Weten<br />
We-tell<br />
lntenurionaaschappenschappen.<br />
op vrijdag IS 15 mei 1987.<br />
Hollander, A. N N.]. .]. den (1946) Het Nrl andere IlIIdttt volk. 110I k.. Een En, verkenning IItfkemrillg van 11.:1" groepsoordeel grotpsoofdulm en beeld. Rede uitgesproken bij dt' de aanvaarding van het ambt van hoogleraar hooglenar aan un de<br />
groepsbreid.<br />
Universiteit Universileit van van Amsterdam AmSlerdam op 20 lO mei 1946. Leiden: Sijthoff.<br />
Hoop, Tine de & Marja Marj3 Swenne (1988) Remigratie. Rtmigrarit. Verslag Vml/lg van lIa" een tal leifwereldonderzoek<br />
Irifwt rddonduzoek<br />
onder ollder geremigrurdt geremigreerde Turkse jongt1nJ. jongeren. Den Haag: Regionaal RçgÎol1aal Centrum Cemmm Buite<strong>nl</strong>anders<br />
Zuid-Holland West.<br />
Horsten, Hans (1987) Woonwagenbewoners: WoonwlIgmbewoners: wrakkenplan wu.k.kcnplan maakt autoslopers auroslopcrs brodeloos.<br />
de dt Volkskrant, VolkJkro/lf, .:6 26 november.<br />
Ilovembct.<br />
Inspraakorgaan lmprallkorglllln Welzijn IVt/zUn Molukkers, Molukkm, aflevering afle-vering 1981, 198/, 1983, 1984, 1984. 1985: Interviews.<br />
Inspraakorgaan Jllspraakorgilillr Welzijn lVehijrr Molukkers, Mo/ukkers, aflevering aflevermg 1981, 1. 1983, 1984, 1985: Voorlichting.<br />
Voorlichling.<br />
Inspraakorgaan JllSprQaJwrg/lll'1 Welzijn lVel::ijli Molukkers, Mo/tlkkm, aflevering 1983, 1984, ' 9ij4, 1985: Cultuur.<br />
Inspraakorgaan lllspraakurgllall Welzijn IJle/zijn Molukkers, MO/llkkers. aflevering 1986: Molukse: vrouwen.<br />
Janssen, jarlSSen, L. en]. enJ. Creusen C (1986) De Chinezen Ch,nezen komen hier hief niet schatje, echt ('cbt niet. nie-t. Stimula<strong>nl</strong>um<br />
4, no. 6, p. 7-11.<br />
SlimH<br />
Jansz, jansz, Jeroen (1986) Etnocentrisme en discriminatie. In: Politieke PIIU,jtk.e psychologie. psycho/cgit. I<strong>nl</strong>eiding TII/eiding en<br />
overzicht. a ller~id,l. Alphen aan den deo Rijn/Brussel: Brusstl: Samsom, Samsam, p. 41-47.<br />
4 h~ Jager, jager, H . de & A.L. Mok l:. (1983) Grondbeginselen Cromlbtgllut/nr der sociologie. socio/ugit:. Gezichtspunten CtziclllrpUliu/J en "" pen. peil. Achtste herziene hçrzitne druk. dntk. Leiden/Antwerpen: Antwt'rpen: Stenfert Stenfc.rt Kroese. Kroest'.<br />
begrip<br />
Jeurgens, )eurgells, Charles (1987) 40jaar, I946-I986, /946-1986, landelijk IlIIlde/ijk woonwagenwerk. fj'O(lf/lllilgelllllerk. Tilburg: H. H . notten. notlen.<br />
Jong, M.J. de (red.) (198S) (198j) Allochtone AUatluOlJt kinderen ki"dtrt" op Nederlandse Nedtr/audft scholen. JclJolen. Prestaties, Prtstatits, problemen prob/tllleu<br />
Gia<br />
en ",I"",dfugt". houdingen. Lisse: Swets Swt'ts & ~ Zeitlinger. Z6t1inger.<br />
Jonker, ] o nk.co:r, Carla, RonaId Kerkhoven & Paul Ofner Orner (1973) Beleid Ikltid en ell woonwagenbewoners U/oo/llvilgtllbtrvollm in 11/<br />
Nederland, Nrderland, I903-I973. 1901-1971. Doctoraalwerkstuk DoctonaJwerkstuk. culturele cuJ rurtle antropologie Universiteit van<br />
Amsterdam, Antropologisch-Sociologisch Centrum. Ctntrum.<br />
Jonkergouw, j onkefgouw, Th.A.].M. Th.A.J. M . (1966) Migranten M1sra",ru m.b.t. l. woonwagenkampen. woauwlIgtukam!ltll. Verslag Ven/ag van IIUII een etlJ onderzoek<br />
dt rzotk naar I/allr de objectieve objectiel'e en tIJ subjectieve mlt)ecliell~ kenmerken kfllmerkcll van 111111 de dt gezinnen, gezillncIl , die dit verhuisden ver/wildell van lIalJ een Uil<br />
a ,, ~<br />
wagen wageu naar Ita/lr een eel' woning wOlJinR oJ of van IIIlIJ een (til woning U/aui"s naar /Jaar een erll wagen. Katholieke K~tholieke Hogeschool<br />
HogeschooJ<br />
Tilburg, Tilburg. Instituut voor Arbeidsvraagstukken.<br />
Arbt'ids\"uag5wkken.<br />
Kagie, Rudie (1983a) Chinezen Chi.neZt'n in Nederland. Onze Ot/oU Wereld, Wnt/d. september, scptember, p. 6-13. 6-13·<br />
Kagie, KaKie, Rudie (1983b) Eten bij de Chinees. Chintcs. Vrij Nederland, Neder/alld, 10 september, , p. 2-40.<br />
Kerkhoven, Kt'rkhoven. R.A.R. (1976) Van Vall kamp kilmp naar "a"r centrum cel/l<strong>nl</strong>m .... , naar /100' de verdommenis? lIerdomtnflu'S? WoonwagenbewonerbeU/OI'in<br />
in ju Nederland Ntdrrlalld en ril het /rel woonwagenbeleid U/llollwagrubtltid van 110/1 de Gemeente Gemee<strong>nl</strong>e Amsterdam III/wadilm in I" de dt jaren<br />
lVoOllwagtll-<br />
jllr<strong>nl</strong><br />
344 34'
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
1965-75. 1965""75. Doctoraalscriptie Doctorulscnpt-ie cultufe1~ culturele antropologie Universiteit UniverSIteit van Amsterdam,<br />
Antropologisch-Sociologisch Antropologisch-SociologIsch Centrum.<br />
Khoe Soe Khiam (1951) (19SI) De Ot CIJilleu Chinese immigranten rmmrgrtwlrtr 111 in Amsterdam. Allwe,.d",u. Doctoraalscriptie sociografie<br />
Gemeente (;(omee<strong>nl</strong>!' Universiteit.<br />
Univers.ilcit.<br />
Knegt, Knegt. Y. & A.P. den Hartog (1982) Plaats en sociale functies van vocdsd voedsel in de same<strong>nl</strong>eving.<br />
In: A.P. den Hartog Haltog (red.). (red.), Voeding VJledillg /lIJ als maatschappelijk Hlllllucllappdijk verschijnsel. IIwtlu}lIstl. Utrecht/ Utrechtl<br />
Antwerpen: Bohn, Boho, Schc\tcma Schelterna & Holkema.<br />
Koop- frI en btJltdillgsg~drQg<br />
bestedingsgedrag et"îsc/,t etnische grotpeu groepen (1985). (198S). Band l: 2: Samenvattingen, SamenvattÎngen. konklusies, konklusics.<br />
slotbeschouwing. Veldkamp; Vcldkamp; CI.\l.K. CIMK. Den Deo Haag: H;'llg: Mmistenc Ministerie van v~n<br />
Economische Zaken.<br />
Landman, Landman. Nico (1986) TwwI Tussen vooroordeel 1I0orOOl'dftl ril en begrip, begrip. Visies van I'OU moslims in j" Nederland Neder/alli/ op de rit<br />
c!rriSltrlm christenen en til de ktrke/ijkt kerkelijke !rol/di/tI; houding tegenover lt'grt/oIJ(I' moslims. /IIo$1imJ . Doctoraalscriptie Vrije Universiteit<br />
Amsterwm. Amsterdam, Faculteit FliCulteit der Godgeleerdheid.<br />
Leefsituatie Lufsiwatit van V/l1I TurktIl Turken t/l en Marokkanen Mar
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Pieke, Frank N N. . (1988) (19118) De D ~ positie p
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Situatie Si'jjllfie van val! geremigreerde gtrtmigrterd, Turkse Turkst jongeren, jouR,,,,,r, De Dr (1987). Leiden: Leidell: Ipso Ipro Facto.<br />
Siwabessy, Siwa~ssy,<br />
F. &; N. van Wijk (1986) Molukkers Molukkt'rs en gemengde huwelijken. Migr,,'Ut,rs/udieJ<br />
2, no. 3, 3. p. 23-37. - 37.<br />
Migrantenstudies<br />
Sociaal S"dllll/ en m Cultureel Cultrm:rl Rapport 1988. Rijswijk: H.ijswijk: Socia:.rrl Sociaal en Cultureel Planbureau; Planbureau: Alphen<br />
aan den Rijn: Samsom.<br />
Soest, SoeSt. Ruud van &. Broos Br005 Verdonk (1984) 19l;~ ) Etnische EIIIÜdrt identiteit, rJrll/ller/, begrip IHgflp nI en theorieën. thton·ttn. Een Et,r<br />
literatuurstudie. IittrJlrmr1luált. Erasmus Universiteit Umversiteit Rotterdam, Instituut voor Preventieve Prc-ventieve en Sociale<br />
Psychiatrie Ps}'chia (Instituutspublicatic (Instituutspublicatie 61).<br />
Statistisch SlII/isri/dr zakboek Zakbotk 1987. 's-Gravenhage: 's-Gravenh~ge : St3atS\l1tgt·vcrti.<br />
Staatsuitgeverij.<br />
Steijlen, Sleijlen. Fridus (1984) Druggebruik D<strong>nl</strong>ggeb<strong>nl</strong>ik onder ~",dtr en fII (drug)hulpverlening (dmgJ/llI/Jlvl'rle<strong>nl</strong>ng aan ,Mil Molukse Mo/ukst jongeren. jOllge,tll.<br />
Amsterdam, Amsterdam. Pattimura Panimun Spt'oal Special no. 7.<br />
Strijbosch, F. (1986) Het pelarecht van Molukkers Molukh'fS in In Nederland. NJB NJII 61, no. 6, p. 177-<br />
182. ISl.<br />
Struik, Fred Frl.'d (1984)( 1 98~) Chinezen in Nederland. Een vergeten gr~p. groep. Katholiek Kiltlroliek Schoolblad, Stlw
www.vijfeeuwenmigratie.<strong>nl</strong><br />
Vermeulen, Vrrmeulen, Hans (1984) (19K4) Etnische Elniuhr groepen grotpm en tri grrn~~ grenzen. I . SlInnmnrrs, Surinamers, C!lilltUU Chinezen til en Turken. Turk",.<br />
Weesp: We~p: Het Hel Wereldvenster.<br />
Wrreld"enster.<br />
Verslag Vt,sltlg der rh'r Staatscommissie Sttltll$(tJmmüût iuglmtld ingesteld bij hU Koninklijk Besluit Brsluif van l'fIIl 22 srpltr<strong>nl</strong>Jf~r september 1903, /90.1. No. SI SJ<br />
(1913). 13). 's-Gravenhage: 's-Gr20venhagt: AlgemeeJle Algemeene Landsdrukkerij.<br />
landsdrukkerij.<br />
Versteeg, Versreeg, Pim (1987) ClrillOfoulII Chinatown Alf1Sftrdo,,, Amsterdam . Van Von 1I'0oug,bitd woongebied lol tot voorzieningencentrum.<br />
voorzitningl'llftll'rum.<br />
Docloraalscriplir Doctoraalscriptie Universiteit Univrrsiteit val! van Amsterdam, Amslr Sociul Sociaal Geogn.fisch Geografisch Instituut. InSlIluut.<br />
Verwry. Verwey, Doenja Docnja (1983) 198J) Chmrzen Chinezen in Nederland. Intermediair [nt"mtl/ini, 19, 19. no. 50, p. I-Ilo<br />
L<br />
Vleuten, Vleulen, M.M.W. van der (1987) Hoe Hot denken dmk,,. buite<strong>nl</strong>andse hui/en/ouJs, moeders 1II0edN~ (wer over oJHJortl;lIg? opvoeding? Een E,,,<br />
tJrii'ufrrmd oriënterend onderzoek Ollder~oek naar /Joor dr de uitvoerbaarheid lI Ï1vorrbaMlrtid van groepsj,lIe<strong>nl</strong>iews groepsinterviews met ,nel Turkse, Turkst, Marokkaanse<br />
k/lllltJt ttl en Nederlandse N,tlerlrmdJt motar,., moeders vanjonge vOlljangt kinderen kindtrt";11 ROllen/am. Rotterdam. Rotterdam: GGD, CCD, afdeling<br />
evo GVO (Rapport 80).<br />
Vlug, Vlug. Ineke Inekc (1985) Scnool.'tfZII;1II Schoolverzuim VIIII van Turkse T .. rkst tn en Marokkaanse MaroHlI/lnJt meisjes. mtisjts. Een &1. studie stlldrr IltJor naar dt de<br />
l'lfarok.<br />
omvang ollwallg til en de J, redenen redfllC'/1 van I'all schoolverzuim j(hoolverZII IIII til en schoolverlaten jc/loo/,'er/o/r" van VOII U 12 tlm r/ m 16-jarige J~jorigt TI/rkst Turkse til en<br />
Marokkaanse Mllrokkmmu meisjes mtisjrs en tIJ het Irtllegmgtlall tegengaan dIlanillIl. daarvan. Erasmus Universiteit Uuiv~rsit{"it Rotterdam, Rotlerd ~ m. Vak<br />
VlIk·<br />
groep Onderwijssociologie l ogi~ en Ondrrwijsbeleid.<br />
Onderwijsbeleid.<br />
Voets, S. Y. &].].& j.j . Schoorl (1988) Demografische Dtm,'grajisd/t ollf.vikktlillg ontwikkeling en til Sa samenstelling lllt'UltI/ÎII~ van 11.'" dt de Chinese<br />
/ltst btlll'likj/ig bevolking I" in Ntdtrllllld. Nederland. 's·Gnvenhage: 's-Gravenhage: Ned~ Nederlands and!i" Interuniversitair Imeruruversilair Demogra<br />
Demogra·<br />
fisch Instituut Inmlullt (NIDI (Nim Intern (<strong>nl</strong>ern rapport no. 54) S4). .<br />
Cbi·<br />
Voogd,]. Voogd,). de (1979) De Or werkgelegenheidsproblematiek /IIerkgtlrgmhtidsproblemlllitk 1IIIIIIvoolIlI"agtllbtll'(Jllers. van woonwagenbewoners. Den Haag:<br />
Su;nsuilgeverij.<br />
Staatsuitgeverij.<br />
Vrumcl Vreemd gespuis gtSpui5 (1987). Onder redactie van de Anne Frank Stichting. Baarn/Den B a~ rtl /D~n Haag:<br />
Ambo/Novib.<br />
Vries, Vries. A. de (1987) Zorgzaam Zorgza~m same<strong>nl</strong>even? Molukkers willen niet anders. Tijdschrift T!jdsc/trifr voor lI\lOr<br />
Huishoudkunde H uis/lowJ/mlidt 8, no. 4, p. ro6- 100-111. 112.<br />
Vries, Marlene Mariene de (1987) Ogm Ogen i" in je jt rug. nog. Turkse Turku meisjes en jonge jOllgr vrouwen VrOllll'rll in ill Nederland. Ntdu/alld.<br />
Alphen aan den Rijn/Brussel: Riju/Brllssel : Samsom.<br />
S~msom .<br />
Vriezen, Vriezen. Jean j e.111 (1985) s) C/.ill(;:(11 Chinezen en til di' de Nederlandse Ntdtr/a/ldstge.zollllhridszofg. gezondheidszorg. Utrecht: Nederlands<br />
Nederland~<br />
Centrum Buite<strong>nl</strong>anders.<br />
Bu;tenbndcrs.<br />
Waarheid, IVlforiltid, Ot De / I dt de Haere Hatrt mtisjtJ meisjes (1982). 5.1.: s.l.: $.n. s.n.<br />
Waarom Wtlarom u<strong>nl</strong>g? terug? (1987) Een Etli onderzoek ,:mdo-zork /laar naar remigratiemotieven r,migrorittliMirvtll van 1/om Turkse Tllrksr aalillragrfj aanvragers van VIJII de dl'<br />
experimentele fXl'C'rim,/llrlr regt/ing. regeling. Leiden: leidt'n: Ipso Facto.<br />
Yemni, Sadik (1987) De !jurl'lI Uzeren mavel. snavel. Verhalen. Vuha/t/l. Amsterdam: Amsltrdam: De Balie.<br />
Wereldje, Het Ht'r (1979). VrU Vrij Nederland, NtdtrlaliJ. 26 lÓ mei.<br />
Wernink, W~rniJlk. ].H.A. j.H.A. (1959) 9) Woonwagenbewoners. lVoOlw'agmhtwolim. Suj%giul. Sociologisch o/lcltr::!otk onderzoek van vall MI een marginale marg;na/r<br />
grotp. groep. Assen: Van Gorcum.<br />
Westerman, W.E. (red.) (191IS) (1985) Wij IVU zUn zij" trU'~tr er weer niet ,.;n bij. br}. Chinese Chilltu leerlingen /WH"gfll in i" het ht't N~d~rlm!dJt Nederlandse<br />
olllJrrwijs. onderwijs. Hoevelaken: ChriSleiijk Christelijk Pedagogisch Pcd~gogisch Studieeenrrum.<br />
Studiecentrum.<br />
Wijk, Nico van (1985) j) Ambon Ambo/! of Belanda? Bellludtl? Een Eell studie sll/Ji, over ovcr Molukkers MolukJetrs in ill Woerden, !VlltTdell, dt de enige clI;ge<br />
gemeente gtmtenrt in ill Nederland Ntcltflmld UI(lar tvaar MO/l/kklTS Molukkers na /Ia opheffing opheffillg van val/ de Jr pIQa/Jtlijl~ plaatselijke c kompttJ kampen verspreid<br />
1'~Nprtid<br />
::!ljn zUn gtlwisv,s,. gehuisvest. Rijksuniversiteit ~ Leiden, Leiden. Centrum voor Ondenotk Onderzoek van Maatschappelijkpelijkc<br />
Tegenstellingen l ing~n (COMT-uitgave (COMT.uitg ;w~ 19).<br />
With, ]. J. S. (1981) I) Rassenvoorkeur ROHlJ!Voork ~u r bij bU partnerkeuze. parfllerkCllzt. Een Etl! onderzoek cmdtr::!otk Ol'tr over gemengde gell/lJlgdt relaties re/tl/its c.q.<br />
huwelijken Iwwe/ij}(/! van vall Ntderlall Nederlanders d~n 1'11 en Stin'unmrr) Surinamers DJ of Antillianen AutillilluCIi in i/l de steden sled/!/l Aml/l'fdolll, Amsterdam, Rotter<br />
ROUtrdam,<br />
Den OM Haag HUdg en til Utre(ht. Utrecht. Doctoraalscriptie DOClo r ~aJscriptie Rijksuniversiteit ~ iteil<br />
Utrecht.<br />
Mans