Normconform ombudswerk: een zoektocht naar ombudsnormen

Rechtsregels bieden niet alleen voor de overheidsdienst een houvast, maar
bieden ook voor burgers rechtszekerheid. Heel wat burgers leggen zich bij een
beslissing neer als hen wordt meegedeeld dat op basis van een bepaalde, niet
voor een andere interpretatie vatbare rechtsregel, het gevraagde voordeel niet
kan worden verstrekt. Als het mogelijk is om via de ombudsdienst die rechtsregel
opzij te laten schuiven, zou dat dan ook maximaal bekendgemaakt moeten
worden, op basis van de ombudsnormen rechtszekerheid/gerechtvaardigd vertrouwen
en doeltreffende algemene informatieverstrekking.
Samengevat:
- Als de overheidsdienst een keuzemogelijkheid heeft, kan de ombudsdienst
nagaan of de overheidsdienst bij het maken van de keuze een behoorlijke afweging
heeft gemaakt van de mogelijkheden. Dat is een marginale toetsing.
- Als de overheidsdienst een rechtsregel tegenwerpt, gaat de ombudsdienst
maximaal na of de overheidsdienst kan/wil overgaan tot een redelijke interpretatie.
Zo ja, dan is de klacht gegrond, maar meteen ook voldoende hersteld.
- Als de overheidsdienst gebonden is door een rechtsregel die maar voor één
interpretatie vatbaar is, kan de ombudsdienst een beleidsaanbeveling formuleren
ten aanzien van de regelgever. Voor klachten over de regelgeving zelf is alleszins
de Vlaamse Ombudsdienst uitdrukkelijk niet bevoegd gemaakt. In het verleden
heeft de Vlaamse Ombudsdienst nooit uitdrukkelijk gevraagd om op basis
van de theorie “billijkheid contra legem” af te wijken van een dergelijke rechtsregel.
De bereidheid bij de overheidsdiensten is wellicht erg klein. De theorie
van “billijkheid contra legem” is sowieso alleen in uitzonderlijke gevallen toepasbaar,
waarbij de belangen van derden niet mogen worden geschaad. Tot nader
order wordt het niet verwerkt in de definitie van de ombudsnorm redelijkheid
en evenredigheid.
- Ten aanzien van de buitenwereld lijkt het, gelet op het gewone taalgebruik,
niet aangewezen een onderscheid te maken tussen de begrippen “redelijkheid”
en “billijkheid”.
De nieuwe definitie luidt:
“In de afweging van keuzemogelijkheden geeft de overheid voldoende gewicht
aan de belangen van de betrokken burgers. De overheid beperkt de nadelen
van een beslissing voor de burger zo veel mogelijk. Een gekozen sanctie moet
in verhouding staan tot de begane misstap van de burger”.
37