Normconform ombudswerk: een zoektocht naar ombudsnormen

een redelijke oplossing te geven aan het probleem, is eerder een voorbeeld van
een redelijke interpretatie van de wet inzake kijk- en luistergeld, rekening houdend
met de basisidee ervan.
Ook voor de wel zeer onredelijke/onbillijke situatie van de personen die eigenlijk
wegens een laag inkomen geen studietoelagen krijgen, kan het concept
geen oplossing bieden. De situatie is niet uitzonderlijk genoeg. Het komt voldoende
voor om er de regelgeving voor aan te passen.
Het voorbeeld van de vrouw die na 22 jaar + 9,5 jaar bijna geen weduwerente
kreeg, had wellicht met een aanbeveling op basis van een redelijke interpretatie
naar de geest van de regelgeving ook een oplossing kunnen krijgen.
Wellicht kregen de twee voorbeelden uit 3 bij een Vlaamse overheidsdienst
ook een behoorlijke kans, hoewel de Vlaamse Ombudsdienst zich nooit beroept
op de theorie van de “billijkheid contra legem”.
Is het niet zo dat de theorie van “billijkheid contra legem” een overheidsdienst
moeilijk zal overtuigen? Er bestaat ongetwijfeld een principieel bezwaar om de
rechtsregel opzij te schuiven, en eigenlijk openlijk de ombudsnorm overeenstemming
met het recht te schenden. De benadering van “maximaal streven
naar een redelijke interpretatie, met meer aandacht voor de geest van de rechtsregel
dan voor de letter ervan” heeft dit nadeel niet.
De geruststelling dat de ombudsdienst de morele verantwoordelijkheid draagt,
zal wellicht geen overheidsdienst over de streep trekken. Een rechter zal met die
opwerping geen rekening houden bij de beoordeling van het foutief karakter
van de illegale beslissing. De ombudsdienst heeft immers slechts een niet-bindende
aanbeveling geformuleerd. De overheidsdienst zelf heeft autonoom beslist
ze al dan niet te volgen en is dus verantwoordelijk voor zijn keuze.
De geruststelling “geen precedentwaarde”, met in zekere zin een monopoliepositie
voor de ombudsdienst om “billijkheidsoverwegingen contra legem” aan
te reiken, komt wellicht zelfs bevreemdend over. Het gaat sowieso om uitzonderlijke
gevallen, zodat een precedentwaarde per definitie beperkt is. Waarom
zou de overheidsdienst niet zelf kunnen vaststellen dat een voorliggend geval
vergelijkbaar is met een vorig geval, op basis van de ombudsnorm gelijkheid/
onpartijdigheid? Die ombudsnorm wordt niet geschonden als de overheidsdienst
uit eigen beweging alle eventueel gelijkaardige gevallen aan de ombuds–
dienst voorlegt. Maar zeker voor de evident gelijkaardige gevallen komt dat nogal
overbodig, formalistisch over.
36