Normconform ombudswerk: een zoektocht naar ombudsnormen

schuiven (scheiding der machten), maar wel als de ombudsdienst hem dat aanbeveelt.
De morele verantwoordelijkheid ligt dan bij de ombudsdienst. De overheidsdienst
mag zelfs in een later, gelijkaardig geval, niet uit eigen beweging
handelen naar billijkheid (geen precedentwaarde), maar moet de verzoeker dus
eigenlijk via de ombudsdienst laten passeren. Als de ombudsdienst vaststelt dat
de toepassing van de wet stelselmatig flagrante onrechtvaardigheden doet ontstaan,
baseert hij zich echter niet op billijkheid, maar beveelt de wetgever aan de
wet aan te passen.
Het College van federale ombudsmannen stelt de volgende voorwaarden om
te oordelen op basis van billijkheid:
- Geen willekeur.
- Alleen in uitzonderlijke gevallen.
- In gevallen met onbillijke gevolgen die de wetgever niet had voorzien.
- De aanbeveling moet uitvoerbaar zijn, dat wil zeggen financieel haalbaar, en
mag geen onrecht aandoen aan derden.
In het jaarverslag 2000 vinden wij twee voorbeelden:
- Mevrouw X vraagt een bepaalde weduwerente aan. Eén van de voorwaarden
is dat men minstens 10 jaar gehuwd moet zijn met de rechtgevende. Mevrouw X
was in haar eerste huwelijk 22 jaar gehuwd geweest en huwde na de echtscheiding
opnieuw met dezelfde persoon. Door het overlijden van de echtgenoot
duurde het tweede huwelijk slechts 9,5 jaar. De aanvraag werd verworpen omdat
een ontbonden huwelijk geen recht kan openen, en het tweede huwelijk
geen volle 10 jaar duurde. Dat standpunt werd bevestigd door rechtspraak van
de Raad van State. Op aanbeveling van het College van federale ombudsmannen
tot toepassing van de billijkheid nam de overheidsdienst de uitzonderlijke
situatie (tweede huwelijk met dezelfde persoon) in aanmerking.
- Een aantal ambtenaren eiste een uitkering wegens buitengewone prestaties.
De overheid betwistte deze schuld en liet het storten van de uitkering afhangen
van de beslissing van de rechter. Een van de ambtenaren had immers een rechtszaak
aangespannen. De overheid kreeg ongelijk, en besliste het voordeel van de
uitspraak uit te breiden tot de ambtenaren die geen rechtsvordering hadden
ingediend. De schuld ten aanzien van hen bleek echter verjaard te zijn (artikel
100 wetten Rijkscomptabiliteit). De overheidsdienst wilde wel aan de bevoegde
minister voorstellen een wetsontwerp in te dienen. Maar het College van federale
ombudsmannen had graag gezien dat de overheidsdienst was ingegaan op
de aanbeveling om op basis van billijkheid toch al uit te betalen.
34