Normconform ombudswerk: een zoektocht naar ombudsnormen

- Eerbied voor het algemeen belang: er moet een flagrante onevenredigheid
bestaan tussen het nadeel van de klager en het gemiddelde voordeel van de overige
leden van de gemeenschap.
- Eerbied voor de overheidsdienst: de ombudsdienst zal de overheidsdienst
niet vragen de billijke oplossing in andere gevallen te aanvaarden (geen precedentwaarde)
en de ombudsdienst neemt de morele verantwoordelijkheid van
de billijke oplossing op zich. Dat zou verhinderen dat de overheidsdienst een
beroepsfout verweten wordt.
Twee voorbeelden:
- Mijnheer X voldoet aan alle voorwaarden voor een vrijstelling van een bepaalde
jaarlijkse belasting, maar laat na die vrijstelling te vragen. Door nietbetaling
worden verhogingen aangerekend. Een ontheffing krijgen kan niet meer,
want de termijn voor het indienen van een bezwaar is verstreken. Nadat de
ombudsdienst aantoonde dat mijnheer X aan alle voorwaarden voldeed en in
een moeilijke persoonlijke situatie zat, zag de overheidsdienst heel uitzonderlijk
af van de invordering.
- Mevrouw Y vraagt een premie aan. De overheidsdienst weigert de premie
toe te kennen omdat een bepaalde voorwaarde niet vervuld is. Later blijkt dat
dit fout is, en de voorwaarde wel vervuld is. Het beroep wordt echter afgewezen
wegens laattijdigheid. De ombudsdienst wees erop dat een administratieve fout
aan de basis lag en de overheidsdienst hervormde uiteindelijk zijn beslissing,
ondanks de laattijdigheid van het beroep.
- Het College van federale ombudsmannen
In 2000 heeft men een bepaling willen inlassen in de federale ombudswet,
geïnspireerd op wat in het Waalse ombudsdecreet staat. De Raad van State heeft
in zijn advies van het wetsvoorstel op dat punt echter grondwettelijke bezwaren
geopperd. Volgens de Raad viel het voorstel niet te rijmen met artikel 108 van
de Grondwet. Dat artikel verbiedt de uitvoerende macht wetten te schorsen en
vrijstelling van hun uitvoering te verlenen. Het vormt de basis van rechtszekerheid.
De kwestie is grondig geanalyseerd door Van Drooghenbroeck 3 .
Het College van federale ombudsmannen houdt in zijn jaarverslag een pleidooi
voor billijkheid contra legem. De dienst meent dat een overheidsdienst
met gebonden bevoegdheid niet uit eigen beweging de rechtsregel mag opzij
3
S. VAN DROOGENBROECK, “L’équité et la Constitution. A propos de l’avis du Conseil d’Etat du
20 décembre 2000 sur une proposition de loi modifiant l’article 14 de la loi du 22 mars 1995 instaurant
des médiateurs fédéraux’”, C.D.P.K. 2001, p. 357-373.
33