Normconform ombudswerk: een zoektocht naar ombudsnormen

Een handeling of de werking van een administratieve overheid is strijdig met
het gelijkheidsbeginsel, wanneer
- personen niet op een gelijke manier zijn “behandeld” in gelijkaardige situaties,
en wanneer daarvoor geen redelijke en/of toepasselijke verantwoording
voor kan worden gegeven;
- een onderscheid is gemaakt dat niet toelaatbaar is volgens de wet of een
door de wet toegelaten of opgelegd onderscheid net niet is toegepast;
- er een duidelijke schending is van een fundamenteel recht, dat door de wetgever
wordt beschermd;
- er een beslissing of handeling voorligt die normalerwijze redelijk is, maar
toch een tegengesteld effect heeft op een persoon of een groep van personen, en
dit zonder redelijke verantwoording;
- er een beslissing of een (niet-)handeling is die steunt op een rechtsregel, een
reglementaire bepaling of een administratieve praktijk die op een gelijke en
uniforme wijze worden toegepast, maar toch een discriminatoir effect heeft ten
aanzien van een welbepaalde groep.
Wat zeker niet kan, is dat de toepassing van andere ombudsnormen leidt tot
ongelijkheid, bijvoorbeeld de redelijkheid of proportionaliteit, of de omweg via
de billijkheid. Vandaar ook dat het voorstel van de federale ombudsmannen
om een beroep op de billijkheid mogelijk te maken, is gekoppeld aan een aantal
strikte voorwaarden, onder meer dat het niet mag gaan om een willekeurige
werkwijze en dat de rechten van derden niet in het gedrang komen. De vraag
rijst of dit voldoende is om toch de toets van het gelijkheidsbeginsel te doorstaan.
We verwijzen voor een verdere bespreking naar de behandeling van de
ombudsnorm redelijkheid en evenredigheid.
3 Andere ombudsdiensten
De gelijkheid en de onpartijdigheid komen bijna alle in ombudsnormenlijstjes
voor. Maar ze worden heel weinig geschonden geacht in diezelfde ombudsdiensten.
- De Europese ombudsman
In de Europese Code van Goed Administratief Gedrag komt de gelijke behandeling
voor in artikel 5, dat luidt:
“1. Bij de behandeling van verzoeken van het publiek en bij het nemen van
besluiten, ziet de ambtenaar erop toe dat het beginsel van gelijke behandeling
21