Jaarverslag 2005 - Vlaamse Ombudsdienst

HOOFDSTUK 6
Ruimtelijke ordening
A ANBEVELING 2004-14
De Vlaamse overheid (in het bijzonder de Vlaamse Regering) moet een vlotte regeling uitwerken
voor de vergoeding van schade, veroorzaakt door fouten in de toekenning van restauratiepremies
voor beschermde monumenten, in plaats van systematisch door te verwijzen naar de
rechter.
Die aanbeveling is gebaseerd op een concreet geval, uiteengezet in het Jaarverslag 2004. De
minister relativeert de schade door erop te wijzen dat de actualisatie van de premie foutief berekend
was, en niet de raming. Dat klopt, maar dat is niet de kern van de aanbeveling, wel dat de Vlaamse
overheid meer bereid moet zijn schadeclaims in der minne te regelen in plaats van systematisch naar
de rechter door te verwijzen. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de planschadevergoedingen.
In zijn antwoord op een parlementaire vraag wijst de minister trouwens zelf op de voordelen
van een correct en integer dadingbeleid (vraag nr. 171 van 18 augustus 2005). Het bijhorende overzicht
van gesloten dadingen in uiteenlopende beleidsdomeinen en zowel met rechtspersonen als
met gewone particulieren bewijst dat er geen geldige principiële bezwaren zijn maar het probleem
eerder ligt bij de bereidheid om tot een minnelijke schikking te komen.
6.4 Conclusies
Het Vlaams Parlement heeft op 16 maart 2005 in een met redenen omklede motie aan de
Vlaamse Regering onder meer gevraagd een duidelijk en doortastend handhavingsbeleid te voeren
zodat er een preventieve werking van uitgaat en nieuwe bouwovertredingen maximaal worden
voorkomen (Stuk 92 (2004-2005) – Nr. 3). Het klachtenbeeld van 2005 maakt duidelijk dat er nog
een hele weg te gaan is. Vooral de passieve houding van de overheid ten aanzien van bouwovertredingen
die gekend zijn of zouden moeten zijn, valt op. Meermaals heeft de Vlaamse Ombudsdienst
moeten vaststellen dat pas wordt opgetreden nadat een omwonende daarop aangedrongen heeft,
of zelfs pas nadat die de Vlaamse Ombudsdienst heeft ingeschakeld.
Een actief en rechtlijnig handhavingsbeleid is nochtans essentieel om de burger opnieuw vertrouwen
te geven in de overheid. De Vlaming is geen ruimtelijke anarchist. Als er klare regels zijn,
die consequent worden toegepast, aanvaardt hij die en aanvaardt hij ook dat die afgedwongen worden.
Als de burger ziet dat de overheid niet of slechts selectief optreedt tegen bouwovertredingen,
dan hoeft die overheid geen burgerzin te verwachten.
Actief bouwovertredingen opsporen en ze consequent aanpakken is niet alleen nodig in kwetsbare
gebieden maar zeker ook in de onmiddellijke leefomgeving van de burger. Tegen de meestal
lichtere maar meer zichtbare bouwovertredingen in woongebied treden de gemeenten onvoldoende
op, en bovendien brengt het parket die dossiers meestal niet voor de strafrechter. De minister
dringt er bij de gemeenten terecht op aan om met een gestructureerde gemeentelijke handhavingsnota
in overleg te treden met het parket.
6Jaarverslag 2005
Toch moet opnieuw de vraag worden gesteld of de huidige, langdurige procedure via de strafrechter
wel de meest efficiënte handhavingsmethode is voor die lichtere overtredingen. In andere
beleidsdomeinen wordt meer en meer gegrepen naar een systeem van administratieve sancties. In
de ruimtelijke ordening blijft het beperkt tot de administratieve geldboete bij de doorbreking van
een stakingsbevel. Dat is meteen ook het meest efficiënte handhavingsinstrument. De voor- en
nadelen van een verruimd systeem van administratieve sancties binnen ruimtelijke ordening verdienen
verder onderzoek.
131