jrg34-december2006-galama-koolen-najaarskinderen-eenprobleemofeenuitdaging

niet opnieuw een harde grens instellen.
Bijvoorbeeld alle kinderen die voor
1 januari vijf jaar worden, gaan in het
daaropvolgend schooljaar naar groep 3.
Door dit te doen, blijft kalenderleeftijd
het criterium voor de overgang en daarmee
doen we kinderen te kort.
De continue ontwikkeling van het kind
moet het uitgangspunt zijn. Door hiervan
uit te gaan, kan per leerling worden afgewogen
waar het kind het beste zal functioneren
en waar de ontwikkeling op
lange termijn het meeste bij gebaat is.
Bedenk dat een harde grens van 1 januari
misschien makkelijk te verantwoorden is
naar derden en discussie voorkomt, maar
niet te verantwoorden is wat betreft het
welbevinden van kinderen.
Er zullen dan ongetwijfeld meer kinderen
uitvallen in groep 3 en 4, onzeker of
faalangstig worden en hun plezier in
leren verliezen.
Wanneer naar groep 3?
Om te bepalen of een kind kan doorstromen
naar groep 3 wordt veel gebruikgemaakt
van scores van toetsen. Voor een
goed oordeel over het kind is dit niet voldoende.
Er zijn meerdere factoren die het
functioneren van kinderen in groep 3
positief of negatief kunnen beïnvloeden.
Deze factoren moeten worden meegenomen
in de bespreking. Het gaat om: welbevinden
van kinderen, motivatie, zelfstandigheid,
taakgerichtheid,
zelfvertrouwen, concentratie, sociale
vaardigheden en motoriek. Leg aan
ouders uit wat nodig is voor een kind om
zich competent te voelen in groep 3. Dat
is méér dan een voldoende scoren op de
toets!
Het tempo waarin kinderen ontwikkelen
is verschillend en valt lang niet altijd
samen met onze overgangen gebaseerd
op kalenderleeftijd. Daarom mogen we
het langer kleuteren van de najaarskinderen
niet beschouwen als zitten blijven
of als een achterstand. Het is een ontwikkelingspsychologisch
gegeven dat kinderen
verschillen in de tijd die ze nodig
hebben om te ontwikkelen naar het
gerichte leren en het uitvoeren van complexe
taken. Als leerkrachten moeten we
ons afvragen waarom een kind meer tijd
nodig heeft. Valt het onder de normale
ontwikkeling of heeft het kind specifieke
behoefte en dreigt werkelijk stagnatie?
Het betekent dat leerkrachten zich moeten
verdiepen in de ontwikkelingspsychologie.
Bij de meeste najaarskinderen
is er sprake van een normale ontwikkeling,
dreigt er geen stagnatie, heeft de
school geen hulpvraag maar is het kind
nog niet zover. De school moet met deze
verschillen in ontwikkelingstempo rekening
houden omdat het overvragen van
jonge kinderen leidt tot onzekerheid,
faalangst en uitval. Deze kinderen vragen
tijd en rust om te kunnen ontwikkelen en
activiteiten die hen sterker maken. Door
hen dit te bieden, kunnen veel latere problemen
voorkomen worden. Deze kinderen
moeten dus op een andere manier
begeleid worden dan kinderen met speciale
onderwijsbehoeften.
Ouders betrekken
We kunnen in het overleg met elkaar en
ouders de vraag stellen: ‘Wat hebben de
verschillende groepen het kind te bieden?’
Voor de een zal een langer verblijf
in de kleuterbouw beter zijn, omdat een
kind sociaal-emotioneel nog moet groeien,
meer zelfvertrouwen moet krijgen of
omdat het nog veel behoefte heeft aan
beweging of spel. We kunnen het kind in
de kleuterbouw de kans geven om daar
te leren lezen en het vaardigheden en
technieken leren die passen bij zijn of
haar ontwikkeling. Voor een ander is het
beter om naar groep 3 te gaan, omdat bij
die groep de sociale contacten liggen van
het kind of omdat het al taakgericht is en
een goede concentratie heeft. We kunnen
deze kleuter in groep 3 meer tijd geven
als het gemiddelde tempo van de groep
te hoog ligt.
Adviezen voor de school
Tot besluit nog enkele adviezen voor de
schoolpraktijk.
• Zie het korter of langer kleuteren op
verzoek van ouders niet als toegeven aan
wensen van ouders. Net zo goed als de
school motieven heeft, hebben de
ouders die ook. Beide partijen mogen
hun mening geven. Kinderen zijn het
meeste gebaat bij een beslissing die in
onderling overleg tot stand komt. Spreek
je twijfels uit en wanneer een kind toch
doorgaat tegen het advies van de leerkracht
in, spreek dan af dat je met elkaar
contact houdt over het welbevinden van
het kind. In de meeste gevallen staan
ouders open voor de argumenten van de
school en beseffen ze heel goed dat een
leerkracht hun kind in een andere situatie
meemaakt dan zijzelf.
• Het initiatief tot overleg over de
najaarskinderen hoeft niet van ouders uit
te gaan. Het is sterk als de school het
initiatief neemt en alle ouders van
najaarskinderen uitlegt wat er speelt met
betrekking tot de wetgeving, wat dit
betekent voor kinderen en hoe de school
handelt.
• Maak een kort verslag over de motieven
om een kind langer of korter te laten
kleuteren. Voeg het in het dossier van het
kind. Dit soort gegevens zijn belangrijk in
de overdracht naar een volgende groep.
Het welbevinden van kinderen die korter
of langer kleuteren, moet bewaakt worden
want ze blijven of veel jonger of veel
ouder dan de andere kinderen van de
groep. Daarnaast kan de inspectie zien
wat de overwegingen van de school zijn
om een kind een schoolverlenging te
geven.
• Schrijf in de schoolgids wat het beleid
is met betrekking tot de najaarskinderen
en hun overgang naar groep 3. De
inspectie neemt dit mee in het gesprek
met de schoolleiding.
Individuele leerkrachten mogen niet
alleen staan voor het beargumenteren
van de keuzes die gemaakt zijn om
najaarskinderen een verlengde of verkorte
schoolperiode te geven. Het rekening
houden met verschillen en het zorgdragen
voor het ononderbroken ontwikkelingsproces
van deze kinderen gaat de
hele school aan en is een zaak van alle
leerkrachten.
Hanneke Galama-Koolen is directeur van
Jenaplanschool de Zilvermeeuw te
Wieringerwerf.
Verwijzing: Wet op het Primair
Onderwijs, artikel 8 op www.overheid.nl
Verwijzing: De toelichting op de indicatoren
zijn te vinden in een uitgebreide versie
van het toezichtkader op www.onderwijsinspectie.nl
De wereld van december 2006 101