jrg34-december2006-galama-koolen-najaarskinderen-eenprobleemofeenuitdaging

kingtreding van de Kleuteronderwijswet
(1956) kon elk kind op vierjarige leeftijd
naar school, maar het probleem van de
najaarskinderen was hiermee niet opgelost.
De geboortedatum bleef het criterium
om naar de eerste klas van de lagere
school te mogen. Wie na 1 oktober vier
jaar werd, ging bijna drie jaar naar de
kleuterschool. Ook dit viel niet altijd in
goede aarde en er bleven ouders druk
uitoefenen op de school omdat zij hun
najaarskind liever versneld naar de eerste
klas lieten gaan, zodat het echte
leren kon beginnen.
Wet Basisonderwijs
De Wet Basisonderwijs die op 1 augustus
1985 in werking trad, kon dit probleem
oplossen. Vanaf dat moment was bij de
overgang naar groep 3 niet meer de
geboortemaand het criterium, maar het
ononderbroken ontwikkelingsproces dat
kinderen in acht schooljaren moeten
doormaken. Toch bleef de oude traditie
van de 1 oktober-grens bestaan en werd
het overgangscriterium kalenderleeftijd
bestendigd. Door het verkorten van de
kleutertijd zou het verschil in ontwikkeling
tussen de kinderen in groep 3 steeds
groter worden en op dat probleem hadden
lang niet alle scholen een antwoord.
Het onderwerp kwam slechts ter sprake
als ouders er vragen over stelden. Na 20
jaar en een wet verder (WPO) werd door
individuele scholen van de oude traditie
afgestapt, al dan niet onder druk van
ouders of inspectie.
De grens verschuift naar 1 januari. Zo voldoen
de scholen in ieder geval aan de
verblijfsduur van acht jaar, maar blijft
kalenderleeftijd het criterium om over te
gaan van groep 2 naar 3. En dat is nu
juist de kern van het vraagstuk. Een langer
of korter verblijf in een kleutergroep
moet gebaseerd zijn op de voortgang in
de ontwikkeling van individuele kinderen,
niet op de kalenderleeftijd. De
inspectie van het onderwijs houdt hier
toezicht op en beoordeelt dit aan de
hand van indicator 13.3.
Wet Primair Onderwijs
De Wet Primair Onderwijs gaat, net zoals
de Wet Basisonderwijs, uit van bovenstaande
benadering. De kalenderleeftijd
is niet langer bepalend voor de overgang
van de ene groep naar de volgende
groep, maar de doorgaande lijn in de
ontwikkeling van de kinderen. Artikel 8,
lid 1, (WPO) stelt dat het onderwijs zodanig
wordt ingericht dat de leerlingen een
ononderbroken ontwikkelingsproces
kunnen doorlopen. Het wordt afgestemd
op de voortgang in de ontwikkeling van
de leerlingen. Artikel 8, lid 7-a, stelt dat
het onderwijs zodanig wordt ingericht
dat: de leerlingen in beginsel binnen een
tijdvak van acht aaneensluitende schooljaren
de school kunnen doorlopen. De
einddoelen moeten dan zijn behaald.
Voor de praktijk betekent het dat het ontwikkelingsproces
van jonge kinderen niet
verstoord mag worden door overgangen
gebaseerd op de kalenderleeftijd. Het
besluit om kinderen langer of korter in
een kleutergroep te houden, moet gebaseerd
zijn op de voortgang in de ontwikkeling
van een kind. Verlenging van kleuterbouw
mag geen zittenblijven
inhouden, maar moet een voortgang zijn
van wat een kind al kan. Daar horen
andere activiteiten bij en ook de kans dat
het leert lezen in de kleuterbouw. Een
najaarskind dat korter in de kleuterbouw
zit omdat het na nog geen twee jaar kleuteronderwijs
naar groep 3 gaat, moet
geen stappen overslaan. Ook voor dat
kind is een onderwijsaanbod nodig waarin
de eigen individuele mogelijkheden
mee mogen spreken. Daar hoort
misschien een ander tempo bij, meer
gevarieerde activiteiten, speelmomenten
en een ander beoordelingssysteem.
Het woord beginsel in artikel 8, lid 7-a,
betekent dat de stelregel wordt gehanteerd
dat kinderen in acht jaar de basisschool
kunnen doorlopen. Het woord
kunnen houdt in dat het ook anders kan.
De school kan immers argumenten hebben
om kinderen een verlengde schoolperiode
te geven en dat de acht jaar worden
overschreden. Overigens is de
inspectie zich dat bewust en formuleert
als volgt: De leerlingen doorlopen in
beginsel de school binnen de verwachte
periode van acht jaar. Deze regel hoeft
voor geen enkele school consequenties
te hebben. Acht jaar is een normaal tijdsbestek.
Als het voor enkele kinderen
wenselijk is, kunnen zij een verlengde
schoolperiode krijgen, maar de school
moet wel uitleggen aan ouders en
inspectie waarom dat nodig is.
Standpunt van de inspectie
Of de school artikel 8, lid 1 en lid 7 a
naleeft, wordt door de inspectie aan de
hand van indicator 13.3 beoordeelt: De
leerlingen doorlopen in beginsel de
school binnen de verwachte periode van
acht jaar. De inspectie licht de indicator
in haar werkinstructie versie 29 september
2005 als volgt toe. De WPO gaat
ervan uit dat kinderen in beginsel binnen
een tijdvak van acht aaneensluitende
jaren het primair onderwijs doorlopen.
Daarom mag worden verwacht dat het
percentage zittenblijvers in de leerjaren 3
tot en met 8 in de laatste twee schooljaren
binnen een bepaalde bandbreedte
rondom het landelijk gemiddelde blijft.
Aanvullend hierop wordt rekening gehouden
met het aantal kinderen, dat in de
leerjaren 1 en 2 een verlengde kleuterperiode
krijgt. Twee zaken zijn hierbij van
belang:
• Het beleid van de school bij de overgang
van leerjaar 1 naar leerjaar 2 en van
leerjaar 2 naar leerjaar 3.
• Het beleid van de school omtrent de
doorstroming van kinderen in de leerjaren
3 tot en met 8.
De inspectie verwacht dat scholen argumenten
hebben wanneer zij kinderen in
de leerjaren 1 en 2 een verlengde kleuterperiode
geven.
In haar toelichting op indicator 13.3
gaat de inspectie ook in op de volgende
punten:
1 De wettelijke basis van de door- en
uitstroom van kinderen.
2 De kleuterbouwverlenging in de
groepen 1 en 2.
3 Het beoordelen van indicator 13.3.
4 De wijze van rapporteren over zittenblijven
en kleuterbouwverlenging.
1 Door- en uitstroom kinderen
De wettelijke basis voor de door- en uitstroom
van kinderen ligt in de verblijfsduur
in het primair onderwijs van – in
beginsel – acht jaar en het bevorderen
van de continue ontwikkeling (WPO).
Deze wettelijke basis is zo ruim gesteld
dat het voor de inspectie niet mogelijk is
De wereld van december 2006 99