Presentatie Ragna Clocquet - SBR

Een overzicht van duurzame rekentools
Ir. Ragna Clocquet
Sr. adviseur duurzaam bouwen en energie

Introductie Royal HaskoningDHV
+

Introductie Royal HaskoningDHV
Environmental
Geotechnical
Mechanical
Coastal
Structural
Electrical
Economics
Legal
Architecture
Hydraulics
Civil
• 8.000 werknemers
Marine
Health and Safety
• > 100 kantoren > 35 landen wereldwijd

Introductie duurzaam bouwen
Visie op Duurzaamheid
‘Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoefte
van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in
hun behoefte te voorzien in gevaar te brengen.” – Gro Harlem
Brundtland, 1987
Vertaald naar gebouwen
Elimineren van negatieve impact nu én in de toekomst, gedurende de
gehele levenscyclus (realisatie, gebruik, renovatie, sloop/hergebruik)
van het vastgoed op mens en milieu.
• vervuiling/afval (bodem, water, lucht)
• het uitputten van grondstoffen
• nadelige effecten op mens en omgeving.

Onderwerpen Duurzaam bouwen
• Energie
• Materialen
• Afval
• Water
• Binnenmilieu /
gezondheid (geluid,
thermisch, comfort,
licht)
• Gebruikskwaliteit
• Toekomstwaarde
• Landgebruik en
ecologie / omgeving
• Mobiliteit
• Management

Ontwikkeling rekentools
+ + + + = ?
Manier om te kwantificeren
Om appels met peren te kunnen vergelijken en
duurzaamheidambities te kunnen kwantificeren zijn diverse
beoordelingsmethoden ontwikkeld

Veel rekentools
EPA

Welke kiest u?

Aandachtspunten voor keuze tool
1) Inhoud
• Bereik / duurzaamheidthema's
• Schaalniveau’s
• Gebouwtypen
• Fase project (ambitieformulering, ontwerp, uitvoering,
gebruik/exploitatie)
• Checklists, berekening, beide?
2) Proces
• Doel + ambitie keuze tool
• Representativiteit / bekendheid, Nationaal of internationaal
• Aansluiting op (Nederlandse) wetgeving
• Impact op project (kosten, tijd, proces)
• Doelgroep gebruik, gebruiksvriendelijkheid
• Betrouwbaarheid/ onafhankelijkheid (b.v. certificering)

Overzicht rekentools
1. Gebouw
4. Installaties
5. Constructies
6. GWW
7. Gebieden
2. Energie
3. Materialen

Voorbeelden rekentools
Onderwerp
Gangbare rekentools NL
1. Gebouw BREEAM, LEED, Greencalc+, GPR Gebouw
2. Energie EPBD, EPC, EPG, EMG, EPA,
EPG&Kosten, PHPP
3. Materialen LCA, MPG, C2C
4. Installaties Eco Instal
5. Constructies BHH model
6. GWW Dubocalc
7. Gebieden Breeam NL gebieden,Greencalc, GPR
Stedebouw

Nieuwbouw Bestaande
bouw
Nieuwbouw +
renovatie
Bereik rekentools gebouw en energie
Nederlands
Internationaal
C
Certificering
Biedt ruimte voor innovatie /
nieuwe maatregelen
Berekening /
checklist
EPA
C
Berekening
EPG
EMG
Berekening
Berekening
PHPP
GreenCalc+
GPR Gebouw
BREEAM (UK -> NL)
LEED (USA)
C
C
Berekening
Berekening
Berekening + checklist
Checklist + berekeningen
Checklist + berekeningen
Energie Milieu Comfort / Omgeving
Gezondheid
Management

Toelichting rekentools
1. Gebouw: Breeam, LEED, Greencalc+, GPR Gebouw
2. Energie: EPBD, EPC, EPG, EMG, EPG&Kosten, PHPP
3. Materialen: LCA, MPG, C2C
4. Installaties: Eco Instal
5. Constructies: BHH model
6. GWW: Dubocalc
7. Gebieden: Breeam NL gebieden, greencalc, GPR
Stedebouw

1. Rekentools gebouwen
Gebouw
1.1 BREEM
1.2 LEED
1.3 Greencalc+
1.4 GPR Gebouw
Kenmerken
Certificaat
Uitgebreid
Gecertificeerde adviseurs
Duur
Tijdsintensief
Géén certificaat
Beperkte omvang
NL tools
Géén gecertificeerde adviseurs
Relatief snel en goedkoop

1. Gebouw: BREEAM - LEED
BREEAM + LEED
• Veel duurzaamheidsthema’s
• Certificaat
• Gecertificeerde adviseurs nodig
• Duur (assessment + begeleiding + certificering)
• Assessment/certificering: € 3.000 - € 14.000 (sterk indicatief)
• + kosten expert en adviseurs: sterk afhankelijk van proces en
ambities (vaak > € 50.000)
• Tijdsintensief

1.1 BREEAM
• BRE Environmental Assessment Method
• Puntensysteem: maatregelenlijst en berekeningen
• Gehele ontwikkeltraject, incl. uitvoering en ingebruikname
• NL: aangepast aan NL wetgeving: flexibel
• Eisen verschillen per land (Very good hier = Excellent in ander land)
• Expert (opgeleid door DGBC) als coördinator en lid ontwerpteam zorgt
voor bewijslastverzameling
• Assessor stelt rapport op en stuurt aan BRE/ DGBC (NL: online tool)

1.1 BREEAM
Duurzaamheidsthema’s
1. Management
2. Energie
3. Water
4. Landgebruik & Ecology
5. Gezondheid
6. Transport
7. Materialen
8. Afval
9. Vervuiling

Voorbeeld: TransPort Building, Schiphol
• Ambities Corporate Responsibility Schiphol: exploitant duurzame
luchthavens.
• TransPort kantoorgebouw 12.850 m2
• Ontwerp en realisatie BREEAM Very Good én LEED Platinum
• 100% verhuurd aan transavia.com en Martinair.

1.2 LEED
• Leadership in Energy and Environmental Design
• Puntensysteem gebaseerd op maatregelenlijst en berekeningen
• Toepassing gedurende gehele ontwikkeltraject, incl. uitvoering en
ingebruikname
• Nieuwbouw, bestaande bouw en exploitatie
• Focus Amerika en Azie

1.2 LEED
Duurzaamheidsthema’s
• Sustainable Sites (26/110)
• Water Efficiency (10/110)
• Energy & Atmosphere (35/110)
• Materials & Resources (14/110)
• Indoor Environmental Quality (15/110)
• (Innovation & Design Process (10/110))
Sustainable
sites
• Certified (40-49/110)
• Silver (50-59/110)
• Gold (60-79/110)
• Platinum (80-110/110)

1.2 LEED
• Onafhankelijke beoordeling/ certificering
• Certificaat na ingebruikname
• Eisen wereldwijd vrij uniform, weinig flexibel, sluit niet aan op NL
wetgeving
• Assessment/ begeleiding: ca. €52.500 (o.b.v. geraadpleegde studies,
maar sterk situatieafhankelijk)
• Certificering: ca. € 2.000 - € 16.000 (indicatief)

Voorbeeld: DSM China Campus, Shanghai
• Grootschalige nieuwbouw: de DSM China Campus, Shanghai
• NL bedrijf, multinational ook in Azië
• Drie gebouwen, oppervlakte ca. 19.000 m2 bvo:
• Corperate social responsability beleid doorvertaald naar LEED
• LEED Gold-certificate

GPR Gebouw – Greencalc+
GPR Gebouw + Greencalc+
• Meerdere duurzaamheidsthema’s
• NL tools
• Géén certificaat
• Géén gecertificeerde adviseurs nodig
• Relatief snel en goedkoop

1.3 GPR Gebouw
• Gemeentelijke Praktijk Richtlijn
• Woningen + Utiliteitsbouw en ‘specials’ (station- en
sportgebouwen en zwembaden)
• Nieuwbouw + bestaande bouw
• Met name ambitie- en ontwerpfase, ook realisatie
• Check uitvoering en achteraf mogelijk, niet vereist
• Voor ontwerpende partijen effect van maatregelen inzichtelijk
• Maatregelen en berekeningen vormen samen score
• Eenvoudig en breed, berekent ook MPG (versie 4.2)

1.3 GPR Gebouw, duurzaamheidsthema’s
Milieubelasting
Plankwaliteit

1.3 GPR Gebouw: eindresultaat
Project:
Datum:
GPR-modules Ambitie Prestatie-eis
Energie Goed 8
Milieu Wat extra 7,5
Gezondheid Goed 8
Gebruikskwaliteit Voldoende 6
Toekomstwaarde Uitmuntend 9
test Opdrachtgever: voorbeeld
1/19/2009 12:54:31 PM Gebouw: Kantoorgebouw test
Score van 6.0 =
Nieuwbouw Bouwbesluit
Thema’s
ambitie
score
Energiezuinig gebouw
Slecht binnenklimaat
Energie Milieu Gezondheid Gebruikskwaliteit Toekomstwaarde
Score t.o.v. ambitie
Ambitie score
Realisatie score
CO2-emissie (kg/m2) per jaar
Door energiegebruik
Door materiaalgebruik
CO2-emissiereductie (t.o.v.
Referentiewaarde Score referentiewaarde)
21,5 0 100%
7,4 8,8 -20%

1.3 GPR Gebouw
• Sluit aan op NL-wetgeving & valt onder Duurzaam Inkopen (5x7)
• GPR versie 4.2, Gebruik via internet, samenwerking mogelijk
• Licentie ~ € 1.000 - € 3.500, advisering: situatieafhankelijk
• Relatief eenvoudig berekening uit te voeren in beperkte tijd
• Goed communicatiemiddel
• Geen onafhankelijke certificering, kwaliteit berekening afhankelijk
rekenaar, evt. check door GPR Gebouw expert
• Bij aanscherping eisen uit Bouwbesluit, GPR-score voor en na
aanscherping niet meer vergelijkbaar.
• Pre assessment BREEAM-NL, materialen-module BREEAM-NL

Voorbeeld: nieuwbouw MFA Veldhoven
• Hoge duurzaamheidsambitie: GPR score 8,4, EPC -50%,
binnenklimaat Frisse Scholen klasse A
Maatregelen:
• ventilatie CO 2 gestuurd
• LTV en HTK
• warmtepompen en WKO installatie
• hoogwaardig geluidwerende gevel
(lesgeven en buitenspelen)
• Daglichttoetreding geoptimaliseerd.
• Zon- en lichtwering
• Kunstverlichting aangepast op daglicht
• GBS met energiemonitor in de centrale hal
• Sedumdak en zonneboiler t.b.v. het
kinderdagverblijf.

1.4 Greencalc+
• Woningen en utiliteitsbouw
• Nieuwbouw en bestaande bouw, geen exploitatie
• Wijk, Gebouw en detail niveau
• Met name ontwerpfase - Check uitvoering en achteraf mogelijk, niet
vereist
• Voor ontwerpende partijen effect van maatregelen inzichtelijk
• Berekening op basis van een integrale levenscyclusanalyse
• Gedetailleerd en kwantitatief, sterke materialenmodule (LCA)
• Puntensysteem op basis van berekeningen
• Milieukosten* i.r.t. referentiegebouw 1990 (=100 punten)
* milieukosten zijn de verborgen toekomstige maatschappelijke kosten die samenhangen met het herstel, de
bestrijding en de preventie van milieueffecten

1.4 Greencalc+
Duurzaamheidsthema’s
1. Materiaal
2. Energie
3. Water
4. Mobiliteit (wijkniveau)
Resultaat berekening
• Milieu-index (milieukosten t.o.v. referentie 1990)
• Onafhankelijk van het gedrag van de gebruiker
• Duurzaamheid pand vergelijken met standaard gebouw uit 1990.
• Standaard refererentiegebouw uit 1990 heeft MIG 100.
• Boven MIG 100 = duurzamer

1.4 Greencalc+
• Sluit aan op NL-wetgeving & valt onder Duurzaam Inkopen (200)
• Softwareprogramma (niet web-based)
• Licentie: € 3.500 - € 5.500, advisering: situatieafhankelijk
• Geen onafhankelijke certificering, kwaliteit berekening afhankelijk
rekenaar
• Berekening relatief complex, veel data vereist en/of inhoudelijke kennis
nodig
• GreenCalc-score niet afhankelijk van verscherpte eisen wetgeving
• Bruikbaar voor materialen-module BREEAM-NL

Voorbeeld GPR Gebouw Sterrencollege
• Mecanoo Architecten , 11.000 m 2
• Gebruikskwaliteit 9,1
aandacht toegankelijkheid (8,7), functionaliteit (8,2),
technische kwaliteit (10,0) en sociale veiligheid (9,4)
• Toekomstwaarde 8,6:
toekomstige voorzieningen (9,2), flexibiliteit (7,9)
en belevingswaarde (8,8)

Toelichting rekentools
1. Gebouw: Breeam, LEED, Greencalc+, GPR Gebouw
2. Energie: EPBD, EPC, EPG, EMG, EPG&Kosten, PHPP
3. Materialen: LCA, MPG, C2C
4. Installaties: Eco Instal
5. Constructies: BHH model
6. GWW: Dubocalc
7. Gebieden: Breeam NL gebieden, C2C, greencalc, GPR
Stedebouw

2. Energie: EPBD, EPC, EPG, EMG, EPA
• Allemaal energie
• EPBD: Energie Performance of Buildings Directive
• EPC: Energieprestatie coëfficiënt = eis Bouwbesluit
• EPG: bepalingsmethode Energie Prestatie Gebouwen: W+U,
NEN 7120
• EMG: Energieprestatienorm voor maatregelen op gebiedsniveau
• EPA: Energie Prestatie Advies

2.1 EPG, EMG
• EPG: bepalingsmethode Energie Prestatie Gebouwen: NEN 7120
• EMG: Energieprestatienorm voor maatregelen op gebiedsniveau,
NVN 7215 (tijdelijk gratis rekentool)
• EPG + EMG = EPC
Verschillende software tools EPG:
• ENORM
• Vabi Elements EPG
• Uniec
• Twee Snoeken
• Bink EPG
• GPR Bouwbesluit (in ontwikkeling)

2.2 EPBD, EPA
• EPBD: Energie Performance of Buildings Directive
• Energielabel bestaande bouw, EPA
• Energielabel nieuwbouw: verworpen nov. 2012, voorlopig
vrijwillige invoering Lente-akkoord

2.3 EPG&Kosten
EPG&Kosten:
• Gratis + eenvoudig, snel resultaten

2.4 PHPP
PassiefHuis ProjectenrekenPakket
Passiefhuizen/zeer energiezuinige gebouwen
Gebaseerd op Europese normen
Expert inschakelen

Voorbeeld Passiefhuis Kroeven
• Passiefhuizen
• Nieuwbouw, EPC eis Bouwbesluit
• PHPP berekeningen

Toelichting rekentools
1. Gebouw: Breeam, LEED, Greencalc+, GPR Gebouw
2. Energie: EPBD, EPC, EPG, EMG, EPG&Kosten, PHPP
3. Materialen: LCA, MPG, C2C
4. Installaties: Eco Instal
5. Constructies: BHH model
6. GWW: Dubocalc
7. Gebieden: Breeam NL gebieden, C2C, greencalc, GPR
Stedebouw

3.1 LCA
• LCA: levenscyclusanalyse
• Invloed van producten en menselijke activiteiten op het milieu
• Alle fasen in de levensloop: van winning grondstoffen, productie,
(her)gebruik tot en met afvalverwerking inclusief transport
• Resultaat is milieuprofiel.

3.2 MPG
MPG: Milieu Prestatie Gebouw
• Bouwbesluit: uitvoeren milieuprestatieberekening
• Bepalingsmethode MPG gaat uit van levenscyclusanalyse (LCA)
• Inzicht in duurzaamheidsgehalte toegepaste materialen
• Afwegingen duurzaamheid materialen intern en naar
opdrachtgever beter bespreekbaar.
• Mogelijkheid om in ontwerpproces verschillende oplossingen en
materialen uitproberen: ontwerpvoorstellen met een onderbouwd
lage milieubelasting.
• DGBC heeft freeware beschikbaar gesteld voor deze berekening.
Deze freeware is gebaseerd op greencalc.

3.2 Tools voor MPG berekening
• A: MRPI MPG-software (Milieurelevante Productinformatie), freetool ontwikkeld door
bouwtoelevering, eenvoudig. Tevens uitgebreide MRPI informatie, resultaten cf. bouwbesluit
• B. DGBC materialentool, gebaseerd op materialenberekening Greencalc+
Software programma om milieuprestatieberekening van gebouwen of GWW werken te
berekenen. Freeware.
• C. GPR Bouwbesluit maakt gebruik van bepalingsmethode ‘Milieuprestaties Gebouwen en
GWW-werken’ en Nationale Milieudatabase van Stichting Bouwkwaliteit (SBK). GPR
Bouwbesluit is module van GPR Gebouw en is ook los verkrijgbaar. Op termijn geschikt voor
EPG.
• D. EcoQuaestor, ontwikkeld door samenwerkingsverband van onafhankelijke
bouwkostenbureaus, programma maakt gebruik van de SBK Bepalingsmethode
Milieuprestatie gebouwen en GWW-werken. Gratis MC Excel rekenblad voor berekening
bouwkosten en milieulasten en kan MPG maken op basis van een BIM.

3.3 C2C Tools
• C2C tool Woningenbouw xx en C2C tool Bedrijventerreinen xx
C2Clabxx heeft twee tools ontwikkeld die de cradle to Cradle
ambities voor de ontwikkeling van (woon)gebouwen en
bedrijventerreinen kunnen toetsen,
• C2C Material assessment, EPEA
• Identificeren van producten en materialen
• Giftige materialen elimineren en vervangen

Toelichting rekentools
1. Gebouw: Breeam, LEED, Greencalc+, GPR Gebouw
2. Energie: EPBD, EPC, EPG, EMG, EPG&Kosten, PHPP
3. Materialen: LCC, MPG, C2C
4. Installaties: Eco Instal
5. Constructies: BHH model
6. GWW: Dubocalc
7. Gebieden: Breeam NL gebieden, C2C, greencalc, GPR
Stedebouw

4/5: Installaties en constructies
4. Installaties: Eco-Instal
• Nog in ontwikkeling
• Wordt ontwikkeld door TNO en Stichting ISSO
• Milieuprestaties van installaties in woning- en utiliteitsbouw
• Aan de hand van gebouwkenmerken en gekozen installatieconcept
5. Constructie: BHH-model voor gebouwen, v.a. 1 maart 2013
• Model Bepaling Hoeveelheden Hoofddraagconstructie (model BHH)
• Bepaalt materiaalhoeveelheden voor draagconstructie
• Milieuscore wordt bepaald met duurzaamheidsinstrumenten, zoals
GreenCalc+, BREEAM en GPR Gebouw
• De rekenregels vrij te gebruiken en geïntegreerd in GPR Gebouw.

6: GWW: DuboCalc
6: DuboCalc
• Duurzaamheidsprestatie van een GWW-werk
• Ontwikkeld door Rijkswaterstaat tbv duurzaam inkopen
• Maakt gebruik van de Nationale Milieudatabase, LCA gegevens
• Alle milieu-effecten van winning tot sloop en energieverbruik
• Één getal, de Milieu Kosten Indicator waarde (MKI-waarde)
• Hoe lager de MKI-waarde des te lager de milieubelasting
In ontwikkeling:
BREEAM-NL Infra.
Beoordeling duurzaamheidprestatie van infrastructurele projecten.

Toelichting rekentools
1. Gebouw: Breeam, LEED, Greencalc+, GPR Gebouw
2. Energie: EPBD, EPC, EPG, EMG, EPG&Kosten, PHPP
3. Materialen: LCA, MPG, C2C
4. Installaties: Eco Instal
5. Constructies: BHH model
6. GWW: Dubocalc
7. Gebieden: Breeam NL gebieden, C2C, Greencalc, GPR
Stedebouw

7. Gebieden
A. BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling beoordeelt op: ‘bronnen’, ‘ruimtelijke’,
‘ontwikkeling’, ‘gebiedsklimaat’, ‘welzijn’, ‘management’ en ‘synergie’
B. C2C tool Bedrijventerreinen is bedoeld om partijen op verschillende niveaus,
gemeente (macro), parkmanagement (meso) en ondernemers (micro), aan te
sporen ambities vast te stellen. Thema’s zijn: lucht, water, bodem, energie,
openbare ruimte, flora&fauna, welzijn en materialen. De tool geeft een indicatie van
C2C gehalte van bedrijventerrein.
C. Greencalc+ is een instrument waarmee de duurzaamheid van een gebouw of wijk
in kaart kan worden gebracht.
D. GPR Stedenbouw biedt inzicht in duurzaamheid van gebiedsontwikkeling en sluit
aan op GPR Gebouw. Belangrijkste thema’s: energie, ruimte & voorraden, welzijn &
gezondheid, gebruikswaarde en toekomstwaarde. GPR Stedenbouw meet effecten
van keuzes op duurzaamheid tijdens proces, niet alleen achteraf. Ook geschikt om
duurzaamheidsambities in de initiatieffase te formuleren en de voortgang tijdens het
planvormingsproces bij te houden.
.

Conclusie
• De keuze voor een instrument is vaak een strategische en praktische
keuze
• Geen enkel instrument is zaligmakend
• Eenvoudige/ goedkopere maatlatten zijn niet “onafhankelijk”
• Rekentools op basis van certificering zijn sterker maatregel-gericht,
beslaan meer fasen, kosten meer geld en tijd
• Rekentools worden steeds meer op elkaar “gekalibreerd”
• Rekentools vervullen verschillende functies, en concurreren niet
perse met elkaar

Bedankt voor uw aandacht
Meer informatie:
ragna.clocquet@rhdhv.com