Deelrapport trendanalyse domein Wonen - Nationaal Archief

Concept Rapport Domein (Zorg voor) Wonen – februari 2011
overgedragen aan de gemeenten. De overheid trachtte hiermee de negatieve gevolgen
van het concentratiebeleid ongedaan te maken, maar het deconcentratieproces verliep
zonder samenhang of coördinatie.
Op centraal niveau werd het woonwagenbeleid voortvarend afgestoten, terwijl op lokaal
niveau de problemen en de chaos groeiden. Waar het concentratiebeleid met strakke
hand was doorgevoerd en de regionale centra vervolgens weer snel waren ontmanteld,
waren de gevolgen voor de bewoners en andere betrokkenen doorgaans heftig, maar van
korte duur. Waar regionale centra min of meer spontaan waren gegroeid en de
deconcentratie met weinig animo was aangepakt, waren de gevolgen relatief gering. Er
waren echter ook regio’s waar het nieuwe beleid tot grote problemen leidde.
Terwijl de regionale kampen snel overbevolkt raakten, waren de centrumgemeenten niet
geneigd de situatie door nieuwe investeringen structureel te verbeteren. Zij vreesden
niet alleen dat dit kapitaalvernietiging zou zijn, maar ook dat dit de deconcentratie zou
vertragen. Regiogemeenten die vaak al lang blij waren dat ze door het concentratiebeleid
van een lastig probleem waren verlost, probeerden zich op allerlei manieren te
onttrekken aan de verplichting om weer standplaatsen in te richten, of dit zo lang
mogelijk voor zich uit te schuiven. Het gevolg was dat de centra in hoog tempo
verloederden en dat de spanningen en onvrede toenamen door overbevolking,
massawerkloosheid, enorme uitkeringsafhankelijkheid, wanbetalingen en conflicten
tussen bewoners onderling en met de ‘buitenwereld’, de overheid in het bijzonder.
Sommige centra groeiden uit tot ‘no go areas’ waar de bewoners zich nauwelijks iets
aantrokken van de in de ‘burger’maatschappij geldende wetten, regels, normen en
waarden en niet zelden actief waren in de georganiseerde criminaliteit (met name
hennepteelt en drugshandel). Zoals de critici al hadden voorspeld, heeft dit de integratie
niet bepaald bevorderd. [Van Ooijen, 1993: 194A197, 207A209; Khonraad, 2000: 23A27,
112A116; Khonraad en Overbekking, 2002: 27]
Het overheidsbeleid ten aanzien van woonwagenbewoners lijkt meer problemen te
hebben gecreëerd dan opgelost. [Khonraad en Overbekking, 2002: 9] Onderwijs en
scholing, arbeid en inkomen zijn lange tijd verwaarloosd, doordat ze ondergeschikt
werden gemaakt aan huisvestingsA c.q. standplaatsenproblematiek. De woonA en
leefsituatie an sich is in het algemeen echter wel sterk verbeterd. [Khonraad en
Overbekking, 2002: 25]
In 1999 zette de overheid de laatste stap in het proces van normalisatie: met ingang van
1 maart van dat jaar werd de Woonwagenwet ingetrokken. Voortaan bestond er geen
wettelijk onderscheid meer tussen bewoners van huizen en van woonwagens. [Vos,
2001: 1] Dit betekende echter niet dat de problemen met de woonwagenbewoners de
wereld uitwaren, integendeel. Zij vormen echter niet langer een aparte doelgroep meer,
enerzijds omdat de overheid om ideologische redenen geen categoriaal beleid meer
nastreeft, anderzijds omdat het overheidsbeleid tot dusverre niets heeft opgeleverd of
zelfs het tegendeel van wat werd beoogd. [Khonraad en Overbekking, 2002: 28] Door
woonwagenbewoners niet meer als aparte doelgroep te kenmerken, zijn voor de overheid
de problemen echter uit het zicht verdwenen. Hierdoor ontstond de paradoxale situatie
dat woonwagenbewoners feitelijk steeds meer als probleem werden ervaren door
gemeenten en uitvoeringsorganisaties, maar officieel door de (rijks)overheid steeds
minder als zodanig werden erkend. [Khonraad, 2000: 116]
Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de relatie tussen woonwagenbewoners en de
overheid in het algemeen slecht is. Woonwagenbewoners hebben de overheid veeleer als
blokkade dan als voorwaarde voor een succesvol participeren in de samenleving ervaren.
Het overheidsbeleid kende weinig tot geen consistentie, maar één aspect bleef hetzelfde:
overleg met de woonwagenbewoners was er niet. Steeds vaker, steeds openlijker en met
steeds meer succes hebben zij eigen oplossingen gezocht en gevonden, al dan niet los
van of zelfs ten koste van de rest van de samenleving. [Verduyn, 2010: 5A7; Khonraad
en Overbekking, 2002: 28, 37]. Wanneer de overheid dan ingreep, leidde dit niet zelden
tot hevige protesten, zoals bij het woonwagenkamp Vinkenslag in Maastricht in 2003 en
2004.
41