Deelrapport trendanalyse domein Wonen - Nationaal Archief

Concept Rapport Domein (Zorg voor) Wonen – februari 2011
Kraakwet en de steeds verder oplopende woningnood, mede als gevolg van het inklappen
van de woningmarkt, en een oproep van de Raad van Kerken om de woningnood aan te
pakken door leegstand te bestrijden, leidden ertoe dat de Eerste Kamer de AntiAKraakwet
niet in behandeling nam. [Duivenvoorden, 2000: 127A132]
Krakers richtten zich niet alleen op woningen, maar ook op leegstaande bedrijfspanden.
Omdat dit nogal eens voor de eigenaren interessante speculatieobjecten waren, bleef een
tegenreactie niet uit. Kraken was echter niet strafbaar en civielrechtelijk procedures
namen veel tijd in beslag. Een doeltreffende methode was dan ook het inzetten van
knokploegen. Daarnaast kregen de krakers te maken met geweld door de politie. Vaak
waren krakers niet van plan verzet te plegen bij ontruimingen, maar lieten ze zich onder
protest wegslepen. Eind 1978 werd in de Amsterdamse Kinkerbuurt echter een blok
huizen met veel geweld leeggeruimd. Daarna waren krakers in toenemende mate bereid
geweld tegen de politie te gebruiken. [Duivenvoorden, 2000: 140A142] In 1980 leidde dit
zelfs tot het inzetten van – ongewapende – tanks bij het ontruimen van de
‘Vondelvrijstaat’ in Amsterdam en massale rellen bij de inhuldiging van koning Beatrix op
30 april. Na de gummiknuppel en de lange lat werd er in 1981 ook gebruik gemaakt van
traangas. De krakers verdedigden zich met stenen en rookbommen en incidenteel ook
met molotovcocktails – hoewel het gebruik daarvan ook binnen de kraakbeweging zeer
omstreden was. [Duivenvoorden, 2000: 221A229]
Binnen de kraakbeweging ontstonden geleidelijk twee stromingen: één waarbij
zelfwerkzaamheid en zelforganisatie oftewel de manier van samenleven centraal stonden,
en één waarbij het doel was de verstarde politieke verhoudingen in beweging te krijgen.
[Duivenvoorden, 2000: 147A149] De kraakbeweging ontwikkelde zich daarbij geleidelijk
tot een bredere protestbeweging. Niet alleen werd geprotesteerd tegen de woningnood,
maar krakers richtten zich ook steeds vaker tegen militarisme, kernwapens, kernenergie,
apartheid en racisme. [Duivenvoorden, 2000: 207A216] Rond 1982 bereikte de
kraakbeweging in aantallen haar piek: het aantal krakers bedroeg toen ongeveer
twintigduizend. Vanaf dat moment slonk de beweging snel. Het stadsvernieuwingsbeleid
kwam op gang, waardoor veel kraakpanden plaats maakten voor nieuwbouw. Bovendien
werd vanaf 1994 het kraken van woningen die korter dan een jaar leegstonden,
verboden. Het aantal kraakbare panden nam hierdoor dramatisch af. Rond 1985 was het
aantal krakers gehalveerd, aan het begin van de jaren negentig waren het er nog maar
zo’n vierduizend en rond de eeuwwisseling waren er nog hooguit duizend mensen in de
kraakbeweging actief. [Duivenvoorden, 2000: 218A219, 307A308, 314A315]
De kraakbeweging bleef op cultureel gebied echter zeer actief. Sommige kraakpanden
ontwikkelden zich tot centra voor al dan niet kleinschalige culturele activiteiten, met
eetcafés, crèches, weggeefwinkels, buurtpodia, etcetera. In de loop van de jaren
negentig werd de meerwaarde daarvan steeds vaker ingezien door gemeenten. Soms
werden dergelijke panden gelegaliseerd of kregen de krakers van de gemeente
alternatieve huisvesting aangeboden. [Duivenvoorden, 2000: 326A329]
Een opvallende ontwikkeling gedurende de jaren negentig is die van het antiAkraken. Om
kraken te voorkomen, maakten eigenaren van leegstaande panden in toenemende mate
gebruik van de kraakwacht, ook wel ‘antiAkraak’ genoemd. In de jaren negentig groeide
dit fenomeen uit tot een alternatieve vorm van (jongeren)huisvesting en ontstonden zelfs
antiAkraakbureaus die bemiddelden tussen eigenaren en antiAkrakers. Deze laatsten
werden door krakers wel beschouwd als onderkruipers, die meewerkten aan speculatie
en bovendien met slechts enkelen in een gebouw zaten waar vaak nog tientallen bij
konden. Opvallend is dat in de jaren negentig het aantal kraakwachten echter veel groter
was dan het aantal krakers. [Duivenvoorden, 2000: 312A313]
&
�� Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en
taakvoorgangers
�� Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en taakvoorgangers
�� Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)
38