Deelrapport trendanalyse domein Wonen - Nationaal Archief

Concept Rapport Domein (Zorg voor) Wonen – februari 2011
wel effect gehad. Het is echter niet mogelijk gebleken om echt in te grijpen in de
voorkeur van velen voor een meer landelijk woonmilieu. Bijna de helft van de
woningbouw in die periode heeft in de kleinere gemeenten plaatsgevonden. [SCP, 1998:
527A528]
Waar het Rijk zelf sterk heeft gestuurd zijn de uitkomsten niet onbetwist gunstig. De
rekenmodellen bij het afsluiten van de convenanten voor VinexAwijken gingen uit van 33
woningen per hectare, met maximaal 30% sociale woningbouw. In de praktijk werd 80%
van de woningen als eengezinskoopwoning gerealiseerd. Dichte bebouwing, kleine tuinen
en weinig parkeerplaatsen waren het gevolg van de al krappe planning én een groot
aandeel eengezinswoningen, terwijl de voorgespiegelde voorzieningen voor openbaar
vervoer slechts in beperkte mate gerealiseerd werden. [Heijmans, 2010]
Ook de mogelijkheden om de intenties van de Vinex te bewaken bleken beperkt. De
rijksoverheid heeft het toezicht gelegd bij provincies en gemeenten wat niet altijd het
beoogde resultaat had. De rode contouren voor woningbouw zijn overschreden. Grenzen
tussen stad en platteland zijn vervaagd; landschappelijk wonen tastte, bijvoorbeeld in de
vorm van 'witte schimmel' de aantrekkelijkheid van het landschap aan. [SCP, 2004: 523
A 525]
Begin jaren nul verschenen twee nieuwe rijksnota's. De Nota Mensen, Wensen, Wonen
(2000), gaf een visie op het wonen in de 21 e eeuw. Na alle inspanningen gericht op
decentralisatie van beleid naar gemeenten en verzelfstandiging van woningcorporaties,
eind jaren tachtig en jaren negentig, zou nu de burger centraal komen te staan, om deze
kwaliteit en keuzevrijheid te bieden. Het Rijk zag zichzelf als betrokken partner van de
lokale en regionale uitvoerders, vanuit zijn specifieke deskundigheid en visie en zijn
positie als wetA en regelgever. Een bijzonder aandachtspunt was het verbeteren van
stedelijke woonkwaliteit, onder andere door potentiële vertrekkers een alternatief in de
eigen wijk te bieden. Om een en ander te realiseren zouden in de periode 2000 A 2010
ondermeer 225.000 woningen worden gesloopt om ruimte te maken voor verbetering en
150.000 kleine woningen worden samengevoegd tot 75.000 grote. [Nota Wonen 2000]
In de periode 1999A2001 werd de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening voorbereid. Deze
nota is nooit formeel vastgesteld. In de concepten werd veel aandacht gegeven aan
contouren rondom (nu alle) steden en dorpen, waarbinnen bebouwing mocht
plaatsvinden en aan de ontwikkeling van stedelijke netwerken, waarin A gestimuleerd
met rijkssubsidie A samenwerkende gemeenten afspraken zouden maken over de locatie
van grote nieuwe woonwijken, bedrijventerreinen en recreatiegebieden. De taak van de
provincies op het gebied van planvorming zou worden versterkt. De rijksoverheid zelf
wees geen nieuwe woningbouwlocaties aan, maar noemde wel een aantal 'richtingen': in
de Bollenstreek, op het terrein van het vliegkamp Valkenburg, en aan de randen van het
Groene Hart.
In plaats van de Vijfde Nota werd in 2004 de Nota Ruimte gepresenteerd. Hierin stelde
het Rijk de verantwoordelijkheid voor gebiedsontwikkeling en woningbouwprojecten weer
uitdrukkelijk bij gemeenten en provincies te zullen leggen, waarbij het rijk een
stimulerende en controlerende rol zou uitoefenen. Deze nota is in 2006 van kracht
geworden.
Een van de punten waar in de Nota Ruimte aandacht aan werd geschonken was het
kleine kernenbeleid. In de jaren zeventig, tachtig en negentig was de aandacht van het
rijk en de provincies vooral gericht geweest op versterking van woonfunctie in steden of
stedelijke agglomeraties; bouwen in landelijk gebied werd zo veel mogelijk beperkt. Dit
had – in combinatie met sociale, economische en bestuurlijke ontwikkelingen
(herindeling) A er toe geleid dat het draagvlak voor allerlei voorzieningen in kleine kernen
als scholen, winkels, postagentschappen, openbaar vervoer, etcetera sterk was
afgenomen. [Mak 1996]
In de Nota Ruimte werd geconstateerd dat het economisch draagvlak en de vitaliteit van
de landelijke gebieden onder druk stonden. Een oplossing daarvoor zou zijn om op
grotere schaal woningbouw in kleine kernen toe te staan, ten hoogste op het niveau van
de natuurlijke bevolkingsgroei en voor regionale en lokale bedrijvigheid. Om ‘verstening’
van het platteland tegen te gaan dienden daarbij de uitgangspunten van het
27