Militaire Spectator 11-2013

BOEKEN
Veel oorlogen buiten de westerse
wereld werden en worden door
een westerse bril gezien. Dat resulteert
vaak in een te gesimplificeerde
blik op gebeurtenissen, waarin
weinig aandacht is voor diepere
achterliggende oorzaken of voor de
specifieke omstandigheden van
oorlogen waar het Westen wel bij
betrokken raakte, maar waar dat
geenszins altijd de bedoeling was
van de aanvankelijk strijdende
partijen. Volgens S.C.M. Paine,
hoogleraar strategie en politiek aan
het U.S. Naval War College en auteur
van meerdere boeken over China,
gaat dat bijvoorbeeld sterk op voor
de oorlogen die tussen 1911 en 1949
in Azië werden uitgevochten.
China raakte uiteindelijk wel betrokken
bij de Tweede Wereldoorlog,
maar dat was geen bewuste
keuze, maar het gevolg van de
Japanse inmenging in interne
Chinese aangelegenheden. Binnen
dat wereldomspannende conflict
was bovendien de burgeroorlog, die
het land sinds 1911 teisterde, van
primair belang. Paine vat het in zijn
inleiding prachtig samen: ‘The long
Chinese civil war precipitated a
regional war between China and
Japan so that by the time the conflict
became global in 1941, the
Chinese were fighting a civil war
within a regional war within an
The Wars for Asia, 1911-1949
Door S.C.M. Paine
Cambridge (Cambridge University Press) 2012
488 blz.
ISBN 9781107020696
€ 29,-
overarching global war’ (blz. 5).
Hetzelfde gold voor Japan. Het land
van de Rijzende Zon trachtte zijn
langslepende oorlog met China
op te lossen door voor een perifere
strategie te kiezen, waarin Amerikaanse
en Britse belangen in Azië
werden aangevallen, met als doel
Washington en Londen te dwingen
hun steun aan China stop te zetten.
Vanuit een westers en zeker Amerikaans
oogpunt stond de aanval op
Pearl Harbor centraal en heerste
de opvatting dat de Japanse aanval
op Amerika het kernpunt van de
Japanse strategie was. Niets was
minder waar, zo betoogt Paine: ‘This
was a peripheral strategy because
the theatres were peripheral to the
main theatre, which for Japan was
China, not the disease-infested
jungles and isolated islands where
the United States soon fought’
(blz. 4).
Vernieuwende correctie
Paine biedt aldus een verfrissende
en vernieuwende correctie op het
al te eendimensionale beeld dat in
het Westen bestaat van de strijd
tussen Japan en China, de Chinese
burgeroorlog, de rol van Rusland en
hoe één en ander in elkaar greep.
De auteur doet dat op een uiterst
leesbare wijze, met een grote kennis
en beheersing van Chinese, Japanse
en Russische bronnen. De rol van de
Sovjet-Unie zet Paine kraakhelder
neer. Sinds de Japans-Russische
Oorlog van 1904-1905, eindigend
met de overdonderende Japanse
overwinning in de zeeslag bij
Tsushima, waren de Japanners bezig
geweest met de Russische dreiging.
Tot de Russische Revolutie was
die strikt gesproken alleen extern
geweest, ‘but with the spread of
communism, it became a domestic
threat that sounded alarm bells
throughout the Japanese government,
and most particularly at
army headquarters’ (blz. 77).
De Chinezen hadden ondertussen
heel andere dingen aan hun hoofd.
Sinds 1911 was het land verwikkeld
in een burgeroorlog tussen de
nationalisten en communisten,
waarbij eerstgenoemden lange tijd
de bovenliggende partij waren,
maar er niet in slaagden de troepen
van Mao de definitieve nekslag te
geven. Aanvankelijk was deze strijd
een interne aangelegenheid, maar
zeker vanaf de jaren dertig begonnen
de Japanners en Russen zich er
meer en meer mee te bemoeien.
Achteraf gezien was de Japanse
aanval op en bezetting van
Mantsjoerije en de inmenging in de
Chinese burgeroorlog een rampzalige
beslissing, niet alleen voor
Japan, maar zeker voor China. De
Japanse militaire strategie vernietigde
niet alleen de Chinese economie,
maar ondermijnde eveneens de
Japanse. Als de Japanse lonen
geïndexeerd worden naar koopkracht,
dan daalde deze van 100 in
de jaren 1934-1936
tot nog geen tachtig in 1941, nog
voordat Japan in oorlog raakte met
de Verenigde Staten. In 1945 was
het 41,2 procent. Na het begin van
de strijd tegen Amerika daalde de
JAARGANG 182 NUMMER 11 – 2013
MILITAIRE SPECTATOR
519