Militaire Spectator 11-2013

Zo beschrijven we cyberspace via een model
met ‘maar’ twee lagen: de fysieke en de nietfysieke.
In de niet-fysieke dimensie plaatsen we
twee belangrijke en unieke elementen: cyberobjecten
en cyber-identiteiten. Samen met
mensen en objecten in de fysieke dimensie en
aangevuld met data zijn dit de vijf elementen
die in de meeste (buitenlandse) doctrinepublicaties
een centrale rol vervullen.
We wijden ook (nog) niet uit over de precieze
(fysieke en niet-fysieke) gevolgen van cyberacties,
de digitale ‘fall out’ zogezegd; en
evenmin over de integratie van inlichtingencapaciteiten
van de MIVD en/of partnerlanden
in militaire operaties.
Bovendien richten we ons op operationele
inzet. Daarmee laten we de volkenrechtelijke
inbedding via het ius ad bellum en ontwapeningsverdragen,
alsmede (toekomstige) oorlogsrechtelijke
afspraken voor wat ze zijn. Ook
blijft de strategische inkadering onderbelicht.
Deze luxe kunnen we ons nu – en voor dit doel –
nog permitteren. Zodra het Defensie Cyber
Commando en andere cyber-capaciteiten
operationeel zijn, moet dit werk uiteraard wel
afgerond zijn.
Ten derde zijn we, zoals Van Dalen met zijn
voorbeelden onderstreept, nog niet ingegaan
op het daadwerkelijke doelbestrijdingsproces
(targeting) en de operationele, technische en
oorlogsrechtelijke vraagstukken die daarbij
komen kijken. Die maken de materie inderdaad
nog complexer. De voorbeelden spreken voor
zich, maar zijn trouwens niet nieuw: hoe om te
gaan met dual use targets, hoe collateral damage
in te schatten, hoe het verwachte en beoogde
effect te bepalen, en welke voorzorgsmaatregelen
moeten worden getroffen?
Deze reguliere targeting-vraagstukken zijn en
worden in andere publicaties beschreven. 3
Dat wil overigens niet zeggen dat daarmee alle
antwoorden op targeting-vraagstukken in
cyberspace al beschikbaar zijn. Sterker nog, de
investeringen in het cyber-domein zijn voor
een belangrijk deel bestemd voor wetenschappelijk
onderzoek naar dit soort kwesties.
Onderzoekers van TNO werken onder andere
samen met de NLDA (FMW) aan onderzoek naar
‘effectmeting’, collateral damage assessments,
inzetopties en regels voor doelbestrijding in
het digitale domein.
Vanuit de gedachte van manoeuvreoorlogvoering
vormen de kwetsbaarheden in (militaire)
digitale systemen, zoals door Van Dalen (en
TNO-onderzoekers) benoemd, voor de hand
liggende ‘aangrijpingspunten’. 4 Vandaar de
expliciete verwijzing naar de cyber-identiteit en
cyber-objecten als adressaat. Uiteraard zullen
hulpmiddelen als operationele analyse en
collateral damage assessment bij de daadwerkelijke
beslissing tot inzet medebepalend zijn.
Let wel: wat zou er op tegen zijn een stand alone
luchtverdedigingssysteem tijdelijke langs
digitale weg te ontregelen, zoals waarschijnlijk
het geval was tijdens de Israëlische operatie
Orchard in Syrië (2007), als daarmee een
risicovolle fysieke actie vermeden kan worden?
Eigen initiatief voor Nederland
Zoals de reactie van lkol Van Dalen onderstreept,
hebben we ons gericht op die cyberoperaties
waarbij Nederland eigen initiatief
heeft. Dat doet niets af aan het feit dat defensieve
en preventieve voorbereidingen, in de
sfeer van spionage, sabotage, diefstal, subversie
en activisme, nog immer nodig zijn.
Wie dat nog niet gedaan heeft, leest er de
samenvatting van het derde Cybersecuritybeeld
Nederland maar eens op na. 5 Dit beeld, aangevuld
met een explosief toenemende hoeveelheid
kennis over het digitale vermogen dat
sommige actoren reeds ontwikkeld hebben én
tegen opponenten en medestanders toepassen,
demonstreert andermaal de noodzaak van
investeringen in digitale defensie en inlichtingencapaciteiten.
Naast offensieve uiteraard.
Kol dr. P.A.L. Ducheine, Tlnt mr. J. van Haaster
3 Zie bijvoorbeeld: Michael N. Schmitt (red.), Tallinn Manual on the International Law
Applicable to Cyber Warfare (Cambridge, Cambridge University Press, 2013).
4 Zie Nederlandse Defensie Doctrine (draft, maart 2013) 120-122.
5 Nationaal Cyber Security Centrum, Cybersecuritybeeld Nederland 3 (2013), via:
.
n
JAARGANG 182 NUMMER 11 – 2013
MILITAIRE SPECTATOR
517