Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ANTWOORD OP MENINGEN VAN ANDEREN<br />
Met luitenant-kolonel J.A. van Dalen beogen<br />
wij verdieping te bereiken over (de<br />
complexiteit van) cyber-operaties en digitale<br />
oorlogvoering. Wij grijpen zijn terechte reactie<br />
daarom met beide handen aan om via de<br />
<strong>Militaire</strong> <strong>Spectator</strong> het krijgswetenschappelijke<br />
debat over dit thema te kunnen voeren. ‘Debat’<br />
mag hier gezien worden als verdere gedachtewisseling,<br />
want we zijn het doorgaans volstrekt<br />
eens met de opmerkingen van Van Dalen.<br />
Centraal in onze gedachtewisseling zoals we<br />
die in het septembernummer van dit blad zijn<br />
gestart, staat de vraag hoe cyber-capaciteiten<br />
passen in het Nederlandse militaire vermogen.<br />
De nadruk van onze bijdrage lag (en ligt) op<br />
cyber-operaties die (straks) door het Defensie<br />
Cyber Commando onder gezag van de Commandant<br />
der Strijdkrachten worden uitgevoerd.<br />
Deze focus impliceert dat we geen aandacht<br />
kunnen besteden aan drie andere cyber-rollen<br />
die Defensie kent (en als departement<br />
uniek maakt): bescherming en verdediging;<br />
inlichtingen, en rechtshandhaving. Daarin<br />
vervullen respectievelijk JIVC, MIVD en<br />
Marechaussee een belangrijke rol.<br />
Geen ‘gemakkelijk’ fenomeen<br />
Zoals gezegd ligt het accent op cyber-operaties<br />
en militaire doctrine. Met lkol Van Dalen zijn<br />
we allereerst van mening dat cyber-operaties<br />
een allesbehalve ‘gemakkelijk’ fenomeen zijn.<br />
Sterker nog: cyber-operaties zijn uitermate<br />
complex. Ze vergen naar onze mening – wellicht<br />
meer dan voorheen – een uiterste beheersing<br />
van strategisch denken, operationele planning,<br />
doctrine en operationele kunst. Ze veronderstellen<br />
bovendien inzicht in de werking van<br />
complexe technische systemen, van de afhankelijkheid<br />
van civiele en militaire informatieprocessen<br />
die gebruikmaken van cyberspace,<br />
maar ook van (de effecten op) internationale<br />
betrekkingen.<br />
1 Ron van Paassen, Marcel van Hekken & Theo Verhagen, ‘Cyber kwetsbaarheden<br />
bij Defensie, in: Carré, <strong>2013</strong> (5) 16-19, 18.<br />
2 David S. Sanger, Confront and conceal : Obama’s secret wars and surprising use of<br />
American power, 2012, (New York: Crown, 2012).<br />
Die complexiteit is niet alleen aan de orde als<br />
onze krijgsmacht het digitale initiatief neemt,<br />
maar ook wanneer een reactie op een cyberdreiging<br />
wordt gevraagd. Om die complexiteit<br />
te illustreren wijzen we op twee voorbeelden.<br />
Allereerst de JSF, die in een beschouwing van<br />
drie TNO-medewerkers door sommigen als<br />
‘een randapparaat in een IT-omgeving’ wordt<br />
aangeduid: met alle kwetsbaarheden van dien. 1<br />
Ten tweede – en los van de discussie of dit een<br />
militaire cyber-operatie betrof – de ontwikkeling<br />
en inzet van Stuxnet tegen het Iraanse<br />
atoomprogramma. Zoals beschreven in David<br />
Sanger’s reconstructie van de Obama-doctrine,<br />
zijn niet alleen de technische en praktische<br />
hindernissen voor de inzet van Stuxnet enorm<br />
geweest, maar blijkt vooral de samenhang<br />
met internationaal veiligheidsbeleid (van de<br />
Verenigde Staten en Israël) een bepalende<br />
factor te zijn geweest. 2 Het feit dat Stuxnet<br />
onbedoeld op internet terechtkwam tekent<br />
ook de onvoorspelbare weg die malware kan<br />
volgen.<br />
Wat dat betreft zijn klassieke kinetische<br />
operaties waarin een F-16 een 500-ponder<br />
afwerpt, inderdaad minder complex. Maar zelfs<br />
als dit laatste al zo zou zijn, en we even<br />
vergeten dat bij zo’n actie ook nog targeting<br />
pods, laser target designators, Forward Air<br />
Controllers, buitenlandse coalitiepartners,<br />
inlichtingenverzamelorganen (digitaal, vliegend<br />
of grondgebonden), Airspace Management, Air<br />
Tasking Orders, Rules Of Engagement en Standard<br />
Operating Procedures een rol spelen, dan denken<br />
we nog steeds dat cyber-operaties in de kern<br />
inderdaad zijn uit te leggen via bekende noties<br />
van de (vertrouwde) militaire doctrine.<br />
Grote lijnen<br />
Ten tweede hebben we, om de grote lijnen<br />
zichtbaar te houden, de complexiteit bewust<br />
tot het maximaal aanvaardbare gereduceerd.<br />
Onze doelstelling was niet een uitputtend overzicht<br />
van alle facetten van cyber-operaties en<br />
alle operationele, technische en juridische<br />
vragen te bieden. Integendeel, door cyber-operaties<br />
op hoofdlijnen aan ‘gewone’ doctrine te<br />
koppelen, proberen we de conceptuele inpassing<br />
in militair vermogen duidelijk te kunnen maken.<br />
516 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 182 NUMMER <strong>11</strong> – <strong>2013</strong>
Change language