Militaire Spectator 11-2013

MENINGEN VAN ANDEREN
Cyber-operaties en militair vermogen
Lkol J.A. van Dalen
Met meer dan gemiddelde belangstelling
heb ik kennis genomen van het artikel
’Cyber-operaties en militair vermogen’ van
kolonel dr. P.A.L. Ducheine en tlnt mr. J. van
Haaster. 1 Het artikel introduceert het digitale
domein in het militair vermogen en bepaalt
ook de cyber-elementen binnen de drie componenten
van militair vermogen. Het geheel
wordt helder uitgelegd en grafisch uitstekend
ondersteund. Een compliment waard.
Te rooskleurig
Het artikel geeft echter onbedoeld een te
rooskleurig beeld over de mogelijkheden van
cyberwar. Het lijkt als het ware ‘te gemakkelijk’
te gaan. Zo schrijven de stellers: ‘in beginsel
staat niets in de weg om cyber-operaties ook via
de manoeuvrebenadering en de geïntegreerde
benadering vorm te geven’ (pag. 379).
Ze versterken dat nog met ‘gelet op de immer
toenemende digitale afhankelijkheid van
mensen en organisaties ligt een digitaal “aangrijpingspunt”
voor de hand’.
Dit roept in mijn ogen een schijnsituatie op
die voorbij gaat aan de inherente complexiteit
van cyberwar. Een aantal factoren moet daarom
worden meegenomen in de afweging of cyberoperaties
uitgevoerd moeten worden ter
ondersteuning van operaties in het landdomein.
Ten eerste is het zeer twijfelachtig of bij
cyber-operaties voldoende onderscheid kan
worden gemaakt in militaire en civiele doelen.
Militaire doelen maken vaak gebruik van
civiele infrastructuur (onder meer stroomvoorziening,
digitale ‘backbones’, netwerkproviders,
logistieke instandhouding) en het is maar de
vraag of ons onderscheidend vermogen op dit
gebied groot genoeg is bij de ‘manipulatie van
fysieke objecten’ (pag. 384).
1 ‘Cyber-operaties en militair vermogen’, in: Militaire Spectator 182 (2013) (9) 368-387.
Het kan daarom lastig zijn om vast te stellen
of het object een civiel of specifiek militair
doel diende. En het aanvallen van dergelijke
doelen, zonder dat voldoende onderscheid kan
worden gemaakt tussen militaire en civiele
doelen, is volgens de aanvullende Geneefse
protocollen (AP 1) van 1977 verboden.
Dat geldt ook voor cyber. Dit betekent in
praktijk dat deze niet onderscheidende cyberactiviteiten
verboden blijven, totdat er bijvoorbeeld
nieuwe verdragsafspraken zijn gemaakt
of andere interpretaties van de bestaande
verdragstekst door de naties gegeven wordt.
Dit wordt overigens door de schrijver uitstekend
verder uitgediept in het Militair Rechtelijk
Tijdschrift (jaargang 106-2013, aflevering 1),
waarin hij het juridische raamwerk van
militaire cyber-operaties beschrijft.
Imagoschade
Ten tweede moeten voor het uitvoeren van
operaties vaak van te voren zogeheten logical
bombs zijn geplaatst in de desbetreffende (soms
civiele) infrastructuur. Onder logical bombs
verstaan we bewust gemanipuleerde software
of ingebouwde achterdeurtjes in de software.
Het ontdekken van dergelijke logical bombs
kan grote imagoschade teweegbrengen of
(erger nog) als casus belli worden opgevat.
Met andere woorden: hiermee dreigt een
(gewapend) conflict te ontstaan, wat we
eigenlijk (nog) niet willen en waarvoor we
eigenlijk nog niet gereed zijn. Een actueel
voorbeeld hiervan is de recente ophef over de
activiteiten van de Amerikaanse en Britse
SIGINT organisaties National Security Agency
(NSA) en General Communications HeadQuarters
(GCHQ) die door middel van cyber-activiteiten
zelfs cyber-verkeer van bevriende organisaties
en landen intercepteerden om hier diplomatiek
voordeel mee te kunnen behalen.
514 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 182 NUMMER 11 – 2013