RSD-jubileumboek org rsd.opm - rsd historisch archief
RSD-jubileumboek org rsd.opm - rsd historisch archief RSD-jubileumboek org rsd.opm - rsd historisch archief
- Page 2 and 3: Ter geleide Wat voor mij de feiteli
- Page 4 and 5: De familie Van de Griendt De famili
- Page 6 and 7: ‘Ons Land’ was één van de bla
- Page 8 and 9: Gegevens afkomstig uit het handelsr
- Page 10 and 11: Het bijkantoor van de N.N.U.M. in D
- Page 12 and 13: Piet van de Griendt neemt de leidin
- Page 14: Drukorders vallen weg In augustus 1
Ter geleide<br />
Wat voor mij de feitelijke reden voor het samenstellen van dit boek is, dat over de historie<br />
van een groot aantal oude Deventer bedrijven wel de nodige informatie te vinden is, maar<br />
juist niet van de voormalige Nederlandse Diepdruk Inrichting, het huidige Roto Smeets<br />
Deventer. Voor mij de hoogste tijd om daar iets aan te gaan doen. Bovendien is Roto Smeets<br />
Deventer één van de modernste rotatiediepdrukkerijen van Europa en één van de grootste<br />
werkgevers van Deventer.<br />
Als extra bijkomstigheid viert Roto Smeets Deventer pricies dit jaar haar 70 jarig Jubileum.<br />
Helaas is een aantal oude gegevens zoek geraakt. Deze informatie is dus niet helemaal volledig.<br />
Toch ben ik verheugd dat nog een groot deel van de historie van de Deventer<br />
diepdruk in boekvorm voor het nageslacht is vastgelegd. Is hiermee het diepdruk-boek<br />
gesloten? Het lijkt mij niet. De ontwikkelingen binnen de rotatiediepdrukindustie zijn voorlopig<br />
nog niet ten einde en de persen bij Roto Smeets Deventer blijven hopelijk nog lange<br />
tijd op volle toeren draaien.<br />
Gé Peters en Anton Blom: dank voor jullie onvoorwaardelijke steun en vertrouwen bij het<br />
tot stand brengen van dit boek.<br />
Aan het samenstellen en schrijven van dit boek heb ik bijzonder veel plezier beleefd.<br />
Ik wens de lezers bij het doorbladeren en lezen hetzelfde toe.<br />
Willy Siemelink<br />
Oud medewerker<br />
Rotatiediepdruk in Deventer
P.J. van de Griendt<br />
1899-1966<br />
grondlegger van de<br />
Nederlandsche Diepdruk Inrichting<br />
Deventer<br />
Rotatiediepdruk in Deventer
De familie Van de Griendt<br />
De familie Van de Griendt<br />
Om een indruk te krijgen van de totstandkoming van de koperdiepdruk in Deventer en<br />
van de gebroeders Van de Griendt die er de aanzet toe gaven, moeten we een<br />
flinke stap terug doen in de tijd. We gaan daarvoor naar Rotterdam.<br />
Daar werd op 4 april 1899 Piet van de Griendt geboren als jongste zoon uit<br />
een zeer groot en welgesteld katholiek gezin. Vader was een handelsman (zo<br />
noemde men vroeger een zakenman) en zijn kinderen werden gestimuleerd<br />
om eveneens te werken aan vooraanstaande posities in de zakenwereld, dan<br />
wel een loopbaan ten dienste van de samenleving. Zo was Aloysius (de oudste<br />
zoon) in het dagelijks leven handelsagent, de tweede in de rij van de broers<br />
was Frans. Deze zat in het grafische vak, evenals de broers Willem, die redacteur<br />
was en Gerard, voor wie de drukinkt ook niet vreemd was. Zij waren net<br />
als Frans, grafisch opgeleid. Eén van de jongens van Van de Griendt had een<br />
roeping als geestelijke en trad toe tot de orde der dominicanen. Zijn kloosternaam<br />
was Pater Probus. Een andere broer, Leo van de Griendt, studeerde<br />
aan het groot seminarie, waarna hij later tot priester werd gewijd.<br />
Willem van de Griendt<br />
Ook Piet zijn zuster trad toe tot het kloosterleven. Zij werd non in de orde<br />
van de franciscanessen, onder de kloosternaam zuster Justiniana.<br />
Directeur van de Spaarnestad<br />
In 1907 werd de nog jonge Frans benaderd om de taak op zich te nemen als directeur<br />
van de Spaarnestad N.V. Een drukkerij die in 1906 was opgericht in een pand aan de<br />
St. Jansstraat in Haarlem. Deze drukkerij gaf de ‘Nieuwe Haarlemsche Courant’ uit.<br />
Op 1 juli trad Frans daar in dienst, met de heer Schiphorst als hoofdredacteur. Ook werd<br />
Frans gevraagd zitting te nemen in het hoofdbestuur van het R.K.V. Dit was de drukkerijpatroonsbond.<br />
Al gauw ontstonden er conflicten bij de Spaarnestad. Deze gingen over het<br />
te voeren beleid en de uitvoering ervan. De jonge onderneming kwam niet onmiddellijk<br />
tot bloei en dat was voor de commissarissen reden om in te grijpen. Zij ontsloegen Frans<br />
als directeur.<br />
Intussen had zijn broer Gerard van de Griendt zich in Brussel gevestigd.<br />
Hij had daar een klein grafisch bedrijfje samen met de heer Rolloos sr.<br />
De heer Rolloos zou later nog samen met Piet van de Griendt in Deventer<br />
terechtkomen.<br />
De heer Rolloos sr.<br />
6 De familie Van de Griendt
De N.N.U.M.<br />
De Spaarnestad in Brussel<br />
Onmiddellijk na de eerste wereldoorlog, in 1919, richtte Frans op verzoek van dezelfde<br />
commissarissen van de Spaarnestad, in Brussel een filiaal en drukkerij op. Daar ontwierp<br />
hij nieuwe Belgische tijdschriften, zoals ‘NOTRE–PAYS’ en ‘ONS Land’. Ook gaf hij in<br />
1920 voor Nederland een neutraal geïllustreerd weekblad uit:<br />
‘De Stad Amsterdam’. Regionale geïllustreerde tijdschriften voor<br />
Nederland, hoofdzakelijk voor de provincies in het midden, noorden en<br />
oosten van Nederland, ontwikkelde hij voor zichzelf.<br />
In de Belgische uitgeverij werd veel geld gestoken en deze vergde dan ook<br />
alle aandacht van Frans van de Griendt. Toen de commissarissen echter<br />
ontdekten dat er in Brussel steeds meer geld bij moest, lieten ze hun eigen<br />
accountant, de heer Lucas, uitzoeken om welk bedrag het ging. Het was<br />
veel, heel veel zelfs. In Brussel was inmiddels een bedrag van ƒ 750.000,—<br />
geïnvesteerd. Dit kon zo niet verder vonden ze, er moest iets veranderen.<br />
De commissarissen deden aan directeur Frans van de Griendt het volgende<br />
voorstel. Hij moest een geheel nieuwe vennootschap oprichten.<br />
Een vennootschap die alle activa en passiva van het Brusselse filiaal over<br />
zou nemen, waarna er aan de Spaarnestad een schuldbekentenis voor het<br />
in Brussel gestoken kapitaal zou moeten worden afgegeven.<br />
Dhr. Lucas<br />
Financiële problemen<br />
Ook de aandeelhoudersvergadering van 19 september 1924 sprak zich in gelijke zin uit.<br />
Al in november van datzelfde jaar werd de NOORD NEDERLANDSCHE UITGEVERS<br />
MAATSCHAPPIJ (N.N.U.M.) in Utrecht opgericht, waarvan Van de Griendt uiterlijk tot<br />
mei van het volgende jaar de directeur mocht zijn.<br />
De schuld aan de Spaarnestad was ƒ 750.000,—. Dit bedrag moest binnen tien jaar<br />
worden afgelost. De nieuwe onderneming zou als onderpand voor deze aflossing gelden.<br />
De verdere afspraken tussen de Spaarnestad en de N.N.U.M. hielden in dat de uitgeverij<br />
in Utrecht alleen de eigen regionale tijdschriften in Gelderland, Overijssel, Utrecht en de<br />
noordelijke provincies uit mocht geven.<br />
De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij<br />
7
‘Ons Land’ was één van de bladen die Frans van de Griendt in België oprichtte.<br />
8 De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij
Schaken was een van de grootste hobby’s van Piet van de Griendt.<br />
Hier speelt hij samen met zijn broer pater Probus (rechts).<br />
De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij<br />
9
Gegevens afkomstig uit het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Deventer<br />
betreffende de N.N.U.M.<br />
Deze gegevens zijn gevonden in het Handelsregister te Deventer bij de inschrijving van het<br />
bijkantoor van de N.N.U.M. gevestigd te Deventer.<br />
Blad 1306 in de staatscourant van Donderdag 17-6-1926 nr.115<br />
Bijvoegsel tot de Nederlandsche Staatscourant van<br />
Donderdag 17 Juni 1926, No. 115.<br />
N o . 1306.<br />
NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP: Noord-Nederlandsche<br />
Uitgevers-Maatschappij, te Utrecht.<br />
Heden, 19 December 1925, verscheen voor mij, Franciskus<br />
Wilhelmus Swane, notaris te Utrecht:<br />
de heer Petrus Josephus van de Griendt, uitgever, wonende<br />
te Utrecht:<br />
a. voor zich;<br />
b. in zijn hoedanigheid van lasthebber van de heeren:<br />
Franciscus Hendrikus Maria van de Griendt, uitgever,<br />
wonende te Haarlem;<br />
Aloysius Maria van de Griendt, handelsagent, wonende te<br />
Voorburg, en<br />
Jacobus Wilhelmus Gerardus van Velzen, houder van een<br />
technisch bureau, wonende te ‘s Gravenhage,<br />
die verklaarde bij deze akte met zijn lastgevers een naamlooze<br />
vennootschap op te richten, onder de navolgende bepalingen.<br />
Naam en zetel.<br />
Art.1. De vennootschap draagt den naam van: Noord-<br />
Nederlandsche Uitgevers-Maatschappij. Zij is gevestigd te<br />
Utrecht.<br />
Doel.<br />
Art.2. Het doel der vennootschap is het uitgeven en exploiteeren<br />
van geïllustreerde weekbladen, vakbladen en andere<br />
periodieken, het uitgeven van boeken, kalenders en platen en<br />
hetgeen tot dit bedrijf in den ruimsten zin behoort.<br />
Duur.<br />
Art.3. De vennootschap vangt aan nadat zoowel de akte van<br />
oprichting is verleden, als de vereischte Koninklijke bewilliging<br />
is verkregen, behoudens inachtneming van het bepaalde<br />
in art.51 van het Wetboek van Koophandel. Zij eindigt<br />
31 December 1964.<br />
Kapitaal, aandelen en aandeelhouders.<br />
Art.4. Het kapitaal der vennootschap bedraagt ƒ 25 000<br />
verdeeld in 25 aandeelen, elk groot ƒ 1000.<br />
De oprichters hebben voor meer dan het bij de wet vereischte<br />
aantal aandeelen deelgenomen.<br />
10 De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij
Uitgegeven aandeel bij de oprichting van de N.D.I.<br />
De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij<br />
11
Het bijkantoor van de N.N.U.M. in Deventer werd in de Deventer KvK ingeschreven<br />
in 1931, met als hoofdzetel de Boothstraat 3 in Utrecht.<br />
In Utrecht staat de N.N.U.M. ingeschreven onder Nr.6665.<br />
In het register in Deventer staat vermeld dat de oprichtingsacte van de N.N.U.M.<br />
te Utrecht is gedateerd op 17-6-1926. In De Staatscourant onder nr. 115.<br />
Deze is gewijzigd op 29-11-1928 in nr. 234 in De Staatscourant.<br />
Plaats van statutaire vestiging Utrecht als Uitgeverbedrijf.<br />
In 1931 waren de bestuurders en commissarissen:<br />
L.A.F. Prins te Wassenaar, geboren 29-1-1878 te Noordwijk<br />
Aloysius M. v.d. Griendt te Voorburg, geboren 30-10-1877 te Rotterdam<br />
Petrus Josephus v.d. Griendt te Utrecht, geboren 4-4-1899 te Rotterdam<br />
Kapitaal N.N.U.M. ƒ 26.000,—.<br />
Kantoren van de N.N.U.M:<br />
Arnhem, Nieuwe Plein 22a, per 12-5-1936 Jansplaats 29<br />
Groningen, Jos Israëlstraat 20<br />
Leeuwarden, Willemskade 49<br />
Deventer, Industrieweg 9, per 6-6-1932 Zwolsestraat 15<br />
Op 31-5-1932, Jacobus, chef kantoor te Deventer<br />
Op 28-1-1939 gaan de kantoren van de N.N.U.M. over naar de Geïllustreerde Pers<br />
in Amsterdam.<br />
12 De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij
In de Boothstraat 3 in Utrecht werd door Frans van de Griendt de<br />
Noord Nederlandsche Uitgevers Maatschappij ( N.N.U.M.) opgericht.<br />
De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij<br />
13
Piet van de Griendt neemt de leiding<br />
De nieuwe vennootschap bleek het begin te zijn van een bijzonder roerige periode.<br />
Toen Frans van de Griendt drie jaar later stierf, bleek het contract tussen de Spaarnestad<br />
en de N.N.U.M. nog steeds niet door de directeur van de Spaarnestad getekend te zijn.<br />
Ook bleek dat de N.N.U.M. nog niets had afgelost van de schuld van ƒ 750.000,—.<br />
Er was zelfs nog geen contract getekend waarin stond dat de aandelen van de nieuwe<br />
vennootschap in onderpand waren gegeven. De broers en de weduwe van Frans, vroegen<br />
Piet van de Griendt de zaak te gaan leiden en een oplossing te vinden voor de gerezen<br />
moei-lijkheden met de drukkerij in Haarlem. Piet wilde eerst alle aandelen die de familie<br />
bij de Spaarnestad had weghalen, maar er werd na een juridische strijd over het niet<br />
getekende, maar toch wel rechtsgeldig geachte contract, tenslotte een akkoord bereikt.<br />
Dit regelde enerzijds de betaling van de schuld aan de Spaarnestad en erkende anderzijds<br />
de verplichting dat de Spaarnestad zich zou onthouden van het uitgeven en exploiteren<br />
van gewestelijke bladen in de noordelijke provincies. Dit laatste was tegen de zin van de<br />
heer C. Ooms, de toenmalige directeur van de Spaarnestad. Uiteindelijk stemde hij er toch<br />
mee in.<br />
Drukkerij Verzijl<br />
In de periode van de problemen met Haarlem had Piet van de Griendt het drukken van<br />
zijn vijf regionale tijdschriften, die nu zijn eigendom waren, voorlopig ondergebracht bij<br />
de Rotogravure te Leiden. Eén ding was hem echter duidelijk, ook voor het drukken van<br />
zijn tijdschriften moest vo<strong>org</strong>oed een oplossing gevonden worden. Alle handelsdrukwerk<br />
van de uitgeverij en het hoofdkantoor van de N.N.U.M., werd gedrukt in Leiden.<br />
Dit gebeurde bij de elektrische drukkerij Verzijl, gevestigd in de Weddesteeg nr.4.<br />
Hiervan waren Piet en Willem beiden aandeelhouder. Op zaterdagm<strong>org</strong>en hielden ze daar<br />
dan ook kantoor. Men drukte er onder andere postbanden, plakadressen en enveloppen.<br />
Verder werden daar voor de N.N.U.M. de lay-outs en de cellofaandrukken gemaakt,<br />
waarna ze naar drukkerij Rotogravure in Leiden gingen.<br />
Rotogravure<br />
Het waren niet alleen Piet van de Griendt en de Spaarnestad die problemen hadden met<br />
elkaar. Er gebeurde nog meer, met verstrekkende gevolgen voor de tijdschriftenwereld.<br />
Toen in oktober 1927 A.W. Sijthoff’s Uitgevers Maatschappij (eigenaar van het blad<br />
Panorama) bij de Nederlandsche Rotogravure Maatschappij in Leiden (drukker van de<br />
Panorama), korting eiste op de drukprijs en dat niet kreeg, liep het aantal drukorders<br />
drastisch terug. Vandaar dat de Nederlandsche Rotogravure Maatschappij in Leiden in<br />
februari 1928 gretig een nieuwe drukorder accepteerde. Het betrof de regionale<br />
geïllustreerde tijdschriften van de Noord Nederlandsche Uitgevers Maatschappij<br />
(N.N.U.M.) van Piet van de Griendt. Het ging om de volgende tijdschriften: Utrecht in<br />
Woord en Beeld, Gelderland in Woord en Beeld, Het Noorden in Woord en Beeld,<br />
Fen Fryske Groun en Van Eigen Erf.<br />
14 De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij
Utrecht in Woord en Beeld,<br />
Gelderland in Woord en Beeld,<br />
Het Noorden in Woord en Beeld,<br />
Fen Fryske Groun,<br />
Van Eigen Erg,<br />
voor de provincie Utrecht<br />
voor de provincie Gelderland<br />
voor de provincie Groningen<br />
voor de provincie Friesland<br />
voor de provincie Overijssel<br />
De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij<br />
15
Drukorders vallen weg<br />
In augustus 1928 beëindigde Sijthoff inderdaad het contract betreffende het drukken van<br />
de Panorama en liet bij verrassing weten de tijdschriften te willen verkopen. Rotogravure<br />
in Leiden wilde de Panorama niet hebben, waarna het door Sijthoff’s Uitgeverij werd verkocht<br />
aan Cornelis Ooms, directeur van de Spaarnestad. De heer Ooms liet in november<br />
1928 weten dat de Panorama niet meer in Leiden, maar vanaf januari 1929 in Haarlem<br />
gedrukt zou gaan worden. Evenals de aan de Panorama gekoppelde regionale bladen die<br />
de Spaarnestad zelf had. Dit waren<br />
De stad Amsterdam,<br />
Groot Rotterdam,<br />
Ons Land, Ons Zuiden,<br />
‘s-Gravenhage in Beeld<br />
Ons Zeeland.<br />
Paniek<br />
Toen eenmaal de Panorama weg was, brak bij de Rotogravure toch wel wat paniek uit.<br />
Het totale pakket drukorders was indertijd goed voor zo’n ƒ 60.000,— per jaar, terwijl<br />
de opbrengst van de N.N.U.M.-bladen en het weekblad Sport in Beeld slechts ƒ 26.500,—<br />
bedroeg. Het was dus een grote financiële tegenslag. Er moesten onderlinge afspraken<br />
gemaakt worden over het drukken van de tijdschriften, want ook de N.N.U.M. had nog<br />
financiële verplichtingen aan de Spaarnestad. Uiteindelijk bereikte de Rotogravure een<br />
compromis met de heer Ooms in Haarlem. Zij zouden buiten de tijdschriften, Cinema en<br />
Theater en de zondagsbladen, geen weekbladen meer voor eigen rekening exploiteren of<br />
uitgeven. Voor zover deze concurrentie zouden kunnen betekenen voor de diepdrukbladen<br />
van de heer Ooms en voor de opgerichte N.V. Panorama en/of de N.V. drukkerij de Spaarnestad.<br />
Rotogravure mocht wel voor derden blijven drukken, maar door de overeenkomst<br />
met de heer Ooms kon Rotogravure alleen fungeren als drukker van illustraties, zoals van<br />
de N.N.U.M.<br />
16 De Noord Nederlandse Uitgevers Maatschappij